казахский язык

Органикалық реакциялардың жіктелуі мен механизмдері

 Органикалық реакциялар бейорганикалықреакциялардың заңдылықтарына бағынғанымен,біраз ерекшеліктері бар. Органикалық реакциялар,негізінен, молекулалардың арасында жүреді.Сондықтан иондар қатысатын бейорганикалықреакциялардай емес, органикалық реакциялар баяужүреді. Оларды тездету үшін өршіткілерпайдаланылады және қажетті жағдайда температурамен қысымды жоғарылатады. Осындай себептерденорганикалық реакциялар өнімінің шығымы төмендеуболып, қосымша заттар түзе жүреді.Органикалық реакцияларды теңдеу түрінде емес,сызбанұсқа түрінде жазып, онда бастапқы заттарды,реакцияның негізгі өнімдерін және реакцияның жүружағдайларын көрсетеді. Теңдік белгісінің (=) орнынабағдарша (→) қойылады. Кейде бағдаршаның үстіндереакцияның жүру жағдайы көрсетіледі.

Химиялық айпалымдардыңсипаты

Химиялық айпалымдардыңсипатына байланыстыорганикалық реакциялардыорынбасу, қосылу, айырылу,қайтатоптасу (изомерлену),тотығу, полимерлену, т.б.түрлерге бөледі.

 1. ОРЫНБАСУ РЕАКЦИЯЛАРЫ.БАСТАПҚЫ МОЛЕКУЛАДАҒЫ АТОМНЫҢ(НЕ АТОМДАР ТОБЫНЫҢ) ОРНЫНБАСҚА АТОМ (НЕ АТОМДАР ТОБЫ)БАСЫП, ЖАҢА МОЛЕКУЛА ТҮЗІЛЕДІ:

CH4 + HONO2 → CH3 – NO2 +H2O

2. ҚОСЫЛУ РЕАКЦИЯЛАРЫ. ЕКІ НЕМЕСЕОДАН ДА КӨП ЗАТТАРДАН БІР ЖАҢА ЗАТТҮЗІЛЕДІ. КӨМІРТЕК ҚАҢҚАСЫ БАРБАСТАПҚЫ МОЛЕКУЛАҒА БАСҚА АТОМНЕ АТОМДАР ТОБЫ ҚОСЫЛАДЫ:

CH2 = CH2 + CL → CH2CL –CH2CL

3. АЙЫРЫЛУ (ЫДЫРАУ ) РЕАКЦИЯЛАРЫ.БАСТАПҚЫ ОРГАНИКАЛЫҚҚОСЫЛЫСТАН ҚҰРЫЛЫМЫҚАРАПАЙЫМ БІРНЕШЕ ЗАТ ТҮЗІЛЕДІ(БАСТАПҚЫ МОЛЕКУЛАДАН АТОМДАРТОБЫ ҮЗІЛЕДІ):

CH4 → C + 2H2

4. ИЗОМЕРЛЕНУ (ҚАЙТА ТОПТАСУ)РЕАКЦИЯЛАРЫ. РЕАКЦИЯЛАРДЫҢ БҰЛТҮРЛЕРІНДЕ РЕАКЦИЯҒА ТҮСКЕН ЗАТТЫҢМОЛЕКУЛАЛЫҚ ФОРМУЛАСЫ ӨЗГЕРМЕЙДІ,АТОМДАР МЕН АТОМ ТОПТАРЫНЫҢМОЛЕКУЛА ІШІНДЕГІ БАЙЛАНЫСУ РЕТІӨЗГЕРІП, ЖАҢА ЗАТ ТҮЗІЛЕДІ.

CH3 – CH2 – CH2 – CH3 → CH3 – CH –CH3
CH3