МАВЗУ: КАСБ АҲЛОҚИ КАТЕГОРИЯЛАРИНИНГ

ВАЗИФАЛАРИ

Режа:

•          Касб этикасининг категориялари тушунчаси

•          Касб ахлоқи категорияларининг вазифалари

•          КасбийэтикаКодекси

Бизнинг Республикамизда касбни тўғри танлашнинг асосий мезони бўлиб касбни мустақил танлаш хисобланади. Касбни танлашда жамоат олдидаги талаблар хам ўз ичига олади, бунда болалар ва ўсмирларнинг хусусиятига қараб, хар бир касбни урганганда шу касб орқали ютукли мутахассис бўлиб чиқиши хам хисобга олиниши керак. Касбни танлашда қўйидагилар иштирок этадилар: хар хил касбдаги мутахассислар, социолог, ўқитувчи, иқтисодчи, физиологваврач.

Касб ахлоқи категорияларининг вазифаларига қўйидагилар киради:

•          Билиш-жамият ахлоқий ҳаётининг ривожланиш қонуниятларини билиш асосида унинг

моҳиятинианглаболиш;

•          Баҳолаш-кишиларнинг хатти-ҳаракатларини, ахлоқий нормаларни қандай бажараётганликларини адолат нуқтаи назаридан асослайолиш;

•          Танлаш-ахлоқий қадриятлар дунёсида тўгри хатти ҳаракатларни содир этиш учун мақсад, воситаваусулларнитўғрибелгилаш;

•          Бошқариш-содир этиладиган ахлоқий муносабатларни тартибга солган ҳолда ёўналтирибтуриш.

•          Башорат қилиш-жамият ахлоқий ҳаётининг келгусидаги ривожланиш йўлларининг

моделларинияратиш;

•          Бирлаштириш-одамларнинг яхшилик ва эзгулик йўлидагиҳамжиҳатликларинитаъминлаш;

•          Тарбиялаш-ҳар бир инсоннинг ахлоқий, ҳуқуқий онгини ривожлантириш асосида уларнинг ахлоқий ва ҳуқуқий маданиятини оширишнинг ҳар хил восита ва усулларини ишлаб чиқиш, амалдақўллаш.

Касб этикасининг категориялари деб жамият ахлоқий ҳаётидаги умумий муҳим томонларни, хусусиятлар ва муносабатларни инсон томонидан ўзлаштиришусуллариниайтилади.

                                           «Категория_»      юнонча      сўз бўлиб,

«ҳукм»,  «ифодалаш»,  «таъриф бериш» деганмаъноларнианглатади.

Этика фанининг категориялари бошқа фанларнинг категорияларидан ўзининг бир қатор хусусиятлари билан фарқ қилади.

•             Этика категориялари фақат ахлоқшунослик соҳасида эмас балкибошқафансоҳаларидаҳамқўлланилади.

•             Этика категориялари бир вақтнинг ўзида бошқа фанларсиёсий, иқтисодий ва ҳуқуқий фанларнинг ҳам категориялариҳисобланади.

•             Этика категориялари ўзининг кенг қамровлилиги билан ажралиб туради. Бу категориялар инсон ҳаётининг барча жабҳаларини яъни тугилишдан ҳаётининг сўнгги кунларигача бўлган меҳнат, севги, кундалик ахлоқ-одоб, хулқ, муомала - ҳаммасиниўзидааксэттиради.

•             Этика категориялари кишилар хатти ҳаракатлари, хулқатворларини жамият талаблари нуқтаи назаридан маъқуллашёкиқоралашхусусиятларигаэга.

Этика категорияларигақўйидагилар киради:

•             яхшилик ва ёмонлик;

•             адолат ва адолатсизлик;

•             бахт ва бахтсизлик;

•             виждон ва виждонсизлик; • бурч, ор-номус ва қадр-қиммат;

•             ҳаётнинг маъноси.

Касбни тўғри танлашнинг бир неча аспектлари мавжуд:

1.              Психофизиологик аспект – ўқувчининг шахсиётини, яъникасбга тўғри ёндошишни шу шахснинг алоҳида хусусиятларига боғликлигиниўрганиш.

2.              Иқтисодий аспект – халқ хужалигига керакли бўлган хар хил касбдаги малакали мутахассисларниўрганишларникуздатутади.

3.              Тиббий физиологик аспект – танланган касбга ўсмирларнинг соғлигини яроқлилигини аниқлашкуздатутилади.

Ўсмиртракторхайдовчисикасбиниўрганиш учун жисмонан ривожланган, кўриш ва психик функциялари ривожланиш даражаси хам юқори бўлиши  керак.

Токарлик касби учун эса, аниқ мехнат харакатларини бажариш учун харакат аппарти функционал   харакатчан  бўлиб     кинестезия ривожланган  бўлиши  керак.

Слесарь – асбоб йиғиш касбини ўрганиш учун   аниқ  маъмурий   ва  мураккаб     кўл операцияларини бажариш қобилиятига, қунтига диққат эътиборига, яхши кўриш хусусиятига эга бўлиши керак, яъни сабр тақатли, буғим мушаклари ривожланган, кўз улчов хусусиятига эга бўлиши керак.

Телеграф – телетайп касбини ўрганиш учун ўсмир ишга тез киришиб кетиши, диққатни тез ўзгартириш (бир ишдан бошқа ишга ута олиш), яъни диққат эътибори ва     тормозлаш жараёни юқори даражада     бўлиши  керак.

Кенг миқёсидаги аппаратчи касбини ўрганиш учун ўсмир прибор шкаласидаги кўрсатгичларни тез ўқиш, оператив эслаш қобилиятига тез хулоса чиқариш ва курсатгичли диққат эътиборга эга бўлиши керак.

Врач ўсмирларнинг соғлиги, мослашиш ва қобилиятинихисобга олган холда нафақат касб танлашда, балки ўсмирга врач – профессионалик маслахатинибажаришикерак.