Компоненты на программырование языка Delphi

Buxoro viloyat Shofirkon tuman  XTB ga qarashli    4 –umumiy o’rta maktab Informatika va axborot texnologiyalari FANIDAN DARS  ISHLANMASI Mavzu:  ShowMessage oynasi O’qituvchi:   N.Qo’chqorova      Sinf: 10 2017-2018-o’quv yili DARS KONSPEKTI  № 41 10A 10B 10D 10E Sinf Sana  O’quv fanining nomi:  Informatika va axborot texnologiyalari Mavzu: SHOWMESSAGE OYNASI   Dars maqsadlari:  ta’limiy: O’quvchilarga Delphi dasturida ilova oynasiga boshqarish tugmasini joylash  va showmessage oynasini chiqarish haqida ma’lumot berish;  tarbiyaviy: O`quvchilarning kompyuter savodxonlik malakasini oshirish, vatanga  sadoqatli bo’lishga o’rgatish rivojlantiruvchi: O`quvchilarning mustaqil fikrlash qobiliyatlarini  rivojlantirish  Tayanch kompetensiyalar:  TK­2:Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:  TK­3:O‘zini­o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi: FK2­Axborotlarni   elektron   vositalarda   qayta   ishlash   va   saqlash   kompetensiyasi shakllanadi Dars jihozi: kompyuterlar,  videoglaz, ekran, Delphi 7 dasturi Dars turi:  Nazariy mashg’ulot Dars uslubi: Tushuntirish, yo’riqnoma berish, mashq bajarish Dars o’tish joyi: Informatika fan xonasi DARSNING BORISHI. I. Tashkiliy davr. II. O’tilgan mavzuni takrorlash. Uy vazifasi tekshiriladi. Delphi dasturlash muhiti bo’yicha savol­javob o’tkaziladi: 1. Boshqarish tugmasining asosiy xossalarini aytib bering 2. Boshqarish tugmasi ilova oynasiga qanday o‘tkaziladi? 3. Boshqarish tugmasining xossalari qayerda o‘zgartiriladi? 4. Boshqarish tugmasi tanlanganda uning nima ish qilishi qayerda ko‘rsatiladi? 5. Delphi da yangi ilova qanday yaratiladi? 6. Delphi da ilovani saqlashning necha xil usuli bor? III. Yangi mavzu bayoni 1. Ikkinchi ilovaning kamchiliklari. Ikkinchi ilovani ishga tushirib, undagi “++”  tugmasini ming marta bossak, ilova ekranining eni 16000 pikseldan oshib ketadi. Bu esa dasturchi uchun kechirib bo‘lmas xato. Uni bartaraf qilish uchun ilova oynasi eni ming  pikseldan oshsa, boshqa kattalashtirmaslikka kelishib olamiz. Lekin foydalanuvchi  tugmani bossada, unda hech qanday o‘zgarish ro‘y bermasa, dasturning to‘g‘ri  ishlayotgani unda shubha tug‘dirishi mumkin.  2. ShowMessage protsedurasi. Buning oldini olish uchun ilova o‘z oynasi eni 600 dan oshib ketganligi haqida ekranga alohida oynada xabar chiqarsin.                                            Bu ishni ShowMessage orqali amalga oshiramiz. Ikkinchi ilovadagi Button1 tugmasini  ikki marta bosib, paydo bo‘lgan protseduradagi avvalgi ikki operatorni quyidagicha  qayta yozib chiqamiz:  If Form1.Width<600 then begin  Form1.Width:=Form1.Width+16;  Form1.Height:=Form1.Height+9; End else  ShowMessage(‘Oyna boshqa kengaymaydi’);  Ilovani ishga tushirib, uning tugmasini bir necha marta bossak, ekranga quyidagi yozuv  chiqadi. Undagi OK tugmasini chertmagunimizcha, ilova o‘z ishini to‘xtatib turadi.  3. IntToStr funksiyasi. Ilovaning ishini yanada yaxshilaymiz. Ilova o‘z oynasining  o‘lchamlarini o‘zgartirganda ular qanday bo‘lgani bizga mavhumligicha qolmoqda. Uni  ilova oynasiga chiqarishning iloji bormi? Hozircha biz buning bitta yo‘lini bilamiz:  oyna o‘lchamlarini oyna sarlavhasiga chiqarish. Buning uchun Form1.Caption:=Form1.Height+’*’+Form1.Wide;  operatoridan foydalanamiz. Lekin bu operatordan foydalanib bo‘lmaydi, chunki unda bir turdagi o‘zgaruvchiga ikkinchi turdagi o‘zgaruvchini kiritishga urinish bo‘layapti. Delphida bu xatoga olib keladi. Butun son turidagi kattalikni matn satri turidagi kattalikka o‘tkazish uchun IntToStr  (integer to string – butundan satrga olingan) funksiyasidan foydalanamiz:  Form1.Caption:=’(‘+IntToStr(Form1.Height)+’*’+In tToStr(Form1.Wide)+’)’;  Unga ilovaning haqiqiy nomini ham qo‘shib qo‘yamiz:  Form1.Caption:=’Uchinchi ilova’+ Form1.Caption;  Button1 tugmasini ikki marta bosib, dastur kodi oynasini chaqiramiz va oxirgi ikki  satrni unga qo‘shib qo‘yamiz:  If Form1.Width<600 then begin  Form1.Width:=Form1.Width+16;  Form1.Height:=Form1.Height+9; End else  ShowMessage(‘Oyna boshqa kengaymaydi’);  Form1.Caption:=’(‘+IntToStr(Form1.Height)+’*’+IntTo Str(Form1.Width)+’)’;  Form1.Caption:=’Uchinchi ilova ’+ Form1.Caption;  Ilovani ishga tushirib, uning sarlavhasi o‘zgarishini kuzatamiz: YODDA SAQLANG !  ShowMessage yangi muloqot oynasini yaratadi va u yopilmaguncha ilova o‘z ishini   to‘xtatib turadi. SAVOL VA TOPSHIRIQLAR  1. Ikkinchi ilovaning kamchiligi nimada?  2. ShowMessage ning vazifasi nimada?  3. IntToStr funksiyasi nima vazifani bajaradi? 4. Uchinchi ilovani shunday o‘zgartiring­ki, u a) ilova oynasining eni 800 dan, b) ilova oynasi bo‘yi 450 dan oshsa ekranga ogohlantiruvchi yozuvni chiqarsin. UYGA VAZIFA  1. Ilova oynasining asosiy xossalarini esga oling va daftaringizga ko‘chirib oling. If Form1.Width<600 then begin Form1.Width:=Form1.Width+16; Form1.Height:=Form1.Height+9; End else ShowMessage(‘Oyna boshqa kengaymaydi’); Butun son turidagi kattalikni matn satri turidagi kattalikka o‘tkazish uchun  IntToStr  funksiyasidan foydalanamiz: Form1.Caption:=’(‘+IntToStr(Form1.Hei ght)+’*’+IntToStr(Form1.Width)+’)’; Ilova  oynasi o’lchamiga  ilovaning haqiqiy nomini qo‘shish uchun: Form1.Caption:=’Uchinchi ilova’+ Form1.Caption; If Form1.Width<600 then begin Form1.Width:=Form1.Width+1 6; Form1.Height:=Form1.Height +9; End  else ShowMessage(‘Oyna boshqa kengaymaydi’); Form1.Caption:=’(‘+IntToStr(F orm1.Height)+’*’+IntTo Str(Form1.Width)+’)’; Form1.Caption:=’Uchinchi ilova ’+ Form1.Caption; TUSHUNCHALAR   TAHLILI Tushuncha nomi Ta’rifi Caption Width Height Color Run Save as   Font                     O’quvchi:________________________________________ Mavzuni mustahkamlash uchun test sinovi. 1.ShowMessage oynasining vazifasi nimadan iborat? a) Dasturchiga xabar chiqarish b) Miqdorning turini o’zgartirish c) Ilova rangini o’zgartirish 2.Ilova oynasining kengligini o’zgartirish xossasi qaysi javobda ko’rsatilgan?  a) Height xossasi b) Width xossasi c) Font xossasi 3. Delphida  dasturni ishga turshirish uchun qaysi menyu buyrug’idan foydalaniladi? a) FILE b) TOOLS c) RUN  4. Ilova oynasining balandligini o’zgartirish xossasi qaysi javobda ko’rsatilgan?  a) Height xossasi b) Width xossasi c) Font xossasi 5.IntToStr funksiyasi qanday vazifani amalga oshiradi?? a) b) c) Satrli turdagi o’zgaruvchini butun turga o’zgartirib beradi Sarlavhaga ilova oynasining o’lchamini yozish uchun ishlatiladi Butun turdagi o’zgaruvchini satrli turga o’tkazib beradi 6. Caption xossasining vazifasi nima? a) Nom berish b) Shriftni o’zgartirish c) Ilova oynasi o’lchamini o’zgartirish Test  Javob 1 2 3 4 5 6 O’quvchi:________________________________________ Aqliy hujum savollari 1. Delphida yaratilgan ilovani saqlash usullari necha xil? (4 xil: Save, Save as, Save Project as, Save all) 2. Delphi dasturining qaysi versiyasini o’rganyapmiz? (Delphi 7) 3. Height xossasining vazifasi nima? (Ilova balandligini o’zgartirish) 4. Dastur nechta oyna bilan ishlaydi? (4 ta: Forma, dastur kodi, Obyektlar brouzeri, Obyektlar inspektori) 5. F9 tugmasining vazifasi nima?(Dasturni ishga tushirish) 6. Caption xossasining vazifasi nima?(Nom berish) 7. Ilova oynasining xossalari qaysi oynada joylashgan bo’ladi? (Obyektlar inspektori) 8. Ilova oynasining kengligi qaysi xossa yordamida o’zgartiriladi?(Width) 9. Delphida yangi ilova qanday yaratiladi?(File­New­Application) 10. Color xossasining vazifasi nima? (Rangni o’zgartirish) 11. Dasturni   ishga   tushirish   usullarini   sanab   bering?(F9,   Run­Run buyrug’Uskunalar paneli orqali) 12. Ilovadagi   obyektlarning   daraxtsimon   ko’rinishi   qaysi   oynada ko’rinib turadi?(Obyektlar brouzerida) 13. 14. Dastur kodi oynasining vazifasi nima?( dastur matnini kiritish) File   menyusining   Save   all   buyrug’I   nima   vazifani   bajaradi? (Ilovadagi barcha fayllarni xotirada saqlaydi) 15. Delphi   dasturiga   kirish   usullari?(Ish   stoli,   Pusk   tugmasi   va masalalar panelidagi belgisi orqali) If Form1.Width<600 then begin Form1.Width:=Form1. Width+16; Form1.Height:=Form1. Height+9;  End  else ShowMessage(‘Oyna boshqa kengaymaydi’); Form1.Caption:= ’(‘+IntToStr(Form1. Height)+ ’*’ +IntToStr(Form1.Wi dth)+’)’ Form1.Caption: = ’Uchinchi ilova ’+ Form1.Caption; Form1.Width:=For m1.Width+16; Form1.Height:=For m1.Height+9; If Form1.Width<600 then begin End  else ShowMessage(‘Oyna boshqa kengaymaydi’);