Қазақстан Республикасының Білім және ғылым   министрлігі

Баяндама

Тақырыбы: «Үстел теннисін үйретіп, жетілдіру арқылы салауатты өмір салты»

                                                         Дене шынықтыру пәні

мұғалімі:

Шымкент 2021-2024 оқу жылы

Үстел теннисін үйретіп, жетілдіру арқылы салауатты өмір салты.

Мақсаты:

Оқушылар арасындағы қарым-қатынасты нығайту және спортқа деген қызығушылықтарын арттыру.Логикалық ойлауға,шапшаң шешім қабылдауға үйрету. Жылдамдық,ептілік,икемділік дене қасиеттерін шыңдау.

Міндеті:
-үстел теннис ойыны денсаулықты нығайту ,ағзаның қызметтік мүмкіндіктерін арттыру және негізгі физикалық қасиеттін дамыту.
- үстел теннис ойының дамыту және сауықтыру бағытындағы дене жаттығулары базалық спорт түрлерінің іс- қимыл әдістерімен техникасы арқылы қимыл тәжірибені байыту, қимыл қозғалыс мәдениетін қалыптастыру.
-денешынықтыру және спорт жайлы .олардың тарихы туралы қазіргі дамуы және салауатты өмір салтты жайлы білімдерді игеру.
-тұлғаны оң қасиетке тәрбиелеу ,оқужәне жарыс әрекеттерінде ұжымдық әрекеттестік пен ынтымақтастық межелерін сақтау

Керек заттар:

Үстел теннисі,ракетка,үстел теннисі шаригі,табло,уақыт.

Сайыс шарттары:Сайысқа 8,9,10,11-ші сыныптан оқушы қатысады.Сайыста қыздар бөлек,ұлдар бөлек қатысады.Жеребе бойынша әр оқушыға қарсылас белгіленеді.Жеңілген оқушы ойынды аяқтайды.Женген оқушылар ойынды жалғастырады.Соңында финалдағы екі оқушы сайыстың жеңімпазын анықтайды.

Ескерту: Егер оқушылардың саны тақ болса,жеребе бойынша бір сайыскер келесі турға өте береді.

Cпорт әрбір адамның денсаулығына жақсы әсер ететіні белгілі. Қазіргі заманда теннис балалардың, студенттер мен жасөспірімдердің арасында өте танымал болып табылады, оған қоса адамның физикалық және психологиялық денсаулығына  аса пайдалы. Теннис туралы айтпастан  бұрын оның тарихын қарастырайық.

Күтілетін нәтиже:
- Оқушылардың қимыл дағдыларын қалыптастырады.
- Теориялық білімдері артады.
- Оқушылардың төзімділігі, шапшаңдығы, ептілігі дамиды.
- Деңсаулықты нығайту және шынықтыру, дененің дұрыс өсіп жетілуі және ағзаның жұмыс қабілеті артады

          Үстел теннисі «дене тәрбиесі» пәнінде оқушылардың білім жүйесінде өте кең тараған ойын. Бұл үстел теннисінің спорттық және қозғалыс ойындары ретінде аса көп материалдық шығынды және спорттық жарыстарда, жаттығуларда аса көп орынды талап етпейді. Сонымен бірге ойын кезінде жоғары қозғалыс белсенділігі мен ерекшелене отырып оқушылардың бойына жылдамдық, ептілік, қимылды басқарушылық, зейінділігін арттыру , әрекет жасау, көзбен мөлшерлеу, ойлау сияқты қабілеттіліктерін қалыптастырады.
          Үстел теннисі өте қызықты, жан жақты, әр жастағы адамдар үшін қол жетерлік ойын. Ол өте құмарлы және назданбайды Қимыл қозғалыстың тездігі, шабуылдардың шапшаңдығымен, техникалық қиыстырулардың кенеттілігімен оқиғалардың әсерлілігімен өзіне қатты қызықтырады. Қимыл қозғалыс, дағдылардың әр түрлілігімен, түрлі үйлестік пен күшейте түсуімен, барлық физикалық сапалардың дамуына жағдай жасайды.Ойын кезінде ойыншы жалынды, жігерлі күшпен бірге дене қозғалыына қосымша күш береді. Оқушылар ойынның жаңа элементтері мен ойын тактикасын меңгеріп, ойынның негізгі ережелерімен танысуы қажет. Үстел теннисімен шұғылдану оқушылардың физикалық дамуына, пәнмен, күн тәртібімен, гигиена және өз өзін бақылауымен танысуға бағытталуы тиіс.

Теннистің қысқаша тарихы

Теннис спортын кейбір тарихшылар ежелгі Мысырда  пайда болған деп есептейді. «Ракетка» сөзі араб тілінен «рахат» сөзінен шыққан деп есептеледі. Бұл қолдың алақаны дегенді білдіреді екен. Басқа тарихшылардың ойынша теннис  11-12 ғасырда Франциядаға монахтар  теннисті ойлап тапқан дейді. 

Теннис кәсіби спорт түрі ретінде алғашқы ірі теннис клубы құрылған кезде 1872 жылы пайда болды. Алғаш рет үлкен теннисті Лимингтон курортының көгалдарында португалиялық трейдер Хоа Перейра, доктор Фредерик Хейнс және Уэсли Томкинс ойнады. Содан осы спортқа арнайы ереже орнатылды.

1873 жылы тенннистің ережесін ағылшын офицері Уолтер Клоптон Уингфилд ойлап тапқан. Бұл спорттың болашағы бар екен білген офицер тенннисті паттентеген. Бірақ біраз уақыт бойы адамдар бұл ойынды қалай ойнау керек екенін білмеді. Негізі ойын ережесін  «Сфаристика» деп аталатын ежелгі грек ойынынан  алған. (грек тілінде — «Ball game»). Алғашқы ойыншылар бұл ойынды көгалдағы спорт деп атаған.

Tennis «Корольдік теннис» деп те аталады. Ортағасырлық Францияда ол өте танымал болды. тіпті әсіресе роялықтар. Орта ғасырда ол Ұлыбританияда кең тараған, әсіресе Генри VIII кезінде. Тарихшылардың айтуынша, көптеген теннис терминдері француз сөздігінен алынған. 

«Тennis» «tenez» («tenir» — француз тіліннен ұстау,лақтыру ). Спортшылар допты  ұрғанда «tenez!» деп айқайлады.

«Deuce» — француздық «deux le jeu» сөзінен шыққан, бұл «дәл», яғни «тең» дегенді білдіреді. Ойынның осы сатысында ұпай саны тең.

Шотты басқару 15-30-40 квинцтен, трентадан және кванттықтан келеді. Бұл француз тіліндегі сағаттық өлшемдер.

Алдымен допты қойдың жүнінен жасалған, және оған құм,ағаш үгінің қосқан.  Кейінірек олар арнайы допты ойлап табады.

1. Теннис-аз жарақатты спорттың түрі

Жарақаттар спорттың бір бөлігі болғандықтан,теннистеде жарақаттар алу жағдайы кездеседі. Бірақ, басқа спорт түрлерімен салыстырғанда теннисте  олардың сирек болатынын атап өту керек. Ең көп кездесетін жарақат түрлері ол сінірдің созылуы және қолдың шығуы. 

2.Аэробты жаттығулар

Теннис ойнайтын кезде адамның көптеген дене мүшелері пайдалы жұмыс істейді. Одан басқа, дененің тыныс алу және жүрек-тамыр жүйесін жақсартуға ықпалын тигізеді, онымен қоса адамның қан айналамы жақсартылады.

3.Доп - реакция жаттықтырушысы

Теннис ойыны мынандай қасиеттерді дамытуға көмектеседі: жігерлік, қайрат, тез уақытта шешім қабылдау және күш қуаты. Оған қоса ойыншылар  жұптанып ойнаса, жауапкершілікке және командада жұмыс істеуге үйретеді. Мысалы кәсіпкой теннис ойыншыларының соққысы допты  200 км/сағ  жылдамдықпен жібереді, сол үшін олар тез арада шешім қабылдау керек. 

4. Теннис - денсаулықтың пайдасы

Күні бойы адамның бұлшық еттері қимылда болып, теннис ойнайтын кезде олар релаксация кезеңіне көшеді. Осы босаңсу процесі барысында эндорфин гормоны ағзаға бөлінеді, яғни ойыннан кейін демалыс уақытында адам өзін бақытты сезінеді.

5. Теннис сүйек сындыру қаупін төмендетеді

Британдық ғалымдардың айтуынша тенниспен айналысатын балалардың үлкен жаста сүйек сыну қаупі әлдеқайда төмен болып келеді. Мысалы, осы балаларда білек сындыру 40% аз, ал жалпы жарақат алу қаупі 63%-ға төмен.

         Ойынға қажетті құрал-жабдықтар

Тенниспен айналысатын ойыншы ең  алдымен өзіне сәйкес ракетка таңдау керек және ойынға киетін арнайы киімдері болуы тиіс. Сіздің ойыннан алатын жағымды әсеріңіз және денсаулығыңыздың жақсаруына қосатын үлесі, теннис ойнауға кететін шығындарды  өтейді.

Сот қалай көрінуі керек?

Теннистен турнир өткізілетін сайысқа арнайы талаптар қойылады. Бір-бірімен сәйкес болған жағдайда оның өлшемі 23.77x8.23 м болуы керек, ал дублерге ені 10,97 м дейін көтеріледі.

Соттың ортасында сотты сөрелерде 1.07 м биіктікте (биіктікте саздаудың арқасында биіктігі 0 914 м) сым немесе кабель арқылы тоқтата тұру қажет. Бұл деңгейде ол орталық белдікте бекітіліп, оны қатты тартып шығарады. Тордың үстіңгі жиегінде және таспада қол жетімді таспа тек ақ түсте таңдалуы керек. Үлкен теннис ережелерінде жаңадан бастағандар үшін таңбалау сызығының ені 2,5-5 см-ге тең және олар тек қарсы түстермен ғана жүзеге асырылады.

Жаңадан бастаған ойын туралы не білу керек?

Егер сіз үлкен тенниске қосылғыңыз келсе, келесі ұсыныстарды табуға болады:

1.     Ойын екі адамға немесе тордың екі жағына орналастырылған екі жұп ойыншы болуы мүмкін. Ойынның мақсаты - теннис доптарын өзіңіздің бәсекелесіңіздің жағына аударып, оны өзіңіздің жартысына қайтара алмайсыз.

2.     Теннис матч басталады - допты ойнауға қою. Егер доп ауада болса, қарсыластың территориясына желінің бойына ұшып кетсе, бұл ұсыныс жарамды болып саналады. Біріншіден, ойыншы қолмен бірге ауаны соққылап, ракеткамен ауыр соққыға түсіреді. Допты төменнен де, жоғарыдан да қызмет етуге болады.

3.     Тенниске тапсыру ережелеріне сәйкес, ойыншының сол сәтте оның орналасқан жерін өзгертуге жол берілмейді - жаяу немесе жүгіру, секіру, сайттың шекарасынан тыс қадамға өту. Әрқашан допты диагональдық бағытта орналастырыңыз. Бірінші позициядан бірінші допты бірінші соқтыға, ал екіншісінен екіншіге дейін жіберу керек.

4.     Егер қадам дұрыс орындалмаса, нүкте есептелмейді. Алғашқы сәтсіздік ойыншыны бірнеше рет дәлелдеуге мүмкіндік береді, бірақ ереже екі рет бұзылған жағдайда, қарсыласқа нүкте түседі.

5.     Қарсыластың соққыға дайындалуына дайындалудан бас тартпау өте маңызды, әйтпесе, бұл ұсыныс жарамсыз деп саналады. Шайнектің теннис ойынының ережесін үйренуді бастағанда, соққыны есептемегенде, басқа да жағдайларды қарастырып көріңіз: егер сіз қолыңыздағы доптың қолына тапсырсаңыз және оны ракеткамен ұрмасаңыз немесе рейске барсаңыз, желіде соққыға ұшырайды. Егер сіз кездейсоқ жолды шектейтін сызықтарды кесіп тастасаңыз, сервер оны жерге тастаса немесе допты соғып жатпаса, допты жерге тастаңыз.

6.     Әрбір матчта бірінші қызмет бірінші орыннан жасалады, содан кейін екінші орынға ауысады. Доптың жерге қонысын күтудің қажеті жоқ, оны ракеткамен көрсету үшін жердің сыртына шығып кету керек: оны шұғыл түрде басып алуға болады.

7.     Матчтар жиынтықтардан тұрады, ал олар, өз кезегінде, ойындардан тұрады. Ойында үш ұпай жиналады: бірінші және екінші орындар 15 ұпайға, үшінші үшін - 10 тенниске тең болады. Теннис ойын ережелеріне сәйкес 40 ұпай жинаған ойыншы жеңеді. Ойынның бір нүктесінде 6 ұпай жиналады. Матчқа ойыншылар біріншісіне бірінші қызметке ауысатын 3 немесе 5 жиынтығы болуы мүмкін.

8.     Допты айналдырмай қарапайым соққыларда жаттығып, қабырғада да, жұпта да дәл сол жаттығуларды орындауға болады, оған жоғарғы және төменгі айналу, сәйкесінше илектеу немесе кесу арқылы. Егер алдыңғы жаттығулар әлдеқашан игерілген болса және сіз допты қабырғаға қатарынан кемінде 50 рет тигізе алсаңыз, мотор реакциясын, доп пен ракетаны ғарышта басқаруды үйренуге, сонымен қатар қозғалыс техникасын игеруге кеңес береміз. Мұны істеу үшін келесі жаттығуларды қолдануды ұсынамыз.

1.Допты ойын алаңы мен ракетканың шетінен кезекпен соғу. Бір сериямен 10-15 рет жасаңыз.

2. Допты ракеткаға жоғары қарай (бастың үстінен) лақтырып жіберіңіз, содан кейін ракетканы доптың артына байлау арқылы құлаған доптың кинетикалық энергиясын сөндірмей, ракеткаға абайлап салыңыз. Жаттығуды ракетаның алақандары мен арқаларымен орнында және қозғалыста орындауға болады. Бір сериямен 10-15 рет.

3. Еденде жұптасып ойнау: серіктестер бір-бірінен 3-4 метр қашықтықта тұрып, допты әр түрлі бағытта иық биіктігінде тоқтатады. Егер сізде доптарға уақыт болмаса, қашықтықты көбейтіңіз, егер сіз тапсырманы қиындатуды қаласаңыз, онда жақындаңыз.

4. Жаттығу қабырғасындағы жаттығулар. Оларды қабырға бойымен қозғалу арқылы, бір оңға, солға соғу немесе допты кезекпен ұру арқылы орындауға болады: бір рет оң жақта, екіншісінде сол жақта (43, 3, 4-сурет). Мысалы, қабырғаға ойнатқыштың иықтары деңгейінде бормен сызылған немесе үстелдегі нысананың оң және сол жақтарына кезектесіп оралған екі немесе үш квадраттарда солға кезек-кезек. Кесу және кесуді үйлестіруге арналған жаттығулар әлдеқайда қиын: бір рет оң жақта, жүгіру, екіншісі - кесу немесе оң жақта жүгіру, сол жақта кесу және керісінше.

Бұл жаттығуларды өз бетімен де, бірге де, төртеуі де жасауға болады. Егер қатысушылар көп болса, онда сіз жарыс немесе эстафеталық жарыстар ұйымдастыра аласыз.

Сіз не кеңес бергіңіз келеді? Доптардың позицияларының, қимылдарының, ракеталық соққылардың дұрыстығын, доптың биіктігін, жылдамдығы мен бағытын, доптың дұрыс қозғалысын мұқият қадағалаңыз.

Негіздерді игеріп, жаттығуларды үстелдегі техникалық техниканы жақсарту үшін қолдануға болады, егер жақсы жасасаңыз, есепшоттағы ойындарда қолдана аласыз.

Үстелде ойнаған кезде дұрыс қозғалысқа назар аударыңыз. Технология негіздерін үстел үстіндегі ойын ортасында техникалық элементтерді бірнеше рет қайталау арқылы дұрыс игеріп, жинақтай аласыз, бұған дейін модельдеу жаттығуларының көмегімен технологияның дамуы керек. Болашақта көп нәрсе қозғалыстарды үйлестіруге, тірек-қимыл аппаратының сезімталдығына, ұқыптылыққа, реакция жылдамдығына, сондай-ақ шыдамдылық, табандылық, фокус және өнімділік сияқты қасиеттердің даму деңгейіне байланысты. Үстелде жаттығу жасай бастай отырып, сіздің басты міндетіңіз - доптың ұшу бағытын ескере отырып, доптың, ракетканың және үстелдің «сезімін», кеңістіктегі бағдарды жақсарту.

Техникамен жұмыс кезінде допты айналдырмай алғашқы соққыларды орындаңыз. Сіздің міндетіңіз - допты үстелде мүмкіндігінше ұзақ ұстау. Осыған қол жеткізгеннен кейін ғана сіз допингтің, ораманың, кесудің негізгі түрлерін игеруге кірісе аласыз. Кестелерде қозғалыстар жылдам, дәл болуға тырысыңыз.

Тескіштерді дұрыс жасағаныңызды мұқият қадағалаңыз, өйткені дұрыс игерілмеген жабдық сіздің табыстарыңыздың одан әрі өсуіне тежегіш болып табылады.

Ойынның негізгі әрекеттерін, үстелдегі соққыларды үнемі игеру үшін біз серіктеспен немесе қабырғада жаттығуды ұсынамыз. Доп лақтыратын серіктес өзінің ұшу жылдамдығы мен ұзындығын реттей алады.

Үстелде көлбеу қалқанмен ойнау кез-келген соққыларды жаттықтыруға мүмкіндік береді және сабақтың тиімділігін айтарлықтай арттырады.

Ереуілдер мен қозғалыстарды жақсарту үшін әр нақты сабақта шешуге болатын міндеттерді қойыңыз. Бұл сізге мәселелерді шешудің тәсілдерін дәл таңдауға және өз іс-әрекеттеріңізді және серіктестердің әрекеттерін тиімді және мақсатты түрде ұйымдастыруға көмектеседі. Үстелде ойнау техникасын үйрену және жақсарту үшін келесі жаттығуларды орындауды ұсынамыз: түзу сызықтар бойымен ойнау (44, 1, 14-сурет), диагональдар бойымен (оң, сол) (сурет 44,2), «үшбұрыш» (оң, сол) (сурет). 44, 3, 4, 10, 11, 12, 13), «сегіз» (тік, қиғаш) (сур. 44, 5, 6), «желдеткіш» (Cурет 44, 7, 8, 9, 9) 15, 16). Осы жаттығулардың атауы - егер сіз үстелге жоғарыдан қарасаңыз, ұшу кезінде допты орындайтын фигурадан алынған «үшбұрыш» және «сегіздік сурет».

Үстел теннисін ойнау техникасын меңгерген кезде келесі бірізділікті ұстануға тырысыңыз:

І Менкезеңі - ұстап үйрену, допты домалату, солға және оңға кесілгендерге еліктеу, оңға және солға айналдыру, жаттығу қабырғасында осы элементтерді пысықтау,

II кезеңі - әр түрлі бағытта және комбинацияда үстелдегі кесіктер мен орамаларды жақсарту, оңға және солға бұрылусыз иннерлерді игеру,

III кезеңі - сол және оң жақ астыңғы сызықтарды, күрделі айналмалы иннерлерді игеру, техникалық және тактикалық комбинацияларды үйрену, орамдарды оң және сол жақтар бойынша жақсарту,

IV кезеңі - оң және сол жақтағы жоғарғы айналдыруды, «шамдарды» игеру, бұрын игерілген техникалық әдістер мен техникалық-тактикалық комбинацияларды одан әрі жетілдіру,

V кезеңі - ойын жаттығуларында, есептегі ойындарда, жарыстарда ойынның техникасы мен тактикасын шоғырландыру және одан әрі жетілдіру. Әр техниканы келесі тәртіпте зерделеуді ұсынамыз:

- допсыз қозғалыспен танысу (жалпы түрде бөлшектерсіз);

-тренажерлардағы доңғалақтағы немесе доптағы ракеткамен қолдың қозғалысын зерттеу, онда сіз ракетканың доппен өзара әрекеттесуі, ереуілді орындау кезінде аяқтар мен торсықтардың жұмысы туралы түсінік аласыз, - қозғалмалы доптағы ойын ортасындағы қозғалысты зерттеу. Бұл жаттығулар қабырғасының қасында доппен, рефлекторлы қалқаны бар үстелге, серіктес допты шабуылға лақтырумен және т.б. жаттығулар. Мұнда қозғалыс элементтерін қосу керек. Бұл жаттығуларда техниканың орындалуын аяқтың, мойынның және қолдың ракеткамен бір мезгілде жұмыс істеуімен біріктіруге тырысыңыз.

9.     Шеберлікті шоғырландыру және негізгі техникалық әдістерді жетілдіру кезінде негізгі позицияңызды, денеңіздің жұмысын, дененің ауырлық центрінің әсер ету бағытына ауысуын, қолдың, аяқтың және т.б. жұмысын үнемі қадағалап отырыңыз. Техникалық элементтерді игеру сізден бірнеше рет қайталануды талап етеді. Дұрыс орындалуын бақылауды, сәтті ереуілдерді белгілеуді, әрекеттеріңізді талдауды және қателіктерді дәл сол жерде түзетуді ұмытпаңыз.

Қорытынды

Осылайша, үстел теннисінде техникалық жэне тактикалық эдістерді неғұрлым жақсы меңгеру, бекіту жэне жетілдіру үшін, көп доппен жаттығу ең оңтайлы нұсқа болып табылады.

Жаттығулардың толық емес циклын ескере отырып (жоғарыда сипатталған), бірақ «көп доппен» тэсілін қолдана отырып жэне теннисшілердің физикалық дайындығын анықтайтын тестілерді қолдана отырып, талдау жүргізілді: материалды меңгеру пайызы жэне пайдаланылған элементтерді практикада қолдану (жарыс іс-эрекетінде) жаттығудың қарапайым режимінде сол элементтерді пысықтауға қарағанда жоғары.

Қолданылған әдебиеттер:

1.     Барчукова В.Г., Богушас В.М., Матыцин О.В. Теория и методика настольного тенниса. - M.: «Академия», 2006. - 528 с.

2.     Радивой Худец. Настольный теннис. Техника с Владимиром Самсоновым. - M., 2005. - 272 с.

3.     Вартанян М.М., Команов В.В. Беседы о настольном теннисе. Методика и практика. M., 2010.

4.     Барчукова Г.В. Настольный теннис для всех: 2-е издание, доп. - Физкультура и спорт. - M.: «Академия», 2008. - 208 с.

5.     Вернер Шлатер, Берндт Гросс Настольный теннис: руководство от чемпиона мира Вернера Шлатера; пер. с англ. Лоленко А. -M.: «Эксмо». 2016. - 176 с.

6.     Скачано с www.znanio.ru