Баяндама Волейбол ойынының әдіс-тәсілдерін меңгерту

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым   министрлігі

Баяндама

             Тақырыбы: «Волейбол ойынының әдіс-тәсілдерін меңгерту»

                                                         Дене шынықтыру пәні

мұғалімі:

Шымкент қ.

Волейбол ойынының әдіс-тәсілдерін меңгерту

ВОЛЕЙБОЛ ОЙЫНЫНЫҢ ПАЙДА БОЛУ ТАРИХЫ

Массачусетс штатындағы белгілі Гелиокс колледжінде дене шынықтыру пәнінен сабак берген американдық азамат Уильям Дж. Моган 1987 жылы волейболдын 10 шартын ұсынған. Онын басты қағидалары төмендегідей:

Аланның айқымы белгіленуі тиіс.

Алан аумағы : 7,6 х 15,1 м

Себеттің көлемі: 0,61 х 8,2 м

Биіктігі : 198 см

Доп резенке теріден жасалуы керек. Онын салмағы - 340 г.

Уильям Дж. Моган бұл ойынды «МИНТОНЕТ» деп атаған екен. Негізінен волейболдын тарихы ІХ ғасырдан бастау алады. Кейбір ақпараттарға сүйенсек, Еуропа, Орталық және Оңтүстік Америка халықтары осы тектес ойынды мындаған жыл бұрын ермекке айналдырған көрінеді. Ежелгі Рим жылнамаларында б.з.д. ІІІ ғасырда волейбол сынды фаустбол ойын түрі ұйымдастырылып тұрған. Олар әр командада 3-6 ойыншыдан бөлініп, допты аласа кабыргадан лақтыруға тырысқан. Фаустбол ойыны, әсіресе, Еуропа халыктарына кенінен танылган. Ойын 15 минуттан екі таймга созылган.

Десе де, волейболдын ресми күні 1895 жыл деп белгіленді. Оны алғаш ойлап тапкан - У.Дж.Морган

Арада 1 жыл өткен соң, яғни, 1896 жылы «минтонет» ойыны Спрингфилде (АҚШ, Массачусете) Христиан Жастар Одағының конференциясында назарға ұсынылды. Аталмыш одак волейболдың бастамашылары бола білді.

Кейіннен тас қамалдан емес, арнайы тордан допты лақтыру мүмкіндігі пайда болған кезде профессор Альфред Хальстед «минтонентті» «волейбол» атауымен алмастыру қажет деп мәлімдеме жасады. 1897 жылы Христиан жастары қауымдастығы волейболдың ресми шарттарын айқындап, арнайы аныктама ретінде шағын кітапша басып шығарады.

Бірте-бірте волейбол халықаралық дәрежеге жетті. 1922 жылы АҚШ-та волейболды олимпиада ойындарына қосу туралы ұсыныс жасалды.

1932 жылы әйелдерден құралған волейбол командасы Сальвадорда еткен аймақтық олимпиада жарысында өнер көрсетті.

Ал, 1936 жылы Стокгольмда гандболдан халықаралық федерация мен Польша өкілдігі волейболды гандболдың бір түрі ретінде санау керектігі туралы бастама көтерген. Сол кезде Еуропа 13, Америка елдерінен 5 және Азия мемлекеттерінен 4 елден арнайы комиссия құрылды.

1936 жылы волейболдан халықаралық федерацияның қолдауымен жарыстар өткізіліп тұрды. Алайда, Берлинде өтуі тиіс олимпиадалық ойын екінші дүниежүзілік соғыс салдарынан үзіліс жасады. Әскери іс-қимыл аяқталған кезде 1944 жылы мен 1946 жылдары волейболдан әлем чемпионаты Бразилияда өткізілді.

1947 жылы 18-і мен 20 сәуір аралығында Парижде 14 елдің қатысуымен ( Бельгия, Бразилия, Мажарстан, Голландия, Мысыр, Италия, Польша, Португалия, Румыния, АҚШ, Уругвай, Франция, Чехославакия жэне Югославия) Federation Interationale de Volleyball (FIVB ФИБВ) Халықаралық волейбол федерациясы құрылды. Бұл волейболдың халықаралық деңгейде беделін арттыру көп септігін тигізді.

80 жылдары ФИБВ-ға мүше болған елдер катары 156-ға өсті. 1984 жылы жаттықтыру курсының 100 жылдық мерейтойы.

Кез-келген адамнын акыл-ой деңгейі, қабілет-қарымы, діттеген мақсатына жету мүмкіншілігі оның денінің саулығына тікелей байланысты. Мұны өз-өзіне сенімді, белсенді азаматтардын әркайсысы жаксы біледі.

Еңбек пен спортты ұштастыру - Елбасы жолдауларында көрсетілген басым бағыттарды жүзеге асыруға деген ұмтылысты көрсетеді.

Елбасының салауатты өмір салтын қалыптастыру туралы игі бастамасы бірауыздан қолдау тауып, спорттық жарыстарга катысушы окушылар санынын жылдан-жылга көбейіп келе жаткандыгы көңілге үлкен куаныш ұялатады.

ОЙЫННЫҢ НЕГІЗГІ ЕРЕЖЕЛЕРІ

Волейболды әрқайсысында 6 адам болатын екі команда ойнайды. Бір команданын ойыншылары аланнын ортасында тартылган тор аркылы допты екінші команда жагына алан шекараларының ішіне түсетіндей немесе карсылас ойын ережелерін бұзып қабылдап, қайыратындай ретте бағыттайды.

Аланның ұзындығы -18, ені -9 метр болып, тор арқылы 2 тең бөлікке бөлінеді.

Жарыс үш немесе бес кезеңнен тұрады. Олардың әркайсысы командалардың бірі 25 ұпай жинағанша жалғаса береді ( есеп 24: 24 болып тұрғанда командалар бірінін екіншіден екі ұпай артықшылығы болганша ойнайды). Окушылар жарысы көп жағдайда 3 партиядан тұрады.

1.3 Ойыншының тұрысы

          Сурет №1                                                             Сурет №2

Допты төменнен ойынға қосу                      Допты жоғарыдан ойынға қосу

                Сурет №3                                                           Сурет №4

1.4 Ойын алаңында тұру және орын ауыстыру

Дұрыс тұра білу жана бастаған волейболшы үшін басты шарт. Ойыншының дұрыс қалпы: аяғы иық кеңдігінде тізеден бүгілген күйде кеуде ілгері еңкейтіледі, аяқтың біреуі шамалы ғана ілгері шығарылады. Қол шынтақтан бүгіліп, бір-біріне қаратылады. Бұл калып тұрақты болып қалмауы керек, ол ойын кезіндегі жағдайға байланысты үнемі өзгеріп отырады. Егер тордан шоршыған допты қабылдау керек болса, онда ойыншы біршама бүгіледі де, секіре жазылып, допты cory арқылы ойынды жалғастырады. Волейболшылар аланда косарланған адыммен жүгіру және секіру аркылы орын ауыстырады.

Сурет №5

Допты екі қолмен қабылдау

Қарсыластың ойынға қосқан не шабуылдайтын немесе алдайтын соккымен жіберген добын төменнен екі қолмен қабылдаған жақсы. Бұл жагдайда допты қабылдаудан көп қате кетпейді. Қол алда, алақандар біріктіріліп ұсталады. Қолдың қозғалысын қиындартпау үшін оны еркін устайды. Соккыны жұмсарту үшін допты қабылдау кезінде екі шынтақты жақындатада, қолдын карын (тоқпақ жілікті) көтеріп, бұрады.

Допты жұдырықпен қабылдағанда доп дәл тимей, шоршып, доп аланнын сыртына кетуі мүмкін. Допты алақанмен қабылдауға болмайды. Ойынның ережесі бұған рұқсат етпейді. Оған себеп - доп алаканда кобірек кідіріп қалуы мүмкін.

Допты қабылдауды көбіне орын ауыстырганнан кейін, әсіресе корганыста ойнағанда орындауга тура келеді.

Сурет №6.

1.6 Допты екі қолмен жоғарыдан беру

Ол үшін волейболшының тұрысынан ойыншы бір аяғын екіншісінің жанына әкеліп доп бағытына сәйкес қозғалыс жасап, ілгері карай бүгіліңкіреген күйде допты колдарын жоғары көтеріп, қарсы алады. Доп колына тиісімен жазылып, серпіле оны тиісті жаққа бағыттап жібереді.

Сурет №7.

1.7 Допты жогарыдан тіке ойынга косу

Допты ойынга косу торга карап турганда орындалады. Шынтақ буыннан бүгілген бір қолмен белдін деңгейінде допты алда устап турады. Екінші кол сермеу үшін артка карай созылады. Саусактар шамалы гана алаканга карай бүгіледі. Ойыншы допты жогары карай сәл лактырып калып, созылган колмен допты уру аркылы ойынга косады.

Допты согумен катар ойыншы бір мезгілде артта турган аягын жазып, алда турган аягына дененің салмағын түсіреді. Допты ойынга косканнан кейінгі ойыншынын калпы : доптын сонынан умтылгандай ынгайда болады.

Сурет №8.

1.8 Тіке шабуыл соккысы

Шабуылдау соккысы екпін алудан, секіруден және жеке соккы жасаудан туралы. Ұшып келе жаткан допты коргеннен кейін колдарын алга әрі жоғары котере серпіле секіру керек. Ұратын кол допты согу үшін сермеледі. Кеуде шамалы гана артка шалкайтылады. Согу кезінде кеуде согатын колмен бір мезгілде ілгері карай ұмсынады.

Соккы допка күшті тиюі үшін қолдың ұшы бос ұсталуы керек. Соккы дәл болуы үшін саусақтар жинақы болғаны дұрыс. Шабуыл соққыларын жасауды бірден үйрену киын. Сол себепті сабақта болмаса жеке жаттыгу кезінде мына кимыл-қозғалыстарды орындап машықтанған жөн:

-         бір не екі қадаммен секірген кездегі аяқ пен қол қимылдарының үйлесімділігін орындап кору;

-         шабуыл соққысын жасау;

-         екпін алып, тор аркылы теннис добын лақтыру ( бұл жаттығуды орындағанда шабуылдап доп соғуға тән қимыл-қозғалыстардын ырғағын сактай білу);

-         резеңке серіппедегі (амортизатордағы) допты ұру;

-         теннис добын жоғары лақтырып, тор аркылы «шабуыл соққысын» жасау (әуелі тек жай секірістен және жұппен орындау);

-         тордын манындағы ұстағышқа (держатель) бекітілген допты соғу;

Серігінің көтере лактырып берген добын тор арқылы соғу.

Допты жоғарыдан екі қолмен беру техникасы

Допты беру барысында бастапқы жағдайға, содан соң қол мен аяқты бүгіп тұруға үлгеру қажет.Допты саусақтың ұшымен ұстау допқа дұрыс бағыт жасауға мүмкіндік береді. Қолдың доппен кездесуі беттен сәл алда болады. Допты алақанмен ұруға болмайды, бұл ойын тәртібін бұзушылық және ойлаған нысанға жетпеуі мүмкін.

               Сурет №9                                                         Сурет №10

Допты астынан беру техникасы

Допты беру қолдың көмегімен орындалу керек. Қолдар бірдей, түпкілікті жағдайда болуы тиіс. Бір иықтың кішкене көтерілуі доптың ұшу бағытын өзгертеді.

Сурет №11

Допты артқа серпіле беру

                 Сурет №12                                          Сурет №13

Тосқауыл қою

Тосқауыл жасау –тордың үстіңгі жағынан доптың ұшқан жолын тосып, қорғанудың ең тиімді әдісі .

Бұл арада шабуылдаушы допты соққанша, допқа түсуге болмайды . Кейде тосқаулды бір адам, кейде бірнеше ойыншы болып жасайды . Тордан жоғары секіріп көтерілген соң, қорғанушыны алаңдарын қарсы жаққа өткізіп, допты алаңның арғы бетінен күтіп алынуына болады . Тосқауыл жасаудағы табыс дәл кезінде секіріп, қарсы жақтан ұшқан допты дер кезінде тосып алуға тікелей байланысты .

Сонымен қатар түрлі жағдайда ұшып келе жатқан допты қабылдау кезінде ойыншы құлап бара жатып қабылдайды. Көп жағдайда ұлдар допты төменнен қабылдау үшін алдыға кеудемен құлап қолға тіреліп ұшады.

Ойындағы шабуыл кезеңі                                      Допты астынан оңға адымдай

                                                                                            астынан қабылдау

          Сурет№14                                                              Сурет №15

Допты астынан екі қолмен қабылдау әдісі

Сурет №16

Қорытынды

Әр түрлі қимылдарды түрлі қарқында, бағытта,түрлі жылдамдыкпен орындай отырып,адам ағза жүйесінде және ішкі құрылыстарына жақсы әсер алады.

Адам ойын үрдісі кезінде жоғары эмоциялды жүктеме және үлкен куанышка бөлініп,қанағат алады. Дене тәрбиесі жүйесінде волейбол ойынының манызы зор. Балалар және үлкендер қажетті дағдыларды имене отырып, өз бетінше үнемі дене шынықтыруды жетілдіруге, ден саулықты сақтауға, көңіл- күйін көтеруге және ұзақ өмір сүруге мүмкіндік бар.

Пайдаланған әдебиеттер:

1.Шагин В.И. Мяч в воздухе. М., 1955

2. Осколкова В.А., Сунгуров М.С., Техника и тактика игры в волейбол. М., 1959

3. Осколкова В.А., Сунгуров М.С. Волейбол. М., 1961

4. Ганкуч В.В. Олимпийский новичок. М., 1965

5. Детская энциклопедия. Для среднего и старшего возраста,

т.7. М., 1966

6. Волейбол. Пер. с нем. Под общей редакцией М.Фидлер. М., 1972

7. Марьяновский В.А. Уйти, чтоб остаться. Документальная повесть о

К.Реве. М., 1977

8. Волейбол. От От Монреаля др Москвы. Справочник. М., 1980

9. Справочник олимпийского телеболельщика. Автор-составитель

Г.А.Степанидин. М., 1980

10. Физкультура и спорт. Малая энциклопедия. Перев. с нем. М., 1982