Конспект урока по чеченскому языку.

51-г1а урок

Урокан  ц1е: «Мукъаза зевне   аз (1), элп  II  .

1алашо: мукъаза  зевне    аз (I)  довзийтар, элп Йй  довзийтар. Элп  II  дешан  юьххьехь,  чаккхенгахь, юккъехь деша 1амор.

Кхочушдан лерина жам1аш:

1.Предметни:мукъаза  зевне   аз (I) девзар ду берашна, элп II     девзар ду. Нийса а , кхеташ а  элп  II    юкъадог1у дешнаш деша  1емар ду.

2. Метапредметни:

·        Регулятивни: берашна  1емар ду  учебника  т1ехь  ялийначу   материалах   пайда а оьцуш  , шайн белхан план  х1отто. Планан рог1алла а  ларъеш  шайн болх  д1абахьа а 1емар ду берашна. Берашна хуур  ду  шайн кхиамаш ган , царех пайдаэца. 1емар ду  кхачамбацарш  ган   уьш  д1адаха.

·        Коммуникативни:  берашна  1емар ду  хьехархочун хаттаршна дуьззина жоьпаш дала. 1емар ду  вовшашца къамеле  бовла, ладог1а. Берашна 1емар ду  шайна хеттарг д1аала, шайн накъоста дуьйцучунга  ладог1а, кхета.

·        Познавательни: берашна  1емар ду элп II    юкъа а х1оттош  дешдакъош  кхолла , уьш деша.  Дешнашкахь элп  а  хуьйцуш керла дешнаш  кхолла а хуур  ду  берашна. Берашна  евзар ю керла говзалла-хьехархо.

3. Личностни:берийн лаам хир бу  1алам довза , цуьнан хийцамийн тидам бан. 1аламна  пайдениг дан  лаам  кхоллалур бу берийн.

Урок  д1аяхьар.

1.     Маршалла  хаттар

 -Де дика хуьлда шун, бераш!

-Диканца дукха  ехийла! 

2. Дешаре  шовкъ  кхоллар.

·        Ловзар : “Х1етал-металш».

-Бераш, уггаре тидаме  муьлханиг ву шух?  Аса  д1адоьшу х1етал-металш , шуна каро деза  цанна жоьпаш.

Х1етал-метал хаийла хьуна:

Мел дестарх а хиэ цахьуриг? (1индаг1)

 

Тоьхча, туьро а ца   хадориг? (1индаг1)

 

Хи чу кхоьссича, буха цадоьдург,

ц1ерга кхоьссича, дага цадогург? (1индаг1)

 

Шарахь цкъа вог1уш волу беркат доцу хьаша (1а).

 

Къеначу стеган говр? (Iaca)

-Муьлха дешнаш  карий  шуна  жоьпашна? (1А, 1аса, 1индаг1).

-Ала и дешнаш  ша-ша: 11АСА, 11ИНДАГ1, 11А).

-Муьлха  аз  хеза  дешнашна  юьххьехь?  (Аз (1)).

-Х1ун 1амор  ду  вай  тахана? (Берийн  жоьпаш).

-Тахана  вайна девзар ду  аз (1), элп  11.

3. 1алашо йовзийтар.

-Д1аелла  учебникан  75-г1а  аг1о. Абатан  аг1он т1ехь ялийначу материалах  пайда а оьцуш  х1отта е шаьш  бийр болчу белхан  план.

Суна  девзар ду …

Суна 1емар лу…

Аса х1оттор ду…

-Вайна  тахана  девзар ду  керла  аз  а, элп а  II  . Шуна 1емар ду элп  II  юкъадог1у  дешнаш , предложенеш а еша. Вай  дийцар а х1оттор ду   суьртах лаьцна.

4. Мукъаза  зевне   аз (I)  довзийтар . Элп   II  довзийтар.

-Х1ун 1амор ду  вай  хьалхара? (Вайна  девзар ду  керла элп)

·        Суьрташца болх бар. Дешан  юьххьехь, чаккхенгахь, юккъехь элп   II довза  1амор.

-Х1ара х1ун ю? (Iахар бу)

 -Маса дешдакъа ду  1ахар   дешан? (Шиъ  ду)

-Ала   11ахар   . Муьлха аз  хеза  1АХАР  дешан  юьххьехь?  (Аз (1)  хеза)

-Ала 111  . Аз (1)  мукъа  ду  я  мукъаза  ду? (Мукъаза ду)

-Х1унда  ду  и мукъаза? (Аз (1) ца  лакхало)

-Аз (1) зевне ду  я  къора   ду? ( Аз (1)  къора  ду)

-Тидам бе схемин . Х1ун  бос  бу  аз (1) билгалдечу еък1овн? (Сийна)

-Х1ара  х1ун ю? (Ма1ар бу)

-Маса  дешдакъа ду МА1АР  дешан ?  (Шиъ ду)

-Муьлханиг  ду  хьалхара ? (МА)

-Шолг1аниг ? (1ар)

-Мича  меттехь хеза  аз (1) ? (Дешан юккъехь хеза)

-Х1ара х1ун ю ? (Не1)

-Маса дешдакъа  ду НЕ1  дешан? (Цхьаъ)

-НЕ1 дашехь  мича  меттехь  ду  аз (1) ? (Чаккхенгахь)

·        Элп   II  довзийтар.

-Х1ара зорбанан  доккха  элп   I  ду , х1ара  зорбанан жима элп   I ду. И ши элп цхьатера ду  я  тайп-тайпана  ду.

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Суна девзи мукъаза  зевне  аз (I). Элп II  .

·        II  элпах лаьцна байт 1амор.

1аьржа мархаш   гулъелира,

1индаг1 х1оттош тхан  юьртахь.

1анийча сана  дог1а деара,

1ам х1оьттира майданахь

-Х1ун  1еми  шуна х1инца?

·     Суна  1еми  11  элпах  лаьцна  байт.

5. Дешдакъош  дешар.

·        II  элпаца  дешдакъош кхоллар.

-Х1ун  1амор ду  вай  х1инца? (Вай  1амор ду  дешдакъош  деша)

-Бераш  , вай  х1инца  1амор ду  дешдакъош деша.  Аса  хьала   ойбу   элп   I, аша   аз  а  ца  хадош  д1адеша  иза. (Хьехархочо   д1агойту  элп   , бераша  д1адоьшу..

-Аса  цунна  улло дуьллу  кхин  цхьа  элп  А.   (I)  олуш  долуш долу  аз  а  ца  хадош  д1адеша   дешдакъа. (Бераша  д1адоьшу)

-IIАА.

-Д1адеша  аса гойтуш долу  элп  юха.

-II.

-Аса  дуьллу  цунна  улло кхин элп О.  (I)  олуш долуш долу  аз  а  ца  хадош  ший  цхьана д1адеша.

-IIОО.

-Юха  аса   дуьллу  элп  У. Аз  ца  ходуьйтуш  д1адеша.

-IIУУ,

-Юха  аса дуьллу  элп И. Д1адеша  аз а  ца  ходуьйтуш.

-IIИИ.

·        II элп юкъадог1у  дешдакъош  дешар.

(Хьехархочо уьн т1е  д1ах1иттадо дешдакъош ,бераша  д1адоьшу)

II АА                                  II УУ             II ЕЕ
II ОО                              II ИИ

-Х1ун  кхиамаш  бехи  аша?

·        Суна  1еми дешдакъош деша.

6. Дешнаш  дешар.

·        Уьн т1ера ешар

-Д1адеша хьалхарчу  б1ог1амалгера дешнаш. Маса  дешдакъа ду 1АД дешан? (Цхьаъ ду)

-Х1ун ю 1АД? ( Берийн жоьпаш)

-1АД-  хьалхалера нехан герз ду.

-Д1адеша шолг1ачу  б1ог1амалгера  дешнаш. Маса  дешдакъа ду  ВО1 дешан? (Цхьаъ)

-Мила ву ВО1?  (К1ант ву)

-Д1адеша  кхоалг1ачу  б1ог1амалгера дешнаш. Х1унда яздина и дешнаш  даккхийчу  элпашца? (Уьш адамийн  ц1ераш ю. Адамийн  ц1ераш даккхийчу элпашца язйо)

(Иштта  толлу важа дешнаш)

·        Учебникан  75-г1ачу  аг1он  т1ера  д1адоьшу дешнаш.

-Х1ун кхиамаш бехи вай?

·        Суна 1еми  дешнаш  деша.

·        Дехий , доций  мукъа аьзнаш  таллар.

-Д1адеша  сийначу шекъанца  яздина дош. (Деша)

-Бераш  школе  х1унда  оьху? (Деша)

-ДЕША  дашехь мукъа    аз(Э)  деха ду  я доца ду ?  (Деха).

-Б1аьста лона  х1ун  хуьлу? (Деша).

ДЕША  дашехь мукъа    аз(Э)  деха ду  я доца ду ?(Доца).

7. Дийцар х1оттор.

-Шеран  муьлха зама  ю т1ееанарг? (Т1едеана  шийла 1а)

-Х1ун ю арахь 1уьллуш? (Арахь  1уьллуш  ло     ду).

-Х1ун  хилла хишна? (Хишна  шаш бина).

-Х1ун  до 1умара ? (1умара  салаз  хохку)

-Х1ун до 1ашас? (1ашас конькеш хохку)

-Муха хуьлу  1ай? Дийца.

-Х1ун кхиамаш  бехи вай?

·        Суна  1еми  дийцар х1отто.

8. Сада1аран миноташ.

9.  «1а»  дийцар дешар.

-Д1аеша  хьалхара  предложени. Муха ду 1а ? (1а шийла ду)

-Д1аеша  шолг1а предложени. Х1ун  до 1умара? (1умара салаз хохку)

 -Д1аеша  кхоалг1а предложени. Х1ун до 1ашас?  (1ашас а хохку салаз)

 -Д1аеша йоьалг1а предложени .  Х1ун боху  цу т1ехь?  (Иза тахана   шел ца ло).

-Д1аеша  пхоьалг1а предложени  . Х1ун хилла хина?  (Хина ша бина).

-Д1аеша йолхалг1а предложени  . Муха бу ша? (Ша шера бу)

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Тхуна 1еми предложенеш  еша.

·        Кхоллараллин болх

-Массара а язде элп  11  , дахка цунна  дог1у  сурташ.

10. Жам1 дар.

Муьлха  элп девзира  шуна? (Элп  II  )

-Элп  II    мукъа  ду я  мукъаза ду? (Мукъаза )

-Зевне ду  я  къора ду? (Зевне ду)

11.  Рефлекси.

-Х1ун  кхиамаш  бехи аша?

52-г1а урок

Урокан  ц1е: «Мукъаза зевне   аз (1), элп  II  .

1алашо: мукъаза  зевне    аз (1) кхин д1а а   довзийтар, элп II   довзийтар. Элп II     дешан  юьххьехь,  чаккхенгахь, юккъехь деша 1амор.

Кхочушдан лерина жам1аш:

1.Предметни:мукъаза  зевне   аз (1) кхин д1а девзар ду берашна, элп II     девзар ду. Нийса а , кхеташ а  элп  II    юкъадог1у дешнаш деша  1емар ду. Берашна  1емар ду, хьехархочун т1едилларца, къастош еша.

2. Метапредметни:

·        Регулятивни: берашна  1емар ду  учебника  т1ехь  ялийначу   материалах   пайда а оьцуш  , шайн белхан план  х1отто. Планан рог1алла а  ларъеш  шайн болх  д1абахьа а 1емар ду берашна. Берашна хуур  ду  шайн кхиамаш ган , царех пайдаэца. 1емар ду  кхачамбацарш  ган   уьш  д1адаха.

·        Коммуникативни:  берашна  1емар ду  хьехархочун хаттаршна дуьззина жоьпаш дала. 1емар ду  вовшашца къамеле  бовла, ладог1а. Берашна 1емар ду  шайна хеттарг д1аала, шайн накъоста дуьйцучунга  ладог1а, кхета.

·        Познавательни:   берийн  алсамдер бу дешнаш довзар , тидамбар , ойлаяр. Берашна  1емар ду дешнашкахь элп  а  хуьйцуш керла дешнаш  кхолла а хуур  ду  берашна.

3. Личностни:берийн лаам хир бу   1алам  довза , цуьнан  доладан.

Урок  д1аяхьар.

1. Маршалла  хаттар

 -Де дика хуьлда шун, бераш!

-Диканца дукха  ехийла! 

2. Дешаре    шовкъ  кхоллар.

·        Ловзар : «Х1етал-металш».

Ц1ога лаьцчий бен бедана чу ца боьдург? (1айг)

Б1аьргашца го, куьйгашца схьа ца эцало? (1индаг1)

Дийнахь сарралц т1аьхьаидарх схьа  ца  лацалург? (1индаг1)

Б1аьргаш бац, лергаш дац, б1аьрзениг  лелаво? (1аса)

Жима а ву, каде а ву, дерриг некъаш девза? (Iaca)

Дерриг дуьненна  т1е к1айн шаршу юьйхинарг? (la)

 

-Х1ун ю х1етал-металш т1ехь юьйцуш ерш? (1айг, 1индаг1, 1аса, 1а).

-Муьлха  аз хеза  оцу  дешнашна юьххьехь? (Аз (1)).

-Х1ун 1амор ду  вай  тахана? (Вай  кхин д1а а  1амор ду  аз а , элп а 11).

3  . 1алашо йовзийтар.

-Д1аелла  учебникан  75-г1а  аг1о. Абатан  аг1он т1ехь ялийначу материалах  пайда а оьцуш  х1отта е шаьш  бийр болчу белхан  план.

Суна  девзар ду …

Суна 1емар лу…

Аса х1оттор ду…

-Вайна  тахана  девзар ду  керла  аз  а, элп а  II  . Шуна 1емар ду элп  II  юкъадог1у  дешнаш , предложенеш а еша. Вай  дийцар а х1оттор ду   суьртах лаьцна.

4.  Дешнаш  дешар.

·        Уьн т1ера  ешар

-Д1адеша  хьалхарчу  б1ог1амалгера дешнаш . Х1ун ю 1алам ? (Гонахара дуьне , адам, дийнаташ, ораматаш  иза  1алам ду)

-Д1адеша  шолг1ачу  б1ог1амалгера дешнаш. Маса  дешдакъа ду 1УСМАН дешан? (Шиъ ду)

 -Муьлханиг  ду ъьалхара  дешдакъа? (1УС)

-Шолг1а? (МАН)

-Д1адеша  кхоалг1ачу б1ог1амалгера  дешнаш. Х1ун ю 1уналла? (Цхьана х1уманан  дола деш хилча олу 1уналла деш ву).

-Д1адеша боьалг1ачу б1ог1амалгера дешнаш. Маса дешдакъа ду 1АХАР дешан? (Шиъ ду).

-Муьлханиг  ду хьалхара  дешдакъа ? (1А).

-Шолг1аниг? (ХАР).

·        Абат т1ера д1адеша и дешнаш.

·        Къастош  ешар.

-Д1адеша  цхьана дешдекъах  лаьтта дешнаш.

-Д1адеша  шина дешдекъах лаьтта  дешнаш.

-Д1аеша  адамийн  ц1ераш.

-Х1ун  кхиамаш  бехи аша?

·        Суна  1еми  дешнаш деша.

·        Ловзар : «Довза элп 1»

-Аса  цхьацца  х1уманийн  ц1ераш  йохур ю . Элп 1 долуш , доцуш .1 юкъахь долуш дош  аьлча,  д1адийша . Доцуш дош аьлча ,хьалаг1овтта.

1АСА, МАСА, ХОХ, 1АД, НЕ1, 1У, КИЦА, 1АХАР.

5. Дийцар  х1оттор.

-Хара  мила ву?  (1усман)

-Х1ун ю 1усманан? (1усманан  1ахарий ду).

-Цо  муха 1алашдо 1ахарий? (Цо 1ахарий  дика 1алашдо).

-Х1ун ло 1усмана  1ахаршна? ( 1усмана  1ахаршна  буц ло).

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Суна хии дийцар х1отто.

4. Сада1аран миноташ.

Эх1, ма хаза бу-кха из а!

Муттанах и ма бу буьзна.

Куьг ахь кховдош  лаккха, 1аж цу  т1ера баккха.

Мохо генаш лестадо,

 Соьга 1аж  ца баккхало.

Кхоссалуш, куьг кховдор ду,

Сихха 1аж  схьабоккхур бу!

Эх1 ма 1аж  бу-кха из а!

Муттанах и ма бу  буьзна.

(Бераша байташ т1ехь дуьйцург до.)

7. «1ахарий»  дийцар  дешар.

·        Массара  цхьана  д1адоьшу дийцар.

·        З1енаца д1адоьшу дийцар.

 -Д1аеша шолг1а предложени  . Х1ун де шву  1усман ?(1усман 1ахарий 1алашдеш ву)

-Д1аеша шолг1а предложени. Цо  царна х1ун ду? (Цо церан дика 1уналла до)

-Д1аеша кхоалг1а предложени. Х1ун ло 1усмана  1ахаршна? (1усмана  1ахаршна сих-сиха  буц  ло)

-Д1аеша  йоьалг1а предложени.  Иза муха йоу  цара? (Иза  цара  дика йоу).

 -Д1аеша  пхоьалг1а предложени. Муха ловзу 1ахарий? (1ахарий хаза ловзу)

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Суна 1еми дийцар дийши.

·        Кицанан  маь1на  таллар.

-Д1адеша  кица. Муха кхета шу цунах?

-Харц дерг дийцича  иза  адамашна бале долу, харцо гучуяланза  ца  юьсу.

·        Ловзар : «Самукъане аьзнаш».

- Мила ду со хийца шеца

Лууш? - хаьттира А элпо.

- Хуьйцур ду ас сайца хьо!

Жоп делира I элпо. ... (Iaca)

 

                                         1ийсас хьебо хьаьжк1ан хьаса,

Аптис луьйзу дадин ... (Iaca)

 

Цхьана куьйга лаьцна маж,

Артист  воллу  бууш . . . . (1аж)

9. Жам1 дар.

Чакхъяккха  сан ойла:

Аз (1)  ца лакхало , цундела  иза  ду  ….(мукъаза)

Аз (1)  олуш логан пхенаш  тохало , цундела иза  ду … (къора)

Аз (1)  йозанехь  билгалдо  элпаца … (1)

10. Рефлекси

-Х1ун кхиамаш  бехира  аша?