•      «Қазақ

хандығының 550 жылдығы»

– Тәуелсіздік пен теңдіктің, ынтымақ пен елдіктің тойы

Қазақ хандығы мен жүздері

• Қазақ хандығы        (1465-1847) • Ұлы жүз       (1715-1822) • Орта жүз     (1715-1822) • Кіші жүз     (1715-1731)

Қазақ хандарының кестесі

• 1465-1473 ж. – Керей хан.

1473-1480 ж – Жәнібек хан.

1480-1511ж – Бұрындық хан.

1511-1518ж – Қасым хан.

1518-1523ж – Мамаш хан.

1523-1532ж –Тақыр хан.

1533-1534ж – Бұйдаш хан.

1534-1535ж – Қожа Мақмұт хан. 1535-1537ж – хан атағы болған сұлтандар: Тоғым хан, Ахмет хан, Хақназар, Наурыз-Ахмет хан 1538-1580ж – Хақназар хан.

1580-1582ж –Шығай хан.

1582-1598ж –Тәуекел хан.

1598-1628ж – Есім хан.

1613-1627ж – Тұрсын хан.

1628-1652ж – Жәңгір хан.

1680-1715ж – Әз -Тәуке хан.

• 1718-1726ж – Батыр хан. 1726-1730ж – Болат хан.

1720-1740ж –Жолбарыс хан.

1718-1748ж – Әбілхайыр хан.

1748-1786ж – Нұралы хан.

1791-1794ж – Ералы хан.

1795-1797ж – Есім хан.

1797-1805ж – Айшуақ хан.

1805-1824ж – Шерғазы хан.

1716-1719ж – Қайып хан.

1719-1734ж – Сәмеке хан.

1734-1771ж – Әбілмәмбет хан.

1771-1781ж – Абылай хан.

1781-1819ж –Уәли хан.

1815-1817ж –Бөкей хан. 1841-1847ж – Кенесары қазақтың соңғы ханы.

   Қазақ хандығының негізін құраушы Керей мен

Жәнібек хандары

Қасым хан (1511 – 1518 жж.)

•         Қасым хан тұсында қазақ хандығы саяси ықпалын күшейтіп, ірі және қуатты хандыққа айналды.

•         Қазақ хандығы еуропалық аренада әйгілілік пен саяси қуаттылыққа қол жеткізді. • Қазақ хандығының тағы бір ерекшелігі қазақтар батыс еуропада жеке этникалық қауымдастық ретінде танылды.

•         Тарихта бұл ұлы тұлғаның ұстанған бағыты “Қасым салған қасқа жол” деп атанып қалды.

Есім хан (1598 – 1628 жж.)

•         Есім хан 30 жыл бойы буыны жаңа бекіп келе жатқан Қазақ мемлекетін қорғау, күшейту жолында қанын да, жанын да аяған жоқ.

•         Қазақ хандығында осыншама зор аумақты, ондағы ру тайпалар арасындағы қатынастарды күшпен немесе жарлықпен ұстап тұрудың мүмкін еместігін білген Есім хан жаңа талаптарға сай жаңа әдет-ғұрып заңдарының жинағын өмірге енгізеді. Бізге тек сол заңдардың атауы “Есім ханның ескі жолы” деп аталып кетті.

         Есім хан билік құрған кезеңде «қасқа жолға» қосылған жаңалықтар:

•         Хан болсын, ханға лайық заң болсын,

•         Батыр болсын, жорық жолы мақұл болсын. • Абыз болсын, абыз сыйлау парыз болсын,

•         Би болсын, би түсетін үй болсын – деген ережелер енген екен.

Тәуке хан (1680 – 1715 жж.)

•         Тәуке хан – қазақ халқының тарихи санасында өзінің кемеңгерлігімен, даналығымен, әділдігімен, бітімгерлігімен сақталған хандарымыздың бірі. Жеті жарғы атты заңдар жинағын енгізген кемеңгер әрі әділетті билеуші.

•         Тәуке хан тұсында тұрақты мемлекеттік органдар: Хан кеңесі, Билер кеңесі қалыптасты. • Дау-дамайлар үш жүздің әйгілі, әрі беделді билері (Төле, Қазыбек, Әйтеке) қатысуымен шешілетін болған.

Билер кеңесі

•         Бірлігі мықты ел болса,      барлығы бауыр болады.

Отқа иелік болмаса,      жеріңді өрт шалады.

    Әділ билік болмаса, халқыңды дерт алады.

•         Қазақ халқының басын

біріктіруге орасан еңбек сіңірген үш ұлы би.

Әбілқайыр хан (1718-1748 жж. )

•         Әбілқайыр жастайынан батылдығымен танылып, дарынды әскербасы және білгір саясаткер болды.

•         1726 жылы үш жүздің қазақтары бас қосқан құрылтайда билер мен батырлар бірауыздан Әбілқайырды Қазақ хандығы әскерінің бас қолбасшысы етіп сайлады.

•         Әбілқайырдың жүргізген саясаты қазақ мемлекетінің қалыптасуы мен дамуы жолында маңызды рөл атқарды.

Абылай хан (1771-1781жж. )

•         Қазақ Ордасының ханы, Қазақ мемлекетінің тарихындағы аса көрнекті мемлекет қайраткері. •       Ол зерделі саясаткер, білімдар дипломат, дарынды қолбасшы.

•         Түркістан қаласында үш жүздің хандары, сұлтандары, батырлары бір тудың астына бірігіп, Абылайды ресми түрде Қазақ ханы етіп сайлайды. •     Ол билік құрған жылдары алғаш рет қазақтар мен қалмақтар арасында бейбіт келісім жасалды. Ресеймен, Қытаймен тату көршілік қарымқатынас орнатылды.

•         Бұл күшті мемлекеттер білгір қазақ ханымен санасатын болған.

Кенесары хан (1841-1847 жж.)

•        Қазақ халқының патшалық Ресейге, Қоқан және Хиуа хандықтарына қарсы жүргізген ұлт-азаттық күресін басқарушы.

•        1841 ж. Кенесары Қасымов хан сайланды, оның саясатының басты мақсаты қазақ хандығын қайта қалпына келтіру.

•        Кенесары мемлекетті басқаруда шариғаттың негізгі ережелерін енгізді, сонымен бірге билер сотын қалпына келтірді.

•        Мемлекет пен оның әскерін нығайту жолдарын жетік білетін хан мұсылмандық құқық ережелерін бекітті. Салық саясаты да оны тиімді жолмен жинауға бағытталды.

Өз тарихын білмеген халық,

өзін де сыйламайды”  (Н. Ә. Назарбаев)

Ұлылардан ұлағат алайық!

Көп адам дүниеге бой алдырған,

Бой алдырып, аяғын көп шалдырған, Өлді деуге бола ма айтыңдаршы, Өлмей тұғын артына сөз қалдырған.

                                                                                 (Абай )

Ерліктің арқауы, елдіктің бастауы                                  - Қазақ хандығы

  Назарларыңызға 

                                             рахмет!