Конспект НОД по адыгейскому языку "Сиадыгабз"

Муниципальное бюджетное дошкольное образовательное учреждение                                         «Детский сад №9 «Созвездие»

Конспект НОД по адыгейскому языку

«СИАДЫГАБЗ»

в подготовительной группе

Зэхэзгъэуцуагъэр:

Хъуажъ Саният

Майкоп, 2022г.

          Темэр: Сиадыгабз

  Ят1онэрэ слайд:                                                                                                                         Программнэ пшъэрылъхэр: Бзэм мэхьанэу и1эр к1элэц1ык1ухэм къагурыгъэ1огъэныр, адыгабзэр зэрагъэш1эным фэгъэчэфыгъэнхэр, ягулъытэ, яжабзэ хэгъэхъогъэныр.

Нэрылъэгъу 1эпы1эгъухэр: магнитнэ доскэр, проекторыр, презентациер, дискым тетхагъэу къэшъо мэкъамэхэр, сурэтхэр, дзыо гъэш1эгъоныр.

Зэ1ук1эр зэрэк1ощтыр:

К1элэп1ур: К1элэц1ык1ухэр, непэ тизэ1ук1эгъу хьак1эхэр къеблэгъагъэх, ахэм ш1уфэс ятэжъугъэх.                                                                                                                            К1элэц1ык1ухэр: Шъуимафэ ш1у!                                                                                               К1элэп1ур: Непэ тызытегущы1эщтыр адыгабзэр ары, шъукъэт1ыси , къысашъу1у:  гущы1эу «бзэ» зыфи1орэм сыда къик1рэр? Шъо сыд фэдэ бза шъуызэрэгущы1эрэр? К1элэц1ык1ухэр: Адыгабзэк1э, урысыбзэк1э, ермэлыбзэк1э тэгущы1э. Ныдэлъфыбзэр - ц1ыфыр къызыхъук1э апэрэ жабзэу янэ 1уилъхьэрэр ары.                                                                                                           К1элэп1ур: Ары, ныдэлъфыбзэр тятэжъ-тянэжъхэм, тятэ-тянэхэм абз, арышъ, тыбзэ тш1эн, тырыгущы1эн, тыреджэн фай. Убзэ пш1эным мэхьэнэшхо и1. Тиреспубликэ лъэпкъ зэфэшъхьафыбэ ис, тик1элэц1ык1у 1ыгъып1и ч1эсых, тыбзэ зэфэмыдэми, зэк1эми тызэгуры1оу тэпсэу.  Мартым и 14-м адыгабзэм имафэ хэтэгъэунэфык1ы, ащ фэгъэхьыгъэу тепэ адыгабзэк1э тыгущы1эщт, тыджэгущт, тш1эрэр къэдгъэлэгъощт.

 Ящэнэрэ слайд:

К1элэп1ур: Бзэм пае гущы1эжъхэу щы1эхэм шъукъядэ1у:

Бзэр лъэпкъым ыпс. 

Бзэр зыкIодкIэ – цIыф лъэпкъыри мэкIоды. 

 Зыбзэ зиджагъом янэ еуджэгъужьы. 

Нэмык1ыбзэ умыш1эным емык1у хэлъэп.

Емык1ушху умыш1эныр ныдэлъфыбзэр  (КIубэ Щэбан).                                                                                          

Япл1энэрэ слайд:

 Зэдэгущы1эгъу: Тизэ1ук1эгъу джыри зы хьак1э къеблэгъагъ.

-«Сэ сц1эр Ащэмэз, о сыда  пц1эр?» къытэупч1ы ар.

К1элэц1ык1ухэр: Сэ сц1эр.....

Ятфэнэрэ слайд:

К1элэп1ур: Шъухъупхъэдэд! Джы  мэкъэ 1ужъухэр къызэрэт1орэ ш1ык1эр къэтэжъугъэлъагъу. Сэ къэсэ1о- шъо къэшъо1ожьы:

Жъы- жъыжъыжъ, хъы-хъыхъыхъ, к1ы- к1ык1ык1...

(К1элэц1ык1ухэм къык1а1отык1ыжьы).

К1элэп1ур: Шъухъупхъ. Джы тыкъэжъугъэтэджри, тэр -тэрэу тш1эн тлъэк1ырэр, къыфэтэжъугъэ1уат Ащэмэз.

Яхэнэрэ слайд:

Зыгъэпсэфыгъо такъикъ:

Ор-орэу зыфэпэжь,

Ор-орэу уип1э штэжь,

Уичы1ухэр о идэжь,

Уичы1уни гъэпытэжь!

Ор-орэу зыгъэкъабз,

Ягъа1у врачым фэдэкъабз,

Ор-орэу пшъхьац зэ1эх,

Къыуа1орэм удэмых!

 К1элэп1ур: Ащэмэз разэу «Шъухъупхъ» къышъуе1о, «Хъярк1э» къышъуе1о.

Яблэнэрэ слайд:                                                                                                                        К1элэп1ур:Джы тежъугъэплъ сурэтым, хэта итыр?(- Адыиф). Ар чъэфынчъ. Иныжъым ащ «идзыо гъэш1эгъон» илъ сурэтхэр зэхигъэк1ухьагъ, тыдежъугъа1эри зэхэтэжъугъэдзыжь. Тыдэ1эпы1эна? (-Ары.)

Яенэрэ слайд:

К1элэп1ур: Апэ «дзыо гъэш1эгъоным» илъ сурэтхэм тяжъугъэплъ, къэтэжъугъа1ох.

Зырызэу къырахы, сурэтым итыр къа1о, доскэм къытырагъэуцо: сае, цые, па1о, гъончэдж, к1эпхын (щыгъынхэр), къуае, п1астэ, щэлам, хьалыгъу, гуубат (адыгэ шхыных)

Ябгъонэрэ слайд:

К1элэп1ур:-Пкъыгъо тхьапша щыгъынхэр зэрэхъурэр? (5)

-Сурэт тхьапша адыгэ шхынхэр зэрэхъурэр?(5)

- Зэк1э сурэтхэр зэхэбгъахъомэ, тхьапша зэрэхъущтыр? (10)

Джы шъут1ысри зы тхьапэм щыгъынхэр, адрэ тхьапэм адыгэ шхыныгъохэр  къытешъулъхь.

Шъухъупхъэ дэд!

К1элэп1ур: Адыиф «Тхашъуегъэпсэу» къыте1о ык1и ыупщэрыхьыгъэ  гуубэтэ стырхэр къытпегъохы.

-Адыгабзэр гущы1эхэмк1э бай, дахэ, анахь гухэлъ куухэр къырып1онк1э амалышхохэр и1эх. Бзэм и1эш1угъэ къыра1отык1эу  адыгэ усак1охэм атхыгъэр бэ, ахэм ащыщхэр къэтэжъугъа1у.  

Адыгэ мэкъамэр к1этэу  к1элэц1ык1ухэр усэхэм къяджэх.      

Апэрэ к1элэц1ык1ур:

Тихэгъэгу к1асэу тигупсэр                                                                                                                  Адыгэ ч1ыгушъ, терэ1.                                                                                                                             Зы бын – унагъоу лъэпкъыбэр                                                                                                  Щызэгуры1оу щэрэ1.
 Ят1онэрэ к1элэц1ык1ур:

Сыбзэ тыгъэу сэ къысфепсы,
Чэщи мафи сегъэфабэ.
Сыбзэ сэркIэ Iэзэгъупсы,
Адыгабзэр сэгъэлъапIэ.
 Ящэнэрэ к1элэц1ык1ур:                                                                                                                  Уадыгэмэ,                                                                                                                                                  Адыгэ паIо зигъаI,
ХьакIэми «къеблагъ» яIу
УаIукIэмэ.
Уадыгэмэ,
Адыгэгъэ – цIыфыгъэм рыщыI,
АдыгабзэкIи дахэу гущыIэ
УщэIэфэ.
 Япл1энэрэ к1элэц1ык1ур:

Убзэ зыпшIокIодырэм                                                                                                                            Уянэ пшIокIодыгъ.
Ар къызгурымыIорэм                                                                                                                                 Ыпсэ аритыгъ.
Сян адыгабзэр,
Сят адыгабзэр:
Сыда пIомэ, тыпсэ!                                                                                                                           К1элэп1ур:-Шъухъупхъэдэд! Сыд фэдэ мафэм ехьыл1агъа непэрэ зэ1ук1эгъур? Непэ хэта хьак1эу къытфэк1огъагъэхэр? Сыда тш1агъэхэр? Сыда анахьэу шъугу рихьыгъэр?

1эпы1эгъур:                                                                                                                   1. «СЫБЗЭ- СИДУНАЙ». Адыгабзэр охътэ к1эк1к1э зэрэзэрагъэш1эщт курсым пае программэ - 1эпы1эгъу. Анцокъо С., Атэжьахьэ С., Биданэкъо М., Ситимэ С., Тыгъужъ Г..- Мыекъуапэ, 2018

2. «СЫБЗЭ- СИДУНАЙ». Адыгабзэр охътэ к1эк1к1э зэрэзэрагъэш1эщт курс: Апэрэ - япл1энэрэ тхылъхэр. Анцокъо С., Атэжьахьэ С., Биданэкъо М., Ситимэ С., Тыгъужъ Г..- Мыекъуапэ, 2018

3. «Дышъэ кон» «Золотой сундучок». Хрестоматия для детских садов. Хавдок С.А., Хут С.Х., Хут Н.Х.