Диктанты для 9 класса по родному (марийскому) языку

Диктанты

Ивук

         Кашакыште латкуд-латшым ияш рвезе-влак толын шогальыч, удыр-влак дене саламлалтыч. Сар огыл гын, нине норго рвезе кашакын мутыштат, койышыштат йоршеш весе лиеш ыле. Сар нуным кугыеныш савырен, сар нунылан вий шутыдымо пашам пуэн. Ко пала, ала шукыштлан жап шуде чалемаш логалеш, ала южыштлан ик жап гыч Лапкасоламат ужа шок перне. Чыла лийын кертеш. Теве Токти Ивук нунын коклаште поснак ойыртемалтеш.

         Ивук, чынак, моло деч капше дене веле огыл, ийготшо денат кугурак. Тудлан тылзе гыч латкандаш ий темеш. Военкоматыш армийыш шке кумыл дене каяш йодмашым колтен, но вашмутым налын огыл. Кужу капак кичкыж Ивук – колхозын первый спортсменже. Шым классым пытарымекак, Озаныш авиационный училищыш пураш шоныш. Кок ий ончыч йодмашымат колтен, но ийготшат, образованийжат ситен огыл умаште угыч училищыш возен, но нимомат вучен ыш шукто. Ни документым ышт портылто, ни вашмутым ыш нал. Ивук шонымыж деч ынеж кораню военкоматыш колтымо письмаштыжат авиаучилищыш але авиадесантный войскаш налаш йодын. Иктаж-ко койдараш точа, но Ивук нимынярат ок шыдешке.       

         -Тыйым авиацийыш огыт нал, а вот мыйым налыт. Теве ужат! Мый авиацийлан шочынам. Пехотышто мыйым мундырчынак ужыт, а каваште кужужат кучыкла коеш, - кошарта Ивук.

(П.Корнилов. 180 мут)

Паша: 1.Первый предложенийым ойлымаш ужаш да член дене лончылаш.

2.Ик главный членан предложенийым палемдаш.

3.Йодмашымат мутым состав дене лончылаш.

4. Сложный мут-влакым возен лукташ.

Поро шарнымаш.

         Сергей боец-влак коклаште тул воктен шонкален кия. Ушыштыжо монгысо йолташыже, палымыже-влак, шочмо-кушмо велже йогын вудла шарналтын эртат. Шуко йолташыже-влак кокла гыч Унавий эре шинча ончылныжо, пуйто нуно йыгыре шогат да Савак велыштым ончат. Теве Бушков чодыра лушкен шога. Тудын ужар парчажым ниялтен, каштан-каштан пыл кая. Пунчер коклаште куку мура, пасу покшелне коштшо  тракторын мугырымыжо шергылтеш. Телым тыште поран путырымым нуно онченыт, кенежым чодыра умылышто пушенге мурымым колыштыныт. Кузе йудым, чарныде, волгенче лунген, кудырчо мугырен; тунам ленеж денеопталме семын йур йурын да шош вуд кайыме семын коремже мурен- чыла шарналтеш! Кузе кенеж йудым, сорлала коын, у тылзе онча да олык мучко пеледше шудым шке шийже дене йуштылта; кузе чодыра деч чодыра деке вуйжым савен, шурно шога; кузе такыр пасушто, олачан – вулачан койын, шалан-шалан куту котшеш; кузе кечан йур толын кая да шым чеверан шонанпыл пуго  семын шогалеш; кузе ял мучаште кутучо пучым пуалтен колта – чылажат пылышыжлан шокта, шинчажлан коеш.

(Дим.Орайын повестьше гыч. 150 мут)

Паша: 1.Первый предложенийым ойлымаш ужаш да член дене лончылаш.

2.Пытартыш предложенийлан схемым ышташ.

Савак вел.

         Савак велыште пуртусшат сорале, калыкшат сай. Морко ден Йошкар – Ола вел гай кугу чодыра уке гынат, кушко от ончал – эре чодыра. Ялжат шинча воктене, курал –удымо мландыжат чодыра воктенак.

         Савак марийын чодыраже чапле: завод туньык гай кукшо, кыне гай чучкыдо. Оралтылан волтет –парняже мура веле, пулан кондет – конгат чытыже.

         Чодыраштыже тус деч тусан янлык ила: ужар онан лует, лаштыра почан урет, олача –вулача шурманшет, чевер рывыжет. А шулдыран кайыкше! Чодыра саскаже!...

         Савак марийын чыла чодыра саскажат тамле: пурлат – умшашет шула, пушыж денак шерет темеш. Нур мландыже киндылан чанга огыл. Курык шотлан – уке огыл курыкшат. Тудо мужыран да мор серан. Муй пушан олыкшо уло. Садерлаштыже шушпык шушка, куку мура. Тушто кайык веле огыл, чылажат муралта: чодыраже шога – муро шокта, вудшо йога-муро лектеш, мардежше пуалеш – мурым шушкалта, путынь пуртусшо ныжылгын-ныжылгын муралта.

         Савак вел веселанак весела. Миеда гын, шкеат ужыда.

(Дим.Орайын повестьше гыч.150 мут)

Паша: 1. Первый предложенийым ойлымаш ужаш да член дене лончылаш.

2. Сложный мут-влакым возен лукташ.

3. Садерлаштыже мутым состав дене лончылаш.

4. Ик составан простой предложенийым муаш, йымачше удыралаш.

Памятник.

         Мундырно, Калужский областьысе Мосино ял дене, пушкыдо шугарыште Савак марий  - Сергей Романович Суворов – шыпак мала. Шугар умбалныже ош памятник шога. Телым тудо ош порсын гай порш дене турлалтеш, кенежым тудын йырже Савак велысе шонанпыл тусан пеледыш пеледеш; телат-кенежат, йудат-кечат тудо шугарла тур гыч корнышко волгалтеш. Кая ма корно дене чал вуян шонго, эрта мА тушечын у тылзе гай рвезе, калужский шемер – памятниклан вуйым сава да Родиным аралыше марий геройлан чапым каласа. Школыш кайышыштла, школ ныч толшыштла, пионер-влак салютым пуат.

         Памятник умбалне ош порсын гай порш турлалтеш да шула, шула да турлалтеш; памятник йыр пеледыш, шонанпыл гай чевер, пеледыш да кая, кая да пеледеш. Патыр геройын лумжо курым мучко калык шумышто ила, тудлан чапым каласен, у тукым мурым мураш туналеш. Эрвелыш мелын шогышо памятник вуйышто чолга шудыр семын мундырко йошкар шудыр йолга, тылзе волгыдо дене Савак марийын подвигше нерген кавасе чыла шудырлан возалтдыме сылне повестьым ойла.

(Дим.Орайын повестьше гыч. 150 мут)

Паша: 1. Ойыралт шогышо определенийым йымачше удыралаш.

2. Пырля возалтше сложный мутым возен лукташ.

3. Турлалтеш мутым состав дене лончылаш.

Скачано с www.znanio.ru