Ауған соғысы

Сабақтың тақырыбы: «Интернационалист жауынгерлерді еске алу. Ауған соғысы». Сабақтың мақсаты: Кеңес әскерінің Ауған жерінен шығарылғанына 38жыл толған айтулы күнді атап  өту.Қажетсіз соғыстың қасіреті жайлы мағлұматтар беру. Ауған ардагерлерімен кездесу арқылы ауған  соғысы жайында кеңінен мәлімет алу.Оқушыларды  ерлікке,  ұлтжандылыққа тәрбиелеу,патриоттық тәрбие  беру. Көрнекілігі:Суреттер,соғыс туралы даналық сөздер,соғыс туралы суреттер,Ел туралы,мемлекет туралы,Отан туралы мақалдар.Cлайд. Түрі:Әңгіме­дәріс сабақ.  Пәнаралық байланыс:тарих,Қазақстан тарихы. Сабақ барысы: 1978жылы Ауғанстанда сәуір айында төңкеріс  болып,оның арты аяқталмас соғысқа айналды.Бұл қасірет  елдің тек өз ішінде ғана емес,оған сырт мемлекеттердің қатысуыменде ұзаққа созылды. 1979 жылы Кеңес әскерлерінің шектеулі контингенті Ауғанстанға кіріп 10жылға жуық соғыс жүргізді.Оған  22мың Қазақстандық қатысты.Соғыс аяқталғанына биылғы жылы 15ақпанда 38жыл толды.  1978 жылы Ауғанстанда сәуір айында төңкеріс болып,оның арты аяқталмас соғысқа айналды.Бұл қасірет  елдің өз ішінде ғана емес,оған сырт мемлекеттердің қатысуымен де ұзаққа созылды.Ауғандағы және оның  айналасындағылардың шиеленісті жағдайлардың өршуіне байланысты ауғандық жетекшілер тарапынан Кеңес  Одағына өтініштер түсе бастады.Мұндай өтініштер Кабулдағы кеңестік өкілдер:КСРО­ның Ауғандағы және  төтенше және өкілетті елшісі А.М.Пузанов,лейтенант Л.Н.Горелов арқылы берілді.Ауғандық өкімет  басшылары өз елінің ішіндегі жағдайы Кеңес Одағын тікелей қатыстыра отырып шешуге тырысты.1979 жылы  маусымда Орта Азия республикасының түпкілікті ұлтынан жасақталған арнайы батальон құру жөнінде шешім қабылданды.Айрықша мақсаттағы батальон үшін әскер құрамы Түркістан және Орта Азия  округтерінің,мұсылман ұлты өкілінен,әсіресе барлаушылар,атқыштар,танкішілер бөлімшелерінен таңдалып  алынып,шығыс тілін білу және қайратты болу басты талап болды.Батальон тек қана жаңа техникамен және  қару жарақпен жасақталынды.Ол арнайы екі топқа бөлінген бес ротадан тұрды.Батальон командирі болып  өзбек ұлтының өкілі майор Хабид Тәжібайұлы Халбаев тағайындалды.Ол Ташкент маңындағы Шыршықта  танкішілер училищесіне жақын жердегі әскер қалашыққа жайғасты.Жаз бойы  әскер құрамы мамандықтар  бойынша атыс тактикаларын игеруге және жалықпай дене шынықтыру ісіне,қару жарақтың бәр түрінен  ату,бетпе бет айқасу,жүгіру,мина істерін игеруге дайындалды.Ауған жетекшілері Кабулдағы кеңестік өкілдер арқылы өз өтініштерін жеткізу туралы сұраныстарын тоқтатпады,ал кеңестік өкілдер болса ауған  жетекшілерінің өтініштерін тізбектей жаза отырып,Мәскеуге хабарлама беруден жалықпады.Ал бұлай  хабарлама жіберіп отыру,кеңес әскерлерінің 1979 жылдың 25 желтоқсанда Ауғанстанға енгеніне дейінгі  күнделікті дағдысына айналды.Сол жылдағы кеңестік сарапшылардың бағалауы бойынша КСРО басшылары  қорыта келе қандай революцияны қорғауға жиналғанын білмейтін, оған қоса өздері соңына дейін шеше  алмаған қиын қадамға тап болды.Мұсылмандық батальон 10­12қарашада Ташкент,Шыршық әуежайынан  ұшырылып Ауғанстандағы Баграм авиабазасына түсірілді.Барлық офицерлермен,солдаттарға ауғандық  әскери киімдер кигізді.1979 жылы 10 желтоқсанда КСРО Қорғаныс министрі Устинов Бас штаб бастығы  Огарковты өзіне шақыртып алып,оған саяси бюро Ауғанстанға кеңес әскерлерін енгізу үшін алдын ала шешім  қабылдағанын айтып 75­80 мың адамды дайындау тапсырмасын берді.Соңғы шешім 16 желтоқсан күні 12­де  шағын ғана кеңес басшыларының тобымен шешілді.16 желтоқсанда 40­шы Армия құрылып,оның  басшылығына генерал­лейтенант Тухариновты тағайындады.40­шы армияның далалық басқармасын толық  жауынгерлік әрекетке келтіріп,Түркістан әскери округінен атқыштар және танкішілер полкін және тағы бір  дивизияны толық соғыс қимылына тағайындау тапсырылды.Барлық 100­ге жуық бірлестіктер ұрысқа  бағытталды.Әскерді жасақтау үшін резервтен 50мың аға офицерлер,сержанттар шақырылды.Ауыл  шаруашылығынан 8 мыңға жуық автомобильдер мен басқа техникалар бөлінді.24 желтоқсан күні бірінші  жазбаша құжат пайда болды.Оған КСРО Қорғаныс министрі Қ.М Устинов бас штаб Огарковтың қолы  қойылды.Онда»Орталық Шығыстағы әскери­саяси жағдайға байланысты Ауған үкіметінің соңғы  өтініші дұрыс деп танылды.Кеңес әскерлерін енгізу,оларды елдің оңтүстігіне орналастыру,Ауған  демократиялық республикасына достық ниеттегі,Ауған халқына интернационалдық көмек көрсету  мақсатында,сонымен қатар кейбір мемлекеттер тарапынан антиауғандық акцияларды жоя  отырып,оларға қайырымды жағдай жасау үшін шешім қабылданды»деп айтылды. 1979 жылы 25 желтоқсанда Мәскеу уақыты бойынша сағат 15­00­де КСРО қорғаныс министрі бұйрығымен  Ауғанстанға Кеңес әскерін енгізу басталды.Командирлер бұл қысқа мерзімдік акция,тапсырманы  орындаймыз да кетеміз деді. Ал бірақ тағы үш жылдам астам уақытқа созылатынын олар білмеді.Кеңес  әскерінің Ауғанстанға енгізілгені Кеңес басшыларының өрескел болды. Бұл әрекет дүние жүзінде Кеңес  Одағына деген сенімді әрекет,сөйтіп қырғи қабақ соғыстың жаңа толқынын туғызды. Ресми деректер бойынша бұл соғыста 15 мыңнан астам Кеңес солдаттары мен офицерлері қаза  тапты,35 мың адам жараланды.Кеңес әскерінің соғыс әрекеттері КСРО­ға 5 млрд сом шығын әкелді.Ауған соғысының ел басына әкелген қайғы қасіретінде шек жоқ.1979 жылы 25 желтоқсанда  басталып,110 айға созылған соғысқа Қазақстаннан 21979 адам қатысты.Оның 780­і соғыста құрбан  болды,22­сі із түссіз жоғалды.Қаза тапқандар түгелімен дерлік Қазақстанға әкелініп жерленді.Қырық  жыл қырғын болса да ажалды өледі деген сөзді растамасқа болмайды.Отан үшін отқа түс кен  боздақтардың өздері жоқ болса да,рухтары қасымызда мәңгі бірге,ұмытпайық!Олар ерлік  жасады,бірақ кім үшін? Бұл оқиғалар сөзсіз ерлікпен,қайсарлықтан туған. Б.Момышұлы айтқандай:»Отан үшін отқа түс­күймейсің»,»Айбындылық аспаннан түспейді»,»Анадан ешкім  батыр болып тумайды».Халық қашанда қаһарман ұлдарын пана тұтқан.Қазақ баласы азаматтық парызын адал  ақтауды ұмытпас.Ауған соғысының ардагерлерін құрметтейік! Ауған жеріне жіберілген Кеңес әскерлерінің денін Ортаазиялық және Қазақстандықтар құрағаны  белгілі. Соңы:Ерлік­елдің туы.Ер қуаты­ қару болса,ел­ қуаты батырлары, сақадай сарбаздары мен сардарлары.Халық қашанда қаһарман ұлдарын пана тұтқан. Толеранттылық (лат. tolerantia — төзімділік, көнбістік) — басқа ойға, көзқарасқа, наным­сенімге,  іс­әрекетке, әдет­ғұрыпқа, сезім­күйге, идеяларға төзімділік, жұмсақтық көрсете білу қасиеті.  Толеранттылық — адам құқығы мен бостандығы, плюрализммен қатар негізі демократиялық  принциптердің бірі болып есептеледі. Толеранттылық — қоғамның жалпы және саяси  мәдениетінің деңгейінің көрсеткіш Саяси тұрақтылық ­ әр түрлі ішкі және сыртқы өзгерістер жағдайында саяси жүйенің өз  құрылымын сақтап, тиімді өмір сүруге мүмкіндік беретін тұрақты жағдайы. Ол үшін ең  алдымен экономиканың жоғары қарқынды дамуы, халықтың әл­ауқаты үздіксіз өсуі, табыс  бөлісінде алшақтықтың болмауы, саяси тәртіптің заңдылығы мен демократиялығы, т.с.с болуы  керек  Бейбітшілік ­ адамдар мен мемлекеттер арасындағы достық қарым­қатынас, соғысушы  мемлекеттер арасындағы Қарулы қақтығыстың тоқтатылуы.  Бейбітшілік ­ тыныштық, қауіпсіздік, қорқынышсыз өмір Отан үшін күрес,ерге тиген үлес.Халықтың осы даналығы қайда  жүрсек те,қашанда жүрек дәптерінде,сана сахнасында сақтаулы жүрсе,қазақ баласы азаматтық парызын адал ақтауды ұмытпас.Ауған қаһармандарын қадірлеп,құрметтеп,рух жасампаздығымен жаңартайық.