Аудандық жас мамандар мектебінің жұмысын тиімді үйлестіру әдістемесі

Павлодар облысының Ақтоғай ауданы Білім бөлімінің әдістемелік кабинеті Әдістемелік әзірлеме Аудандық жас мамандар мектебінің  жұмысын тиімді үйлестіру  әдістемесі Павлодар, 2013 1 Құрастырған:  Р.Маней, Ақтоғай ауданының білім бөлімінің әдіскері Рецензент:  2 Түсінік хат                       Әдістемелік   әзірлемені  құрастыруда   ҚР­ның   Президенті Н.Ә.Назарбаевтың   2012   жылғы   27   қаңтардағы   «Әлеуметтік­ экономикалық   жаңғырту  –  Қазақстан   дамуының   басты   бағыты»  атты Қазақстан   халқына   Жолдауы,     осы   Жолдауды   жүзеге   асыруға   арнап Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 25 маусымдағы № 832 қаулысымен  бекітілген  «Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту   жөніндегі   2012   –   2016   жылдарға   арналған   ұлттық   іс­қимыл жоспары», ҚР­ның 2007 жылғы 27 шілдедегі «Білім туралы» заңы (44­ бабы 9­тармағы), ҚР­ның «2011­ 2020 жылдары білім беруді дамыту» бағдарламасы,   ҚР­ның   «Тілдерді   қолдану   мен   дамытудың   2011­2020 жылдарға арналған бағдарламасы»,  ҚР­ның «Білім туралы» Заңның 5­ бабы 25­тармағына сәйкес Қазақстан  Республикасының Білім және ғылым министрінің  2007 жылғы                            29 қарашадағы № 583  бұйрығымен бекітілген   «Оқу­әдістемелік   жұмысты ұйымдастыру және жүзеге асыру Ережесі»  және   т.б.  нормативтік­ құқықтық құжаттар басшылыққа алына отырып әзірленді.  Мәселенің өзектілігі:  Бүгінгі шапшаң даму мен жаңарулар заманында жас  мамандардың педагогика ғылымының қазіргі әдіснамалық жаңалықтарымен  қаруланбағандығы, мемлекет тарапынан ұстаздар мен оқушыларға қойылатын  талаптармен, нормативтік құжаттармен таныс еместігі,  әдістемелік көмекке  мұқтаждығы. Жаңашылдық:  Аудандық   деңгейде   ауыл   мектебіндегі   жас   мамандар   мектебінің   жұмысын жандандыру, жұмыс мазмұны мен   түрлерін жаңарту. Жас мамандарды кәсіби біліктілікке   бейімдеуге,   әр   жеке   тұлғаның   әлеуетін   анықтау   мен   дамытуға, оқушының функционалдық сауаттылығын арттыру контексіне арналған өңірлік жүйе   құруды   мұғалімдерге   арналған   менторинг,   коучинг   бағдарламаларын меңгерген педагогтердің тәжірибесіне негіздеу. 3 Мақсат: Жас   мамандарға   рухани­ізгілік,   психологиялық,   моральдық­этикалық   және кәсіби     тұрғыдан   қолдау   көрсету,   пәндік   білімдерін   нығайтуға,   жалпы құзыреттеліктерінің дамып жетілуіне жағдай жасау. Міндеттер: Нәтижеге   бағдарланған   білім   беру   жүйесінің   қажеттілігіне   сәйкес   жас мұғалімдерді ұстаздық шеберлікке баулу, кәсіптік дайындықтарын жетілдіру, таным­түйсігі   жан­жақты   да   терең,   парасатты,     ақпараттық­коммуникативтік технологияларды меңгерген, заманға лайық шығармашыл ұстаздың өзіндік стилін қалыптастыру [2,106] . Автордан Жас   мамандар   мектебі   –   біздің     еліміздің   білім   беру   үдерісінде   көп жылдардан   бері қызмет атқарып келе жатқан біліктілікті арттыру жүйесінің маңызды бір бөлшегі болып табылады. Білім беру жүйесінің тәжірибесінде жас мамандарды кәсіптік біліктілікке баулуға арналған жұмыстардың бай әдістемелік қоры, ғылыми­теориялық негіздемесі де бар. Алайда, үздіксіз жаңарулар мен бүгінгі жылдам даму кезеңінде мектепке келген жас маманмен жұмыс мазмұны мен   әдіснамасына   жаңғыртулар   мен   өзгертулер   енгізуді   қажет   ететіндігі тәжірибеде расталып отыр.  Себебі, бүгінгі қоғамның өмір сүру дағдылары, жас жеткіншектердің отбасынан алған тәлім­тәрбиесі, шеттен толассыз еніп жатқан ақпараттар ағымының оң­сол әсерлері, бір сыныпта отырған оқушылардың білім мен білік деңгейлерінің әр түрлілігі жас маманнан шапшаң дамуды, жас маманның креативті, қалыптан тыс ойлай білуді,  жұмыс тәжірибесіне білім беру саласына енгізіліп   жатқан   инновациялық   үдерісті   жылдам   енгізе   білуді,   кәсіпке   тез бейімделуді талап етеді.             Жас мамандарға арналған менторинг, коучинг бағдарламаларына негізделген   өңірлік   жүйе   жұмысының   қазіргі   таңдағы   теориялық­ практикалық маңызы:   Мектепке жаңа келген жас маман әдіскердің көмегіне сүйене отырып, мамандығын таңдауда қателеспегендігін сезінсе, кез келген кедергілерден қиын да болса абыроймен өте алса, ондай тұлға білікті маман болып қалыптасады. Жас маман қоғамдағы өз орнын нақты танып, қажетттілігін терең түсінген жағдайда жұмысына деген жауапкершілігі артады, қоғамнан жағымды баға алады. Бұл – тәжірибеде расталған шындық. Бұл үшін жас мамандармен жұмыстың жаңаша үлгісі өте маңызды рөл атқарады. Қабілетті, өзін­өзі тәрбиелейтін, өз білімін үздіксіз   жетілдіретін,   өздігінен   дамитын   тұлға   қалыптастыру   ЖММ   басты міндеті. 4 «Мұғалімдерге арналған менторинг бағдарламалары  бүгінгі күні кәсіби жолын жаңа бастаған мұғалімдер үшін тиімді тәсіл ретінде қарастырылады. Білім беру органдары   менторинг бағдарламаларын енгізу барысында екі мақсатты көздейді – біріншіден, жас мұғалімдерге кәсіби қалыптасу басында күшті бастау береді, екіншіден, ментор қызметін атқаратын тәжірибелі мұғалімдер танымал болумен қатар материалдық көтермелеуге ие болады» [Little and Nelson, 1990]. Ментор   әдетте   тәлімгер,   менторинг   –тәлімгерлік   деп   аударылады.     Біздегі тәлімгерлік пен батыс менторингісі философиясы арасында айырмашылық бар. Менторинг   үдерісінің   мәселесі   тәлім   алушыны   оған   жүктелген   кәсіби тапсырмаларды   өздік   және   толық   жауапкершілікпен   іске   асыра   алатындай кәсіптік дамудың кезеңіне жеткізу болып табылады.  Жұмыс бағыттары    :   ­ Жас   мамандардың   менторлардың   жеткешілігімен   кәсіби   мәнді   жеке тұлғалық қасиетін жетілдіру;                ­ педагогикалық әрекетінің өзіндік стилін қалыптастыру; ­ педагогикалық шығармашылығын дамыту; ­ рухани­ізгілік, моральдық­әдептілік  қасиеттерін орнықтыру. Жұмыс түрлері:    Консультация  (өз   білімін   жетілдіру   жоспарларын   құру,   компьютерлік сауатттылықты, Интернеттен, педагогикалық­әдістемелік ғылыми әдебиеттерден, баспалардан   жаңа   ақпарат   алуды     меңгерту,  сынып  журналдарын   толтыруға көмектесу және т.б.) Тренинг (білім беру мен тәрбиелеудің интербелсенді әдістерін көрсету, оқушы мен   мұғалім   арасындағы   қарым­қатынас   психологиясының   тиімді   әдістерін меңгерту және т.б.) Проблемалық­бағдарлы     семинар:  «Сабақтың   құрылысы,   құрамы   және сабақты құру», «Жазба жұмыстарына қойылатын талаптар: мазмұны, түрі, оқушы жұмысын тексеру, бағалау нормалары және нәтижені талдау» Семинар­тренинг: «Өз білімін үздіксіз жетілдіру бағдарламасын құру» Тәлімгерлік  (жеке   мұғалімдерге   арналған   консультация,   жас   мамандардың тәлімгердің  сабағына қатысуы)  Менторинг (мұғалімдердің 2 (негізгі) деңгейлік курсынан өткен мұғалімдердің (меторлардың) тәлім алушылармен арасында өткізілген рөлдік ойындар 5 Стажировка (дидактикалық материалдар, авторлық құралдар, ауызша, жазбаша емтихан материалдарын, сыныптан тыс жұмыстардың жоспарларын әзірлеу) Өзара  сабаққа қатысу Әдістемелік   семинар   «Жас   мұғалімнің   сабаққа   дайындығы»,  «Өткізілген сабақты мұғалімнің   талдауы»,   «Көркем   шығарманы   оқытудың   тиімді жолдары» Мастер­класс (қызықты әдістемелер, педагогикалық әрекеттер көрсетіледі) Семинар­практикум:   жазуға қойылатын талаптар»   «Қазіргі   сабаққа   қалай   дайындаламыз?».   «Шығарма Іскерлік   және   рөлдік   ойындар:    «Өзіңізді   білікті   маман   ретінде   қалай қалыптастыруға   болады?»,   «Әдебиет   сабағында   рөлдік   ойындар   арқылы оқушылардың   коммуникативтік,     әртістік   қабілеттерін   дамыту»,   «Егер   мен мектеп директоры болсам, ..» [9, 37]. Диспут, дискуссия:  «Жаңа бастаған мұғалімнің басты проблемалары» Дөңгелек   үстел:  «Менің   алғашқы  педагогикалық   тәжірибем»,   «Мұғалімнің басқарушылық біліктілігі және оны дамыту жолдары». Мектепке   саяхат  (озық   мектептердің   оқу­материалдық   базасы   мен   пән кабинеттерімен,   пән   кабинеттерде   жинақталған   оқу­әдістемелік, дидактикалық материалдарымен танысу, тәжірибелерінен үйрену)  Пәнаралық диалог (әр пәннің мұғалімдері қатысады) [8,54].   Сайыс   түрлерінің   бірнешеуін   өткізуге   болады.  Үлгі:  «Үздік   сабақ әзірлемесі»   сайысы,   жаңа   үлгідегі   панорамалық   сабақтардың   сайыстары, «Болашақ мұғалім» сайысы  Жас мамандардың сабағына қатысу, талдау, бағалау, кеңес беру Жас мамандардың шығармашылық есебі Ынталандыру,   қолдау  (форум,   конференцияларға   қатыстыру,   білім   бөлімі тарапынан марапаттау) Күтілетін нәтиже:  бұл   нәтижелердің   бәрі   де   жас   маманның   кәсіби   шеберлігін   жетілдіріп, адамгершілігін, жауапкершіліктерін арттырады.  6 Жұмыс жасау технологиясы:            Қоғамның білімді де парасатты болуы әлеуметтік және экономикалық проблемаларды   шешуде,   ғылым   мен   мәдениеттің,   ұлттық   дәстүрлердің сақталуына     негізгі   ұйытқы   болып   табылады.   Сол   қоғамның   болашағы   – жастар.   Жас   ұрпақты   тәрбиелейтін   басты   тұлға   құзыретті   педагог.   Жас маманның құзыретті ұстаз болып қалыптасуы үшін жүргізілетін жұмыстар кезең­кезеңмен жүзеге асырылуы тиіс. Олар мынадай:  ­ жас   маманның   кәсіптік   даярлығын,     ақпараттық­коммуникативтік технологияларды меңгеру деңгейін диагностикалау; ­ жас   мамандармен   жүргізілетін   жұмыс   жоспарларын   әзірлеу,   болжалды нәтижені шамалау;  ­ жоспарланған жұмысты жүзеге асыру: ­ нәтижені   талдау,   кемшіліктерді   жою,   жұмыс   мазмұны   мен   түрлерін жаңарту.  Жұмыс жоспары 3 жылға арналып жасалады: І кезең:  Тақырыбы: «Жас маманның бейімделуі» ІІ  кезең:  Тақырыбы: «Шығармашылық ізденіс жолы» ІІІ  кезең:  Тақырыбы: «Жеке қалыптасу жолын таңдау»          І   кезеңде жүзеге асырылатын жұмыс түрінің бірін өткізуге арналған           әзірлемені ұсынамын:    Атауы:  Жас мұғалімнің сабаққа дайындығы Мақсаты: Мектепте қызмет жолын жаңа бастаған жас мұғалімге   кәсіптік тұрғыдан күш   пен   рух   беру,    кәсіптік   біліктілікке,   әлеуметтік   өмірге   баулу   және өздігінен даму дағдысын қалыптастыру Міндеттер:  7  үздіксіз   білім   беру   жүйесінде   жас   мамандардың   қажетттілігін қанағаттандыру және педагогикалық ситуациялардан шығу жолдарын көрсету;  ауыл мектебіндегі   түрлі қиыншылықтардан қисынды әрекеттер мен мектепте қордаланған озық тәжірибелерді қолдану арқылы жетістікке жету.  Жұмыс формасы: әдістемелік семинар  Техникалық жабдық: интербелсенді тақта, постер, маркер, стикер Ұйымдастыру формасы:             Қатысушылар «Оқушылар», «Жас мамандар», «Тәжірибелі ұстаздар» деген            3 топқа бөлінеді (семинарға жас мамандармен қатар тәжірибелі ұстаздар да қатысады, бірақ 3 топта да жас мамандар мен тәжірибелі ұстаздар аралас отырады).  Семинардың жоспары    :    1. Мозайка әдісі арқылы топтарға бөлініп отыру 2. Мотивация 3. Тақырыпқа ену 4. Мұғалімдердің кәсіби білімдерін белсендендіру (пікірлесу) 5. Педагогикалық­психологиялық тренинг 6. Қазақ тілі пәні бойынша панорамалық сабақ көрсету (5­6 минут). 7. Оқу материалын қалай жоспарлауға болады? 8. Ширату «Күн сәулесінде» 9. Практикалық жұмыс 10.Әр топ өздері әзірлеген әзірлемелерін қорғайды.  11. Рефлексия 12.Қоштасу Семинардың барысы   1. Мозайка   әдісі   арқылы   топтарға   бөлініп   отыру  (билет   бойынша орналасады: І топқа 1­5­билет, ІІ топқа 6­10­билет, ІІІ топқа 11­15 билет).  (1 минут  уақыт жұмсалады) 8 «Мұғалім   қандай   болу   керек?»   тақырыбына   постер   салғызу. (Мысалы: құзырлы, креативті ойлай алатын, жаңашыл, ізденмпаз және т.б.) (3 минут)                Семинарға қатысушылармен амандасу. Ынтымақтастық атмосферасын қалыптастыру мақсатында ­ «Жүректен жүрекке» стратегиясын қолдану. Әр адам   бір­біріне   жылы   лебіздерін   білдіріп,   бір­   біріне   жүрекшелерін сыйлайды.                  (5 минут). 2. Мотивация:  Сыни   тұрғыдан   ойлауға   үйретудің   «миға   шабуыл»   әдісі қолданылады  (брэйнсторминг).      Мұнда   жас   мамандарға   тәжірибелі ұстаздар мынадай ауызша сұрақтар қояды: Қандай ұлы педагогтер туралы оқыдыңыздар?   Олардың   қандай   ғибратты   сөздерін   білесіздер?   [4,14]   (5 минут). 3. Тақырыпқа ену Шарты: үстелдерде жатқан қиынды қағаздардан бүтін пішін жасау. (1 минут)            Құрметті әріптестер, бөлшектерден бүтінді құрастырғаныңыз сияқты 45   минуттық   сабақ   та     –   бірнеше   кезеңдерден,   педагогикалық   сан   қилы әрекеттерден құралатын бүтін бір педагогикалық үдеріс. Әр кезеңді жақсы ойластырып, ұтымды ұйымдастыра білсек, сабақ нәтижелі болмақ. (45 секунд) 4. Мұғалімдердің   кәсіби   білімдерін   белсендендіру   (пікірлесу). Сұрақ жазылған билет алып, топ ішінде пікірлерін айтады, кейін тәжірибелі ұстаздармен  пікірлеседі. («көршіңе әңгімелеп бер» әдісі бойынша) 1­билет. Сабаққа дайындықты неден бастау керек? 2­билет. Сабақтың мақсатын қалай анықтаймыз? 3­билет.   Сабақты   бастамас   бұрын   оқушылардың   сабаққа   қызығушылығын ояту үшін не жоспарлаймыз? (слайд арқылы) (15 минут) 5. Педагогикалық­психологиялық тренинг 1­топқа: Сіз сыныпқа кіріп келсеңіз, оқушылар сыныпта бірі­бірін қуып, шулап жүр. Сізге назар аудармайды. Сіз не істейсіз? 2­топқа:   Сыныптағы   ер   бала   қыз   балаға   ат   қойып,   айдар   тағып,   оны жылатыпты.     Ал   қыз   бала   Сіз   сабаққа   кіріп   келгенде   шағымданып, жылады.   Сіз   қандай   шара   қолданасыз?   Әлде   ол   мәселені   шешпестен сабақ бастайсыз ба?       3­топқа: Сабаққа қандай мақсатпен кіресіз? (5 минут). 9 6. Қазақ тілі пәні бойынша панорамалық сабақ көрсету (5­6 минут). 7.   Оқу   материалын   қалай   жоспарлауға   болады?   көрсетіледі). Бұл   үшін   сабақты   жақсы   өткізуге   мүмкіндік   беретін   қандай   ережелерді сақтау қажет. (Сол ережелермен танысамыз). (10 минут)  (Слайд­шоу 8. Ширату «Күн сәулесінде»                           Мақсаты: Өзінің жақсы қасиеттерін  анықтау, оларды қиын жағдайды жеңіп шығуда қор (ресурс) ретінде қолдану. Жүргізуші:  «Қағазға   күнді   салыңыздар,   балалар   салатындай: ортасында шеңбер оның жан­жаққа шашып тұрған сәулелерін. Шеңбердің ішіне өзіңіздің атыңызды жазыңыз. Әр сәуленің жанына өзіңіз туралы жақсы пікір жазыңыз. Сіздің міндетіңіз ­ өзіңіз туралы көбірек жазу.  Суреттерді   жазып   болған   соң,   қатысушыларға   келесі   тапсырма беріледі.  Жүргізуші:  «Осы   бір   бет   қағазды   әрқашан   өзіңізбен   бірге   алып жүріңіз,   анда­санда   сәулелерін   қосып   отырыңыз.   Егер   де   жабырқап қалсаңыз,   сол   Күн   салынған   суретке   қарап,   есіңізге   түсіріңіз,   өзіңіздің қасиеттеріңізді неге жаздыңыз?!» [1,15]. (5 минут) 9. Практикалық жұмыс Тапсырма:   3   топқа     «Етістік   туралы   түсінікті   меңгерту»   атты сабақтың тақырыбы беріледі (6­сынып).  1­топ сабақтың мақсатын құрады, 2­ топ негізгі бөлімде орындалатын тапсырмаларды, оны өткізу әдістемесін, ұйымдастыру   формаларын   анықтайды,   3­топ   сабақты   қызықты   өткізу жұмыстарын, рефлексияны құрастырады. (10 минут) 10. Әр топ өздері әзірлеген жұмыстарын қорғайды.  (15 минут) 11. Рефлексия.  Өткізілген семинарды смайлик арқылы бағалау, өз ойларын стикерге   «бір   ұсыныс,   бір   тілек»   арқылы   түсіру.   (немесе   «Ойлаудың   6 шляпасы»,   «Тиімді   өлшем»   атты   мастер­кластар   арқылы   рефлексия жасауға болады).       [10,51]           (4­5 минут).  12.   «Қоштасу».  3   топ   бір­біріне   қазақтың   ұлттық   дәстүрлерін,   тілдік көркем   ерекшеліктерін   қолдана   отырып,   қоштасу   сөздерін   айтады,   игі тілектерін білдіреді.  (5 минут).                                      10 Пайдаланылған әдебиеттер  1. Библиотека   олимпийца   «Ертіс   дарыны».   «Групповые   и индивидуальные   формы   работы   психолога   при   подготовке школьников к интеллектуальным соревнованиям», Павлодар, 2012 15­ бет. 2. С.В.Кульневич,   В.И.Гончарева,   Т.П.Лакоценина   «Управление современной школой», «Учитель», 2005. 105­110­бет. 3. Павлодарский ИПК ПК «Методические рекомендации к организации мастер­класса», Павлодар, 2010.   4. Білім беру мекемесі басшыларының анықтамалығы, 2011, №9, 14­бет. 5. Народное образование, Москва, 2013. №2. 108­111­бет 6. А.Ә.Жайтапова,   Г.А.Шамина   «Әдіскер   қызметінің   мазмұны   білім беруді жаңарту тұрғысынан», Алматы, 2010. 63­66­бет. 7. Республикалық   ғылыми­әдістемелік   журнал   «Қазақ   тілі:   әдістеме» 2012 (58), №1,4. 12 және 6­бет. 8. Республикалық  ғылыми­әдістемелік және ақпараттық сараптамалық журнал «12 жылдық білім 12­летнее образовние» 2008, №1. 54­59­бет. 9. Инновация   в   образовании.   Ғылыми­әдістемелік   журнал,   2013   жыл. №8. 37­бет. 10.  «Методист».   Мунипициальная   методическая   служба.   Ғылыми­ әдістемелік журнал. 2012 жыл. №9. 51­бет 11