БАРҚАРОР РИВОЖЛАНИШ ТАЪЛИМИ

“TASDIQLAYMAN”

Mehnat va ijtimoiy munosabatlar akademiyasi rektori

S.N.Axmedov

______________________

202__ yil “___”___________

№

Mashg’ulot turi

Ajratilgan  soat

Semestr

1

Ajratilgan soat

Ajratilgan kredit

1

Ma’ruza

30

30

5

2

Amaliy

30

30

3

Semenar

30

30

4

Auditoriya soati

90

90

5

Umumiy soat

90

90

Fan/modul kodi

O‘quv yili 2022-2023

Semestr

1

ECTS- Kreditlar

5

Fan/modul turi

majburiy

Ta’lim tili

O‘zbek/rus

Haftadagi dars soatlari

1 sem:  2

1.

Fan nomi

Auditoriya mashg‘ulotlari (soat)

Jami yuklama

(soat)

Barqaror rivojlanishning

Ijtimoiy jixatlari

1 sem: 90

90

2.

I. Fanning mazmuni

     Fanni o‘qitishdan maqsad - kelajak avlod extiyojlarini inobatga olgan tarzda xozirgi zamon kishilik jamiyatining o’zaro uzviy boglangan ekologik xavfsiz, iktisodiy ta'minlagan, ijtimoiy muxofazalangan va institusional Birlashgan xaet tarzini shakllantirishdan iborat. "Barqaror rivojlanishning ijtimoiy jihatlari" fanini o'zlashtirish - bu tegishli fan sohasi to'g'risida ilmiy g'oyalarni ishlab chiqish, shuningdek ilgari olingan bilimlarni umumlashtirish va qayta ko'rib chiqish asosida mexnat va ijtimoiy munosabatlarni shakllantirishning ilmiy mafkuraviy va amaliy faoliyat sohasi sifatida barqaror rivojlanish to'g'risida zamonaviy g'oyalarni shakllantirishning  dolzarb muammolarini hal qilish bo‘yicha  talabalarda bilim va ko‘niklamalarni hosil qilishdan iborat.

    Fanning vazifasi – iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanishda tabiiy rssurslarni muhofaza kilish va ulardan okilona foydalanish, ishlab chikarish va iste'mol

kilishning barkaror bulmagan modellarini uzgartirish. kashshoklikni yukotish va axolini ish bilan ta'minlashdir. Mahalliy va xorijiy ilm-fanning barqaror rivojlanish mafkurasini shakllantirishga qo'shgan hissasini o'rganish; barqaror rivojlanishning asosiy imperativlarini o'rganish; barqaror rivojlanish ilmiy mafkurasining fazoviy tarkibiy qismini nazariy ishlab chiqish; mexnat va ijtimoiy munosabatlarni barqaror rivojlanish g'oyalari asosida talabalarga singdirish, amaliy ko‘nikmalarni hosil qilish, amaliy tajribada nazariy bilimlarni yozma va og‘zaki tarzda  shakllantirish vazifalarini bajaradi.

                            II. Asosiy qism (ma’ruza mashg‘ulotlari)

 II.1. Fan tarkibiga quyidagi mavzular kiradi:

1-mavzu: Баркарор ривожланиш тушунчаси, мазмуни ва мохияти.

Barqaror rivojlanishning asosiy tushunchalari tizimi: barqarorlik-tizimning tashqi ta'sirlar ostida o'z xususiyatlarini saqlab qolish qobiliyati, rivojlanish-ob'ekt (umuman tizim) holatini vaqt va makonda qayta tiklash jarayoni, ehtiyojlar (tabiiy resurslarga va ekologik manfaatlarga bo'lgan ehtiyojlari) va

 cheklovlar (odamlarning hozirgi va kelajakdagi ehtiyojlarini qondirish uchun atrof-muhitning imkoniyatlari yoki qobiliyatlari).

2-mavzu: Barqaror rivojlanish kontsepsiyasining paydo bulishi va uning globallashuvi.

Tarixiy shakllanishi. Barqaror rivojlanish kontsepsiyasining kelib chiqishi, eng muhim voqealar: J. Forrester "Jahon dinamikasi" (1970), BMTning atrof-muhit bo'yicha konferentsiyasi (Stokgolm, Shvesiya, 1972), A. Peksei, Rim klubining hisobotlari ("o'sish chegaralari", 1972; M. Mesarovich va E. Pestel "insoniyat burilish nuqtasida", 1974; va boshqalar.), BMT" Jahon er Xartiyasi " (1981).

3-mavzu: Barqaror rivojlanish va atrof-muxit muxofazasi

 Barqaror rivojlanish kontsepsiyasining tarixi, asosiy voqealari: SOSR "bizning umumiy kelajagimiz" ma'ruzasining taqdimoti (1987), BMTning atrof-muhit va rivojlanish bo'yicha konferentsiyasi (Rio-de-Janeyro, Braziliya, 1992), Rio-atrof-muhit va rivojlanish bo'yicha De-Janeyro Deklarasiyasi, barqaror rivojlanish bo'yicha Butunjahon sammiti (Yoxannesburg, Janubiy Afrika, 2002).

4-mavzu: Xalqaro ekologik munosabat qoidalari va uning ijtimoiy xususiyatlari

Davlatlarning eyulogik printsiplari, xalqaro miqyosda umume'tirof etilgan ekologik munosabat printsiplari, tabiiy hodisalar va ijtimoiy jarayonlarning uzaro uzviy boglanganligi.

5- mavzu: Barqaror rivojlanish indikatorlari tushunchasi, turlari va ularni amalda qullash muammolari.

            Barqaror rivojlanish indikatorlari tushunchasi, turlari va ularni amalda qullash muammolari. Barqaror rivojlanishning indikatorlarini aniqlash orqali global, regional va lokal miqyosda kishilik jamiyatini boshqarish imkoniyati.

6-mavzu: Barqaror rivojlanishning iqtisodiy indikatorlari.

Barqaror rivojlanishning iqtisodiy indikatorlari. Barqaror rivojlanish indikatorlarini tanlash va ularni ishlab chiqish indikatorlar aks ettiradigan masalalar.

7-mavzu: Barqaror rivojlanishning ijtimoiy indikatorlari.

Barqaror rivojlanishning ijtimoiy indikatorlari. Barqaror rivojlanish indikatorlarini tanlash va ularni ishlab chiqish indikatorlar aks ettiradigan masalalar.

8-mavzu: Barqaror rivojlanish uchun ta'lim

       Barqaror rivojlanish va atrof-muxitning mexnat muxofazasiga ta’siri.  Aholini ijtimoiy muxofazasida barqaror rivojlanish ta'limning zarurati.

9-mavzu: Barqaror rivojlanishning iqtisodiy indikatorlari

Global, mintaqaviy va milliy darajalarda foydalaniladigan indikatorlar.

10-mavzu: Barqaror rivojlanishning ijtimoiy, ekologik indikatorlari

       Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (IHTT) ning ekologik indikatorlar tizimi.

       11-mavzu: Global barqaror rivojlanish indikatorlari

      Inson potentsialini rivojlantirish indeksi. Qashshoqlik va ochlikka bardam berish, demografik o’sish, qishloqlarda barqaror rivojlanishga ko’maklashish

12-mavzu: Regional barqaror rivojlanish indikatorlari

      Shar qiy Evropa, Kavkazorti va Markaziy Osiyo davlatlari (SHEKOMO). Davlatning  joylashish o’rni, rivojlanishi, iqlimi, xo’jaligining o’ziga hosligi xamda ekologik muammolarining dolzarbligiga asoslangan holda indikatorlarni tanlashi va muammolarni xal etishga yo’nalishi.

13-mavzu: Milliy barqaror rivojlanish indikatorlari – O’zbekiston misolida

"O’zbekiston Respublikasida atrof-muxitntg davlat monitoringi to’g’risida" gi nizom, O’zbekiston uchun qushimcha ekologik indikatorlar majmuasi.

14-mavzu: Mehnat va ijtimoiy munosabatlarni tashkil etishda barqaror rivojlanishni tashkil etish.

Barqaror rivojlanishda inson omili. Xodimlarning mexnat majburiyatida barqarorlikni shakllantitish va mahalliy  barqaror rivojlanishni tashkil etishda ijtimoiy munosabatlarni tashkil etish.

III. Seminar  mashg‘ulotlari bo‘yicha

ko‘rsatma va taviyalar

1.     Global barqaror rivojlanishning 17 maqsadlari.

2.     Kambag'allikni barcha shakllarida umumbashariy barham toptirish.

3.     Ochlikni bartaraf etish, oziq-ovqat xavfsizligini ta'minlash va oziqlanishni yaxshilash va qishloq xo'jaligining barqaror rivojlanishiga ko'maklashish.

4.     Sog'lom turmush tarzini ta'minlash va farovonlikni targ'ib qilish;

5.     Inklyuziv va adolatli sifatli ta'limni ta'minlash va umrbod ta'lim olish imkoniyatlarini targ'ib qilish.

6.     Gender tengligini ta'minlash va barcha xotin-qizlarning imkoniyatlarini kengaytirish.

7.      Barqaror, inklyuziv va barqaror iqtisodiy o'sishni, to'liq va samarali ish bilan ta'minlash va munosib mehnatni rag'batlantirish.

8.     Kuchli infratuzilmani barpo etish, inklyuziv va barqaror sanoatlashtirish va innovasiyalarni rag'batlantirish.

9.      Mamlakatlar ichida va ular o'rtasidagi tengsizlik darajasini pasaytirishgacha tarbiyalash.

10.  Barqaror rivojlanishga erishish vositalarini mustahkamlash va barqaror global sheriklik mexanizmlarini faollashtirish rivojlantirish.

11. Mahalliy kun tartibi-XXІ "yashil iqtisodiyot"tamoyillarining amalga oshirilishiga doir misollar"

12.  Jamoat tashkilotlari va ularning prinsiplarni amalga oshirishdagi roli barqaror rivojlanish;

13. "Barqaror maktablar"ni tashkil etish.

14. Barqaror rivojlanish tarzida yashash metodlari: energiya, qurilish, ishlab chiqarish; iste'molni oqilona qisqartirish ;

15.  Barqaror rivojlanish va bizning uyimiz.

VI. Amaliy mashg‘ulotlari bo‘yicha

ko‘rsatma va taviyalar

     Amaliy mashg‘ulotlari uchun quyidagi mavzular tavsiya etiladi:

1. "Barqaror rivojlanish" tushunchasi. Asosiy ta'riflar va talqinlar. Barqaror rivojlanish kontsepsiyasining mualliflari.

2. Barqaror rivojlanish mafkurasining paydo bo'lishining tarixiy mazmuni va shartlari.

3. Barqaror rivojlanish kontsepsiyasining asosiy tushunchalari.

4. Barqaror rivojlanishning umumiy ilmiy asoslari.

5. Dunyo davlatlarining rivojlanish ko'rsatkichi.

6. Barqaror rivojlanish kontsepsiyasida ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlam.

7. Barqaror rivojlanishning ekologik imperativligi.

8. Rivojlanishning ekologik cheklovlari.

9. Barqaror rivojlanish manfaatlari uchun ekologik menejment.

10. Barqaror rivojlanishning ijtimoiy imperativligi.

11. Madaniy xilma-xillik va rivojlanish.

12. Barqaror rivojlanishning iqtisodiy imperativligi.

13. O'zbekistonda mexnat munosabatlarini tashkil etish.

14. Barqaror rivojlanish strategiyalari va stsenariylari.

15. O'zbekistonning barqaror rivojlanishga o'tish muammolari.

Amaliy mashg‘ulotlar:

DTS, o‘quv reja, fanning normative-me]yoriy xujjatlariga asoslangan xolda, kompyuter, proektor hamda turli o‘yin va boshqa zarur jihozlardan foydalanib, o‘qitishning  turli metodlarini qo‘llab, interaktiv usulda amaliy dars mashg‘ulotlari  olib boriladi.

V. Fan o‘qitilishining natijalari (shakllanadigan kompetensiyalar)

Fanni o‘zlashtirish natijasida talaba:

·        Bilish: barqaror rivojlanish kontseptsiyasining shakllanish tarixi, uning metodologiyasi asoslari va barqaror rivojlanishning asosiy imperativlari asoslangan tadqiqot ko'nikmalari.tasavvurga va bilimga ega bo‘lishi;.

·        Barqaror rivojlanishning tabiiy, iqtisodiy va ijtimoiy-madaniy omillarini baholash; uning xavf-xatarlarini va shartlarini aniqlash bilishi hamda  ulardan foydalanish bo‘yicha ko‘nikmaga ega bo‘lishi;.

·        Akademik fanlar va yo'nalishlar doirasida barqaror rivojlanish g'oyalariga  asoslangan mehnat muhofazasini mukammal bilishi, uni har qanday sharoitda amaliyotda qo‘llay olishi bo‘yicha malakaga ega bo‘lishi kerak.

4.

VI. Ta’lim texnologiyalari va metodlari:

·        ma’ruza;

·        keys-stadi;

·        induvidial loyihalar;

·        taqdimotlar qilish;

·        guruhlarda ishlash;

·        jamoa bo‘lib ishlash va himoya qilish.

·        Kreativ texnologiyalar

5.

VII. Kreditlarni olish uchun talabalar:

    Fanga oid nazariy va uslubiy tushunchalarni to‘la o‘zlashtirish, tahlil natijalarini to‘g‘ri aks ettira olish, o‘rganilayotgan jarayonlar va tushunchalar haqida mustaqil  mushohada yuritish va joriy, oraliq nazorat shakllarida berilgan vazifa va topshiriqlarni bajarish, yakuniy nazorat bo‘yicha yozma ishni topshirishi zarur.

6.

Asosiy adabiyotlar:

1.     Mirziyoyev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz “ O‘zbekiston”. 2017.

2.     Nigmatov A.N., Shivaldova N.S., Sultanov R.N. Ekologicheskie aspekti ustoychivogo razvitiya // Uchebniy kurs lektsiy. - T., 2003. - 100 s.

3.     Nigmatov A., Ibragimova R. Barqaror rivojlanishning geografik xususiyatlari. // Xozirgi zamon geografiyasi: nazariya va amaliyoti. -Toshkent. 2006 -B . 110-112.

4.     Barqaror kelajak sari. O’quv-metodik qo’llanma. - T.: CHINORENK, 2013.- 176 6 ..

Qo‘shimcha adabiyotlar:

5.     Karimov I. Uzbekistonning 16 yillik mustaqil taraqqiyot yo’li. Mamlakatni modernizasiya qilish va iqtisodiyotimizni barqaror rivojlantirish yuli. 16-jild. - T.: Uzbekiston, 2007. - B.3-55.

6.     A. Nigmatov, R. Kulmatov, A. Rasulov, Sh. Muxamedov., Barqaror rivojlanish va uning tizimli indikatorlari [Matn]: Monografiya Toshkent:Spectrum Media Group, 2015.-120 b.

7.      Sbornik rabochix dokumentov YUNESKO no obrazovaniyu ustoychivogo razvitiya. Vestnik Predstavitelstvi YUNESKO v Uzbekistane. 2005. - 332 s

8. Tabiat. Jamiyat. Manaviyat (Prezident Islom Karimov  asarlarida eyulogiya masala larin i n g yoritilishi). Ekologik ta'lim va tarbiya uchun kullanma. To'ldirilgan ikkinchi nashri. / So’zboshi va tuzuvchi A. Nigmatov. -T.: Uzbekiston. 2009. - 152 b.

Axborot manbalari:

4. www.un.oig/esa/sustdev/ - Birlashgan Millatlar tashkiloti (BMT) ning barqaror rivojlanish komissiyasi sayti.

5. www.desd.org - BMTning ≪Barqaror Rivojlanish ta'limi o'n yilligi≫ sayti.

6. ww'w.undp.org - BMTning rivojlanish dasturi sayti.

7. www.un.org/csa/sustdev/ - Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT)ning Barqaror rivojlanish komissiyasi sayti.

7.

    Fanning o‘quv dasturi Mehnat va ijtimoiy munosabatlar Akademiyasi tomonidan ishlab chqilgan va tasdiqlangan.   

8.

Fan/modul uchun ma’sul:

   N.A.Mirzaeva – Mehnat va ijtimoiy munosabatlar Akademiyasi "Mehnat sohasini boshqarish" fakulteti …… kafedrasi dotsenti v.b, pedagogika fanlari falsafa doktori.

9.

Taqrizchilar:

.............

.............