ҰЛТТЫҚ РУХ – ҰЛТТЫҢ АСЫЛ ҚАСИЕТІ

ҰЛТТЫҚ РУХ – ҰЛТТЫҢ АСЫЛ ҚАСИЕТІ

Дюсенгалиев Мереке Камелович

Ж.Досмухамедов атындағы педагогикалық колледж оқытушысы

d_mereke_k@mail.ru

            Президент Жолдауы – Қазақстанның алдында жаңа жаһанды мүмкіндіктер мен перспективаларды  ашатын құжат. Біздің  алдымызға жаңа сапалы міндеттер қойылып, жоспарлар мен армандардың көкжиегі кеңейтілді, келешек ұрпақтың даму бағыты айқындалды. Қазақстандық білім берудің қазіргі жағдайы мен дамуы мемлекетіміздің жоғары басшылығының  ерекше назарында. «Мәңгілік Қазақстан» жобасы, ел тарихындағы біз аяқ басатын жаңа дәуірдің кемел келбеті әлеуметтік-экономикалық жаңғыртудың он бағыты бойынша міндетті орындай отырып, біз экономиканы нығайтамыз, қоғамды тұрақты етеміз, халықтың әл-ауқатын арттырамыз», — деді ол. Сонымен қатар, білім саласында, халықтың негізгі рухани құндылығы — отансүйгіштік, толеранттылық пен қарым-қатынас мәдениеті, этносаралық келісім, бәрінен бұрын, ізгілікке тәрбиелеуді кешенді жоспар негізінде күшейтуді де белгілеп берді. Еліміздің жарқын келешегіне бағытталған мемлекеттік бас құжаттағы межеленген тапсырмаларды орындауға атсалысу, жұдырықтай жұмылып жүзеге асыру елдік мүддеміз, азаматтық парызымыз деп білемін.

            Бiлiмдi, жан-жақты қабілетті ұрпақ: - ұлтымыздың баға жетпес қазынасы.  Ал, қазақ халқының ұлттық тәжірибелері мен тағылымдарының мол қазынасы – халықтық педагогика. Бүгiнгi еліміздің мектептерінің алдында тұрған басты мiндет – окушының ұлттық сана-сезiмiн оятып, тәрбиелеп қана қоймай, оның бойына халықтық педагогиканы, ғасырлар бойы қалыптасқан тiл, дiн, тәрбие, ұлттық салт-дәстүр, үлгi-өнегенi сiңiрту, яғни тәрбие беру мен оқыту әдістемелерінің түрлерi көп. Ұлттық тәлім тәрбиенің іргетасын дұрыс қалай бiлу мұғалiмдердiң, ата-аналармен  қосылып жүргiзген шараларына байланысты, өйткенi, бiрiншi ұлттық тәрбиені ошағы - отбасында, екiншiден, мектепте болғандықтан, ата-ана мен мектеп болып бiрiгiп жұмыс атқару - біздің басты мiндетiмiз. Халқымыздың тiлiн, тарихын, ұлттық дәстүрін, ата салтын үмыта бастаған бүгiнгi ұрпақты тәрбиелеуге ат салысу жалпы ұлтымыздың мiндетi. Халқымыздың асыл қазынасын тиiмдi пайдалану, оның салт-дәстүрі мен мәдениетіне құрметпен қарауға үйретуi сөзсiз. Рухани тәрбиемен нұрланбаған адам өзінің алған білімін қара басының пайдасына жұмсап, өз мүддесі үшін адамзатқа апат әкелуі мүмкін. Оның мысалы тарихта аз емес. Тек сол арқылы ғана халқымыздың ғасырлар бойы жинақталған бай рухани мұрасымен жастардың бойына адамгершілік ізгі қасиеттерді қалаыптастырып, сіңіртіп, өзінің Отанына адал азамат етіп тәрбиелеу ата-ана мен ұстаздар қауымына жүктеледі.  Сонымен қатар, білім беру адам қызметінің ең маңызды және кең салаларының бірі бола отырып, қоғамдық өмірдің басқа да салаларымен тығыз байланысты. Қазіргі жағдайда білім беру жүйесінен тек ішкі құрылымдармен тәртіпті жұмыс жүргізуді ғана емес, сонымен бірге сыртқы байланыстағы әлеуметтік серіктестер – құқық қорғаушы органдармен, денсаулық сақтау, экономика, спорт, мәдениет, өнер саласының өкілдерімен, үкіметтік емес ұйымдармен, жұртшылықпен, БАҚ-мен ашық түрде байланыста болуды талап етеді.

            Сонымен қатар, елдегі патриотизмді күшейту, жастарды отансүйгіштікке тәрбиелеу, білімді өркендетуді жаңа стратегияның басым бағыттарының бірі деп айқындап берген  Елбасы  «Ел болам десең, бесігіңді түзе» деген халық даналығын көрегендікпен ұстанып отырғаны сөзсіз. Жалпы, патриоттық сезімнің қалыптасуы отбасынан бастау алады. Патриоттық тәрбие, ұлттық намыс, ұлттық сана-сезім рухани байлықтан көрініс табады. Олай болса, рухани байлыққа, ең алдымен, тілімізді, дінімізді, салт-дәстүрімізді жатқызсақ, тіл – қазақ болуымыз үшін, дін – адам болуымыз үшін, салт-дәстүр – ұлт болуымыз үшін қажет. Олай болса, басты мақсат – жас ұрпақты ұлттық игіліктер мен адамзаттық құндылықтар, рухани-мәдени мұралар сабақтастығын сақтай отырып тәрбиелеу. Ұлттық құндылықтарымызды әлемдік деңгейге шығаруға қабілетті тұлға тәрбиелеу үшін:                                                                                            - жас ұрпақтың  ұлттық сана-сезімін қалыптастыру;                                                                                      - жас ұрпақ санасына туған халқына деген құрмет, сүйіспеншілік, мақтаныш сезімдерін ұялату, ұлттық рухын дамыту;                                                                                                                                - ана тілі мен дінін , оның тарихын, мәдениетін, өнерін, салт-дәстүрін, рухани-мәдени мұраларды қастерлеу;                                                                                                                                                  - жас ұрпақ бойында жанашырлық, сенімділік, намысшылдық тәрізді ұлттық мінездерін қалыптастыру сияқты міндеттерді орындағанда ғана басты мақсатқа жетеміз.

           Ұлттық тәрбие қазір елімізде орын алып отырған көптеген мәселелерді: ана тілін, ата тарихын, ұлттық салт-дәстүрін білмейтін жастар, тастанды жетім балалар, «қиын» балалар, қарттар үйлеріндегі әжелер мен аталар, нашақорлыққа салынған жастар, тағы басқаларды бірте-бірте жоюдың және олардың алдын алып, болдырмаудың негізгі жолы. Ұлттық тәрбие алған ұрпақ дені сау, білімді, ақылды, ұлтжанды, еңбекқор, сыпайы, кішіпейіл болып өседі. Сондықтан да ұлттық тәрбие – ел болашағы.

           Жалпы колледж студенттеріне өз құқықтарын пайдалана отырып қана толыққанды өмір сүруге болатынын, қоғам үйлесімді, орнықты даму әркім өз міндеттеріне жауапты қарау керектігін түсіндіру. Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауы шеңберінде тұжырымдалған құқық қорғау жүйесін одан әрі жаңғырту. Қоғамдық пәндер кафедрасы оқытушыларының жаңа оқу жылында алдарына қойған негізгі мақсаттары «Қазақстанның әлеуметтік жаңыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» бағдарламасын жүзеге асыру бағытындағы жұмыстарға белсенді қатысып, педагогикалық менеджмент негіздерін оқу-тәрбие үрдісіне енгізуге белсене араласу, білім сапасын және қоғамдық пәндерге деген қызығушылығын арттыру мақсатында студенттермен жүргізілетін ғылыми-практикалық ізденіс жұмыстарының сапасын жетілдіру, қоғамдық пәндерді оқыту арқылу болашақ мұғалімдердің кәсіби құзыреттілігін қалыптастыру, Қазақстан азаматын тәрбиелеу. Оқыту үрдісіне жаңа технологияны пайдалана отырып, студенттердің танымдық, ойлау қабілеттерін арттырып, шығармашылық жұмысқа баулу әрбір мұғалімге қойылып отырған бүгінгі күннің талабы.

            Білім үдерісінде тәрбие компонентін күшейту маңыздылығы туралы Президенттің тезисін ерекше қолдаймыз. Біз қазіргі жастардың Жаһандық әлемде, ақпараттық қоғамда өмір сүріп жатқанын және олардың барлық салада, тіпті идеалогиялық көзқараста да керемет таңдау мүмкіндіктері бар екенін естен шығармауымыз керек. Осы бағытта қоғамдық кафедрасында « Жеке тұлғаны қалыптастыру» моделіне сай рухани-адамгершілік тәрбиенің бағыттарына негізделген тәрбие жұмыстары жүргізіліп, жан-жақты дамыған, құзыретті, жігерлі де қайсар, белсенді жастар тәрбиелеуде. Заманымызға сай адамзат ұрпағын тәрбиелеудегі үлкен ісіне қоғамтану кафедрасы да болашақта өзіндік үлесін қосатыны  сөзсіз.

            Білім сапасын арттыру және нәтижеге бағытталған үлгіге беталуы барысында мұғалімдер мемлекеттік стандарт берілген нәтижелерге жетуде кәсіби шеберлікпен меңгерген зерттеу біліктері мен дағдылары нәтижесінде проблеманың шешімін таба алатын, ақпараттық – коммуникативті мәдениеті жоғары тұлғалық - дамытушылық функцияны атқарады. Қазіргі заман адамның осы құзыреттілікті меңгере отырып тек « кәсіби икемділігін оңтайландыруды қамтамасыз ету ғана емес, іске асырылу мүмкіндігін « үнемі оқып – үйрену және өзін-өзі жасау талабын қалыптастыра алады. Қазақстандағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы жобасында Қазақстанда оқитындарды сапалы біліммен қамтамасыз етіп, халықаралық рейтингілердегі білім көрсеткішінің жақсаруы мен қазақстандық білім беру жүйесінің тартымдылығын арттыру үшін, ең алдымен, педагог кадрлардың мәртебесін арттыру, олардың бүкіл қызметі бойына мансаптық өсуі, оқытылуы және кәсіби біліктілігін дамытуды қамтамасыз ету, сондай- ақ педагогтердің еңбегін мемлекеттік қолдау мен ынталандыруды арттыру мәселелеріне үлкен мән берілген.

            Егер педагог өзінің кәсіби өсу жобасын дұрыс жолға қоя отырып, өзінің кәсіптік қызметіне нақты берілу арқылы тұлғаның алған білімін өмірде қолдана білетіндей тапсырмалар жүйесін ұсына алатын жағдайда болғанда ғана студент құзыреттілігін қалыптастыруға мүмкіндік табады. Бір сөзбен айтқанда, тұлғаға бағытталған білімдер жүйесі білім стандартына сай тұлғаның жан- жақты дамуына негізделген, алған білімін өмірдің қандай бір жағдаяттарына қолдана алатындай дәрежеде ұсыну педагогтің құзыреттілігіне байланысты болады.

            Тәуелсіз ел тірегі – білімді ұрпақ десек, жаңа дәуірдің күн тәртібінде тұрған мәселе – білім беру, ғылымды дамыту. Өркениет біткеннің өзегі,сғылым, тәрбие екендігіне ешкімнің таласы жоқ. Осы орайда білім ордасы – мектеп, ал мектептің жаны – мұғалімдердің басты міндеті - өз ұлтының тарихын, мәдениетін, тілін қастерлей және оны жалпы азаматтық деңгейдегі рухани құндылықтарға ұштастыра білетін тұлға тәрбиелеу. Бәрімізге белгілі, біздің қоғам аса күрделі жағдайларды бастан кешірді. Өтпелі кезеңге тән өмірдің ауыртпалықтарын ешкім жоққа шығара алмайды. Бірақ адам қандай жағдайда да өзінің биік адамгершілік сипаттарын, кісілік қасиеттерін сақтап қалуға тиіс. Тәрбиенің осы жақтарын қазақ жастарының санасына кішкентайынан терең енгізу қажет.

           Егеменді еліміздің ең басты мақсаты өркениетті елдер қатарына көтерілу болса, ал өркениетке жетуде жан-жақты дамыған, рухани бай тұлғаның алатын орны ерекше. Қазіргі білім берудің басты мақсаты да сол жан-жақты дамыған, рухани бай жеке тұлға қалыптастыру болып табылады.

           Рухани бай, жан-жақты дамыған жеке тұлғадағы ең басты қасиеттердің бірі - тіл байлығы, өз ойын нақты, терең мағыналы әрі көркем жеткізе білетін, шешен де ойлы сөйлей білетін, Абайша сөйлегенде сөзі жүрекке жылы тиетін, сөз құдіретін игерген адамдарда да тұлғалық қасиет болады. Рухани адамгершілікке тәрбиелеудің басты мақсаты оқушылардың белсенді өмірлік жолын, қоғамдық борышқа саналы көзқарасын, сөз бен істің бірлігін қамтамасыз етіп, адамгершілік нормаларынан ауытқушыларға жол бермеуді қалыптастыру болып табылады.

Пайдаланған әдебиеттер:

1.      Айтмамбетова Б.Р, Бейсенбаева А.А. Жеке адамның дамуы, тәрбиесі. -  Алматы: КазПИ,1991.

2.      Техникалық және кәсіптік білім №4 2013 жыл. Ақпараттық – әдістемелік журнал.

3.      А.С. Макаренко. Педагогические сочинения. -  М., «Педагогика»,1988.

4.      Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы // Алматы 2010, 6-бап.

5.      К.Құдайбергенова. Құзырлылық – тұлға дамуының сапалық критерий // «Білім сапасын бағалаудың мәселелері: әдіснамалық негізі және практикалық нәтижесі » атты халықаралық ғылыми – практикалық конференцияның материалдары. 2008. 30- 32б.

Кілттік сөздер: ұлттық тәрбие, тұлға, тәуелсіз ел, білімді ұрпақ, құзыреттілік.

Резюме

В докладе кратко изложены выдержки из Послания Президента РК Н.А.Назарбаева народу Казахстана. Отмечается важность воспитания подрастающего поколения в духе национального интереса и  необходимость развития таких нравственных качеств личности, как патриотизм, толерантность, культура общения, межэтническое согласие.