Мулоқот

Мулоқотнинг коммуникатив ва интерактивтомони

Мулоқотнинг асосий категориялари.
Мулоқот шакллари ва босқичлари.
Мулоқот мазмуни ва тузилиши.

Кишининг кундалик ҳаётининг асосий қисми меҳнат қилиш, таҳсил олиш ва бошқа жамоат ишларини бажариш билан ўтади.  
Мулоқот– инсонлар ўртасида биргаликдаги фаолият эҳтиёжларидан юзага келадиган боғланишлар ривожланишининг кўп қиррали жараёнидир.
Муомала - мулоқотнинг таркибий қисми бўлиб, шахсий хулқ-атворлар, мулоқотнинг ёқимли ёки ёқимсиз бўлиши одамларнинг ўзаро муомалаларига боғлиқ бўлади.   
Муносабат – мулоқот иштирокчилари ўртасида алмашилган воқеа ҳодисаларга ҳар бир кишининг ўзига хос ёндашувидир.

Мулоқотнинг аҳамияти

Мулоқот қонуниятларини билиш ҳамда муомала ўрнатиш малакалари ва кўникмаларини ривожлантириш барча соҳа вакиллари учун муҳим.
Характернинг таркиб топишида мулоқот жараёни одамлар ўртасидаги ўзаро муносабатнинг энг муҳим шарти ҳисобланади.
Одамнинг ақли, иродаси, тарбияси, назокати ва шу кабиларнинг барчаси мулоқот туфайли шаклланадиган хислатлардир

Коммуникатив - муомала субъектларининг ўзаро бир-бири билан ахборот, ҳиссий кечинмалар ва фикр алмашинувини таъминлайди.
Интерактив - субъектларнинг ўзаро бир-бирларининг хулқ-атворига таъсирларини таъминловчи жараёндир.
Перцептив - субъектларнинг бир-бириларини тўғрироқ, аниқроқ идрок ва баҳолашларини таъминловчи мулоқот томонидир.
Идентификация - суҳбатларнинг ҳиссий кечинмаларининг идрок қилган ҳолда фикран унинг мавқеида тура билиши, унинг холатига киришишга интилишидир.
Стереотипизация - онгда ўрнашиб қолган тасаввурлардан фойдаланиш.

Каузул атрибуция - шахснинг ҳиссий кечинмалари ва тасаввурларида ўрнашиб қолган қолиплардан нотўғри фойдаланиш натижасида мулоқотнинг самарасиз ёки хато кечиши.
Пластик ва адекватлик сифатлари - мулоқотда эгилувчанлик.
Мулоқот стратегияси - мулоқотнинг қандай шаклда ўтиши тушунилади.
Мулоқот шакллари - диалогик, монологик, очиқ, яширин расмий ёки шахсий норасмий.
Муомала техникаси - унинг самарасини таъминловчи психологик омиллар, (коммуникативлик малакалари ва кўникмалар) воситалар, (нутқ, нутқий-вербал, нутқсиз-новербал) усуллар (ҳиссий-эмоционал, психологик характерологик) тушунилади.
Новербал воситалар - фазовий жойлашиш, оҳанглар ва эмоционал қўллаб-қувватлаш механизмлари киради
Мулоқот - биргаликдаги эҳтиёжлардан келиб чиқадиган турли фаолликлари мобайнида бир-бирлари билан ўзаро муносабатларга киришиши жараёнларидир

Ижтимоий йўналтирилган
(кенг жамоатчиликка қаратилган ва жамият манфаатларидан келиб чиқадиган).
Гуруҳдаги предметга йўналтирилган
(меҳнат, таълим жараёнидаги ёки бирор топшириқ бажариш жараёнидаги мулоқот).
Шахсий мулоқот
(бир шахснинг бошқа шахс билан ўз муаммоларини ечиш мақсадида ўрнатган муносабатлари).

1. Мулоқотнинг коммуникатив томони ― мулоқотларга киришувчилар ўртасидаги маълумот алмашинуви жараёни. Шахслараро ахборотлар, билимлар, ғоялар, фикрлар алмашинуви. Бу жараённинг асосий воситаси ― бу тил.
2. Мулоқотнинг интерактив томони ― мулоқотга киришувчиларнинг хулқ-атворига таъсири. Кишиларнинг биргаликдаги фаолиятида бир– бирларига амалий жиҳатдан таъсир этишларидир. Ҳамкорликда ишлаш, бир – бирларига ёрдам бериш, бир – бирларидан ўрганиш, ҳаракатлар мувофиқлигига эришиш каби қатор қобилиятларни намоён қилиш мумкин.
3. Мулоқотнинг перцептив томони ― мулоқотга киришувчиларнинг бир-бирларини идрок этишлари ва тушунишлари билан боғлиқ бўлган мураккаб психологик жараён.

Вербал таъсир - бу сўз ва нутқимиз орқали кўрсатадиган таъсиримиздир. Бундаги асосий воситалар сўзлардир.
Паралингвистик таъсир - бу нутқнинг атрофидаги нутқни безовчи, уни кучайтирувчи ёки сусайтирувчи омиллар: товушлар, тўхташлар, йўтал, тил билан амалга ошириладиган ҳаракатлар, нидолар киради.
Новербал таъсир - бунга суҳбатдошларнинг фазода бир-бирларига нисбатан тутган ўринлари, ҳолатлари (яқин, узоқ, интим), қилиқлари, мимика, пантомимика, қарашлар, бир-бирини бевосита ҳис қилишлар, ташқи қиёфа ва сигналлар киради

Жестлар - инсоннинг қўл ҳаракатлари бўлиб, у орқали инсоннинг ички ҳолати, бирор-бир объектга муносабати ва ташқи оламга йўналганлиги ифодаланади. У ёки бу халқларда жестлар турлича қабул қилинади. Итальян ва французлар ўз мулоқотларини жестларсиз тасаввур эта олмайдилар.
Мимика - инсон юз ҳаракатларининг бир қисми бўлиб, у орқали инсоннинг ўйлари, хатти-ҳаракатлари, тасаввурлари, хотирлаши, таажжуби ва ҳоказоларда намоён бўлади.
Пантомимика - инсон танаси ёки унинг қисмлари ёрдамида ифодаланадиган ҳаракатлар тизимидир.

1. Гапираётганда гоҳида оғизни беркитиб туриш – гапириш вазиятида айтилаётган гапларга ёлғон, беихтиёр уйдирмалар қўшилаётгани, тинглаш вазиятида сўзловчининг ёлғонини сезаётганлик, умуман, фикр-мулоҳазаларга ёлғон аралаштираётгани ва бунга нисбатан ички қаршиликни сезиб, буни яширишга уриниш белгиси.

3. Бўйинни қашлаш- шубҳаланиш ва иккиланиш белгиси. Кийим ёқасини тортиб қўйиш- гапда ёлғон ишлатаётганлик ёки суҳбатдош ёлғонини сезаётганлик белгиси.

ФЕЪЛ-АТВОРИНГИЗ ҚАНДАЙ?
Дўстликни қадрлайсизми?
Биронта янгиликка қизиқасизми?
Янгисидан кўра эски кийимингизни афзал кўрасизми?
Ҳеч қандай сабабсиз муғомбирлик билан ўзингизни мамнун бўлгандек кўрсатасизми?
Болалигингизда танламоқчи бўлган касбингизни 3 мартадан ортиқ алмаштирганмисиз?
Оғир вазифани ҳал этишдан олдин ўзингизга нисбатан ишончни йўқотасизми?
Бирон нимани йиғиб юришга ишқибозмисиз?
Кўпинча энг охирги дақиқада режаларингизни ўзгартирасизми?

Тест

7 дан 8 баллгача. Сиз вазмин одамсиз. Ота-онангиз, устозлар ва дўстларингиз сиздан нолисалар, бу нотўғри феълингиз юмшоқ, хулқингиз яхши;
3-6 баллгача. Феъл-атворингиз енгил деб бўлмайди, яхши кайфиятингиз бирдан ёмонга айланиб қолиши ҳеч гап эмас. Бу эса ишда, оилавий ҳаётда, дўстона муносабатларда акс этмай қолмайди. Ҳаётда муваффақиятга эришиш учун фақат қатъият кўрсатиш зарурлигини унутманг;
2 ва ундан кам балл. Нега ўз кучингизга ишонмайсиз? Одамларга кўпроқ ишониш ва сизни қуршаган одамлар орасидан дўст излашингиз лозим.

1. Каримова В.М., Акрамова Ф.А. Психология. Маърузалар матни. – Т., 2005. 2. Климов Е.А. Основы психологии. – М., 1998.
3. Ғозиев Э.Г. Муомала психологияси. Т.,-2001.
4. Карнеги Д. Как завоевывать друзей и оказывать влияние на людей. — М., 1990.
5. Ғозиев Е.Г. Умумий психология. Тошкент. 2002.1-2 китоб.
6. Ғозиев Е.Г. Муомала психологияси. Т-2001.
7. Веденская Л.В, Павлова Л.А. Деловая реторика: учебное пособие для вузов.- М.:ИКС “МарТ”, 2004-512 с.
8. Немов Р.С. Практическая Психология Познание себя: Влияние на людей:Пособие для уч-ся-М:Гуманит. Изд.Сентр ВЛАДОС, 2003, - 320 с.
9. Ғозиев Э. Олий мактаб психологияси. – Т.: 1997.
10. Давлетшин М.Г. Ўқувчиларда техник қобилиятнинг ривожланиши. – Т.: 1991.
11. www.expert.psychology.ru
12. www.psycho.all.ru

Есть вопросы?

Место для подзаголовка