Эдэбиятнын вазифасы

Әдәби әсәр — тормыш­чынбарлыкның күчерелмәсе түгел, ә әдип тарафыннан уйлап  табылган, кабат торгызылган тормыш моделе.

Әдәбиятның төп өч вазифасы бар. 1.  Әдәбият  иҗтимагый  яшәешне,  кешенең  рухи  дөньясын  чагылдыра,  чынбарлыкны,  хыял­ өметләрне  сурәтли.    Бу  —  аның  танып  белү  вазифасы.  Әдәбият  баланы  яшәргә,  кешеләр  белән  аралашырга,  тормышта  очраган  төрле  хәлләрдә үз­үзеңне тота белергә, башкаларга игътибарлы  булырга,  беркемнең  дә  күңелен  яраламаска,  җәмгыятьтә  лаеклы  урыныңны  табарга өйрәтә.

2.  Әдәбият тасвирланган вакыйгалар, образлар нигезендә кеше тәрбияләүдә катнаша, шул рәвешле әхлакый, тәрбияви вазифасын башкара. Күренекле фикер иясе, мәгърифәтче галим, язучы, журна­ лист, дин әһеле Ризаэтдин Фәхретдин сүзләре дә шуны күрсәтә: «Әхлак берлә әдәбият бергә булырлар, бер кавемнең әдәбияты нинди рәвештә булса, әхлагы да шул рәвештә булыр». Әхлак тәрбиясе бирүдә әдәбият  дәресләренең урыны зур. Әдәби әсәрне уку дәвамында, бала да, өлкән яшьтәге кеше дә геройның эш­гамәлләрен аклый яки кире кага, аларга соклана яки нәфрәтләнә һәм автор бәясен ачыклый. Шулай итеп, әдәбият әхлаклылык турында гомуми төшенчә булдыруга, җәмгыятьтәге әхлак кагыйдәләре белән таныштыруга хезмәт итә. Ул һәрвакыт яхшылыкка омтыла, явызлыкны кире кага, җәмгыятьне дә, аерым шәхесне дә чистарынырга, миһербанлырак булырга өнди.

3. Әдәбият — эстетик тәрбиянең төп чарасы, ул матурлык һәм  ямьсезлекне гәүдәләндерә, зәвык формалаштыра, ягъни  эстетик вазифа үти. Әдәбият дәресләрендә гүзәллекне —  ямьсезлекне, камиллекне — җитешсезлекне аера һәм аларга  карата үз фикерен әйтә белергә өйрәтү сәнгать әсәренең  асылына үтеп керергә ярдәм итә, югары әдәби зәвык тәрбияли.  Танылган әдип Әмирхан Еники сүзләренә игътибар итик:  «...язучы һәрвакытта матурлыкка сусап, матурлыкны сагынып  яшәргә тиеш. Гыйбрәт алыр, күңелне баетыр, теләкләрне  үстерер өчен генә түгел, һәртөрле түбәнлек­ваклыклар,  ямьсезлек­әшәкелекләр белән килешмәс өчен, шуларга нәфрәт  саклар өчен дә кирәк бу». Гүзәллек яки ямьсезлекне күрү, аны  башка шундый күренешләр белән чагыштыру, үзенчәлекләрен  бәяләү эстетик тәҗрибәне баета, матурлыкны тоя, ләззәтләнә  белүгә китерә.