Открытый урок
родного языка (аварский) на тему:
«Прилагательное» (6 класс)
Учитель МКОУ «Арахкентская СОШ»
Абдулаева Айшат Умахановна
Тема: Прилагательное.
Дарсилмурад: ПрилагательноялъулграмматикиябгIаламатал ракIалде
щвезаризе; прилагательное лъугьунеб куц баян гьабизе: тексталда прилагательное ратизе; суффиксазулкумекалдалъунприлагательнияллъугьинаризе; хасалихълъиялъулхIакъалъулъбицине, гьелъиекколелгIаламаталзагьиргьабизе.
Алатал: Таблицаби, компьютер, тIабигIаталъулсуратал, карточкаби, тестал.
Дарсил ин
Дарсбайбихьи .
Такраргьаби
А) Цебераг1и.
Хирияллъимал! Жакъабугонилъеррагьарабдарс. ДарсидагIахьаллъигьабулеббуготIадерачIаралгьалбаз. АбибугогьоболвачIунаребкъобачIунгегиян. ГьоболгIемерасулгIумруберцинаб бук1унилан абула. Нилъецагьелкиналгоялкъабулгьарула. Жакъасебдарсил тема кколанилъеркаламалъулбутIаприлагательноялдатIасантакраргьабиялъулдарс. Нилъецадарсида хал гьабилакинабдаражаялданилъедагьеблъалебали.
Дарсиданилъецажакъа прилагательноялъулграмматикиял г1аламатал чIезарилавамисалалрачунбихьизабила.
(3-го цIалдохъанасухъекарточкабикьела)
- ЛъицабицинебкинабкаламалъулбутIакколеб прилагательное?
- Щибгьелъбихьизабулеб?
- КиналсуалазежаваблъунбачIунеб?
Баян гьаби: БитIунбуго, лъимал. Прилагательноялъзагьиргьабулапредметалъулхасиятсипат. Кинаб? Кинав? Кинай? Кинал? абуралсуалазежаваблъунгибачIуна.
-РачIа, лъимал, гьалприлагательноязедандекколелпредметиялцIаралратизе.
ХIеренай ,цебесеб , гIагараб , меседилаб , гьуинаб, инсулаб, чармилаб, тIагIамаб.
ГьалприлагательноялжинсгунформаялъулъкинабкаламалъулбутIагунрекъонккунбугеб?
(КарточкабиракIарила)
Б) ТIасабищул диктант.
ПрилагательноялратIаросунхъвазе.
Гiат1идаб вабечедабВIатанбугонилъер. НилъергьайбатабВатIаналдаругочIахIиялрохьал, рорхаталмугIрул. МугIруздасанчвахулелругохехалгIорал. ГьениррижулатIагIамалпихъал. РорхаталмугIруздакваналагIиял. Гьезнилъеекьолакьариябгьан, беэнабхIан, тамахаб квас, гьуинабрахь. РакI пана гьабуланилъерВатIаналъултIабигIаталъ.
-Лъимал, тексталдагIемерлъулформаялдаругелприлагательноялрате. (бицун)
ЧIахIиялрохьал, рорхаталмугIрул, хехалгIорал, тIагIамалпихъал.
-Лъимал, цолъулформаялдаругелприлагательноялрате.
ГIатIидаб, бечедаб, гьайбатаб, кьарияб, беэнаб, тамахаб, гьуинаб. -Лъимал, щибжокколебВатIан?
ВатIанбугощивавчигIурабвавижараббакI. - НужерВатIанщибкколеб?
НижерВатIанкколаЦIобокь-Миякьо, Дагъистан, Россия. - РачIалъималнилъецагьабкIиябгопредметиябцIаралъедандекколелприлагательноялхъвазин.
Эбел- хIеренай, хIалимаййокьулей, разияй, берцинай, хирияйгIагарай,гурхIулей.
ВатIан- гIагараб, кIудияб, хирияб, берцинаб, бокьулеб, гьайбатаб, бечедаб, чIухIараб.
Баян: Лъимал, эбелгиВатIангикколаинсанасебищунгогIагаралрагIаби. ГьелрагIабазеургъаралприлагательноялцоцадарелълъаралруго. ГьелъулмагIнакколаэбелйокьуларесеВатIангибокьуларилан. ЭбелцIуникколаВатIанцIуни, ялъуниВатIанцIуникколаэбелцIуни.
В). ПредложениялгIуцIегьалрагIабигун: эбел, ВатIан.
ХириябВатIанцIунизекколанилъеца. ДиегIумрукьурайгIаданкколаэбел
- Киналкицабилъалелнужеда? (лъалелкицаби рицине)
Г). ТворчествиябхалтIи. (ТIанкIазулбакIалдаприлагательнояллъезе, хал гьабизетексталъулъккарабхиса-басиялда)
… роолкъояллъугIана. ТIадещвана … хасалихълъи. Хасалихъекъоялкъокълъула. ГIадамаз … ретIелретIуна. Милъиршаби … улкабаздеунелнухдаратила. ГъутIбуздаса ... , … , … тIанхалгъунелруго. РагIа- ракьангьечIелгIатIилъабаздасан … гьурипулеббуго. ГIадамазжидергоахикьа … бачIинбакIарулеббуго.
Кинабхиса-баси ккарабтексталдажанибпредметиябцIаргун прилагательное лъурабмехалъ?
-МагIнаялъулрахъалъ текст цIубана.
-ПасихIлъибачIана.
-Текст берцинлъана.
БIитунбуго, лъимал, шагIирзабазвахъвадарухъабазжидергоасаралхъвазехIалтизарулаэпитетал-прилагательноял.
-ГьабтексталдалъагIалилкинабзаманалъулбищунеббугеб?
-ХасалихълъиялъулмоцIаллъункиналмоцIал колел?
-Кинабхиса-баси кколебтIабигIаталъул?
БитIунбуго, лъимал. Гьалежегинилъедагьоболлъухъбугохасалихълъи. Гьелдамеседилабиланабула. ЩайгурелъудалхасалихълъикколакьучIдасанготIабигIаталъулсуратхисизабулеблъагIалилзаман. ДагьалцерегIанцинруччунгIурччинготIанхазулцIунрукIаралгъутIбитIасатIанхалгигъенон, янгъизго, бесдаллъунхутулелруго. Сверухълъиялъул хал гьабурабмехалъ, меседгIодобхьварабгIадин, ракьгоцIунбугогIажаибалтIанхаз. Абибуго, лъимал, хасалихъеясалберцинлъулилан.
ГIалхулхIайваналгихасалоялдехIадурлъулахасалихълъиялъулмоцIазда. ГьелжидергорукIназухърахчула. Гьезжидеегонахърателгьабула, гIадамазгогIадин.
Д). Лъимал, хасалихълъиялдерахъаралкиналкучIдуллъалелнужеда?
« Хасалихълъи » - Р.Хамзатов.
ГIуруспоэтазуллъиебищунгобокьулеббукIарабхасалихълъи?
Пушкиние.
Стих-е «Унылая пора»
РачIа, лъимал, гьанжегьабтексталъулахирисебпредложениялъетIубарабсинтажисияб разбор гьабизе.
ГIадамазжидергоахакьагьарзаяббачIинбакIарулеббуго.
(ГIадат, хабар предложениял, тIибитI, тIубпредложениял,бетI. членал: гIадамаз, бакIарулеббуго; бетIгурелчленал: жидерго, ахакьа, гьарзаяб).
Е). Морфологияб разбор (бицун)
Берцинаб – прилагательное, берцинаб, качест.,гь.ж, цолъул форма.
Меседилаб – прилагатель.,Меседилаб, гьоркь. прил. гь.ж, цолъул форма.
Прилагательноялкина-киналрукIунел? (бицун)
Качествиял, бетергьанлъиялъулал, гьоркьоблъиялъулал.
Мисалалрече:
Качествиял Гьоркьосел Бетергьанлъиял
ЦIакъаб Жакъасебкъо Царалабпакру
Хехав ГIарцулабрачел ИнсулабтIалаб
ТIагIамаб Гъоркьисияб сон БацIиллгIамал
Эбелалъул бербалагьи
Фонетикияб разбор.
Гьарзаяб- 3сл, уд 2сл, рагь. гь [а], [а], [йа]
Рагьукъ- гь [гь] , [р] ,[у] , [к] 7х 8гь.
Ж). Падежаздесверизе (бицун): тIогьилалтIанхал, кIудияв.
Прилагательноялпадежаздекинсверулел.
Прилагательноялпадежаздесверуларо.
СверулапредметиябцIаралъулбакIалдахIалтIизабулаго.
ПредметиябцIаргунцадахъ.
Прилагательное кинлъугьунеб?
-ая, -яб,- себ,- суффиксазулкумекалдалъун.
РагIабижуран.
ХIалти 1 гьум 66
ХIалти 4 гьум 67
--Гьалприлагательноязесинонималратизе. КиналрагIабаздесинонималабулеб? (бицун,слайд)
ВатIан – улка.
Бечедаб – гьарзаяб, гIемераб.
Гьайбатаб – берцинаб.
БагIарарал – бухIарал.
ЦIорораб – квачараб.
--АнтонималкиналрагIабикколел? (бицун,слайд)
Къоял – сардал.
Хинал – квачарал.
Бечедаб – мискинаб.
КIудияб – гьитIинаб.
Рорхатал – тIуцал, лъухъал.
Хехал – хIинцал.
Кьарияб – азараб.
Гьуинаб – цIекIаб.
--РичIчIуларелрагIабазебаян.(слайд)
ГIидра
Гьарзаяб
Кьин
ГIатIилъаби
ТIуцаб.
--РекIеллъеялъул грамматика.
ХIалти 7 гьум. 60.
Ребусал.
ГIебаб.
БецIаб.
ЦIакъаб.
--Гьоркьохъебжинсалъулахирбугебприлагательноялхъван, цIезарегьалкъотIелаб.
лъ |
и |
кI |
а |
б |
|
х |
и |
р |
и |
я |
б |
цI |
а |
къ |
а |
б |
|
т |
и |
р |
и |
я |
б |
хъ |
а |
хI |
а |
б |
|
р |
а |
з |
и |
я |
б |
къ |
о |
къ |
а |
б |
|
кь |
а |
р |
и |
я |
б |
цI |
е |
кI |
а |
б |
|
кI |
у |
д |
и |
я |
б |
х |
е |
х |
а |
б |
|
|
|
|
|
|
|
х |
и |
н |
а |
б |
|
|
|
|
|
|
|
р |
и |
з |
а |
б |
|
|
|
|
|
|
|
1 «Мини сочинение»
«Хасалихъеахикь»
2 ХIалтIицIализе.
Вывод: Хириял, лъимал, художникаскраскабазулкумекалдалъунжидергосураткъачIалебгIадин, къачIананужецаприлагательноялъулкумекалдалъуннужергохIалтIаби. ПрилагательноялрукIинчIеланинилъер калам гьадинабпасихIаб, берцинаббукIинароан. Р.ХамзатовасжиндиргомацIалде, эбелалде, ВатIаналдебугеброкьикинзагьиргьабилеббукIараб «ГIагараб» абурабприлагательноял
букIинчIебани .
«ГIагараб авар мацI, диркинабгобечелъи, кинабгохазина, дирдарман, диргьаракь.»
3. Дарсилахиргьаби.
ЖакъасебдарсидадидабичIчIана, лъимал, нужедагьеб раздел бичIчIунбукIин.
Баркаланилъергьалбазе, дарсидерачIаралъухъ.
БаркаланужеегидарсидагIахьаллъигьабуралъухъ.
КъомехлъикI!
© ООО «Знанио»
С вами с 2009 года.