Биология сабақтарында заманауи педагогикалық технологияларды қолдану Адамбаева А.Р.

ӘОЖ 57+373: 400 (574)

Биология сабақтарында заманауи педагогикалық технологияларды қолдану

Адамбаева А.Р., магистратура, 1 курс

І.Жансүгіров атындағы Жетісу университеті, Талдықорған қ.

E-mail: aiko.[email protected]

Аннотация

Сабақ барысында дәстүрлі емес әдістерді қолдану барысында технологияны қолданудың бағыттарын зерттеу. Мақалада биология сабағында технологияларды қолданудың келесі бағыттары көрсетілген: суреттер мен фотосуретерді пайдалану; аудиодыбыстаулары бар иллюстрациялар; бейнеклиптер; анимациялар; интерактивті модельдер; мультимедиялық презентациялар.

Тірек сөздер: биология сабағындағы технологиялар, проблемалық оқыту, иллюстрациялар, сабақта бейнероликтерді қолдану, сабақтағы тест тапсырмалар, мультимедиялық презентациялар, виртуалды зертханалық жұмыс.

Аннотация

Изучение направлений применения технологии при использовании нетрадиционных методов в ходе урока. В статье представлены следующие направления применения технологий на уроке биологии: использование иллюстраций и фотографий; иллюстрации с аудиовизуальными данными; видеоклипы; анимация; интерактивные модели; мультимедийные презентации.

Ключевые слова: технологии на уроке биологии, проблемное обучение, иллюстрации, использование видеороликов на уроке, тестовые задания на уроке, мультимедийные презентации, виртуальная лабораторная работа.

Annotation

The study of the directions of technology application when using non-traditional methods during the lesson. The article presents the following areas of technology application in the biology lesson: the use of illustrations and photographs; illustrations with audiovisual data; video clips; animation; interactive models; multimedia presentations.

Keywords: technologies in the biology lesson, problem-based learning, illustrations, the use of videos in the lesson, test tasks in the lesson, multimedia presentations, virtual laboratory work.

Мектеп - қоғамның негізгі институттарының бірі бола отырып, ондағы барлық өзгерістерді бірінші болып сезінеді. Қазіргі қоғам анықтаған мектепке әлеуметтік сұраныс жаңа ойлау қабілеті бар, өз бетінше мақсат қоя алатын, оларға жету жолдарын таба алатын адамдар қажет екенін көрсетеді. Баланың дамуы оқытудың негізгі анықтамасына айналады. Жалпы білім беретін мектепте биологияны оқыту белгілі бір білімді игеруге ғана емес, сонымен бірге оқушының жеке басын дамытуға да бағытталған. Әр оқушының қажеттіліктері мен қабілеттерін ескере отырып, оқу процесін құру жаңа білім беру технологияларын қолдану арқылы ғана мүмкін болады. Оқушыға оқу процесін құруға тікелей қатысуға мүмкіндік беретін дәстүрлі емес оқыту технологияларын қолдану кезінде оқу пәндерінің мазмұнын берік және саналы түрде игеру, сонымен қатар оқушылардың логикалық ойлауын, шығармашылық белсенділігін, сөйлеу қабілеттерін, өз бетінше жұмыс істеу қабілетін және жалпы ақыл-ойды дамыту жүзеге асырылады. Бұл мені қазіргі педагогикалық технологияларды зерттеуге және оларды биологияны оқытуда қолдануға итермеледі.

Проблемалық оқыту технологиясын қолдана отырып, сабақтар әрқашан сәтті өтеді. Бірақ биология сабақтарында проблемалық тәсілді қолданудың өзіндік қиындықтары бар екенін атап өткім келеді. Мұғалімнің материалды "дәстүрлі" ұсынуынан гөрі көп уақытты қажет етеді. Оқушының белгілі бір білім базасы  болуы керек, өйткені олардың болмауы оған мәселені сәтті талқылауға мүмкіндік бермейді. Мұғалім өзінің эрудициясын үнемі жетілдіріп отыруы керек, жалпы жұмыста және әсіресе сабақта жедел болуы керек.

Жобалау технологиясы. Жоба - бұл мұғалім арнайы ұйымдастырған және білімгерлер өз бетінше орындайтын, шығармашылық өнімді құрумен аяқталатын іс-шаралар кешені.

Жаңа материалды түсіндіру кезеңінде компьютерді пайдалану. Жаңа материалды түсіндіру кезеңінде мен оқу іс-әрекетінің келесі түрлерін қолданамын:

1. Түрлі-түсті суреттер мен фотосуреттер. Оқулықтар мен оқу құралдарында үлкен иллюстрациялық материалдар болмауы мүмкін. Сандық технологиялар басылымды бірдей бағамен түрлі-түсті суреттермен қанықтыруға мүмкіндік береді. Түрлі-түсті суреттер мен фотосуреттер иллюстрациялық серияларды кеңейтуге, оған үлкен эмоционалдылық, нақты өмірге жақындық береді. Сабақта компьютерді пайдалану жаңа материалды түсіндіру кезінде үлкен иллюстрациялық материалды қолдануға мүмкіндік береді, бұл материалды жақсы игеруге ықпал етеді.

2. Слайд-шоу - аудиолық дыбыстаумен жасалған иллюстрациялар (фотосуреттер, суреттер). Слайд-шоуды жаңа материалды түсіндіруде қолдану жаңа материалды көрнекі түрде суреттеуге, оқушылардың назарын аударуға мүмкіндік береді. Слайд-шоулар әртүрлі жүйелік топтардың тірі организмдерінің алуан түрлілігін зерттеуде әсіресе пайдалы, өйткені олар бай тірі әлемді суреттеуге мүмкіндік береді.

3.Бейнеклиптер - пайдаланылған оқу фильмдері мен бейнелерге ұқсас функцияны орындайды, бірақ компьютерлік технологиялармен бірге оларды сапалы жаңа деңгейге шығарады. Компьютерді қолданатын бейнеклиптер бейнематериалды сабақта проблемалық жағдай жасаудың өте тиімді құралы ретінде пайдалануға мүмкіндік береді.

4. Анимациялар - белгілі бір биологиялық процестердің, соның ішінде микроәлемнің механизмдерін суреттеуге арналған оқу фильмдеріне және бейнефильмдерге енгізілген "мультфильмдердің" дәстүрлі фрагменттерінің аналогтары. Теледидар оқушының санасына енгізілген заманауи компьютерлік дизайнды қолдану арқылы психологиялық тұрғыдан тартымды. Мұндай анимацияларда тоқтату және қажетті фрагментке көшу жеңілдетілген, синхрондалған дыбыстық сүйемелдеудің арқасында процесті қажетті визуалды екпінмен білікті түсіндіруге болады.

5. Интерактивті модельдер мен суреттер, схемалар. Интерактивті модельдер-анимация, оның барысын белгіленген бастапқы жағдайларға байланысты өзгертуге болады. Биологиялық процестерді модельдеу үшін қолдануға болады. Нысандардың бұл түріне интерактивті кестелер кіреді, онда фрагменттердегі қысқа анимациялары "қозғала" алады немесе жаңа бөлшектердің пайда болуымен үлкейеді.

6. Мультимедиялық презентациялар. Сабақ презентацияларын құру компьютерлік техниканы қолдануды және көп уақытты қажет етеді, бұл студенттердің пәнге деген танымдық қызығушылығын арттырумен негізделген. Бұл форма оқу материалын ұқсас ретпен толық құрылымдалған ақпаратпен толтырылған жарқын тірек бейнелер жүйесі ретінде ұсынуға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда студенттерді қабылдаудың әртүрлі арналары қолданылады, бұл ақпаратты тек нақты ғана емес, сонымен қатар ассоциативті түрде де оқушылардың жадына сақтауға мүмкіндік береді. Оқу ақпаратын ұсынудың мақсаты - мектеп оқушыларының ақыл-ой жүйесін қалыптастыру. Мультимедиялық презентация түрінде оқу материалын ұсыну оқу уақытын қысқартады. Сабақтарда мультимедиялық презентацияларды қолдану зейіннің, есте сақтаудың, ойлау әрекетінің психологиялық тұрғыдан дұрыс жұмыс істеу режимі негізінде оқу-тәрбие процесін құруға мүмкіндік береді.

Жаңа материалды түсіндіру кезеңінде презентация жаңа материалды түсіндіруде қосымша тірек рөлін атқарады. Презентацияны құрастыру кезінде презентацияға қойылатын келесі талаптарды ұстанамын

·         слайдтарды мәтінмен толтырмау керек, қысқа тезистерді жазған дұрыс;

·         суреттер нақты болуы керек;

·         ассоциативті визуалды жадты қосу үшін ең маңызды материалды жарқын, ерекше етіп бөліп көрсетемін;

·         ұзақ тақырыпты түсіндіру барысында сіз табиғат бейнесі бар қысқа бейнероликті, тыныш музыканы релаксация үшін қосуға болады;

·         слайдтарды анимациямен толтыруға болмайды, өйткені бұл оқушылардың назарын аударады.

Алынған білімді бекіту кезеңінде компьютерді пайдалану. Бұл кезеңде мен студенттерге жеке (топтық) тапсырмалар мен әртүрлі типтегі тапсырмаларды ұсынамын. Олардың ішінде тест тапсырмалары болуы мүмкін, компьютерлік модельдерге жүгінген кезде тексеруге болатын теориялық сұрақтар және модельдермен суреттелген теориялық материалды түсінуге бағытталған сұрақтар жасауға болады. Бұл кезең атқарылған жұмыс туралы кері байланыс алу үшін сараланған тапсырмалар мен жауаптар кілтін мұқият дайындауды талап етеді, өйткені студенттердің "қағаз" жұмысына уақыты да, ниеті де қалмауы мүмкін. Сондай-ақ, оқушыларға жұмыс нәтижелерін бағалаудың тиімді және ашық, түсінікті жүйесін ойластырып, оны жұмысты бастамас бұрын білімгерлерге таныстыру керек.

Материалды бекіту кезеңінде оқу іс-әрекетінің келесі түрлерін қолданамын.

1.Бірнеше жауапты тапсырмалармен жұмыс. Компьютерлік технологиялар ұсынылған жауаптардың бір немесе бірнеше нұсқасын қажет ететін тапсырмаларды талдауға, сақтауға және өңдеуге мүмкіндік береді. Мұндай тапсырмаларда мәтіннен басқа суреттер, сонымен қатар фотосуреттер, бейнелер және анимациялық фрагменттер болуы мүмкін. Оқушылардың осындай тапсырмаларды орындауы зерттелетін материал бойынша алған білімдерін бекітуге мүмкіндік береді. Материалды бекіту үшін электронды білім беру ресурстарын пайдалану бұл кезеңді студенттер үшін тартымды және маған ыңғайлы етеді.

2. Тренажерлармен жұмыс. Жұмыстың бұл түрі студенттердің білімін нығайтуға және тірі организмдердің құрылымы мен мүшелерін анықтау дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді.

3. Виртуалды зертханалық жұмыстарды орындау білімді бекіту мен дағдыларды дамытудан басқа, зертханалық жұмыстарды жүргізу уақытын едәуір қысқартуға және материалдық базаның жеткіліксіздігі мәселесін шешуге мүмкіндік береді.

4. Интерактивті тапсырмалармен жұмыс орындау кезеңдері мен қателерді компьютерлік бақылауға арналған тапсырмалар (тапсырмалар жүйесі), келесі қадамды таңдауға арналған кеңестер жүйесі, бірінші кезеңнің нәтижелеріне байланысты тармақтар жүйесі бар. Интерактивті тапсырмаларда фото, видео және анимациялық нысандар болуы мүмкін. Биологияны оқытуда экспериментке байланысты тапсырмаларды құру, эксперименттік мәліметтерді өңдеу және әртүрлі формаларда ұсынылған ақпаратты салыстыру үшін қолдануға болады. Интерактивті кестелер - бұл жұмыс интерактивті тақтаның қатысуымен өте ыңғайлы. Мұндай кестелерді толтырған кезде бір оқушы тақтаға шығады, ал қалғандары кестені дәптерге жазады. Интерактивті кестелерді алдыңғы жұмыс үшін де қолдануға болады, бұл жағдайда кесте ауызша толтырылады.

5. Биологиялық лабиринттармен жұмыс істеу - оқушыларға ойын түрінде, тартымды түрде ұсынылған тақырып бойынша білімдерін пысықтауға және бекітуге мүмкіндік береді. Оқушыларға тапсырма ұсынылады: "Сіздерді биологиялық лабиринт бойынша қызықты саяхатқа шақырамыз. Тақырыпты зерттей отырып, сіз әрқашан тапсырманы шешудің жолын таба аласыз. Мәлімдемені оқығаннан кейін келіссеңіз "Иә" немесе келіспесеңіз "Жоқ" таңдаңыз. Егер сіз шығу жолын тапсаңыз немесе тоқтап қалсаңыз, лабиринт аяқталады. "Карта" түймесін басу арқылы сіз әрқашан лабиринттегі жауаптарыңыз бен қазіргі жағдайыңызды көре аласыз". Лабиринттермен жұмыс жасау барысында студенттер алгоритмдік ойлауды, ақпаратты дұрыс бағыттау және топта жұмыс істеу дағдыларын дамытады. Лабиринттер арқылы сабақты ойын түрінде өткізуге болады. Бұл оқушылардың назарын зерттелетін материалға аударуға мүмкіндік береді.

Білімді бақылау кезеңінде компьютерді пайдалану. Мен өз тәжірибемде компьютерді оқушылардың білімін бақылау кезеңінде де қолданамын. Бұл ретте компьютерлік бағдарламаларды пайдалану бірқатар міндеттерді шешеді:

• жауаптарды бағалаудың объективтілігін арттырады;

• оқуға жеке көзқарасты жүзеге асыруға мүмкіндік береді;

• оқушылардың білімін тексеру уақытын қысқартады.

Білімді бақылау үшін мен тесттерді қолданамын, оларды құрастыру формасын шартты түрде "ұсынылған нұсқалардан жауап таңдаңыз"деп атауға болады. Жауап беру үшін ұсынылғандардың ішінен дұрыс жауап нөмірін таңдап, пернені басу жеткілікті. "Дұрыс жауап жаз" қағидаты бойынша тестті ұйымдастыру оқушының жеке компьютерді қолданушы ретінде жақсы бастапқы дайындығын қамтиды.

ӘДЕБИЕТТЕР:

1. Борис С.И., Ханнаннов Н.К. Возможности использования российских электронных изданий на уроках биологии/ Газета «Биология», № 6, 2005 год, с. 18-25. Издательский дом «Первое сентября» .

2. Козленко А.Г. Информационная культура и/или компьютер на уроке биологии/ Газета «Биология», № 17-24, 2008 год. Издательский дом «Первое сентября»

3. Селевко Г.К. Современные образовательные технологии. Учебное пособие. – М.: Народное образование, 1998. – 256 с.

Скачано с www.znanio.ru