Конспект урока по кабардинской литературе по теме "Анэ бгъафэ" Шыбзыхъуэ М. (3 класс)

Темэр. ЩоджэнцIыкIу Алий  «КIущэ нагъуэ» усэр. Мурадыр. ЕджакIуэхэр удихьэхыу усэм къеджэфу, зэджам я еплъыкIэр, абы хуаIэ   щытыкIэр,   я   гум   илъ   гупсысэхэр     Iэрыхуэу   къаIуэтэжыфу   егъэсэн. Сабийхэм   я   кеджэкIэр   егъэфIэкIуэн,   я   бзэм   зегъэужьын,   я   зэхэщIыкIым хэгъэхъуэн.     Псэущхьэхэр   фIыуэ   ялъагъуу.   Абыхэм   гулъытэ   хуаIэу къэгъэхъун.  Урокым ехьэлIапхъэр.    Сабийхэм  ягъэхьэзыра   сурэт   гъэлъэгъуэныгъэхэр, компьютер презентациехэр. Урокыр зэрекIуэкIынур.  I. Унэ лэжьыгъэр къэпщытэжын. 1. Тхьэгъэзит Зубер и «Гуапагъэ» усэм (гуп­гупу зызыгуэша сабийхэм усэ едзыгъуэхэр ятегуэшауэ)  къегъэджэн.   2.  Гуп къэс къызэджа едзыгъуэр къазэрыгурыIуам тегъэпсэлъыхьын. Гуапагъэр ару сфIощIыр Уи мыцIыхугъэ цIыхуми ­ Мы щIыр зэтезыIыгъэр. Анэ быдзышэрщ, дауи, Ар цIыхум хэзыпщар. Гуапагъэщ – пцIащхъуэ абгъуэр Пкъутэну гум пхуимыдэм. Гуупхэжым – акъужь ябгэм Къудамэ гуищIыкIар. Гуапагъэщ – щIыIэм исыр Уэ щыпхъумэфым жьапщэм. Хуэпшийм псы зиIу гъущIами, Уемыфыгъуэжу пщIэм. Iуэм ибэмпIыхь   мо шкIащIэр И анэм хуэбутIыпщым. Гуапагъэщ –уехъуэхъуфым, Мы щIыр щытыху, И унэм щыблэну мамыр жьэгу. ... Зыгуэрым и гугъу ящIу, Я  псэкIэ хуэгумащIэу, «Щыху гуапэщ!» ­ хужаIэхукIэ, КъыщIохьэ сэ си нэгу: Псом япэ, гъэ куэд ипэ, Имыбжу ар гукъеуэу, Гъэр ищIа бзур мо уэгум ЦIыху изутIыпщхьэжар, ­ И Iупэр фIызэтежу, И гур нэхъ псынщIэу къеуэу, Iэдакъэжьауэ ищIу  Гъунэгъур нэщIу, ушхэу Абы кIэлъыплъыжар! Умыгъуэлъыжым  пIэм. 3.  «Анэ бгъафэ» рассказыр зытеухуар кIэщIу къегъэIуэтэжын. 4.   Мы рассказымкIэ авторым къыджиIэну зыхуейр сабийхэм къазэрыгуры­ Iуэр жегъэIэжын. 5. Тхыгъэм хуэгъэува упщIэхэм жэуап ирегъэтын. 6. Тетрадым ит лэжьыгъэхэр зэрагъэзэщIам зыщыгъэгъуэзэн. II. I. Бзэм зезыгъэужь лэжьыгъэ.  Къуажэхьхэм къегъэджэн, жэуапыр къегъэщIэн ТемэщIэм елэжьын «Зи бын псори дзыгъуащэ» (Джэду). «Лъэмакъыншэу къэзыкIухь, ХьэщIэ къихьэмэ, мэтэдж, Къэтэджами умыгъуэт». (Джэду).  Джэдухэм теухуауэ  сабийхэм ящIэр жегъэIэн.  Джэду зыхэт таурыхъхэр сабийхэм ягу къэгъэкIыжын, жегъэIэжын.  Джэдум теухуауэ ящIэ усэхэр жегъэIэн.  Джэду щысу шыпсэ жумыIэ – псалъэжьым и мыхьэнэр   къэхутэн.  Хэт зыхужаIэр  «джэду фIыцIэ яку дэжащ».  Джэдум теухуауэ иджыри сыт хуэдэ  нэщэнэхэм фыщыгъуазэ?. 1. Сабийхэм яджыну усэмрэ ар зытха усакIуэмрэ я цIэхэр жеIэн. 2. ЩоджэнцIыкIу Алий и сурэтыр сабийхэм егъэлъагъун, абы и гъащIэмрэ и творчествэмрэ   яхутепсэлъыхьын,   усакIуэм   и   творчествэм   теухуа   сурэт гъэлъэгъуэныгъэхэр, компьютер презентациехэр къэгъэсэбэпын. 3. ЩоджэнцIыкIу   А.   и   «КIущэ   нагъуэ»   усэм   езыр­езыру     къегъэджэн,   псалъэхэм   я   мыхьэнэр   зэчэнджэшурэ   езы   сабийхэм къагурымыIуэ   къегъэхутэн, псалъалъэм къыщегъэлъыхъуэн   4. Сабийхэр   шырыщ­плIырыплIу   зегъэгуэшын.     Гуп   къэс   зы   усэ   едзыгъуэм егъэлэжьын.  Зытепсэлъыхь псэущхьэ цIыкIум дауэ хущыт усакIуэр?   Сыт абы джэдум хужиIэр, сыт апхуэдэу щIыхужиIэр, сыт ар зригъэщхьыр?  Джэдум   и   теплъэр,   и   щытыкIэр   къэзыгъэлъагъуэ   псалъэхэр   усэм къыхэвджыкI.  Усэ едзыгъуэр сатырэ дапщэ хъурэ?  Усэ сатырхэр пычыгъуэу зэпывуд, ударенэ тевгъэувэ, ар зытехуэ пычыгъу бжыгъэхэм феплъи ахэр щызэхуэдэ сатырхэр къыжыфIэ.  Усэ жыпхъэр къэзыгъэхъур къыжыфIэ. (Ритмымрэ, сатырэ къэс макъ зэщхь зэрыхэтымрэ  гу лъегъэтэн.  Егъэлъагъун кIэух рифмэр усэм къызэрыхуэтыр.)  Усэм   гъэхуауэ   къызэреджэным   зыхуэгъэхьэзырын.   ХэIэтыкIауэ къэпсэлъын   хуей   псалъэхэр,   логикэ   ударенэр   зытехуэ   псалъэхэр   стрелкэ дэгъэзеякIэ   (     ),   къэувыIэгъуэ   кIыхьыр       ,     къэувыIэгъуэ   кIэщIыр         ­ дамыгъэхэмкIэ къэгъэлъэгъуэн.  5. Гуп къэс и едзыгъуэм удихьэхыу, зыхэщIэгъуэу къегъэджэн. Сатыр зырызу зэхуегъэгуэшу   гупым   хэтхэр   нэхъыфIу къеджэу зыхуигъэхьэзырами къэхутэн.  6.   ЕтIуанэ, еплIанэ едзыгъуэхэм я   интонацэр сыткIэ къащхьэщыкIын хуей   едзыгъуэм   къегъэджэн.   Дэтхэнэ     гупыр адрей едзыгъуэхэм ейм?  Сыт ар апхуэдэу щIыщытыр? 7. Сыт усэр рассказым къызэрыщхьэщыкIыр? 8 Тхылъым «КIущэ нагъуэ» усэм щыхуагъэува упщIэхэм жэуап ирегъэтын.  III. Унэ лэжьыгъэ. Усэр   гукIэ   зэгъэщIэн;   тетрадым     и   напэкIуэцI     I9­нэ   –   20­нэм   ит упщIэхэм жэуап кърегъэтын, лэжьыгъэхэр егъэгъэзэщIэн. Джэдум и гъащIэм теухуа  справочникхэм, интернетым материалхэр къыщыгъуэтын. Зы   гупым   къалэн   ящыщIын   «Бжьыхьэ»   зи   фIэщыгъэцIэ   презентацие ягъэхьэзырыну, ксэ зыбжанэ къэгъуэту урок къакIуэ кърахьэлIэну.