Мен елімді сүйемін

Тақырыбы: «Мен елімді сүйемін» Сабақтың мақсаты: Саяхат сабағы арқылы тарих, салт – дәстүр, табиғат, өнер және әдебиет туралы түсініктерін анықтау; Туған жер, өлке жайлы ізденуге баулу, елін, жерін, салт – дәстүрін сүюге тәрбиелеу. Көрнекілік: Слайд, мақал – мәтелдер, даналық сөздер, шар, гүлдер, т.б. Слайд: Қазақстан жайында 1 – оқушы: Айбол Туған жердің қандай жақсы күзі де, Туған жердің қандай жақсы қысы да! Туған жердің қандай жақсы көктемі, Туған жердің қандай жақсы жазы да. 2 – оқушы: Меруерт Жақсы екен туған жердің күні де, Жақсы екен туған жердің түні де! Жақсы екен туған жердің суы да, Еш жаманын таба алмайсың осында! 3 – оқушы: Нұрдаулет Қазақстан біздің сүйікті – Отанымыз. Көрсең көз тоймас асқар шыңды таулары, айдын шалқар  көлдері, жайыла аққан өзендері, ормандары бар. Осының бәрі Алтай менен Атырау, Ақжайық пен Алатаудың аясында құлаш жайып, жайнай  түрленіп жасанып – жарасып жатыр. 4 – оқушы: Бағдина «Отан – отбасынан басталады» – деп халқымыз айтқандай, Отан ең мағыналы, қасиетті ұғым.  Әрбір адамның отбасы, тұрған мекені, өскен ортасы, аймағы, мемлекеті – оның жарық дүниедегі  жансаясы, өмір өрісі, оттай жандырған Отаны. Отанымызды сүйіп, аялау үшін еліміз, туған жеріміз оның тарихын, өткені мен бүгінгі жайлы  жақсы білуіміз қажет.   Мұғалім: Бүгін «Мен туған елімді сүйемін» атты түрлі бекеттерден тұратын саяхат – ойынын  өткіземіз. Мына көрсетілген бекеттердің көмегімен біз елімізге сапар шегіп, Отанымыздың тарихы, өнері, салт – дәстүрі, табиғаты жайлы қосымша мағлұматтар аламыз. Ол үшін бізге 2 топ көмекке келеді. І топ – Меруерт тобы, ІІ топ – Айбол тобы. Бекеттің сұрағын мұғалім қояды. Көп ұпай жинаған топ жеңіске жетеді. Сұрақтар қойылып  болғаннан кейін топ мүшелері тапырманы орындайды. Топтар жауап бере алмаған жағдайда  көрермендер көмекке келеді. Ал, енді, саяхат ойынымызды бастаймыз. Бірінші «Тарих» бекеті. І топқа сұрақтар: 1. 2. 3.   ІІ топқа сұрақтар: 1. 2. 3.   Қазақ халқының атақты үш батыры (Бөгенбай, Қабанбай, Наурызбай); Қазақстанның ең алғашқы астанасы? (Орынбор); Қазақстанның ұлттық валютасы не? (Теңге). Қазақтың әйгілі үш биі? (Төле би, Әйтеке би, Қазыбек би); Қазақстанның елордасы? (Астана); Алтын адам табылған жер? (Есік қорғаны).       Қазақ батырлары туралы көркем әдеби шығармаларды атау. Олардын үзінді, Тапсырма (Көрермендер үшін): өлең оқып беру. (Райымбек батыр, «Дарабоз» (Қабанбай батыр)); (Эпикалық жырлар «ААлпамыс батыр», «Қобыланды батыр», «Қамбар батыр», т.б.). Екінші «Тау мен дала» бекеті І топқа сұрақтар: – Зайсан көлі Қазақстанның қай облысында орналасқан? (Шығыс Қазақстан облысы); – Қазақтар қандай дала өсімдігін отанның символы деп есептеген? (Жусан); – Біздің еліміздің жерінде кездеспейтін аңдар мен жануарларды атаңдар (Піл, арыстан,  мүйізтұмсық, қолтырауын, керік, т.б.). ІІ топқа сұрақтар: Жетісудың жеті өзенін атаңдар (Іле, Ақсу, Қаратал, Биен, Лепсі, Басқан, Сарқант); Қазақстанның ең биік нүктесін ата (Хантәңірі шыңы); Қазақстандағы қорықтарды ата.   Тапсырма (Көрермендер үшін): Қазақстанның көркем табиғатын, әсем жерлеріне байланысты ән немесе өлең орындау. Үшінші «Әдебиет» бекеті І топқа сұрақ: – Қазақ халқының ұлы ақындарын ата (Абай, Жамбыл, Мағжан, Мұқағали); ІІ топқа сұрақ: Қазақ халқының ертегілерін ататңдар («Ер Төстік», «Алтын сақа», «Асан қайғы», «Тазша бала», «Керқұла атты Кендебай», «Жыл басына таласқан хайуанаттар»)   Екі топқа да жалпылама тапсырма: Отан, туған жерге байланысты мақал – мәтелді  жалғастырып айту: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Екі топтың да сайыскерлеріне ортақ тапсырма: жұмбақтарды шешу: Отансыз адам – (Ормансыз бұлбұл); Отан – оттан да (ыстық); Ел іші – (алтын бесік); Отан – елдің анасы, ел – (ердің анасы); Туған жерге (туың тік); Туған жердей жер болмас, (туған елдей ел болмас); Аузы төбесінде, Тұтқасы денесінде (Құман); Ішінде құлағы, 1. 2. Ішінде бұлағы. Көмейіне от алсақ, Ызыңдап тұрады (Самауыр); Мал төлдеп, 3. Әр ауыл, Пісіреді ақ бауыр (Уыз); 4. 5. Басы – құдық, Сабы – сырық (Ожау); Ыдыс – аяқ бөлмесі, Тазалықтың көрмесі (Әдіра). Тапсырма (Көрермендер үшін): Сіздірдің алдарыңызда қазақ ертегілерінің аттары және сол ертегілерде кездесетін заттардың аттары берілген. Осы заттар қай ертегіде кездеседі? Қазы (суретімен) – («алдар көсе мен Шығайбай»); Домбыра (суретімен) – («ақсақ құлан»); Сақа (суретімен) – («Алтын сақа»).   Төртінші «География» бекеті І топқа сұрақтар: – Қазақстанның көршілерін атаңдар (Ресей, Қытай, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркіменстан); – Қазақстандағы өзендердің атауларын атаңдар (Ертіс, Есіл, Іле); ІІ топқа сұрақтар: Қазақ елінің ХХ ғасырдағы ең бірінші астанасы (Орынбор (1920 – 1925)); Қазақстанда неше облыс бар? (14 облыс) Екі топқа да жалпылама тапсырма: Әріптердің орнын ауыстыру арқылы Қазақстан  қалаларының атын табыңдар: МАТЫАЛ (Алматы); АНАТСА (Астана); ЫДНАҒАРАҚ (Қарағанды); ЕКТНМЫШ (Шымкент); НЕСӨМЕК (Өскемен); ШАЛҚАБ (Балқаш).   Бесінші «Салт – дәстүр» бекеті І топқа сұрақтар: 1. Қазақ елінде ертеден келе жатқан қандай діни мерекелерді білесіңдер? (Ораза айт, Құрбан айт); 2.Қазақ халқының жаңа жылы, мерекесі (Наурыз); 3. Қазақ халқының қандай ұлттық тағамдарын білесіңдер? (Бесбармақ, қазы – қарта, жал – жая, қымыз, шұбат, құрт, ірімшік, сүзбе, бауырсақ, қуырдақ). ІІ топқа сұрақтар: 1. Қазақ халқының қандай салт – дәстүрлерін білесіңдер? (Шілдехана, бесік той, тұсау кесер, сүндет той, тілашар, атқа мінгізу, араша, асар, т.б.); 2. 3. Қазақ халқының ұлттық киімдерін ата (Айыр қалпақ, шапан, тымақ, ішік, тақия); Қазақ халқының ұлттық музыкалық аспаптарын атаңдар (Домбыра, қобыз, дауылпз, сыбызғы, даңғыра). Тапсырма (Көрермендер үшін): «Салт – дәстүр» атты сөзжұмбақ шешу Алтыншы «Қолөнер бекеті» 1. 2. Тапсырма (Көрермендер үшін): Қыздар тобы «Ою – өрнек сыр шертеді» үйірмесі бойынша жұмыс істейді; Ұлдар тобы «Кең байтақ қазақ жері» тақырыбына сурет салу. Қандай қазақтың ұлттық ойндарын білесіңдер? («Соқыр теке», «Алтыбақан», «Теңге ілу», «Орамал тастамақ», «Аударыспақ», «Қыз қуу», «Көкпар», «Бәйге», «Күш сынасу»)         Сайыскерлердің жұмыстары дайын болғанша көрермендер арасынан күш сынасып көрем деушілер болса, ортаға шақырамыз. Жетінші «Ән – күй» бекеті І топқа сұрақтар: – Қазақтың ататқты композиторларын ататңдар (Н.Тілендиев, Ш.Қалдаяқов, Әсе Бейсеуов); – Қандай қазақ халық әндерін білесіңдер? («Елім – ай», «Әй – әй, бөпем», «Бір бала», «Бесік  жыры»). ІІ топқа сұрақтар: Қазақ халқының ататқты күйшілері (Құрманғазы, Тәттімбет, Ықылыс, Дина); Қазіргі кезде халық әндерін қандай әртістер орындайды? (Б.Төлегенова, Сіздердің алдарыңызда қазақ халық әндерінің сөздері берілген. Сөздерден ән Р.Рымбаева, М.Жүнісова, Ж.Айжанова). Тапсырма (Көрермендер үшін): шумақтарын құрап айтыңдар:   Қара таудың басынан көш келеді, 1. Көшкен сайын бір тайлақ бос келеді. Алып тұлға байсалды, 2. Манаураған Алатау; 3. Бүгінгі ел ішінде Дәстүрді жалғастырған; Жасыл жайлау, түкті кілем, көк кілем, 4. Көк кілемде көп ойнаймын , көп күлем.   Қорытынды.