Компоненты на программырование языка Delphi

Mavzu:  Ilova  oynasiga  ma’lumot  joylash.

Ta’limiy o’yin  “Tanlab ol !”  Javob variantlari ichidan qaysi rangli  javob to’g’ri bo’lsa, o’sha rangdagi  kartochkani ko’taring.

Savol: Caption xossasining vazifasi nima? Nom berish Rang berish Shriftni o’zgartirish Ilova o’lchamini  o’zgartirish

Savol: IntToStr funksiyasi qanday vazifani amalga oshiradi? Satrli turdagi o’zgaruvchini  butun turga  o’zgartirib beradi O’zgaruvchining bir turi  hisoblanadi Butun turdagi o’zgaruvchini  satrli turga o’tkazib  beradi Sarlavhaga ilova  oynasining o’lchamini  yozish

 Savol: Ilova oynasining balandligini o’zgartirish xossasi qaysi javobda ko’rsatilgan? Width xossasi Color xossasi Font xossasi Height xossasi

Savol: Delphida dasturni ishga turshirish uchun qaysi menyu buyrug’idan foydalaniladi? FILE TOOLS Component RUN

 Savol: Ilova oynasining kengligini o’zgartirish xossasi qaysi javobda ko’rsatilgan? Font xossasi Width xossasi Type xossasi Height xossasi

Dasturlash  tillari

Paskal Dasturlash  tillari Java  Delphi Fortran С++ Beysik Algol Java  Script

O’quvchi darsni o’zlashtirgandan so’ng quyidagi BKMlarga ega bo’ladi: Delphi dasturini ishga tushirish Delphi dasturi oynalari bilan ishlash Button boshqarish tugmasini ilova oynasiga joylash Label boshqarish tugmasini ilova oynasiga joylash Button boshqarish tugmasini ilova oynasiga joylash

DARS DAVOMIDA QO’LLANILADIGAN  DARS DAVOMIDA QO’LLANILADIGAN  TAYANCH  IBORALAR TAYANCH  IBORALAR Form – ilova Caption ­ nom berish xossasi Width ­ ilova oynasi kengligini o’zgartirish  xossasi Height ­ ilova oynasi balandligini o’zgartirish  xossasi Left ­ ilova oynasining chap tomonga nisbatan  joylashuvi Top ­ ilova oynasini tepasidan joy qodirish Color ­ rang berish xossasi Label ­ ma’lumot yozish xossasi

LABEL BOSHQARISH OBYEKTI Label  boshqarish  tugmasi  yordamida  foydalanuvchi  uchun  ilova  oynasiga  ma’lumotlar,  tushuntirishlar  yoki  belgi  va nishonlar kiritish mumkin.  boshqarish  Ilova  obyektini  joylashtirish  uchun  Delphi  komponentlar panelidagi   A  tugmasini  tanlab  ilova  oynasiga  sichqoncha  chap  tugmasini bosamiz. oynasiga  Label

Label boshqarish tugmasi xossalarini  o’zgartirish    Labelning asosiy xossasi Caption(nom)  dir.    Color xossasi yordamida labelning  rangini o’zgartirish mumkin.    Label ilovaga joylashtirilishi bilan unga  avtomatik ravishda Label1, Label2,  Label3, … tarzda nom beriladi.    Dastur kodi oynasida esa  Label1.Caption:= kabi yoziladi. Masalan: Label1.Caption:=‘Oynaning eni:’

Ilova oynasiga labelni joylash va unda  oynaning bo’yi hamda eni haqidagi  ma’lumotlarni dastur yozib borishi uchun  quyidagilarni bajaramiz: Buning uchun ilova oynasi o’lchamlarini  kattalashtirish va kichiklashtirish uchun  ikkita tugmadan, oyna o’lchamlarini  ko’rsatish uchun ikkita labeldan  foydalanamiz.

1­qadam: Ilova oynasi xossalarini o’zgartirish Form1.Caption:= ’To”rtinchi ilova’;  Form1.Height:=225; Form1.Width:=400;  Form1.Left:=200;  Form1.Top:=100;

2­qadam: Ilova oynasiga obyektlarni  joylash va ularning xossalarini o’rnatish  (Obyektlar boruzeri oynasi yordamida) Button1.Caption:=’++’;  Button2.Caption:=’­­’;  Label1.Caption:=’Oynaning bo”yi:  ’;  Label2.Caption:=’Oynaning eni: ’;

3­qadam: Ilova oynasini kattalashtirish  va kichraytirish, ilovaning bo’yi va eni  haqida ma’lumot olish uchun Button1ni  ikki marta tez bosib hosil bo’lgan dastur  kodi oynasiga quyidagilarni yozamiz: Form1.Width:=Form1.Width+16;  Form1.Height:=Form1.Height+9;  Label1.Caption:=’Oynaning_bo”yi: ’ +  IntToStr(Form1.Height);  Label2.Caption:=’Oynaning_eni: ’ +  IntToStr(Form1.Width);

Ta’limiy o’yin  “Bittasi ortiqcha!”  Javob variantlari ichidan qay biri  ortiqcha bo’lsa, o’sha rangdagi  kartochkani ko’taring.

Bittasi ortiqcha ! 1.Forma oynasi 2.Dastur kodi oynasi 3.Obyektlar inspektori 4.Komponentlar paneli 5.Obyektlar brouzeri

Bittasi ortiqcha ! 1.Caption 2.Color 3.Forma 4.Font 5.Left

Bittasi ortiqcha ! 1.Delphi 2.Word 3.C++ 4.Beysik 5.Paskal

Bittasi ortiqcha ! 1.Height 2.Width 3.Top 4.Left 5.Midlle

Tushuncha  Tushunchalr tahlili Ta’rifi nomi  IntToStr Label Height Left Top Caption ShowMessage

Tushuncha  Tushunchalr tahlili Ta’rifi nomi  IntToStr Label Height Left Top Caption ShowMessage Butun sonli o’zgaruvchini satrli turga aylantirib  beradi Foydalanuvchi uchun belgi, nishon va ma’lumot  yozish uchun boshqarish tugmasi Ilova oynasining balanligini o’rnatish xossasi Ilova oynasini chap tomondan qoladigan joyni ilova oynasini tepasidan qoladigan joyni  aniqlaydi Nomni o’zgartirish Label boshqaruv tugmasini ilovaga joylash  komponenti Foydalanuvchiga xabar chiqarish oynasi

Aqliy hujum savollari 1.Delphida yaratilgan ilovani  yangi joyda, yangi nomda saqlash ketma­ketligini  ayting?  2.Delphi dasturidagi Label tugmasining vazifasi? 3.ShowMessage oynaasining vazifasi nima?  4.Top xossasining vazifasi nima?  5.Height xossasining vazifasi nima?  6.Dastur nechta oyna bilan ishlaydi?  7.Ilova oynasini chap tomondan qoladigan joyni qaysi xossa yordamida aniqlaymiz?  8.F9 tugmasining vazifasi nima? 9.Caption xossasining vazifasi nima? 10.Ilova oynasining xossalari qaysi oynada joylashgan bo’ladi?  11.Ilova oynasining kengligi qaysi xossa yordamida o’zgartiriladi? 12.Delphida yangi ilova qanday yaratiladi? 13.Color xossasining vazifasi nima?  14.Dasturni ishga tushirish usullarini sanab bering? 15.Ilovadagi obyektlarning daraxtsimon ko’rinishi qaysi oynada ko’rinib turadi? 16.Dastur kodi oynasining vazifasi nima? 17.File menyusining Save all buyrug’I nima vazifani bajaradi? 18.Delphi dasturiga kirish usullari? 19.IntToStr funksiyasining vazifasi nima?  20. File­Exit ketma­ketligi vazifasi nima?

VENN DIAGRAMMASI Dasturlash tillarining o’xshashligi va farqi Delphi Paskal

1.Label boshqarish obyektining  vazifasini yod olish. 2.Label boshqarish obyektining  xossalarini yozib kelish