«ҰЛЫ ОТАН СОҒЫС ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ ҚАҺАРМАНДЫҚ»

Қабылда Мади Астана қаласы, № 58 мектеп­гимназиясы, 9 «Ә» сынып оқушысы «ҰЛЫ ОТАН СОҒЫС ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ ҚАҺАРМАНДЫҚ» Елбасымыздың «Нұрлы жол – болашаққа бастау жол» атты жолдауында «2015 жыл ­ ұлттық тарихымызды ұлықтау және бүгінгі биіктерімізді бағалау тұрғысынан   мерейлі   белестер   жылы»   деп   атап   өткен   болатын.  Қазақ хандығының   550   жылдығын,   Қазақстан   халқы   Ассамблеясы   мен Конституциямыздың 20 жылдығын, Ұлы Жеңістің 70 жылдығын ерекше атап өткен болатын. Ұлы Жеңіске биыл  70 жыл толып отыр. Жеңіс! 1945 жылдың 9­мамыры күні дәл осы шаттық хабарды естіп тұрып, бүкіл әлем теңселіп кетті. Жер жүзі   халықтарының   жүректері   қуаныштан   лүпіл   қақты...   Кеңес   Одағының тұрғындары 5  жыл бойы күндей күркіреген соғыста – 1418 күн мен түндерде, бүкіл жігерімен Жеңіске ұмтылған... Миллиондаған   адамдар   мерт   болды.   Миллиондаған   адамдар   мүгедек болып қалды. Миллиондаған адамдар бет алдына босып кетті. Бірақ бәрібір Берлингтегі   рейхстаг   үстінде   жеңіс   туы   желбірей   көтерілді.   Осы   жеңісте Қазақстаннан шыққан  қаһарманмен жауынгерлердің қанымен, жанымен мына жарық өмір үшін аянбай ұмтылған зор үлестері бар еді. Біз Жеңіс күнін жақындатқан, қаратүнек фашизмге қарсы жан  аямай күрескен әрбір жауынгерге қарыздармыз. Ұлы Отан соғысы және Ұлы Жеңіс. Бұл  екі   сөз   бір­бірінен   толықтыра   түседі.  Ұлы   Жеңіс   біздің   халқымыздың орасан зор құрбандықтарымен келген қасіретті арифметикасы.       Соғыс   салған   зардап   әлі   күнге   дейін   толық   жойылған   жоқ.  Олардың Отан үшін қан кешкен әрбір қадамы, жеңісті жақындата түскен әрбір күні ұмытылмайды.   Өйткені,   ерлік   шежіресі   ұрпаққа   ұлағат,   ертеңгі   күнге   үлгі боларлық  сабақ.  Биыл   ТМД  елдері  осы  соғыстағы  ортақ  ұлы  Жеңістің 70 жылдығын   мерекелеуде.  Біз   соғыстан   кейін   туған   ұрпақ   кешегі   Ұлы   Отан соғысы   жылдарындағы   аға   ұрпақтың   –   қазақтар   мен   қазақстандықтардың жанкешті   ерлігі   туралы   тек   оқулықтардан,   көркем   әдебиеттен   және кинотуындылардан ғана білеміз.     Жеңістің   70   жылдығы   қарсаңында   Ұлы   Отан   соғысында   қаза   тапқан боздақтардың   рухына   бас   иіп,   олардың   ерлігінің   саяси   –   кейінгі   буынның азаматтық   парызы.   Соғыста   біздің   әкелеріміз   ежелден   еркіндік   аңсаған   ер қазақтың өршіл рухын, батырлығын әлемге паш етті. Қазақ ұлты ұландарының антқа адалдығын көрсетті. Отан соғысы майдандарында, жау тылындағы партизандар мен Еуропа   фашизм   қарсыласу   қозғалысы   қатарында   шайқасып, елдеріндегі концлагерьлерінде қаза тапқан өжет, қайсар қандастарымыз рухына бас иеміз. Әрине соғысты, оның қорытындыларын бағалауда әр ұрпақтың өз көқарасы болуы мүмкін. Уақыттың тарихи­саяси оқиғаларды бағалауға, саралауға өз таңбасын салуы – табиғи құбылыс. Бірақ олар түбегейлі, принципті мәселеде өзгермеуі   керек.   Көлемі,   қаталдығы,   адам   және  материалдық   шығыны жағынан екінші дүниежүзілік соғыс адамзат тарихындағы ең жойқын соғыс болды. Ол   дүние   жүзі   халықтарының   бестен   төртінің   тағдырына   әсер   етті. Соғыс   қимылдары   әлемнің   40  мемлекетінің   аумағында   жүрді.   Ең   соңғы деректер бойынша бұл алапатта 60 мил. адам қаза тапты. Кеңес Одағының адам шығыны ресми түрде 27 мил. деп есептеледі. Әлем 1941 жылы соғыста кім   бастап,   оған   адамзат   тарихында   бұрын­соңды   болып   көрмеген   қандай қатер төніп тұрғанын бірден сезді. Бүгінгі   ұрпаққа   Ұлы   Отан   соғысындағы   Кеңес   Одағы   мен   оның халықтарының жеңісінің факторлары туралы айту парыз. Оны жас ұрпақ  білуі керек. Ол соғыстағы жеңістің қайнар көздері, негіздері мен қозғаушы күштері туралы ондаған, тіпті мыңдаған еңбектер жазылған. Қазақстанның   Ұлы   Жеңіске   үлесі  айрықша   болды.   Республикамыз халқы  қаһарлы  жылдары  тас­  түйіндей  бекілді. Қазақстан  халқының  соғыс қажеттеріне жұмылдырылуы 24% жеткен. Ал екі майданда бірдей соғысқан Германия халқының соғысқа жұмылдырылуы 12 % болған. Осы деректен­ақ тылдағы еліміз залқына қандай ауыртпалық түскенін айқын көруге болады. Салмақ   әйелдер   мен   жасөспірімдерге   түсті.   Соғыс   жылдары   өнеркәсіпте еңбек еткендердің 50% жеңіл, сондай­ ақ тамақ өнеркәсібінде 85­90%, ауыл шаруашылығында 80%  астамы әйелдер болды. Жастар жұмыс істейтіндердің 35­40% құрған. Осындай жұмысшылар құрамымен Қазақстан соғыс жылдары КСРО­да 60%, металдық  висмуттың  65%, полиметалл   рудаларының  79%,   мыстың  35%, қорғасынның  83%  берді.  Батыс   аудандардан   көшірілген   220   кәсіпорынды қабылдап,  қысқа  мерзімде іске  қосты. Өз  халқының тұрмыстық­әлеуметтік жағдайы   төмен   бола   тұрса   да   республикамыз   соғыс   жылдары   орталыққа 4 829  мың тонна астық, 600 мың тонна ет тапсырды. молибденнің   өндірілген     Республика малшылары Қызыл Армияға  110 мың ат берді, бұл 10 атты әскер   дивизиясын   құруға   жетті.   Соғыс   өртіне   шалынған   аймақтардан эвакуацияланған   жүздеген   мың   адамдарды,   кейіннен   саяси­сүргінге   түсіп, депортацияға   ұшыраған   1   миллионға   жуық   әртүрлі   этнос   өкілдерін қабылдады.   Мұның   бәрі   республикадағы   әлеуметтік­тұрмыстық   жағдайды одан әрі күрделендірілгені белгілі. Халқымыз   осының   бәріне   ерекше   төзімділік   көрсетіп,   тағдыр талқысымен келгендерге қол ұшын берді. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы ерлігі үшін 500 қазақстандық Кеңес Одағының Батыры атағын алды. Биылғы жылы   Ұлы   Отан   соғысының  аяқталғанына  70   жыл   толып   отыр.   Соңғы мәліметтер   бойынша,   бұрынғы   Кеңес   Одағының  27   миллиондай   адамын жалмаған   сұрапыл   соғыста   Қазақстаннан   1   миллон   600   мыңдай жауынгер  жауларға қарсы жан аямай шайқасты. Одақ бойынша  12 мыңнан астам   жауынгерлер,   командирлер,   қолбасшылар,   партизандар,   қарапайым халық өкілдері  1934 жылы белгіленген ең жоғарғы атақ – Кеңес Одағының Батыр   атағын   иеленеді.   Солардың   қатарында   осы   үлкен   атаққа   қазақ ұлтының   103   азаматы   ие   болыпты.   Бұрынғы   деректерде,   тіпті   тарих оқулықтарының беттерінде бұл сан  бірде 97, бірде  98  болып беріліп келген болатын. Қазақсан Ұлы Отан соғысына біртұтас елдің құрамдас елдің құрамдас бөлігі   ретінде   кірісті.   Мемлекеттік   Қорғаныс   комитетінің  1941   жылғы қаулысымен   Қазақстан   және   Орта   Азия,  Кавказ   Респуликаларында   ұлттық әскери құрамалар жасақтала бастады. Сол жылы қазақ жерінде жеті атқыштар дивизиясы, үш атты әскер дивизиясы, үш атқыштар бригадасы құрылды. Қазақстанда   жасақталған   316   атқыштар   дивизиясының   (командирі генерал – мойор И.В.Панфилов) бөлімшелері 1941 жылдың 16 қарашасында Мәскеуге өршелене ұмтылған неміс басқыншыларының тегеурінді шабуылын тойтарып,   жанқиярлық   ерліктің   жарқын   үлгісін   көрсетті.  Волоколамск   тас жолындағы   Дубосеково   бекетін   қорғаған   атақты   28   –ші   панфиловшылар сапында Н.Есболатов, Ә. Қосаев, А.Қожабергенов, М.Сеңгірбаев сынды қазақ жауынгерлері   қаһармандықпен   шайқасты.   Осы   жылдың   18­21   қарашасында Мәскеуді жаудан қорғау шайқастарында ботальион командирі, аға лейтенант Бауыржан Момышұлының сарбаздары асқан ерлік көрсетіп, даңққа бөленді. 1942 жылы Бородино  селосының маңындағы қиян­кескі ұрыста қазақ жауынгері Т.Тоқтаров ішін оқ тіліп, ішек­қарны ақтарылып түссе де атысты тоқтатпады.   Арыстанша   алысып   жүріп,   49   фашисті   жер   жастандырған Төлегеннің   ерлігін   асқақтатқан   «Жас   қазақ»   әні   бүкіл   майдан   даласына жайылды. Тарихқа «Сталинград шайқасы» деген атпен енген алапат ұрыс 6.5 айға   (1942   жылдың   шілдесінен   ­1943   жылдың   ақпанына   дейін)   созылып, ақырында,   неміс   басқыншыларының   бетін   қайтарып,   меселін   басқан бетбұрысты  кезеңге айналды. 1943 жылы Невель қаласы үшін  ұрыста пулеметші Мәншүк Мәметова ерлікпен қаза тапты. Оған Кеңес одағының Батыр атағы берілді. 1944 жылы жойқын шабуылға  шыққан Кеңес әскерлері 900 күн жау құрсауында қалып, адамзат тарихы білмеген азапты күндерді бастан өткеріп жатқан Ленинград қаласын   азат   етті.   «Ленинградтық   өренім»   деген   жыр   жолдап,   аштық   пен жалаңаштықтан   қиналған   қала   тұрғындарының   жігерін   жанып,   рухтарын көтере білді.