Нохчийн меттан дешаран урокан план. "Аьхке" 3 класс

Нохчийн литература

Тема: «Аьхке» Д.Кагерманов.

1алашо: Д.Кагермановн дийцар «Аьхке» дийцар довзийтар ; нийса а, шера а, кхеташ а дийцаран тексташ еша  1амор. Берийн ойлаяр, тидаме хилар , керланиг хаа лаам кхиор.Берийн 1аламе безам кхоллар.

Билгалбаьхна кхиамаш : берашна 1емар ду дийцаран тексташ хезаш еша т1аьхь – т1аьхьа ша-шена ешаре а  воьрзуш ; берашна 1емар ду шаьш ешначух кхета , ешначух шайна хетарг ала; берашна хуур ду текста юккъехь оьшу к1айдарг каро , еша. Берийн тидаме хилар  совдер ду.

Урок д1аяхьар.

1.     Ц1ера болх таллар.

а) Бераша д1адоьшу дийцар «Дог1а деанчул т1аьхьа..» М. Сулаевн.

2.Мотт шарбаран болх.

Зингат ,зингат , хьо мичахь ду?

1ежийн бешахь чай молуш ду.

Чай , чай, чай ду-

Чай ца кхаьчнарг –д1аволуш ву.

-Д1аеша байт дешдакъошца.

-Д1аеша байт ч1ога , хезаш дешнашца.

-Д1аеша  кхеташ, авторан дог-ойла а гойтуш.

-Муха дог-ойла кхоллало и байт ешча? (Самукъа долу)

-Маца  юьйцу иштта байт? ( Лечкъаргех ловзуш)

3.1алашо йовзийтар, белхан план х1оттор.

-Муьлха произведении евзар  ю вай тахана? (Вайна  девзар ю «Аьхке»  ц1е йолу дийцар)

-Мила ву  цуьнан автор? (Д.Кагерманов)

-Х1ун болх д1ахьур  бу вай  и дийцар девзаш?

Суна девзар ду  дийцар…

Суна вевзар ву цуьнан автор…

Суна 1емар ду  нийса а, кхеташ а еша.

Суна хуур ду  …..

-Вайна  тахана девзар ду Д.Кагермановн  дийцар « Аьхке» ц1е йолу дийцар. Шуна 1емар ду  нийса а, кхеташ а, шера а еша. Вайна 1емар ду  дийцаран т1ехь оьшу к1айдарг каро , еша.)

4.Керла  тема хьехар.

Хьехархочун  дош

Кагерманов Докка 

       Кагерманов Докка  вина  Хьалихар-Мартанан районан  Г1ойта  ц1е йолчу  юьртахь 1930-чу шарахь. Шен хенарчу массо а нохчочун  сана ,  Доккина  ша  вина де  ца  хаьа, асаран  хенахь вина  ша боху  цо.

     Кагерманов Доккин  берашна  язйина масех книжка  араяьлла : «1имран  а , цуьнан доттаг1ий а» (1985 шо),  «Лаьмнашкахь б1аьсте» (1987 шо), « 1уьйренан аьзнаш» (1981 шо)

   1985 –чу шарахь Муталибов Зайндис  кечйинчу  «Хьалхара г1улчаш»  ц1е йолу гулар юккъехь яра  Доккин дуьххьарлера стихаш. Цул т1аьхьа , 1962-чу шарахь , «Къоначийн аьзнаш»  ц1е йолуш стихийн гулар  х1оттийра Эдилов Хас-Мохьмада а, сулаев Мохьмада а  Цунна т1ера дешархошна  евзира Доккин  дуккха  а керла  стихаш

а) Хьехархочо  д1адоьшу Д. Кагермановн «Аьхке» дийцар.

аь) Дийцар д1адоьшу  дешдакхошца , хьехархочун эшарехь  хезаш.

5.Сада1аран миноташ.

6. Керла тема кхин д1а а хьехар.

а) Бераша з1енаца д1адоьшу дийцар.

аь) Чулацамах къамел дар.

-Шеран муьлха зама ю дийцар т1ехь ялийнарг? (Аьхке)

-Маса баттахь лаьтта иза?

-Муьлхачу батто болабо аьхкенаш МУР? (Июно)

-Х1ун билгало ю июнь беттан?  (Цу баттахь дуьне-1алам т1айп- тайпанчу беснашка доьрзу)

-Муха кхета шу «Ков-кертахь , сайри чохь дерг лахдаларан, арахьдерг дукъдаларан  билгала бу» бохучух ? (Адамаша даханчу шарахь гулдина ялта лахло  цу баттахь, ткъа кху шарана арахь д1адийнарг  кхуьу.)

-«Аьхка хье ца кхехкийча -1ай яй ца кхехка».Цунах муха кхета шу? ( Аьхка болх ца бича , 1ай  ялта ца хуьлу)

-Стенах даккхийде  адам?

б) Къастош ешар.

-Х1ун боху июнь батах? Д1аеша и к1айдарг.

-Стенах самукъадолу адамийн, накхармозийн? Д1аеша цунах лаьцна йолу к1айдарг.

-Муха хуьлу  ялта  аьхка? Д1аеша и к1айдарг.

-Х1ун боху ялташ чудерзорах лаьцна? Д1аеша и к1айдарг.

-Х1ун боху  ялта чудерзо  г1учу кегирхойх лаьцна? Д1аеша  и к1айдарг.

7.Рефликси.

-Х1ун 1еми шуна урокехь?

Суна девзи керла….

Суна 1еми дийцар нийса, шера….

Суна 1еми хьехархочун хаттаршна ….

Суна  хии оьшу к1айдарг  каро..

8.Жам1 дар.

-Муьлха дийцар дийши вай?

-Мила ву цуьнан автор?

-Стенах лаьцна дара дийцар?

-Х1ун  дара  шуна хазделларг?

9. Ц1ахь бан болх балар.

Шера д1адеша дийцар « Аьхке» Д. Кагерманов.