Доклад на тему "Модернизация общественного сознания"

БАЯНДАМА Рухани жаңғыру ­ ұлттың жаңғыруы Б­ТБ­2017/01 Кіріспе      Рухани   жаңғыру   –   адам   баласының   оның   ішкі   әлемінің   жаңаруы,   сана­сезімі,   жаңа өзгерісті   қабылдай   білуі.  «Жаңғыру»   атаулыға   бұрынғыдай   тарихи   тәжірибе   мен   ұлттық дәстүрлерге   шекеден   қарамауға   тиіспіз.   Керісінше,   замана   сынынан   сүрінбей   өткен   озық  дәстүрлерді   табысты   жаңғырудың   маңызды   алғышарттарына   айналдыра   білу   қажет.   Егер жаңғыру   елдің   ұлттық­рухани   тамырынан   нәр   ала   алмаса,   ол   адасуға   бастайды.   Сонымен бірге,   рухани   жаңғыру   ұлттық   сананың   түрлі   полюстерін   қиыннан   қиыстырып,   жарастыра алатын құдіретімен маңызды.       Бұл – тарлан тарихтың, жасампаз бүгінгі күн мен жарқын болашақтың көкжиектерін үйле­ сімді сабақтастыратын ұлт жадының тұғырнамасы.         Біз №16 колледж ұстаздар қауымы халқымыздың тағылымы мол тарихы мен ерте заманнан арқауы үзілмеген ұлттық салт­дәстүрлерін алдағы өркендеудің берік діңі ете отырып, әрбір қадамын нық басуын, болашаққа сеніммен бет алуын қалаймыз.        Бұл ретте, тұтас қоғамның және әрбір қазақстандықтың санасын жаңғыртудың бірнеше бағытын атап өтер едім. 2 Б­ТБ­2017/01    2.1 Бәсекелік қабілет     Қазіргі таңда жеке адам ғана емес, тұтас халықтың өзі бәсекелік қабілетін арттырса ғана та­ бысқа жетуге мүмкіндік алады. Бәсекелік қабілет дегеніміз – ұлттың аймақтық немесе жаһандық нарықта бағасы, я болмаса сапасы жөнінен өзгелерден ұтымды дүние ұсына алуы. Бұл материалдық өнім ғана емес, соны­ мен бірге, білім, қызмет, зияткерлік өнім немесе сапалы еңбек ресурстары болуы мүмкін.       Болашақта ұлттың табысты болуы оның табиғи байлығымен емес, адамдарының бәсекелік қабілетімен айқындалады.  Сол себепті, «Цифрлы Қазақстан», «Үш тілде білім беру», «Мәдени және конфессияаралық келісім»   сияқты   бағдарламалар   –   ұлтымызды,   яғни   ұстаздар   қауымы   барша қазақстандықтарды ХХІ ғасырдың талаптарына даярлаудың қамы.     2.2 Прагматизм            Халқымыз ғасырлар бойы туған жердің табиғатын көздің қарашығындай сақтап, оның байлығын   үнемді,   әрі   орынды   жұмсайтын   теңдесі   жоқ   экологиялық   өмір   салтын   ұстанып келді.       Тек өткен ғасырдың ортасында, небәрі бірнеше жыл ішінде миллиондаған гектар даламыз аяусыз   жыртылды.   Бағзы   замандардан   бері   ұрпақтан   ұрпаққа   жалғасып   келген   ұлттық прагматизм  санаулы  жылда  адам  танымастай  өзгеріп, ас  та төк ысырапшылдыққа  ұласты. Соның кесірінен, Жер­Ана жаратылғаннан бері шөбінің басы тұлпарлардың тұяғымен ғана тапталған даланың барлық құнары құрдымға кетті. Түгін тартсаң майы шығатын мыңдаған гектар   миялы   жерлеріміз   экологиялық   апат   аймақтарына,   Арал   теңізі   аңқасы   кепкен   қу медиен шөлге айналды. Осының бәрі – жерге аса немқұрайлы қараудың ащы мысалы. Біз   жаңғыру   жолында   бабалардан   мирас   болып,   қанымызға   сіңген,   бүгінде   тамырымызда бүлкілдеп жатқан ізгі қасиеттерді қайта түлетуіміз керек.      Прагматизм – өзіңнің ұлттық және жеке байлығыңды нақты білу, оны үнемді пайдаланып, соған сәйкес болашағыңды жоспарлай алу, ысырапшылдық пен астамшылыққа, даңғойлық пен кердеңдікке жол бермеу деген сөз. Қазіргі қоғамда шынайы мәдениеттің белгісі орынсыз сән­ салтанат емес. Керісінше, ұстамдылық, қанағатшылдық пен қарапайымдылық, үнемшілдік пен орынды пайдалану көргенділікті көрсетеді. Нақты мақсатқа жетуге, білім алуға, саламатты өмір салтын ұстануға, кәсіби тұрғыдан жетілуге басымдық бере отырып, осы жолда әр нәрсені ұтымды пайдалану – мінез­құлықтың прагматизмі деген осы. Өкінішке қарай, тарихта тұтас ұлттардың ешқашан орындалмайтын елес идеологияларға шырмалып, ақыры су түбіне кеткені туралы мысалдар аз емес. Өткен ғасырдың басты үш идеологиясы – коммунизм, фашизм және либерализм біздің көз алдымызда күйреді. Бүгінде радикалды идеологиялар ғасыры келмеске кетті. Енді айқын, түсінікті және болашаққа жіті көз тіккен бағдарлар керек. Адамның да, тұтас ұлттың да нақты мақсатқа жетуін көздейтін осындай бағдарлар ғана дамудың көгіне темірқазық   бола   алады.   Ең   бастысы,   олар   елдің   мүмкіндіктері   мен   шама­шарқын   мұқият ескеруге тиіс. Яғни, реализм мен прагматизм ғана таяу онжылдықтардың ұраны болуға жарайды.     2.3 Ұлттық бірегейлікті сақтау 3 Б­ТБ­2017/01      Ұлттық жаңғыру деген ұғымның өзі ұлттық сананың кемелденуін білдіреді. Оның екі қыры бар. Біріншіден, ұлттық сана­сезімнің көкжиегін кеңейту. Екіншіден, ұлттық болмыстың өзегін сақтай отырып, оның бірқатар сипаттарын өзгерту. Қазір   салтанат   құрып   тұрған   жаңғыру   үлгілерінің   қандай   қатері   болуы   мүмкін?  Қатер жаңғыруды әркімнің ұлттық даму үлгісін бәріне ортақ, әмбебап үлгіге  алмастыру  ретінде қарастыруда болып отыр. Алайда, өмірдің өзі бұл пайымның түбірімен қате екенін көрсетіп берді. Іс жүзінде әрбір өңір мен әрбір мемлекет өзінің дербес даму үлгісін қалыптастыруда. Ұлттық салт­дәстүрлеріміз, тіліміз бен музыкамыз, әдебиетіміз, жоралғыларымыз, бір сөзбен айтқанда ұлттық рухымыз бойымызда мәңгі қалуға тиіс.          Біз әркім жеке басының қандай да бір іске қосқан үлесі мен кәсіби біліктілігіне қарап бағаланатын   меритократиялық   қоғам   құрып   жатырмыз.   Бұл   жүйе   жең   ұшынан   жалғасқан тамыр­таныстықты көтермейді. Осының бәрін егжей­тегжейлі айтып отырғандағы мақсатым – бойымыздағы жақсы мен жаманды санамалап, теру емес. Мен қазақстандықтардың ешқашан бұлжымайтын екі ережені түсініп, байыбына барғанын қалаймын. Біріншісі – ұлттық код, ұлттық мәдениет сақталмаса, ешқандай жаңғыру болмайды. Екіншісі – алға басу      2.4 Білімнің салтанат құруы      Білімді, көзі ашық, көкірегі ояу болуға ұмтылу – біздің қанымызда бар қасиет. Тәуелсіздік жылдарында   қыруар   жұмыс   жасалды.   Біз   он   мыңдаған   жасты   әлемнің   маңдайалды университеттерінде   оқытып,   дайындадық.   Бұл   жұмыс   өткен   ғасырдың   тоқсаныншы   жыл­ дарының басында қолға алынған «Болашақ» бағдарламасынан басталды. Елімізде өте жоғары деңгейдегі бірқатар университеттер ашылды, зияткерлік мектептер жүйесі қалыптасты. Басқа да көптеген іс тындырылды. Дегенмен, білімнің салтанаты жалпыға ортақ болуға тиіс. Оның айқын да, бұлтартпас себептері бар. Технологиялық революцияның беталысына қарасақ, таяу онжылдық уақытта қазіргі кәсіптердің жартысы жойылып кетеді. Экономиканың кәсіптік сипаты бұрын­соңды ешбір дәуірде мұншама жедел өзгермеген. Біз бүгінгі жаңа атаулы ертең­ақ ескіге айналатын, жүрісі жылдам дәуірге аяқ бастық. Бұл жағ­ дайда   кәсібін   неғұрлым   қиналмай,   жеңіл   өзгертуге   қабілетті,   аса   білімдар   адамдар   ғана табысқа жетеді. Осыны бек түсінгендіктен, біз білімге бөлінетін бюджет шығыстарының үлесі жөнінен әлемдегі ең алдыңғы қатарлы елдердің санатына қосылып отырмыз. Табысты болудың ең   іргелі,   басты   факторы   білім   екенін  әркім   терең  түсінуі   керек.   Жастарымыз   басымдық беретін   межелердің   қатарында   білім   әрдайым   бірінші   орында   тұруы   шарт.   Себебі, құндылықтар жүйесінде білімді бәрінен биік қоятын ұлт қана табысқа жетеді. 2.5 Қазақстанның революциялық емес, эволюциялық дамуы Революциялар дәуірі әлі біткен жоқ. Тек оның формасы мен   мазмұны түбегейлі өзгерді. Біздің кешегі тарихымыз бұлтартпас бір ақиқатқа эволюциялық даму ғана ұлттың өркендеуіне мүмкіндік беретініне көзімізді жеткізді. Бұдан сабақ ала білмесек, тағы да тарихтың темір қақпанына түсеміз. Сол себепті, тарихтың ащы сабағын түсініп қана қоймай, өзіміз  күнде көріп жүрген қазіргі құбылыстардан ой түйіп,   болашақтың беталысына қарап, пайым жасай білу де айрықша маңызды. Бүгінде   революциялар   өңін   өзгертіп,   ұлттық,   діни,   мәдени,   сепаратистік   перде   жамылды. Бірақ, бәрі де, түптеп келгенде, қантөгіспен, экономикалық күйреумен аяқталатынын көріп отырмыз. Сондықтан, әлемдегі оқиғаларды ой елегінен өткізіп, қорытынды жасау – қоғамның да,   саяси   партиялар   мен   қозғалыстардың   да,   білім   беру   жүйесінің   де   ауқымды дүниетанымдық, рухани жұмысының бір бөлігі.     2.6 Сананың ашықтығы          Көптеген проблема әлемнің қарқынды өзгеріп жатқанына қарамастан, бұқаралық сана­ сезімнің «от басы, ошақ қасы» аясында қалуынан туындайды. Бір қарағанда, жер жүзіндегі 4 Б­ТБ­2017/01 миллиардтан   астам   адам   өзінің   туған   тілімен   қатар,   кәсіби   байланыс   құралы   ретінде жапатармағай оқып жатқан ағылшын тілін біздің де жаппай және жедел үйренуіміз керектігі еш дәлелдеуді қажет етпейтіндей. Сананың ашықтығы зерденің үш ерекшелігін білдіреді. Біріншіден,   ол   дүйім   дүниеде,   Жер   шарының   өзіңе   қатысты   аумағында   және   өз   еліңнің айналасында не болып жатқанын түсінуге мүмкіндік береді.   Екіншіден, ол жаңа технологияның ағыны алып келетін өзгерістердің бәріне дайын болу деген сөз.   Таяудағы   он   жылда   біздің   өмір   салтымыз:   жұмыс,   тұрмыс,   демалыс,   баспана,   адами қатынас тәсілдері, қысқасы, барлығы түбегейлі өзгереді. Біз бұған да дайын болуымыз керек. Үшіншіден, бұл – өзгелердің тәжірибесін алып, ең озық жетістіктерін бойға сіңіру мүмкіндігі. Азиядағы екі ұлы держава – Жапония мен Қытайдың бүгінгі келбеті – осы мүмкіндіктерді тиімді пайдаланудың нағыз үлгісі.        Егер қазақстандықтар жер жүзіне үйден шықпай, терезеден телміріп отырып баға беретін болса, әлемде, құрлықта, тіпті іргедегі елдерде қандай дауыл соғып жатқанын көре алмайды. Көкжиектің   арғы   жағында   не   болып   жатқанын   да   біле   алмайды.   Тіпті,   бірқатар ұстанымдарымызды түбегейлі қайта қарауға мәжбүрлейтін сыртқы ықпалдардың байыбына барып, түсіне де алмай қалады.       2.7  Таяу жылдардағы міндеттер            Қоғамдық сана жаңғырудың негізгі қағидаларын қалыптастыруды ғана емес, сонымен бірге,   біздің   заман   сынағына   лайықты   төтеп   беруімізге   қажетті   нақты   жобаларды   жүзеге асыруымызды да талап етеді. Біріншіден, қазақ тілін біртіндеп латын әліпбиіне көшіру жұмыстарын бастауымыз керек. Біз бұл мәселеге неғұрлым дәйектілік қажеттігін терең түсініп, байыппен қарап келеміз және оған кірісуге Тәуелсіздік алғаннан бері мұқият дайындалдық. Қазақ тілінің әліпбиі тым тереңнен тамыр   тартатынын   білесіздер.    Мәселен,   Алтын   Орданың   бүкіл   ресми   құжаттары   мен халықаралық хат­хабарлары негізінен ортағасырлық түркі тілінде жазылып келді. Халқымыз Ислам дінін қабылдаған соң руникалық жазулар біртіндеп ысырылып, араб тілі мен араб әліпбиі тарала бастады.                            2017 жылдың аяғына дейін ғалымдардың көмегімен, барша қоғам өкілдерімен ақылдаса   отырып,   қазақ   әліпбиінің   жаңа   графикадағы   бірыңғай   стандартты   нұсқасын қабылдау   керек.   2018   жылдан   бастап   жаңа   әліпбиді   үйрететін   мамандарды   және   орта мектептерге   арналған   оқулықтарды   дайындауға   кірісуіміз   қажет.     Алдағы   2   жылда ұйымдастыру және әдістемелік жұмыстар жүргізілуге тиіс. Әрине, жаңа әліпбиге бейімделу кезеңінде белгілі бір уақыт кириллица алфавиті де қолданыла тұрады. Екіншіден, қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар бойынша «Жаңа гуманитарлық білім. Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық» жобасын қолға аламыз. Оның мәні мынада: 1.   Біз   тарих,   саясаттану,   әлеуметтану,   философия,   психология,   мәдениеттану   және филология   ғылымдары   бойынша   студенттерге   толыққанды   білім   беруге   қажетті   барлық жағдайды жасауға тиіспіз. Бізге инженерлер мен дәрігерлер ғана емес, қазіргі заманды және болашақты терең түсіне алатын білімді адамдар да ауадай қажет. 2. Біз алдағы бірнеше жылда гуманитарлық білімнің барлық бағыттары бойынша әлемдегі ең жақсы 100 оқулықты әртүрлі тілдерден қазақ тіліне аударып, жастарға дүние жүзіндегі таң­ даулы үлгілердің негізінде білім алуға мүмкіндік жасаймыз. 2018­2019 оқу жылының өзінде студенттерді осы оқулықтармен оқыта бастауға тиіспіз. 3. Ол үшін қазіргі аудармамен айналысатын құрылымдар негізінде мемлекеттік емес Ұлттық аударма бюросын құру керек. Бұл бағдарлама арқылы неге қол жеткіземіз? Ең алдымен, жүз мыңдаған студентке жаңа сапалық деңгейде білім бере бастаймыз. Бұл   –   білім   саласындағы   жаһандық   бәсекеге   неғұрлым   бейімделген   мамандарды   даярлау деген сөз.     Оған қоса, жаңа мамандар ашықтық, прагматизм мен бәсекелік қабілет сияқты 5 Б­ТБ­2017/01 сананы   жаңғыртудың   негізгі   қағидаларын   қоғамда   орнықтыратын   басты   күшке   айналады. Осылайша, болашақтың негізі білім ордаларының аудиторияларында қаланады.         Біздің әлеуметтік және гуманитарлық біліміміз ұзақ жылдар бойы бір ғана ілімнің аясында шектеліп,   дүниеге   бір   ғана   көзқараспен   қарауға   мәжбүр   болдық.   Әлемнің   үздік   100 оқулығының қазақ тілінде шығуы 5­6 жылдан кейін­ақ жемісін бере бастайды. Сол себепті, уақыт ұттырмай, ең заманауи, таңдаулы үлгілерді алып, олардың қазақ тіліндегі аудармасын жасауымыз керек.  3 ҚОРЫТЫНДЫ. Мемлекет пен ұлт құрыштан құйылып, қатып қалған дүние емес, үнемі дамып отыратын тірі ағза іспетті. Ол өмір сүру үшін заман ағымына саналы түрде бейімделуге қабілетті болуы керек.   Жаңа   жаһандық   үрдістер   ешкімнен   сұрамай,   есік   қақпастан   бірден   төрге   озды. Сондықтан, заманға сәйкес жаңғыру міндеті барлық мемлекеттердің алдында тұр. Сынаптай сырғыған уақыт ешкімді күтіп тұрмайды, жаңғыру да тарихтың өзі сияқты жалғаса беретін процесс. Екі дәуір түйіскен өліара шақта Қазақстанға түбегейлі жаңғыру және жаңа идеялар арқылы болашағын баянды ете түсудің теңдессіз тарихи мүмкіндігі беріліп отыр. Біз ұстаздар қауымы барша қазақстандықтар, әсіресе, жас ұрпақ жаңғыру жөніндегі осынау ұсыныстардың маңызын терең түсінеді деп сенемін. Жаңа жағдайда жаңғыруға деген ішкі ұмтылыс – біздің дамуымыздың ең басты қағидасы. Өмір сүру үшін өзгере білу керек. Оған көнбегендер тарих­ тың шаңына көміліп қала береді. 4 ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 1) 2) Әлеуметтік желі беттерінде жарияланған мақалалар  «Егемен Қазақстан» газеті №70 (29051) 12 сәуір 2017 жыл. 6