Конспект урока по кабардинской литературе по теме "Ди мэзым" Къагъырмэс Б. (3 класс)

Темэр. Къагъырмэс Борис. «Ди мэзым». Мурадыр.  ЕджакIуэхэм   я   къеджэкIэм,   я   бзэм     зегъэужьын;   ящIэ   псалъэ бжыгъэм хегъэгъэхъуэн. Къэзыухъуреихь  дунейм и дахагъэр ялъагъуу, абы гулъытэ хуащIу, яхъумэу сабийхэр гъэсэн. Урокым ехьэлIапхъэр.  «Жыгхэр» зи фIэщыгъэцIэ тхылъ IэрыщIхэр, сурэт гъэлъэгъуэныгъэхэр, «Мэзым» компьютер презентациер, Къагъырмэс Борис  и сурэт, абы и тхылъ гъэлъэгъуэныгъэр. I. Бзэм зезыгъэужь лэжьыгъэхэр. Къуажэхьхэм фыкъеджэ.   Жэуапхэр   хэту псалъэуха   зэхэфлъхьэ, абыхэм теухуауэ усэ фщIэмэ фыкъеджэ. ­ ТхьэкIумабгъуэ и къуэ нэ хъурей. (МыIэрысэ). ­ Зи кIэр памычу бом щIэмыхьэ. (Кхъужь). ­ Гъуэгу напщIэ лъы пцIагъэ хэлъщ. (МэракIуэ). ­ Дадэ и жьакIэ мэуфафэри псы Iуфэм Iутщ. (Къамыл). ­ Арэфыпс, псыхэкIыкI. (Жызумей). II. Унэ лэжьыгъэр къэпщытэжын. 1. Рассказым гъэхуауэ къызэреджэфыр къэпщытэн. 2. Тхылъым ит упщIэхэм жэуап ирегъэтын. 3. 4. Рассказым хуащIа  сурэтхэм тегъэпсэлъыхьын.  Тетрадым ит лэжьыгъэхэр зэрагъэзэщIам зыщыгъэгъуэзэн. ТемэщIэм елэжьын. II. 1. Къагъырмэс Борис   и гъащIэмрэ и литературэ лэжьыгъэмрэ еджакIуэхэм яхутепсэлъыхьын. КъэкIыгъэхэм, псэущхьэхэм, гъэм и зэманхэм теухуа усэ зытIущ сабий гъэхьэзырахэр къегъэджэн. («Жыгыщхьэ артистхэр», «Къуаргъ хэгъэрей», «Бажэмрэ дзыдзэмрэ» (басня), «Псыкъуийм и жэуап» , «Гъатхэ», «ЩIымахуэ», «Хьэрхьуп», нэгъуэщIхэми.  2. «Ди   мэзым»   усэм   еджакIуэхэр   нэкIэ   къегъэджэн.   Усэр   къазэрыщыхъуар жегъэIэн. 3. УпщIэхэмкIэ усэр сабийхэм нэхъ зыхегъэщIэн.  Сыт хуэдэ къалэн игъэзащIэрэ усэм и фIэщыгъэцIэм? (Усэр зытеухуар къыдегъащIэ).  Хэт и цIэкIэ къэIуэта усэр зытеухуа Iуэхугъуэр?  Сыт   хуэдэ   щытыкIэ   иIэ   абы?   (Нэжэгужэ,   нэщхъей,   илъагъухэр фIэхьэлэмэт, фIэ гурымыхь? Ахэр сыт хуэдэ псалъэхэм къыджаIэрэ?  Усэм и гупсысэ нэхъыщхьэр сыт хуэдэ сатырхэм къаIуатэрэ? Ахэр усэм къыхэвджыкI.  Сатыр дапщэ­дапщэу зэдзылIа усэ едзыгъуэхэр? (сатыр тIурыту). Ауэ сатыриплI хъу зы едзыгъуэ хэтщ – II­нэ­I4­нэ сатырхэр.  Усэм и рифмэхэр сыт хуэдэ (зэблэдза, зэдзылIа)?  Усэ   сатыритI   пычыгъуэкIэ   зэпыудын,   ударенэ   тегъэувэн.   Ритмым кIэлъыгъэплъын.  Усэм хэт «унэцIэхэр»  псалъэр сыт хуэдэ нэгъуэщI псалъэкIэ зэпхъуэкI хъуну? (зэмылъэпкъэгъуу)  Сыт хуэдэ Iэмал къигупсыса усакIуэм мэзым щIэт жыгхэм я щытыкIэр  нэхъ   наIуэ   къищIын   папщIэ?   (Абыхэм   усакIуэр   псэ   зыIутхэм   хуэдэу топсэлъыхь, а Iэмалым зэреджэр къэгъэпсэуныгъэщ. Жыгхэр цIыхухэм хуэдэу зэныбжьэгъущ, цIыхухэм хуэдэу. Унагъуэу зэдопсэу, зэдобагъуэ (щIэж «бынхэр»  къакIэщIож), жагъуэгъу зыр зым ищIыркъым,  зыр зым   дунейкъутэжхэм   езыхэми щIэгъэкъуэн   хуэхъуурэ   жыбгъэхэм, зыщахъумэ, мэзыр зи унапIэ псэущхьэхэри, къэкIыгъэхэри яхъумэ).   Сыт   абыкIэ   усакIуэм   къыджиIэну   зыхуейр?   (Псэ   зыIумытхэр,   акъыл зимыIэхэр   апхуэдэу   захъумэжыфу   къигъэщIащ,   цIыхухэм   акъыл щаIэкIэ,   езыхэми   захъумэжу   къэзыухъуреихь   псоми   гулъытэ   хуащIу зэдэпсэун хуейщ).  Зэмылъэпкъэгъу цIыхухэр зэрызэдэпсэун хуейр дауэ зауэ къэмыхъеин щхьэкIэ? сыт зауэхэм дыкъэзыухъуреихь дунейм иращIэр?  Сыт хуэдэ цIыху хьэл яхэлъ жыгхэм? (берычэтщ, сэбэп хъуныр, дунейр   я   къалэнщ,   ахэр   мэбауэ, гъэкъэбзэныр,   гъэдэхэныр,   яхъумэныр   мэбагъуэ, хохъуэ,  мэсымаджэ, …)  4. Сыт   хуэдэ   жыгхэр   къыщыкIыу   жиIэрэ   усакIуэм   и   мэзым?     Сурэтхэм къыхэфхыурэ къэвгъэлъагъуэ усэм зи цIэ къыщиIуахэр. 5. Усэм хуэгъэува упщIэхэм жэуап ирегъэтын. 6.  Сыт хуэдэ жыгхэр къыщыкIрэ фыщыпсэу щIыпIэм? (Фи мэзым?)   КIей ­ ясень   Дыкъуэнагъ ­ вяз Шэдыгъуей – дикая черешня   Тхуей ­ бук   Псей ­ ель   Пхъэхуей ­ береза   Жыгей ­ дуб   Уэздыгъей ­ сосна Усэр сатырэ тIурытIу зэхуэгуэшауэ гукIэ зэгъэщIэн, удихьэхыу къе­гъэджэн. IV.   Унэ   лэжьыгъэ:  усэм   удихьэхыу   къеджэу   зегъэсэн,   тетрадым   ит упщIэхэмрэ лэжьыгъэхэмрэ гъэзэщIэн. Усэм сурэт хуэщIын. Справочникхэм, интернетым, нэгъуэщI тхылъ зэмылIэужьыгъуэхэм жыг хьэлэмэтхэм ятеухуа хъыбархэр   къыщыфлъыхъуэ, къызэрыфIуэтэжыным зыхуэвгъэхьэзыр.   урысыбзэкIэ   фызэджар   адыгэбзэкIэ