Curriculum developed in Garbology and ecotoxicology

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI

BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI

“Tasdiqlandi”

O’quv ishlari bo’yicha prorektor ___________R. G’. Jumayev

2023 yil “___” ______________

GARBOLOGIYA VA EKOTOKSIKOLOGIYA

FANI BO’YICHA

SILLABUS

Kunduzgi bo’lim uchun

Bilim sohasi: 600000-Xizmatlar

Ta’lim sohasi: 630 000- Atrof-muhit muhofazasi

Ta’lim yo’nalishi: 5630100-Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi

(tarmoqlar va sohalar bo’yicha)

Buxoro–2023

Modul/Fan sillabusi

Tabiiy fanlar fakulteti

Ta’lim yo’nalishi: 5630100-Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi (tarmoqlar va sohalar bo’yicha)

Fan nomi:	Garbologiya va ekotoksikologiya
Fan turi:	Majburiy
Fan kodi:	GEKB 313
Yil:	4
Semestr:	6-7
Ta’lim shakli:	Kunduzgi
Mashg’ulotlar shakli va semestrga ajratilgan soatlar:	390
Ma’ruza	30-30
Amaliy mashg’ulotlar	30-30
Laboratoriya mashg’ulotlari	30-30
Seminar	-
Mustaqil ta’lim	90-120
Kredit miqdori:	6-7
Baholash shakli:	Imtihon
Fan tili:	O’zbek

Fan maqsadi (FM)
FM1	Talabalarga Garbologiya va ekotoksikologiyaga oid bilim, ko’nikma va malakalarni berish. Shuningdek inson faoliyati natijasida muhitda sodir bo’ladigan ifloslanishiga qarshi kurash ilmiy va amaliy chora-tadbirlarni ishlab chiqish imkonini beradi.

Fanni o’zlashtirish uchun zarur boshlang’ich bilimlar
1	Shahar va sanoat ekologiyasi (SSE1510)
2	Umumiy kimyo (UMK 1104)
3	Ekologiya asoslari (EKA 1110)

Ta’lim natijalari (ТN)
Bilimlar jihatidan:
ТN1	Bilimlarning bir butun tizimi bilan o’zaro bog’liqlikda ushbu fanning asosiy muammolari to’g’risida, o’z bo’lajak kasbining mohiyati va ijtimoiy ahamiyati to’g’risida, tevarak muhitni ekologik bashoratlash.
ТN2	O’quv kursi bo’yicha qabul qilingan qonun hujjatlari va boshqa me’yoriy-huquqiy hujjatlarning asosiy talablarini o’rganish.
Ko`nikmalar jihatidan:
ТN3	Insonlarni texnosferadagi faoliyati xavfsizligining asoslarini o’rganish avvalo, tirik mavjudotlarning o’zaro va atrof-muhit bilan bir-biriga munosabati to’g’risidagi umumiy bilimlarda Garbologiya va ekotoksikologiyaning o’rnini bilishdan boshlanadi.
ТN4	Garbologiya va ekotoksikologiya fanini o’qitish talabalarning o’quv rejasida rejalashtirilgan matematik va tabiiy hamda umumkasbiy va ixtisoslik fanlardan olgan bilimlariga tayangan holda olib boriladi.
ТN5	Bo’lajak mutaxassislarga hayotiy faoliyatlarida yuzaga keladigan ekologik xavflarning kelib chiqish sabablarini, xususiyatlarini, oqibatlarini va ularning oldini olish qoidalarini o’rgatishdan iborat
ТN6	Talabalarni turli ekologik falokatlarni umumiy tavsiflari, oldini olish mumkin bo’lgan oqibatlari, oqibatlarni yumshatish, umumekologik talafotlarni kamaytirish yo’llari bilan tanishtirish.

№	Mashg’ulotlar shakli: мa’ruza (М)
6-semestr
M1	Kirish
M2	Atrof-muhitning ifloslanishi va uning tirik organizmlarga ta’siri
M3	Chiqindilarning tasniflanishi
M4	Maishiy chiqindilar va sanoat iste’moli chiqindilari
M5	O’ta xavfli ekotoksikantlar
M6	Chiqindisiz yoki kam chiqindili texnologiyalar-zamon talabi
M7	Yirik shaharlarda chiqindilarni hosil bo’lishi, ularni to’plash va olib chiqib ketish masalalari
M8	Havoning ifloslanishi muammosi tarixi
M9	Oqova suvlar va ularni tozalash usullari
M10	Tuproq xususiyatlari va uning ifloslanishi
M11	Ifloslovchilar monitoring
M12	Atrof-muhitni chiqindilar bilan ifloslanishi
M13	Sanoat korxonalari rivojlangan shaharlarning ifloslanishi va ekologik holatga salbiy ta’siri
M14	Inson yashash muhitini muhofaza qilishning mezonlari
M15	Garbologiya va ekotoksikologiyaning buguni va kelajagi
7-semestr
M16	Kirish
M17	Atrof-muhitning ifloslanishi va uning organizmga ekologik ta’siri
M18	O’ta xavfli ekotoksikantlar
M19	Atmosfera havosining ekologiyasi va salomatlik muammolari
M20	Gidrosfera ekologiyasi va salomatlik muammolari
M21	Litosfera ekologiyasi va salomatlik muammolari
M22	Ekotoksikometriya
M23	Atrof-muhitni radioaktiv ifloslanishi va radioaktiv moddalarning organizmlarga ta’siri
M24	Inson yashash muhitini muhofaza qilishning ekologik huquqiy asoslari
Mashg’ulotlar shakli: amaliy mashg’ulot (А)
6-semestr
A1		Garbologiya (Chiqindishunoslik) to’g’risida tushuncha
A2		O’zbekistonda Garbologiya (Chiqindishunoslik) ning rivojlanish tarixi
A3		Garbologiya (Chiqindishunoslik) ning tabiiy-ijtimoiy fanlar bilan bog’liqligi
A4		Atrof-muhitning chiqindilar bilan ifloslanishi
A5		Biosfera va inson faoliyati
A6		Biosferadagi radioaktivlik
A7		Ishlab chiqarishni ekologiyalashtirish
A8		Muhitning kimyoviy zaharlanishi
A9		Biologik ifloslanish
A10		Borliqning abiotik ifloslanishi
A11		Atmosferaning ifloslanishi va uning oqibatlari
A12		Suvning ifloslanishi va uning muhofazasi
A13		Tabiatga fizik va kimyoviy ta’sirlar
A14		Antropogen omillar va ularning oqibatlari
A15		Ikkilamchi resurslar, ulardan foydalanish holati, kam chiqindili texnologiyalar
7-semestr
A16		Ekotoksikologiya fani predmeti, maqsad va vazifalari, tarixi, ilmiy izlanish uslublari
A17		Atrof-muhitni ifloslanish yo’llari
A18		Og’ir metallar to’g’risida umumiy tushuncha
A19		Atmosfera havosini ifloslovchi manbalar va ularga berilgan eko-gigiyenik baholar
A20		Antropogen omillar ta’siri ostida yer osti suvlarining ifloslanishi
A21		Tuproq xususiyatlari va uning og’ir metallar bilan ifloslanishi
A22		Texnogen omillarning inson ekologik holatiga ta’siri
A23		Radioaktiv moddalar
A24		Atrof-muhitni muhofaza qilish borasidagi ekologik qonunlar
Mashg’ulotlar shakli: amaliy mashg’ulot (L)
6-semestr
L1		Laboratoriyalarda ishlash tartib-qoidalari va ehtiyot choralari
L2		Laboratoriyada ishlatiladigan jihozlar bilan tanishish
L3		Ekologik muammolarning kelib chiqish sabablari
L4		Biosfera va uni ifloslantiruvchi manbalar
L5		Qishloq xo’jaligini kimyolashtirirish va biosfera
L6		Atrof-muhit va pestisedlar ayrim turlarining ahamiyati va ishlatilishi
L7		O`simliklarni himoya qilish va atrof-muhit
L8		Turli o`g`itlardan foydalanish va uning atrof muhitga ta`siri
L9		Shovqin. Shovqinning asosiy manbalari va odam organizmiga ta`siri
L10		Tashqi muhit omillari
L11		Landshaft tushunchasi va turlari. Inson va tabiiy landshaftlar
L12		Mavjud yashash muhitlarini tabiiy holatini o’zgarishini o’rganish
L13		Asosiy abiotik faktorlar yorug`lik, quyosh energiyasining organizm uchun ahamiyati va turli spektorlarning ta`siri
L14		Harorat. Namlik
L15		O’simliklarning issiqlikka chidamliligini aniqlash
7-semestr
L16		Texnika xavfsizligi. Laboratoriya jixozlari, asbob-uskunalar va kimyoviy idishlar
L17		Atmosfera havosi ifloslanishini aniqlash
L18		O’simliklarning dekorativ va sanitar-gigiyenik xususiyatlarini aniqlash
L19		O’simliklarni gullashi va mevalarini o’rganish orqali atrof-muhit ifloslanishini aniqlash (5 balli tizim)
L20		Texnogen ifloslanish sharoitida o’suvchi o’simliklarning bargida suv tanqisligini aniqlash
Mashg`ulot shakli: mustaqil ta`lim (MT)
6-semestr
MT1			Avtotransport va atmosfera havosi	6
MT2			Texnologik tadbirlar	6
MT3			Suvlarni maxsus tozalash	6
MT4			Chiqindi suvlarni tozalash. Biologik suv havzalari	6
MT5			Tuproqning fil’trlash xususiyati	6
MT6			Axlatlarni yig’ish normalari va klassifikatsiyasi	6
MT7			Qattiq chiqindilarni tozalash	6
MT8			Sanoat chiqindilarini qayta ishlash	6
MT9			Pestitsidlarning tashqi muhit bilan aloqadorligi	6
MT10			Inson, jamiyat va tabiat	6
MT11			Havoni changdan tozalash	6
MT12			Ichki suv resurslarining ifloslanishi	6
MT13			Shovqindan saqlanish masalalari	6
MT14			Temir yo’l transportining ifloslantirishi	6
MT15			Chiqindi pasporti, yutuq va kamchiliklar	6
7-semestr
MT16			Og’ir metallarning o’simlik va hayvonlar organizmlarida to’planishi	10
MT17			Tuproqda og’ir metallarning tarqalishi	10
MT18			Urbanizatsiya va atrof-muhit	10
MT19			Demografiya va ekologiya	10
MT20			Ekologiya va xalqaro hamkorlik	10
MT21			Atmosferaning ifloslanish muammolari	10
MT22			Atmosferani tozalash metodlari	10
MT23			O’zbekistonda atmosfera havosining ifloslanishi muammosi	10
MT24			Kam chiqitli va chiqindisiz texnologiyalar	10
MT25			Tuproqlarni muhofaza qilish muammolari	10
MT26			Ekologik xavfsizlikni ta’minlash masalalari	20

Asosiy adabiyotlar
1	Eремеев Е. А. Гарбология.-Бийск, 2020.-С.156.
2	Turobjonov S., Tursunoy T., Pulatoy X. Oqova suvlarni tozalash texnologiyasi.-T., 2010.-B.256.
3	Қудратов О. Саноат экологияси.-Т., 2003.-Б.260.
4	Yormatova D. Sanoat ekologiyasi.-T.,2007.-B.256.
5	Gazinazarova S., Aхmedov I., Muхamedgaliyev B., Хojiyev A. Ekologik хavfsizlik.-T., 2010.-B.151.
Tavsiya qilinadigan qo’shimcha adabiyotlar
1	Ergashev А., Ergashev T. Ekologiya, biosfera va tabiatni muhofaza qilish.- T., 2005.-B.434.
2	Эргашев А., Эргашев T. Агроэкология.-Т., 2006.-Б.534.
3	Эргашев А. Умумий экология.- Т.: “Ўзбекистон”, 2003.-Б.464.
4	Doniyorov B. N. O’rta Zarafshon hududida qishlovchi qushlar va ularning biologiyasi (Navoiy viloyati misolida).-Globe, 2022.-B.113.
5	Турсунов Х.Т., Раҳимова Т.У. Экология .-Т.: “Chinor ENK”, 2006.146.
Internet manbalari
1	www.ziyonet.uz
2	www.ziyouz.com
3	www.uznature.uz
4	www.есо.uz
5	www.oak.uz
6	www.zoomet.ru
7	www.qomusiybilim.uz
8	www.vak.ru

Talabaning fan bo`yicha o`zlashtirish ko`rsatkichini nazorat qilish mezoni:

Oraliq nazoratda talaba bilimini baholash talablari

Baholash bali	Talaba bilimi va malakasiga qo’yiladigan talablar
A’lo 5	Mavzularga tegishli savollarning barchasi asoslangan, ilmiy xatoliklarga yo’l qo’yilmagan holda javoblar berilsa, mavzu materiali mohiyatini to’la tushunib yetgan bo’lsa, ijodiy fikr yuritsa, mavzu materiali bo’yicha mustaqil mushohada qilib bilsa, nazariy bilimlarni amalda qo’llashga misollar keltirib bilsa, mavzu bo’yicha xulosalar va qarorlar qabul qilishda faol bo’lsa, material bo’yicha to’la tasavvurga ega bo’lsa.
Yaxshi 4	Savollarning barchasiga to’liq javob bersa, ju’ziy xatoliklarga yo’l qo’ymasa, mavzu materiali mohiyatini to’la tushunib yetgan bo’lsa, ijodiy fikr yurita olsa, nazariy bilimlarni amaliy ahamiyatini anglab yetgan bo’lsa, material bo’yicha tasavvurga ega bo’lsa.
Qoniqarli 3	Savollarga javoblar yozgan bo’lsa, yo’l qo’ygan xatolari ju’ziy bo’lsa, material mohiyatini sayoz tushungan bo’lsa, nazariy bilimlarni amaliy ahamiyatini sayoz anglagan bo’lsa, mavzular bo’yicha to’liq tushunchaga ega bo’lmasa.
Qoniqarsiz 2	Savollarga javoblar yozmagan bo’lsa, yo’l qo’ygan xatolari fizika qoidalariga zid bo’lsa, material mohiyatini tushunmasa, nazariy bilimlarni amaliy ahamiyatini qo’llay olmasa, mavzular bo’yicha to’liq tushunchaga ega bo’lmasa.

Yakuniy nazoratda talaba bilimini baholash talablari

Baholash bali	Talaba bilimi va malakasiga qo’yiladigan talablar
A’lo 5	Mavzularga tegishli savollarning barchasi asoslangan, ilmiy xatoliklarga yo’l qo’yilmagan holda javoblar berilsa, mavzu materiali mohiyatini to’la tushunib yetgan bo’lsa, ijodiy fikr yuritsa, mavzu materiali bo’yicha mustaqil mushohada qilib bilsa, nazariy bilimlarni amalda qo’llashga misollar keltirib bilsa, mavzu bo’yicha xulosalar va qarorlar qabul qilishda faol bo’lsa, material bo’yicha to’la tasavvurga ega bo’lsa, masalalarni mustaqil fikr chiqarib to’g’ri yechsa, javoblarni izohlab ularning amaliy ahamiyatini anglay olsa, masalani yechishga ijodiy yondashsa, o’z fikrini to’la ifodalay olsa.
Yaxshi 4	Savollarning barchasiga to’liq javob bersa, ju’ziy xatoliklarga yo’l qo’ymasa, mavzu materiali mohiyatini to’la tushunib yetgan bo’lsa, ijodiy fikr yurita olsa, nazariy bilimlarni amaliy ahamiyatini anglab yetgan bo’lsa, material bo’yicha tasavvurga ega bo’lsa, yozma ishlarni bajarishda masalalarni yechib ayrim noju’ziy xatoliklarga yo’l qo’ygan bo’lsa.
Qoniqarli 3	Savollarga javoblar yozgan bo’lsa, yo’l qo’ygan xatolari ju’ziy bo’lsa, material mohiyatini sayoz tushungan bo’lsa, nazariy bilimlarni amaliy ahamiyatini sayoz anglagan bo’lsa, mavzular bo’yicha to’liq tushunchaga ega bo’lmasa, masalani yechish jarayonini tushuntira olsa, yozma ishda berilgan masalalarning yarmidan ko’pini to’g`ri yechsa.
Qoniqarsiz 2	Savollarga javob berishda qiynalsa, material mohiyatini tushunmasa, tasavvuri sayoz bo’lsa, nazariy bilimlarni amaldagi ahamiyatini anglab yetmasa, savollarning ko’pchiligiga javob bera olmasa, masalalarni shartini to’g’ri tushunib ularni yecha olmasa, masalalarni yechimi to’g’risida aniq tasavvurga ega bo’lmasa.

Baholashni 5 baholik shkaladan 100 ballik shkalaga o’tkazish jadvali
5 baholik shkala	100 ballik shkala	5 baholik shkala	100 ballik shkala	5 baholik shkala	100 ballik shkala
5,00 — 4,96	100	4,30 — 4,26	86	3,60 — 3,56	72
4,95 — 4,91	99	4,25 — 4,21	85	3,55 — 3,51	71
4,90 — 4,86	98	4,20 — 4,16	84	3,50 — 3,46	70
4,85 — 4,81	97	4,15 — 4,11	83	3,45 — 3,41	69
4,80 — 4,76	96	4,10 — 4,06	82	3,40 — 3,36	68
4,75 — 4,71	95	4,05 — 4,01	81	3,35 — 3,31	67
4,70 — 4,66	94	4,00 — 3,96	80	3,30 — 3,26	66
4,65 — 4,61	93	3,95 — 3,91	79	3,25 — 3,21	65
4,60 — 4,56	92	3,90 — 3,86	78	3,20 — 3,16	64
4,55 — 4,51	91	3,85 — 3,81	77	3,15 — 3,11	63
4,50 — 4,46	90	3,80 — 3,76	76	3,10 — 3,06	62
4,45 — 4,41	89	3,75 — 3,71	75	3,05 — 3,01	61
4,40 — 4,36	88	3,70 — 3,66	74	3,00	60
4,35 — 4,31	87	3,65 — 3,61	73	3,0 dan kam	60 dan kam

Dastur muallifi:	Katta o’qituvchi Boymurod Normurotovich Doniyorov
E-mail:	b.n.doniyorov13051984@mail.ru
Ташкилот:	Buxoro davlat universiteti, Ekologiya va geografiya kafedrasi
Taqrizchilar:	Jabborova O.I. _________ Buxoro davlat tibbiyot instituti Tibbiy biologiya kafedrasi mudiri. Xayitov Y.Q. ___________ Buxoro davlat universiteti Ekologiya va geografiya kafedrasi professori

Mazkur Sillabus Buxoro davlat universiteti Ilmiy Kengashining 2023 yil __ avgustdagi 1-sonli yig`ilish bayoni bilan tasdiqlangan.

Mazkur Sillabus Tabiiy fanlar fakulteti ilmiy kengashining 2023 yil __ avgustdagi 1-sonli yig`ilish bayoni bilan maqullangan.

Mazkur Sillabus Ekologiya va geografiya kafedrasining 2023 yil __ avgustdagi 1-sonli yig`ilish bayoni bilan maqullangan.

O’quv-uslubiy boshqarma boshlig’i: M.A. Tursunov

Fakultet dekani: E.D. Niyozov

Kafedra mudiri: Y.D. Xolov

Tuzuvchi: B.N. Doniyorov

Скачано с www.znanio.ru

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY

Modul/Fan sillabusi Tabiiy fanlar fakulteti

Garbologiya va ekotoksikologiya ning o’rnini bilishdan boshlanadi

M24 Inson yashash muhitini muhofaza qilishning ekologik huquqiy asoslari

L9 Shovqin. Shovqinning asosiy manbalari va odam organizmiga ta`siri

MT24 Kam chiqitli va chiqindisiz texnologiyalar10

Yaxshi 4 Savollarning barchasiga to’liq javob bersa, ju’ziy xatoliklarga yo’l qo’ymasa, mavzu materiali mohiyatini to’la tushunib yetgan bo’lsa, ijodiy fikr yurita olsa, nazariy bilimlarni amaliy…

Baholashni 5 baholik shkaladan 100 ballik shkalaga o’tkazish jadvali 5 baholik shkala 100 ballik shkala 5 baholik shkala 100 ballik shkala 5 baholik shkala 100…

Материалы на данной страницы взяты из открытых истончиков либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.

04.01.2024