Гуруҳлар психологияси

Таъриф

ГУРУХ - бу умумий белгилар, умумий фаолият, мулоқот ҳамда мақсад асосида бирлашган кишилар уюшмасидир.
Демак, одамлар гуруҳи ташкил топиши учун албатта қандайдир умумий мақсад, истаклар, тилаклар ва умумий белгилар бўлиши шарт.

Гурух ва шахс

Ҳар бир шахс ўз фаолиятини турли гуруҳлар шароитида ёки турли гуруҳлар таъсирида амалга оширади. Ҳар қандай киши жамиятда яшар экан, у доимо турли инсонлар билан мулоқотда, ўзаро таъсирда бўлади, бу таъсир ва мулоқот жараёнлари эса доимо кишилар гуруҳида рўй беради.

Кичик гурухлардаги динамик жараёнлар:

КОНФОРМИЗМ – гурух ўзининг ҳар бир аъзосига таъсир кўрсатиши. Яъни гурухда қабул қилинган нормалар, фикрлар, хулқ-атвор стандартларини гуруҳнинг аъзолари томонидан қай даражада қабул қилинишидир.

Кичик гурухлардаги динамик жараёнлар:

Ташқи конформлилик – индивид гурухнинг фикрига номигагина қўшилади, ич-ичидан гуруҳга қарши туради.
Ички конформлилик – индивид гурух фикрига тўлалигича қўшилади ва руҳан қабул қилади.

Кичик гурухлардаги динамик жараёнлар:

НЕГАТИВИЗМ – индивиднинг ҳар қандай шароитда ҳам гуруҳнинг фикрига қўшилмаслиги ва қарши туриши, шунингдек ўзининг мустақил фикрини тасдиқлаб туриб олиши.
Фақат мустақил фикр қадрланадиган давралардагина бу ҳолат ижобий деб қабул қилиниши мумкин.

Рахбарлик услублари:  

Авторитар
Демократик
Либерал

Гуруҳ сони 4-5 киши бўлгунга қадар унда шахслараро ўзаро таъсир кучли бўлади, лекин кишилар сони ортиб борган сайин таъсирчанлик камайиб боради. Масалан, кўчада содир бўлган бахтсиз ҳодисанинг гувоҳлари сони ортиб борган сари жабрланганга ёрдам беришга интилиш ва масъулият ҳисси пасайиб боради.

Биринчидан, кичик гуруҳларнинг ҳажми, уни ташкил этувчи шахслар сони хусусида шундай фикрга келиндики, кичик гуруҳ “диада” икки кишидан тортиб, мактаб шароитида 30-40 кишигача деб қабул қилинди.

Иккинчидан, гуруҳнинг ўлчами қанчалик катта бўлса, унинг алоҳида олинган шахслар учун қадрсизланиб бориш хавфи кучаяди. Яъни, шахснинг кўпчиликдан иборат гуруҳдан ўзини тортиш ва унинг нормаларини бузишга мойиллига ортиб боради.

Учинчидан, гуруҳнинг ҳажми кичиклашиб борган сари шахслараро ўзаро муносабатлар таранглашиб боради. Чунки шахсларнинг бир-бири олдида масъулиятининг ортиши ва бир-бирини яқиндан билиши, улар орасидаги ўзаро муносабатларда доимо аниқлик бўлишини талаб қилади. Муносабатлардаги ҳар қандай дисбаланслар, яъни номутаносибликлар очиқ ҳолдаги зиддиятларни келтириб чиқаради.

Тўртинчидан, агар гуруҳ аъзоларининг сони тоқ бўлса, улар ўртасидаги ўзаро муносабатлар жуфт бўлган ҳолдагидан анча яхши бўлади. Шундан бўлса керак, бошқарув психологиясида одамларни бирор нимага сайлашда ва умуман расмий танловларда гуруҳдаги одамлар сони тоқ қилиб олинади

Бешинчидан, шахснинг гуруҳ тазъйиқига берилиши ва бўйсуниши ҳам гуруҳ аъзоларининг сонига боғлиқ. Гуруҳ сони 4-5 киши бўлгунга қадар, унинг таъсири кучайиб боради, лекин ундан ортиб кетгач, таъсирчанлик камайиб боради. Масалан, кўчада содир бўлган бахтсиз ҳодисанинг гувоҳлари сони ортиб борган сари, жабрланганга ёрдам беришга интилиш, масьулият ҳисси пасайиб боради.

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН ТАШАККУР!