Әбілдә Тәжібаев "Толағай"

Оңтүстік  Қазақстан облысы,  Арыс  ауданы, Байырқұм ауылы,  М.Шаханов атындағы  жалпы орта мектебі қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Полатова Айнұр Мүслімбекқызы Сыныбы    5 "А, Ә" Мерзімі   Пәні:   Қазақ тілі     Тақырыбы:    Әбілдә Тәжібаев "Толағай" Пән мұғалімі: А.Полатова  Оқып үйренудің негізгі мақсаттары Түйінді идеялар Оқып үйренудің нәтижесі Қосымша оқу "Толағай" ертегісінің мазмұнын өз бетінше түсіне және ертегіні талдай алады.   Мұғаліммен және басқа оқушылармен әңгімелесу ­ оқушының қызмет белсенділігін қамтамасыз ететін және  түсінігін дамытатын маңызды құрал.  Теориялық білімін практикамен ұшастыра алатын болады. Әдеби ертегінің мәнін, мазмұнын өз бетінше  түсінеді.  Сыни тұрғыдан ойланып, өз бетінше жұмыс жасауды үйренеді. Топпен жұмыс жүргізе алады. Әдеби ертегілер Сабақтың кезеңдері Ұйымдастыру  кезеңі Мұғалімнің  іс ­әрекеті Оқушының іс ­ әрекеті 1. Психологиялық дайындық.  а) Сабаққа дайындықтарын тексеру. ә) Оқушыларды белсенді әрекетке шақыру. б) Жағымды психологиялық ахуал  қалыптастыру" Екі қолды жұмысқа  жұмылдыру"ойсергегі.  Бұл ойсергектің мақсаты келесідей: Әдетте оңқайлардың (оң қолымен жұмыс  жасайтындардың) миының сол жақ жарты шары жұмысқа жұмылдырылады да, ал оң жағы  жұмысқа белсене араласпайды. Екі қолмен бір  мезгілде әртүрлі әрекеттер жасағанда, мидың  екі жағы да іске жұмылады екен. Сабаққа қажетті құралдарын  дайындайды. Оқушылар екі қолына да қаламсап алып,  бір мезгілде екі қолымен келесідей  әрекеттерді атқарады: 1. Оң қолымен бес үшбұрыш, ал сол  қолымен бес төрт бұрыш салады. 2. Оң қолымен бес шеңбер, ал сол  қолымен бес үш бұрыш салады. 3. Оң қолымен өзінің есімін, ал сол  қолымен фамилиясын жазады.  Оқушылар салғандары мен  жазғандарының олқы шыққандығына  назар аудармауларын ескерту керек.  Мұнда ең бастысы ­ жазудың өзі, сол  себепті де тоқтамай, әрекеттене беру  Қамтылатын модульдер әдіс­тәсілдер Қалай оқу керек  Бағалау Уақыт ы  5мин Табыс  крийтериі Ресурстар, көрнекілік­ тер Интер­ белсенді  тақта,  слайд,  ереже табыс  критерий  кестесі,  әдеби  кейіпкерлер  жазылған  стикерлер керек. Он оқушыдан екі  топқа бөлінеді. Топ ережесі құрастырады. Табыс критериімен танысады, келіседі  Көршілерінің суретін салып, қолдарын  қойып, бір­біріне тарту етеді.  Кестеде берілген сұрақтарға жауап  берсе крестик бере алмаса нөлдік қою  арқылы үй тапсырмасын қайталайды. х 0 х 0 0 х х х 0 Топпен жұмыс  Диалогтық оқыту.   5 минут Әдебиет  оқулығы Бағдар­ шам  бойынша  өзін ­ өзі   бағалау Үй  тапсырмасын  сұрау 2. Оқушыларды "Жұбыңды  тап"тәсілімен топқа бөлу. 3. Топ ережесін құру. 4. Табыс критериін оқушыларға таныстыру. "Крестиктер нөлдіктер" әдісімен үй  тапсырмасын сұрау. 1­ топ: 1. Қазақ әдебиеті нешеге бөлінеді  2. Аңыз дегеніміз не?? 3."Сырттандар" ертегісіндегі бай баласы  қандай түс көреді? 4. Құранда неше сүре бар? 5. Асан Қайғы жерұйықты қалай іздеген? 6. Әдеби ертегілердің халық ертегілерінен  қандай айырмашылығы бар? 7. "Аяз би" ертегісіндегі Жаман өзі хан  болған соң маңдайшасына не іліп қойды? 8. Шешендік сөздердің тәрбиелік мәні неде? 2­ топ: 1. Ауыз әдебиеті дегеніміз не? 2. Ертегі дегеніміз не және оның қанша түрі  бар? 3."Аяз би" ертегісінде уәзірлер не үшін  жаманды адамның жаманы деп шешті? 4. "Ер Төстік" ертегісі қандай ертегіге  жатады? 5. "Қырық өтірік" ертегісіндегі Хан халқына  қандай жарлық шығарады? 6. Жошы ханның жас баласы қалай қайтыс  болған? 7. Тайкелтір даукестерге қандай төрелік сөз  айтты? 8. Тұрмыс ­ салт жырларының қандай  түрлері бар? 9. Әдеби ертегілер дегеніміз не? Жаңа сабақ Миға шабуыл. INSERT ­жаңа мәліметті  игерудің интербелсенді тәсілі бойынша   сұрақтар қою. Итермелеу сұрағы арқылы  оқушылармен бірлесе жаңа тақырыпты  ашу. 1. Білемін. Сұрақ: 1. Балалар біз 5­ сыныпта әдебиет оқулығын оқығалы не білдік? Сұрақтарға белсенді түрде жауап  беріп отырады. Білдік: Мүмкін жауаптар: Біз әдебиет өнердің бір саласы екенін ол екі түрде өмір сүретінін білеміз . INSERT  Жазба әдебиеті ауыз әдебиеті дегеніміз не екенін ажырата аламыз және  білеміз. Форма­ тивті  баға 10мин Интербел сенді тақта 2.Балалар жаңа ғана сендер  осы  ертегілердің тағы бір саласы әдеби  ертегілердің бар  екенін білеміз дедіңдер.  Сендер алдын ертегілердің   хайуанаттарертегілері бойынша  "Сырттандарды", қиял ­ ғажайып  ертегілері бойынша  "Ер Төстікті", шыншыл  ертегілер бойынша "Аяз би" сияқты   түрлерін оқып білгендерің жайынжа  айттыңдар. Енді сендер ары қарай  нені  білгілерің келеді? Ауыз әдебиетіне нелер жататынын  білеміз. Ертегі дегеніміз не екенін білеміз. Аңыз әңгімелер дегеніміз не екенін  білеміз. Шешендік сөздер дегеніміз не екенін  білеміз. Діни мифтік әңгімелерді білеміз. Әдеби ертегілердің де бар екенін және  олардың авторы болатындығын  білеміз. 3. Балалар сендер жаңа ғана ертегілердің  тағы бір түрі бар екенін айттыңдар. Оны  әдеби ертегілер деп атайды және оның  авторы бар мәселен Ә.Тәжібаевтың  "Толағай" ертегісі деп айтып кеттіңдер. Ал  сол әдеби ертегі туралы оның мазмұнын, не  туралы екенін білгілерің келе ме?    Ертегілердің бір саласы­ әдеби ертегілер.  Әдеби ертегінің жазған авторы белгілі  болғандықтан оны әдеби ертегі деп атаймыз.  Әдеби ертегілер көбінесе ел арасында ауызша  айтылып келген әңгіме аңыздардың негізінде  туады. Әдеби ертегілер өлең және қарасөз  түрінде айтыла береді. Әбділда Тәжібаев­ туған әдебиетіміздің ірі  тұлғаларының бірі. Ол 1909 жылы Қызылорда қаласында дүниеге келген. Атақты ақын Нартай келіп, Әблділданың анасы Айманкүлмен айтысқа түскен. «Сыр елі­ жыр  елі» атанған сырда туып­өскен Әбділдаға  іргелі ақындардың жыр додасы да өзіндік  әсерін тигізсе керек. Ә.Тәжібаевтың «Толағай» әдеби ертегісіне  Толағай атты батыр бала туралы және оның  атымен аталып кеткен Толағай тауы туралы  халық аңызы арқау болған. Ә.Тәжібаев талғампаз тарих төрінен ойып  тұрып орын алған тұлға. Осыдан тура бір  ғасыр бұрын Сыр өңірінде дүние есігін ашқан  Әбділда әкесінен ерте айрылса да, анасының  аяла алақаны арқасында жатқа жалтақтамай  өсті. Бала кезінен әдебиетке құмарлығын  оятқан да анасы. Айманкүл шеше таңды таңға қосып, қисса  оқитын. Ақыннның әдебиетке жақындығы  осыдан басталса керек. Әбділда ақын халқын  «Толағаймен» табыстырды. Толағай еліне  жаңбырлы тауды қалай көтеріп әкелсе, ақын  поэзияға өзінің арқалы жырларын арқалап  келді. 2.Енді не білгілерің келеді? Олай болса сол "Толағай" ертегісін ертегілер әлемінен көрейік("Толағай" мультфилімін  көрсету) Мұғалім сергіту жаттығуларын жасатады Шынығамыз, жастай бiз, Жаттығуды бастаймыз. Бiр, екi, үш, бiр, екi, үш Бойымызға жинап күш. Шынығамыз, жастай бiз, Жаттығуды бастаймыз. Орнымыздан тұрамыз, Алақанды ұрамыз. Бiр отырып, бiр тұрып, Тез шынығып шығамыз. Сергіту сәті СТО Білгім келеді: "Толағай" ертетгісінің желісін және  оның авторы туралы білгіміз келеді. "Толағай" ертегісінің мультфилімін  көреді. Оқушылар сергіту жаттығуларын  жасайды 3минут Бейн е  сюжет Сағаттың тіліндей, Иіліп оңға бір, Сағаттың тіліндей Иіліп солға бір. Оң аяқ, сол аяқ, Жаттығу оңай­ақ.  Шаршасаңдар, балалар, Қолдарыңды созыңдар. Саусақтармен ойнаңдар, Қолдарыңды сермеңдер. Денелерiң шынықсын, Саналарың тынықсын. Жаңа сабақты  пысықтау Жаңа сабақты  қорытындылау Сабақтың  қорытындысы Үйге тапсырма 1­топ: Ә.Тәжібаев кім? Оның өмірі және оның Толағай" ертегісі  туралы толық мағлұмат бер. 2­ топ: Әдеби ертегілердің халық  ертегілерінен қандай  айырмашылығы бар?  "Ер Төстік" пен   "Толағай" ертегісін  салыстырып  түсіндір. Шығармашылық жұмыс    «Ерлік аспанннан түспейді, Ол Отанды сүюден  басталады. Ал Отанды сұю үй ішіңнен,  отбасынан басталады. Халқын қадірлеген сын  сағаттан сүрінбей өтеді. Елін сүйген ер  атанады. Өйткені ерлік білекте емес, елін сүйе  білген адал жүректе» деп Б.Момышұлының  қанатты сөзін естен шығармайық. Сабақтан алған әсерлерін ,сабақтыртуға  ұсыныстарын рефлексия парағына жаздыру 1.Ә.Тәжібаев "Толағай"  ертегісін оқу. 2."Отан үшін отқа түс күймейсің" ойтолғау  жазып келу Бағалау Табыс критерий арқылы оқушылар жеткен  мақсаты мен нәтижесін анықтайды Табыс критерий  бойынша өз  жұмыстарына талдау жасайды,  бағалайды Рефлексивті  оқыту Берілген тапсырма бойынша бір спикер  шығып түсіндіреді Оқушылар түйінді идеяларды  дәптерлеріне түртіп отырады. Сонымен қатар сұрақ және ұсыныс  айта алады. Кейіпкерге хат. Оқушылар Толағайға және авторға хат  жолдайды(Дәптерге орындайды)  Сабақтан алған әсерлерін рефлексия  парағына жазу Зерттеушілік әңгіме Топтық зерттеу Постермен жұмыс  Екі  жұлдыз  бір тілек 10мин Постер,  дәптер кітап 6­сынып  оқулығы  Қалай оқу керек Рефлексивті  оқыту Оқыту  үшін  бағалау Оқыту  үшін  бағалау 5 минут Дәптер 3 минут Стикер  Мәнерлеп оқиды. Ойтолғау жазады Қалай оқу керек Оқыту  үшін  бағалау Критерий бойынша  бағалау 2 минут Күнделікке  жазып алу 2 мин Кері  байланыс