«Cын тұрғысынан ойлауды дамыту»

Дарменова Акбубек Кылышбековна            Сабақ  жоспары                       І деңгей  мұғалімі химия пәні мұғалімі                                                                                         №8 орта мектеп   Жетібай ауылы Тақырыбы: Атмосфералық ауа – газдар қоспасы. Атмосфера ауасын ластанудан қорғау.  Мақсаты  Оқу  нәтижелері Түйінді  идеялар   Әдіс­тәсілдер Негізгі  ресурстары: Тапсырмалар Кіріспе  Тұсаукесер  Негізгі бөлім  ­ Оқушыларға ауаның құрамы газдардың қоспасы екенін, оның сандық және сапалық  құрамынымен таныстыру. ­ атмосферадағы ауаны қорғау маңызды шараларын аша отырып логикалық ойларын дамыту.       ­ Оқушыларға ауаның құрамы газдардың қоспасы екенін, оның сандық және сапалық  құрамымен танысады. ­ атмосферадағы ауаны қорғау маңызды шараларын аша отырып логикалық ойларын дамытады. ­ алдын­ала ұсынылған бағалау шкаласы; ­ қорытынды рефлексия. ­ Топтық жұмыс арқылы сабақта жаңа әдіс­тәсілдерді кеңінен пайдалану.    Топтастыру технологиясы,  СТО,  қорытынды рефлексия.  АКТ, карточкалар, стикер, маркер, плакаттар, ppt. презентациясы, бейнежазба  Фосфор,әк суы, май шам, ауа құрамын анықтайтын прибор,химиялық стақан, сіріңке, т.б Ой қозғау сұрақтары, топтық  жұмыс, оқулықпен жұмыс, жеке жұмыс, тест тапсырмалары. Қорытынды Кері байланыс Сәлемдесу  Сабақтың мақсат­міндеттерімен танысу  Фигуралар арқылы топтарға бөлу. (3 топ)   Ұйымдастыру кезеңі. Миға шабуыл.  Сұрақтарға жауап беру. Химиялық элемент оттегі табиғатта қандай түрде кездеседі? Оттегі қандай химиялық қасиет көрсетеді? Тотығу реакциясына қандай реакция типі жатады? Ішінде ауа бар ыдысқа жанып тұрған парафинді енгізіп ыдысты жабатын болсақ не байқалады? Ауа, оттегі,көмір қышқыл газы қай колбада бар екенін қалай анықтауға болады? Тотығу реакциясы дегеніміз не? күрделі заттар жанғанда не байқалады? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.  Топ ішінде сұрақтарды талқылау. Оны постерге бейнелеу. Сөздікпен жұмыс. 3 мин. Ауа құрамын анықтайтын ерте кезден белгілі тәжірибені қайталайық. Іші ауамен толтырылған  қалпақ 21­суреттегідей суға төңкеріледі. Фосфорды темір қасыққа салып жағып, қалпақтың  ішіне орнатады. Фосфор жанып біткенше қалпақ ішіндегі су жайлап оның 1/5 бөлігіне дейін  көтеріледі, өйткені фосформен әрекеттесетін барлық ауа емес, оның құрам бөлігі – оттек газы.  Демек, ол көлемі бойынша ауаның 1/5 бөлігн алып тұр. Қалпақ астында қалған газ жануды  қолдамайды, өзі жанбайды. Онда тірі организмдер тіршілік ете алмайды. Сондықтан қалған газ   «азот» ( грекше тіршілік қолдамайды дегенді білдіреді) деп аталады. Демонстрациялық тәжірибе жүргізу: Антуана Лавуазье тәжірибесі. Зат таза оттегінде жақсы жанып, ауада неліктен нашар жанады? Оттегі үлесіне ауаның қанша бөлігі сәйкес келетінін қалай білуге болады? Тәжірибе қорытындысы: ауада оттегі 1/5 бөлігі болады, көлемі 21%,қалған бөлігі қоспа. 1874 жылы Генрих Кавендиш ауа құрамынан азот және оттегін бөліп алды. 1884 жылы В.Рамзай және Д.Рэлея асыл газдарды алды. 1 Дарменова Акбубек Кылышбековна            Сабақ  жоспары                       І деңгей  мұғалімі химия пәні мұғалімі                                                                                         №8 орта мектеп   Жетібай ауылы Сергіту сәті Қорытынды  бөлім  Бағалау  1. Сергіту сәті: «Сағат бойынша достасу» 5мин Шарты: Сағат суретіне сол жердегі  12  адам аттарын жазады да тақтадағы реттілікпен  әр­ түрлі  іс­әрекетті жасайды.  Ауаның қоспа екенін қалай дәлелдеуге болады? 1литр және 0,5литр көлемді колбада қанша мл оттегі болады? Неліктен жанған шырпы төмен қаратылса тез жанып,ал жоғары қаратылса сөніп қалады? Баяу тотығу дегеніміз не?  Формативті бағалау: топтық, өзара, жеке бағалау; смайлик  жинау, мадақтау,  сенім білдіру.3  мин Смайлик арқылы бағалау. Smiles Рефлексия  Әдебиеттер Топтың әр мүшесі рефлексия жасайды. 5 мин Мен білдім Мен білемін  Мен білгім келеді. Оқулық: Нұрахметов Н. Н., Сарманова К. А.,Жексембина К. М. –Алматы: Мектеп. Үйге тапсырма § 26. 5­9 жаттығулар. 2 Дарменова Акбубек Кылышбековна            Сабақ  жоспары                       І деңгей  мұғалімі химия пәні мұғалімі                                                                                         №8 орта мектеп   Жетібай ауылы Тақырыбы: Оттек : химиялық элемент және жай зат. қасиеттері, алынуы және қолданылуы.                       Мақсаты  ­ Химиялық элементпен және жай затпен таныстыруды жоспарлау.  ­ Оқушыларды оттегінің қасиеттерімен таныстыру. зертханада алу әдістерін көрсету.  Жеке  жұмыс жасауға,  қорытындылауға тәрбиелеу. Оқу  нәтижелері Түйінді  идеялар   Әдіс­ тәсілдер Негізгі  ресурстары ­ Химиялық элементпен және жай затпен танысады.  ­ Оқушылар оттегінің қасиеттерімен танысады, зертханада алу әдістерін көрсетеді.  Жеке жұмыс  жасай,  қорытындылай біледі. ­Оттектің химиялық қасиеттерімен: жану,  баяу тотығу реакцияларымен танысады.   ­ Газдарды жинау әдістері, катализатор. ­Жану оксидтер, жай зат, күрделі зат, химиялық реакция теңдеуін құру білігі, реакцияларды  салыстыру,  ­валенттік бойынша оксидтердің формуласын құру. Топтастыру технологиясы,  СТО,  қорытынды рефлексия.  АКТ, карточкалар, стикер, маркер, плакаттар, ppt. презентациясы, бейнежазба  Цилиндрлер, шыны пластинка, заттарды жандыратын қасықша, сіріңке, шыра, кестелер: “Газды  жинау”, Калий хлораты (Бертолле тұзы) , сутегі асқын оксиді, калий перман­ ганаты, күкірт  қышқылы, оттегін алуға және жинауға арналған құралдар, шырпы, газометр, сіріңке, газ  жанарғысы. Электрондық оқулық Тапсырмалар Ой қозғау сұрақтары, топтық  жұмыс, оқулықпен жұмыс, жеке жұмыс, тест тапсырмалары. Қорытынды Кері байланыс Сәлемдесу  Сабақтың  мақсат­міндеттерімен танысу  Фигуралар арқылы топтарға бөлу. (3 топ)   Кіріспе  Тұсаукесер  Ұйымдастыру кезеңі. Миға шабуыл.  Сұрақтарға жауап беру. 3 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Химиялық элемент оттегі табиғатта қандай түрде кездеседі? Оттегі қандай химиялық қасиет көрсетеді? Тотығу реакциясына қандай реакция типі жатады? Ішінде   ауа   бар   ыдысқа   жанып   тұрған   парафинді   енгізіп   ыдысты   жабатын   болсақ   не байқалады? Ауа, оттегі,көмір қышқыл газы қай колбада бар екенін қалай анықтауға болады? Тотығу реакциясы дегеніміз не? күрделі заттар жанғанда не байқалады? Дарменова Акбубек Кылышбековна            Сабақ  жоспары                       І деңгей  мұғалімі химия пәні мұғалімі                                                                                         №8 орта мектеп   Жетібай ауылы  Топ ішінде сұрақтарды талқылау. Оны постерге бейнелеу. Негізгі  бөлім  Химиялық элементке сипаттама беру жоспары: 1. Химиялық таңбасы. 2. Салыстырмалы атомдық массасы. 3. Табиғатта кездесуі. Жай заттарға сипаттама беру жоспары: 1. Химиялық формуласы. 2.Салыстырмалы молекулалық массасы.  3.Физикалық  қасиеті. 4.Химиялық қасиеті. 5.Қолданылуы. 6.Зертханада және өндірісте алу жолдары.  K→ 2MnO4 + MnO2 + O2↑ Жаңа сабақты көрнекі тәжірибелер көрсетуден бастау. Оттегін оңай ыдырайтын заттардан алуға  болатыны айтылады. Оттегін алу тәжірибе арқылы көрсетіледі. Тәжірибе мына тәртіппен  жүргізіледі:                2KMnO4              Оқушыларды тәжірибе жүргізген кезде дұрыс бақылауға, нәтижесін қорытындылауға үйрету керек. Осындай бақылау жүргізуді үйрету үшін газометрге оттегі толтырылады да, оқушыларға  “Оттегінің қандай қасиетін бақыладыңдар?”­деген сұрақ қойылады. Одан әрі оттегін ыдыстағы  ауаны ығыстыру арқылы жинауды және сынауықтағы суды ығыстыру арқылы жинауды көрсету.              Жиналған оттегінде шала жанған шырпыны апарғанда, оның жарық жалын шығарып  жанатынын оқушыларға қөрсету арқылы «оттегі жануды қолдайтын газ» екенін түсіндіремін.  Ауадағы оттегіне қарағанда, таза оттегінде заттар өте жақсы және тез жанатыны айтылады.             Оқушылар заттардың физикалық қасиетіне сипаттама беруді біледі.  а)сынауықтағы сутегі асқын оксидін катализатор (өршіткі) салып қыздыру; ә) марганец (IY) оксидін сынауықта қыздыру;  б)қоспа дайындау H2O2+MnO2, оттегін алу, тәжірибе нәтижесі қорытын­ дыланып, катализаторға  анықтама беріледі. Катализаторды бөліп алып, массасы өзгермегенін көрсету керек. Бертолле  тұзынан да оттегін алғанда өршіткі қолданылады.             Сабақты пысықтау мақсатында тапсырмалар беру:  1. Төмендегі заттармен оттегінің арасындағы реакция теңдеулерін жазыңдар: а) темір (III); ә)  күкірт (IY); б) көмір (IY); в) (Y). Реакция нәтижесінде түзілген күрделі заттың атын ата; химиялық реакция типін көрсет, реакция жүру жағдайын атаңдар.             Осындай тапсырманы карточкамен оқушыларға жеке­жеке беруге болады.   Мысалы: 1) мыс (Cu) оттегінде жанғанда мыс (II) оксиді (CuO);                    2) кремний (Si) оттегімен әрекеттескенде кремний (IY) оксиді (SiO2 );                    3) металл (Ca) оттегінде жанғанда кальций оксиді (CaO);                    4) магний ауада жанғанда – магний оксиді;                    5) натрий ауада жанғанда ақ ұнтақ­натрий оксиді Na2O түзіледі;                    6) сутегі(H)мен оттегінің қоспасын жандырғанда қопарылыс береді де, су пайда болады. Дене мүшелерімен 1 ден 10 ға дейін сандарды салу.  Қорытынды ретінде мынадай сұрақтар беріледі:   1.  Оттегін басқа қандай заттардан алуға болады?                2.  Неліктен оттегі газы суды ығыстыру арқылы жиналады?                3.  Неліктен оттегі газы ауаны ығыстыру арқылы жиналады?  Формативті бағалау: топтық, өзара, жеке бағалау; смайлик  жинау, мадақтау,  сенім білдіру.3 мин Смайлик арқылы бағалау. Smiles   4 Сергіту  сәті Қорытынд ы бөлім  Бағалау Дарменова Акбубек Кылышбековна            Сабақ  жоспары                       І деңгей  мұғалімі химия пәні мұғалімі                                                                                         №8 орта мектеп   Жетібай ауылы Рефлексия  Топтың әр мүшесі рефлексия жасайды. 5 мин Мен білдім                              Мен білемін                                        Мен білгім келеді. Үйге  тапсырма: § 20,21, 22. 5­9 жаттығулар. Тақырыбы: Жану және баяу тотығу. Оксидтер. Реакциялардың жылу эффектісі. Термохимиялық теңдеулер. Мақсаты  Оқу  нәтижелері Түйінді  идеялар   Әдіс­ тәсілдер Негізгі  ресурстары ­ Оттектің химиялық қасиеттерімен: жану, баяу тотығу реакцияларымен таныстыру. ­ Оксидтермен, жану ұғымымен таныстыру. ­ Эндотермиялық, экзотермиялық реакциялар, жылу эффектісі ұғымдарын түсіндіру.  ­ Термохимиялық теңдеулерді құрастыру білігін қалыптастыру  ­Оттектің химиялық қасиеттерімен: жану,  баяу тотығу реакцияларымен танысады.   ­ Оксидтермен, жану ұғымымен танысады. ­ Эндотермиялық, экзотермиялық реакциялар, жылу эффектісі ұғымдарының мағынасын түсінеді.  ­ Термохимиялық теңдеулерді құрастыру білігін қалыптастырады.  ­Жану оксидтердің түзілу реакциясының химиялық реакция теңдеуін құра біледі,  ­валенттік бойынша оксидтердің формуласын құру. ­ Термохимиялық теңдеулерді құра біледі. Топтастыру технологиясы,  СТО,  қорытынды рефлексия.  АКТ, карточкалар, стикер, маркер, плакаттар, ppt. презентациясы, бейнежазба  Цилиндрлер, шыны пластинка, заттарды жандыратын қасықша, сіріңке, шыра, кестелер: “Газды  жинау”, Калий хлораты (Бертолле тұзы) , сутегі асқын оксиді, калий перман­ ганаты, күкірт  қышқылы, оттегін алуға және жинауға арналған құралдар, шырпы, газометр, сіріңке, газ  жанарғысы. Электрондық оқулық Тапсырмалар Ой қозғау сұрақтары, топтық  жұмыс, оқулықпен жұмыс, жеке жұмыс, тест тапсырмалары. Қорытынды Кері байланыс Сәлемдесу  Сабақтың  мақсат­міндеттерімен танысу  Фигуралар арқылы топтарға бөлу. (3 топ)   Кіріспе  Тұсаукесер  Ұйымдастыру кезеңі. Миға шабуыл.  Сұрақтарға жауап беру. 1. Неліктен оттегі газы суды ығыстыру арқылы жиналады? 2. Неліктен оттегі газы ауаны ығыстыру арқылы жиналады?  3. Зертханада оттегін қандай приборда сақтайды? 5 Дарменова Акбубек Кылышбековна            Сабақ  жоспары                       І деңгей  мұғалімі химия пәні мұғалімі                                                                                         №8 орта мектеп   Жетібай ауылы Негізгі  бөлім  4. Оттегін зертханада қандай заттардан алады? 5. Өнеркәсіпте оттегін қалай алады? 6. Калий перманганатынан алу реакция теңдеуін жаз. 7. Калий хлоратынан алу реакция теңдеуін жаз. 8. Өршіткі дегеніміз не?  Топ ішінде сұрақтарды талқылау. Оны постерге бейнелеу.               1.  Жану дегеніміз не? Баяу тотығу деген не? Бұл сұрақтардың жауабын талдау нәтижесінде оқушылар жану мен баяу тотығу процестері  кезінде жылу бөлінеді деген қорытындыға келеді. Бұл қорытындыдан кейін экзотермиялық  реакция ұғымы жөнінде түсінік береді, яғни жылу түрінде энергия бөле жүретін химиялық  реакцияларды­экзотермиялық реакция дейміз. Егер химиялық реакция энергия бөле жүретін болса сол бөлінген энергияны тиімді пайдалануға болады. Айталық отынның жану кезінде бөлінген  энергияны үйді жылытуға пайдаланады, ғарыштық ракетаның жану камерасындағы отыннан  бөлінген жылу сол ракетаның жұмысына жұмсалады, т.б.  Мүмкіндік болса судың электр тоғымен айырылуын көрсетіп, реакцияның жылуды сіңіре  жүретініне де оқушы назарын аударады. Сол сияқты әктастың айырылуы да жылуды сіңіре жүретін реакцияға жататыны айтады. Мұғалім өз ұйғаруы боцынша, зертхана жағдайына, уақыттың жетуіне байланысты бұл екі тәжірибенің екеуін көрсетіп түсіндіруіне болады. Қорыта айтқанда, бұл  тәжірибелер көмегімен эндотермиялық реакциялар ұғымын қалыптастырады, яғни энергия сіңіре  жүретін реакцияны эндотермиялық реакция дейміз. Бұндай реакциялардың жүруіне қажетті ең  басты жағдай­энергия. Сондықтан энергия көзінің болуын қамтамасыз ету керек. Экзотермиялық, эндотермиялық реакциялар түрін өзара салыстыра отырып, жылу  эффектісі жөнінде түсінік беріледі. Демек, химиялық реакция көзіндегі бөлінетін не сіңірілетін  жылу мөлшерін­жылу эффектісі дейміз. Олай болса химиялық теңдеулер арқылы бөлінген не  сіңірілген жылу мөлшерін есептеуге болады. Осы тұста мұғалім оқушылардың физика курсынан  алған білімін еске түсіріп, жылу мөлшерінің өлшем бірлігін, калориметрдің не екенін анықтайды.  Сондықтан төөмендегідей сұрақтар қоюға болады.               1.   Жылу мөлшерінің өлшем бірлігі не?              2.   Жылу мөлшерін іс жүзінде қалай өлшейді? Осындай тірек білімге сүйене отырып, төмендегі мысал арқылы термохимиялық теңдеулер  жөнінде ұғым қалыптастырылады. 1 г көмірді жаққанда 34,17 кДж жылу бөлінеді. Ал 1 моль  немесе 12 г көміртегін жаққанда 410 кДж бөлінеді.  Енді осы шама химиялық реакцияның оң жағына қосу (+) белгісі арқылы жазылады.               Мысалы:                             С + О2  = СО2  +  410кДж Сонымен егер теңдеудің оң жағында қосу белгісі арқылы жылу мөлшері көрсетілген болса,  ол экзотермиялық реакция екендігін көрсетеді. Ал егер реакция жылуды сіңіре жүрсе, онда  химиялық теңдеудің оң жағына сіңірілген жылу мөлшері алу (­) белгісі арқылы  көрсетіледі.   ,,,,,,,,,,,, Мысалы:                     2HgO = 2Hg + O2  ­ 180 кДж Бұндай жылу эффектісі көрсетілген химиялық теңдеулер термохимиялық теңдеулер  Сергіту  сәті Қорытынд ы бөлім  делінеді.  Мұғалім бұдан әрі химиялық энергия жөнінде, оның энергияның басқа түріне айналуын  айта келіп, мысалдар келтіріледі. Бұл ұғымдарды физика курсындағы энергияның сақталуы және  айналуы заңына сүйене отырып, түсіндіреді.           Дене мүшелерімен 1 ден 10 ға дейін сандарды салу.  Оқушы білімін бекіту мақсатымен төмендегідей сұрақтар қойылады:                          1. Қандай реакция экзотермиялық деп аталады?                         2. Қандай реакция эндотермиялық деп аталады?                            3. Жылу эффектісі деген не?                          4. Термохимиялық теңдеудің ерекшелігі неде?   6 Дарменова Акбубек Кылышбековна            Сабақ  жоспары                       І деңгей  мұғалімі химия пәні мұғалімі                                                                                         №8 орта мектеп   Жетібай ауылы Бағалау  Формативті бағалау: топтық, өзара, жеке бағалау; смайлик  жинау, мадақтау,  сенім білдіру.3 мин Смайлик арқылы бағалау. Smiles Рефлексия  Топтың әр мүшесі рефлексия жасайды. 5 мин Мен білдім                              Мен білемін                                        Мен білгім келеді. Үйге  тапсырма: §27. 1­12 жаттығулар.§29 оқып үйрену 7