Ертегі терапиясы арқылы балалардың ауызша сөйлеу

Тақырыбы: Ертегі терапиясы арқылы балалардың ауызша сөйлеу Баяндама Ертегі терапиясы арқылы балалардың ауызша сөйлеу    Бүгінде еуропалық балалар дәрігерлері ертегі­терапияның бала  денсаулығына тигізер орасан пайдасы туралы сөз қозғап жүр. Бірақ, қазақ  үшін бұл таңсық емес. Бұл жұрттың болашағы құндақтағы кезінен бесік  жырын естіп, сөз түсінетін жасқа жеткенде фольклордың барлық түрін апа,  әжелерінің аузынан тыңдап, адамгершілік нормалары мен өмір сүру  ережелерін ауыз әдебиетінен үйренген. Ертегі терапиясы – психотерапияның  құрамдас бөлігі. Баланың ертегі сюжетіне әсерленуі, кейіпкердің  қиыншылықтарына алаңдауы оның келешекте өз алдында пайда болатын  кедергілерден қиналмай өтуіне іштей дайындығын туындатады. Практикалық  психологияның ертегілік терапия бағыты – баланың жақсылық пен  жамандықты айыруына, мінез­құлықтық стереотиптерді тануына көмектесіп,  адамдардың өмірде алдынан шығатын сан түрлі қиыншылықты ең соңында  жеңеаларына деген сенімін нығайтады. Батыс пен Еуропа психологтары бала  тәрбиелеу мәселесінде құрғақ ақыл айтудың, ескеру мен дауыс көтерудің  жарамсыз екендігін толықтай дәлелдеді. Бұлар жаһанданулық қоғамға қадам  басқан жаңа ғасыр үшін көнерген, өз күшін жоғалтқан әдістер деп танылған.  Есесіне, ертегі терапиясы арқылы баланың санасын өздігінен кері нәрселерге  қарсы тұрарлық күш беру шарт деген тәсілді ұсынады. Ертегі терапиясын  тәжірибеде қолдану ­ адамзат дамуындағы тәжірибелік психологияның  әдістерінің бірі. Көптеген зерттеу жұмыстары көрсеткендей ­ ертегідегі  теңестірулер, яғни, метафора, адамның бейсаналы күйіне тікелей әсерін  тигізеді. Ескеретін жағдай, метафора әсері терең әрі тұрақты деңгейде жүреді. Метафоралық ғажайып әсерлер жеке тұлғаның өзіндік, жекелік ресурстарын  белсендіре түседі. Көптеген образдар, метафора тілдері қоршаған ортамен  өзара қарым­қатынас орнатудың жаңа мүмкіндіктерін ашады, адам санасын  оятып, белсендіреді . Ертегі терапиясын сол себепті де адамның рухани жан  дүниесіне үйлесімділікте тәрбиелеуге мүмкіндік береді.  Сондықтан да  психологиялық қызмет барысында ертегі терапиясын қолданғанда адамның  жасы мүлдем шектелмейді. Ертегі терапиясының жетекші идеяларын бөліп көрсетуге болады: ­      өміріндегі мүмкіндіктері мен өмірінің құндылығын, өзіндік әлеуетін  сезіну; ­  оқиға мен амалдардың себеп­салдарын түсіну; ­  қоршаған ортаны түйсінудің әртүрлі стильдерін танып­білу; ­ қоршаған ортамен өзара жасанды әрекет ету; ­ үндестік пен күшті сезіну. Ертегі   терапияны   құрамды   элементтеріне   байланысты   қолданудың  Оларды   бір­бірімен   байланыстыра   отырып, бірнеше   әдіс­тәсілдері   бар. кезектестіре жүйелі түрде қолдануға болады. Ертегімен терапия жүгізу­адамзат дамуындағы тәжірибелік  психологияның ең бір көне әдістерінің бірі және қазіргі заманғы ғылым тәжірибесіндегі жаңа, жас   әдістедің   бірі   болып   табылады.   Көптеген   зерттеу   жұмыстары көрсеткендей ­ ертегідегі теңестірулер, яғни, метафора, адамның бейсаналы күйіне тікелей әсерін тигізеді. Ескеретін жағдай, метафора әсері терең әрі тұрақты   деңгейде   жүреді.   Метафоралық   ғажайып   әсерлер   жеке   тұлғаның өзіндік, жекелік ресурстарын белсендіре түседі. Көптеген образдар, метафора тілдері   қоршаған   ортамен   өзара   қарым­қатынас   орнатудың   жаңа мүмкіндіктерін ашады, адам санасын оятып, белсендіреді. Ертегі терапиясын жүргізудің негізгі ерекшеліктерінің бірі – клиент пен терапевттің   жоғары   деңгейде   өзара   әрекеттесуі.   Психологиялық,   мәдени, педагогикалық мәселелер адами, рухани құндылықтарға бағыттала, жекелік потенциялдарға сүйене отырып талқылынады.  Қазіргі   таңдағы   көптеген   зерттеулердің   нәтижелеріне   сүйенер   болсақ, ертегі терапиясы емдік мақсаттағы терапия екенін түсіндіріп, дәлелдеп отыр. Оларға қысқаша тоқталып кетер болсақ:  -           Әлеуметтік   ортада   туындап   отыратын   көңіл­күйдегі   агрессивті сезімдерден босаңсу. Сурет салу, живопись, түрлі­түсті краскалармен глинаны пайдалана   отырып   мүсіндер   жасау   –   адам   бойындағы   психикалық қысымдардан босаңсуына пайдасын тигізетін ең бір зиянсыз әдіс. -           Психотерапияны   жүргізудің   вербальды   түріне   қарағанда,   көптеген бейнелердің көмегімен ішкі уайымдаулар мен санасыз түрде кикілжіңге түсу себептерін   сыртқа   шығару   оңайырақ   болады.   Яғни,   терапияның   тиімді   әрі пайдалы жақтары осыдан байқалады. Сонымен қатар терапия барысын алға, жағымды   жағынан   ілгерілеуін   тездетеді.   Ертегі   терапияны   құрамды элементтеріне   байланысты   қолданудың   бірнеше   әдіс­тәсілдері   бар.  Оларды бір­бірімен   байланыстыра   отырып,   кезектестіре   жүйелі   түрде   қолдануға болады. Ертегімен терапия жүгізу­адамзат дамуындағы тәжірибелік  психологияның ең бір көне әдістерінің бірі және қазіргі заманғы ғылым тәжірибесіндегі жаңа, жас   әдістедің   бірі   болып   табылады.   Көптеген   зерттеу   жұмыстары көрсеткендей ­ ертегідегі теңестірулер, яғни, метафора, адамның бейсаналы күйіне тікелей әсерін тигізеді. Ескеретін жағдай, метафора әсері терең әрі тұрақты   деңгейде   жүреді.   Метафоралық   ғажайып   әсерлер   жеке   тұлғаның өзіндік, жекелік ресурстарын белсендіре түседі. Көптеген образдар, метафора тілдері   қоршаған   ортамен   өзара   қарым­қатынас   орнатудың   жаңа мүмкіндіктерін ашады, адам санасын оятып, белсендіреді. Ертегі терапиясын жүргізудің негізгі ерекшеліктерінің бірі – клиент пен терапевттің   жоғары   деңгейде   өзара   әрекеттесуі.   Психологиялық,   мәдени, педагогикалық мәселелер адами, рухани құндылықтарға бағыттала, жекелік потенциялдарға сүйене отырып талқылынады.  Қазіргі   таңдағы   көптеген   зерттеулердің   нәтижелеріне   сүйенер   болсақ, ертегі терапиясы емдік мақсаттағы терапия екенін түсіндіріп, дәлелдеп отыр. Оларға қысқаша тоқталып кетер болсақ:  -           Әлеуметтік   ортада   туындап   отыратын   көңіл­күйдегі   агрессивті сезімдерден босаңсу. Сурет салу, живопись, түрлі­түсті краскалармен глинаны пайдалана   отырып   мүсіндер   жасау   –   адам   бойындағы   психикалық қысымдардан босаңсуына пайдасын тигізетін ең бір зиянсыз әдіс. -           Психотерапияны   жүргізудің   вербальды   түріне   қарағанда,   көптеген бейнелердің көмегімен ішкі уайымдаулар мен санасыз түрде кикілжіңге түсу себептерін   сыртқа   шығару   оңайырақ   болады.   Яғни,   терапияның   тиімді   әрі пайдалы жақтары осыдан байқалады. Сонымен қатар терапия барысын алға, жағымды жағынан ілгерілеуін тездетеді.  Қорыта   келе   психолог   ертегіні   қаншалықты   жақсы   көргенімен   оны орынды  қолдана білуі қажет.  Ертегіге негізделген ғажайып ойындар адамның әлсіз және күшті жақтарын ашып, көруге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, мінез­құлқындағы кейбір жағымсыз жақтарының себептерін анықтайды. Сонымен, оқу­тәрбие процесінде ертегі терапиясы дамытушы­түзетуші тренингтер   кешенімен   бірге   байланыстыра   отырып   қолданылса,     баланың тұлғалық үйлесімділігінің дамытуда үлкен жетістікке жетуге болады. Өйткені ертегі   терапиясы–психодиагностикалық,   психопрофилактикалық   және психокоррекциялық қызмет атқарады.