Паскаль программасына арналған жұмыс дәптері
Оценка 4.7

Паскаль программасына арналған жұмыс дәптері

Оценка 4.7
Рабочие тетради
docx
информатика
9 кл
29.01.2017
Паскаль программасына арналған  жұмыс  дәптері
Дәптерде оқушыларға Паскаль программасы туралы жаңа түсінік бере отырып , сол алған білімдерін қайта пысықтауға арналған тапсырмалар берілген. Оқушылар сабақ барысындаалған білімберін өз беттерінше оқып , ізденуге , шығармашылықпен айналысуға, есте сақтай отырып өмірмен байланыстыруға үйренеді. компьютерде тапсырмаларлды орындап нәтижесін көре алады.Дәптерде оқушыларға Паскаль программасы туралы жаңа түсінік бере отырып , сол алған білімдерін қайта пысықтауға арналған тапсырмалар берілген. Оқушылар сабақ барысындаалған білімберін өз беттерінше оқып , ізденуге , шығармашылықпен айналысуға, есте сақтай отырып өмірмен байланыстыруға үйренеді. компьютерде тапсырмаларлды орындап нәтижесін көре алады.
10а.docx

Күні: ......................................................................................

 

Тақырыбы:...........................................................................................

Тапсырма № 1

Қарама – қарсы  сөздерді  теңестір:

Блоктар     

 

қызметі

 

 

 

 

Басы

 

 

 

 

Мәліметті енгізу.

 

 

 

 

  Таңдау

 

 

 

 

Мәліметті шығару

                  

Жаңа сабақ

           Паскаль тілін 1968-1971  жж. Швейцарлық ғалым Никлаус Вирт оқып – үйренуге  қолайлы программалау  тілі ретінде ұсынған болатын . Бұл программа шықпастан  бұрын АЛГОЛ,ФОРТРАН,БЕЙСИК   программалары қолданылды.Бұл программаларға қарағанда паскаль программасы пайдалануға ыңғайлы әрі жеңіл деп танылып дүние жүзіне тез таралды. Паскаль тілінде жазылған программаны  компьютерде жазу және қатесін  жөндеу  өте жеңіл болды. Сондықтан   жалпы  білім  беретін  фмектепдер программалауды  оқытуда  осы Паскаль  тілі таңдалып алынған. Программа  бір есепті , белгілі бір мәселені  шешуге арналған.  Паскаль тілінде программа жеке – жеке жолдан тұрады.Оларды теру,түзету арнайы мәтіндік  редакторлар арқылы жүзеге асырылады. Бір қатарға  бірнеше команда жазуға болады.бірақ олар үтір нүкте арқылы ажыратылады. Паскаль тілінде программа  үш  бөлімнен  тұрады.: Тақырып  жолы, сипаттау  бөлімі және  операторлар  бөлімі.   Прграмманың  тақырып  жолы  PROGRAM  қызметші сөзінен басталады. Одан кейін программаның  объектілерінің сипаттау  бөлімі жазылады. Бұл  бөлім   программадағы  айнымалылар, тұрақтылар тәрізді  объектілердің  жалпы қасиеттерін  алдын ала анықтап алуға көмектеседі.  Программаның соңғы және негізгі бөлімі операторлар  бөлімі болып табылады. Ол BEGIN түйінді сөзінен басталып  барлық атқарылатын операторлар жеке жеке жолдарға жазылып біткен соң END түйінді сөзімен аяқталады.

 

Тапсырма № 2

 

Венн диаграммасы

 

 

Алгоритм                                                                                    Паскаль

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Өзіңді өзің бағала:

«5»

«4»

«3»

«2»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Күні: .........................................  Тақырыбы:...........................................................................................

Техникалық диктант алу.

1. тақырып жолында есеп деген атау берілген.              Program  esep;

2. Айнымалылар  бөлімінде а,в,с  нақты сан деп белгіленген;

3. операторлық жақаны аамыз;

4. а,в,с  мәндерін енгіземіз

5. У – ке а,в,с мәндерінің қосындысын меніктейміз;

6. шығару операторы   арқылы у – тің мәнін шығарамыз;

7. Операторлық жақшаны жауып программаны аяқтаймыз.

 

..........................................................................................................................................................................

 

..........................................................................................................................................................................

 

..........................................................................................................................................................................

 

..........................................................................................................................................................................

 

..........................................................................................................................................................................

 

..........................................................................................................................................................................

 

..........................................................................................................................................................................

 

..........................................................................................................................................................................

 

Бүгінгі сабақ :

     

 

             Екінші бөлімнің болуы міндетті болып табылады. Басқа блокқа кірмейтін блок негізгі ( глабальді ) болып табылады. Ал блок ішіндегі блок – жергілікті (локальді ) блок деп аталады.  Кез келген программа синтаксистік ереже бойына тақырып пен блоктан тұрады.  Негізгі блок – негізгі программа блогы, сондықтан ол басқаблоктарға кірмейді. Жергілікті блоктарға процедуралар мен функциялар кіреді, олар кейбір программада болмайды.

 

 

 


                        Программа құрылымының диаграммасы.

   Программа тақырып жолы, сипаттау бөлімі, және операторлар бөлімімінен тұрады.Сипаттау бөлімі толық болған жағдайда 7 бөліктен тұрады:

  1. кітапханалық модульдер атауларының тізімі.
  2. білгілерді сипаттау;
  3. Тұрақтыларды сипаттау;
  4. Мәліметтер типтерін анықтау;
  5. Айнымалыларды сипаттау;
  6. процедураларды сиптаттау;
  7. Функцияларды сипаттау.

   Программаның алғашқы бөлімі – амалдарды сипаттау бөлімі болып табылады. Олар Белгілерді сипаттау бөлімі – ол программаның  бір жолын, операторын ерекелеп белгілеу үін қолданылады. Белгіні сипаттау пішімі:  Label 1 –сан,2 – сан...к – сан, 1-атау, 2-атау,..н-атау.  Тұрақтыларды сипаттау – П.Тұрақтылар өз мәнімен немесе оған қойылған атау арқылы  берілуі мүмкін. Піімі const атау1= мәні ; т.б.

  Айнымалыларды сипаттау бөлімі Var қызметі сөзі арқылы жазылады. Олардың типтері көрсетіледі. Операторлар бөлімі Begn,end  түйінді сөздері арқылы белгілейміз және оларды операторлық жақа деп атаймыз.

 

Тапсырма  № 2

 Кестені толтыр

Тапсырма № 3

 

2.Программа құру

             А= В+С

А -?;                в- бүтін сан;               С- нақты сан.

..........................................................................................................................................................................

 

..........................................................................................................................................................................

 

..........................................................................................................................................................................

 

..........................................................................................................................................................................

 

..........................................................................................................................................................................

 

..........................................................................................................................................................................

 

Өзіңді өзің бағала:

«5»

«4»

«3»

«2»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Күні: .......................................Тақырыбы:...........................................................................................

 

               Паскаль тілінің программасы блоктардан құрылады. Қандай да бір блок ішінде кішігірім блоктар орналасуы мүмкін. Блоктар екі бөлімнен тұрады, олардың алғшқысы мәліметтерді сипаттау бөлімі, ал екіншісі – сол мәліметтерді пайдаланып, әр түрлі әрекеттерді (операцияларды, амалдарды) атқару бөлімі.

              Міндеттерді сипаттау бөлімінің болуы міндетті емес, ал екінші негізгі бөлімі болуы міндетті. Басқа блокқа кірмейтін блок негізгі (глобальді) блок болып саналады блок ішіндегі блок – жергілікті (локальді) блок деп аталады.

Программа тақырыбы

 

блок

 
 


                                                                                                                                                     

 

                 Белгілерді сипаттау. Белгі программаның бір жолын, яғни бір операторын ерекшелеп белгілеу үшін қолданылады. Бұл белгі арқылы қажетті жағдайда программаның кез келген жолынан осы белгісі бар операторға көшіп, оны қайталап кезексіз орындауға болады.

                Тұрақтыларды сипаттау. Программадағы тұрақтылар өз мінін (мысалы, 5, 14, 13.5 т.б.) немесе оған қойылған атау арқылы белгілеуі мүмкін.

                Пішімі: const атау 1=мәні; атау 2 =мәні;...., атау n =мәні;

                Мысалы, const рі =3.14; е =2.7; a = `bol`; max = 1000;

                Айнымалыларды сипаттау. Программада пайдаланатын айнымлы шамалардың атаулар тізімі және олардың топтастырылып көрсетілген типтері төмендегі пішімде сипаттау бөлігінде көрсетілуі қажет.

                 Пішімі: var   айнымалы атауларының

                                       тізімі:                         тип:

                Мысалы:  var af, m, n:                      integer;

                                    h, sg:                               real;

                                    d, ch:                             char;

                                    kd, b:                            boolean;

Операторлар бөлімі

                Программаға енетін айнымалылар мен тұрақтыларды, сандарды пайдаланып түрлі әрекеттер (нұсқау, жарлық) орындай алатын сөйлемдерді Паскаль тілінде операторлар, ал алгоритмдік тілде командалар деп атайды. Операторлар қарапайым және күрделі (құрама командалар) деп екі топқа бөлінеді. Вegin және end түйінді сөздері операторлық жақшалар деп аталады. Оператор дегенімізалгоритмді жүзеге асыру барысында орындалатын іс-әрекеттерді анықтайтын тілдің қарапайым сөйлемі. Олар жазылу ретіне біртіндеп бірінен кейін бірі тізбектей орвндалады.

Операторлардың жалпы жазылу түрі:

 Вegin

1-оператор;

2-оператор;

....................;

n-1- оператор;

n-оператор

end.

          Паскаль тіліндегі операторлар қарапайым және құрама (күрдлі құрылымды) болып екіге бөлінеді.

          Қарапайым операторлар деп құрамына басқа операторлар енбейтін (меншікте шартсыз көшу, процедура шақыру) операторларды айтады.

          Құрама операторлар біренше операторлардан құралады, оларға: Шартты операторларды таңдау операторы, қайталау операторлары жатады.

Операторлар

 
 

 

 


   

 

 

 

 


Операторлардың жіктелуі

Паскаль тілінің қарапайым операторлары

              Меншіктеу операторы. Меншіктеу операторы барлық тілде пайдаланатын негізгі оператор болып табылады. Математикадағы қарапайым теңдеу тәрізді айнымалылар сандық мән беру бұл жағдайда меншіктеу операторы деп аталады. 

               Меншіктеу операторы жазылан өрнектердің мәнін есептеп, оны айнымалы меншіктеу үшін қолданады. Өрнек мәнінің типі айнымалының типіне міндетті түрі сәйкес келуі тиіс. Оператордың жазылу ережесі: <айнымалы атауы>: = <өрнек>;

Мұндағы <айнымалы атауы> - айнымалы идентификаторы, : = - меншіктеу белгісі, <өрнек> арифметикалық өрнек немесе сан.

                 Бұл оператор екі міндет атқарады:

                 1. Айнымалылардың белгілі мәндері бойынша арифметикалық өрнектін сандар

                     мәнін есептейді.

                 2. Табылған мән айнымалы атауына меншіктеледі, яғни анықталған мән санды

                     Айнымалыға сәйкес компьютер жады ұяшығыа орналасады.

                  Көшу операторы. Көу немесе шартсызкөшу операторы операторлардың рет-ретімен орналасуын бұзып, келесі атқарылуды, яғни белгісі бар операторға көшуді орындайды. Бұл оператор GOTO (көшу) түйінді сөзінен басталады да, одан кейін LABEL бөліміне сипатталған белгі атауы жазылады. Көшу операторының форматы:

                  GOTO <белгі >;

                  мұндағы <белгі > - LABEL бөлімінде сипатталған белгінің біреуі.

                  Мәліметтерді енгізу операторы READ (ағылшынша оқу). Оператордың жалпы

                  түрі.

                  READ(al, a2,…,an);

                  READLN(al, a2,……,an);

                  READLN;

 Шығару операторы. Паскаль тілінде нәтижені экранға шығару үшін WRITE

                  операторы қолданылады.

                  WRITE (al, a2,…,an);

                  WRITELN(al, a2,……,an)

Тапсырма № 1

Компьютермен жұмыс

  1-мысал.  Екі  санның қосындасын табу программасын құру керек.

                  Program kosindi;

                  Var a, b, x  integer;

                  Begin

                  Write (‘a, b-сандарын енгіз');

                   Readln(a, b);

                   X:=a+b;

                   Writeln(‘x =’,x);

                  End.

 

Нәтижесінде:   х=

 

 2-мысал. Екі санның бөліндісін табу программасын құру керек.

                  Program bolindi;

                  Var a, b, x:real;

                  Begin

                  Write (‘a, b-сандарын енгіз');

                   Readln(a, b);

                   X:=a/b;

                   Writeln(‘x=’,x);

                   End.

Нәтижесінде:   х=

 

Тапсырма № 2

 

  • Оператор дегеніміз не, олар қандай топтарға жіктеледі?

 

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

 

  • Меншіктеу операторы қандай қызмет атқарады?

 

·         .............................................................................................................................................................

 

·         .............................................................................................................................................................

·          

  • Көшу операторы не үшін қажет?

 

.............................................................................................................................................................

 

.............................................................................................................................................................

 

  • Меншіктеу операторының форматы.

 

.............................................................................................................................................................

 

.............................................................................................................................................................

 

  • Енгізу және шығару операторларының атқаратын негізгі міндеттері қандай?

 

.............................................................................................................................................................

 

.............................................................................................................................................................

 

  • Енгізу операторының жалпы форматы қандай?

 

.............................................................................................................................................................

 

.............................................................................................................................................................

 

  • Шығару операторының жалпы форматы қандай?

 

.............................................................................................................................................................

 

.............................................................................................................................................................

 

 

 

Өзіңді өзің бағала:

«5»

«4»

«3»

«2»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Күні: ......................................................................................

 

Тақырыбы:...........................................................................................

ПС. Паскальға сандарды, мәндерді қалай енгіземіз? Паскаль шығарған есептің жауаптарын қалай көруе болады?

1. Шамаларды сипаттау бөлімі

Жетінші сабақтағы программа құрылымын еске түсірейік.

1. тақырып

 

program программа аты жазылады;

2. сипаттау бөлімі

 

Var типтері көрсетілген айнымалылар;

 

 

begin

3. операторлар бөлімі

 

   Операторлар;

 

 

end.

Мұндағы шамаларды сипаттау бөлімінде үш түрлі шаманың сипатталуын қарастырамыз.

1.  Белгілерді сипаттау. Программадағы операторды символдармен (әріптер, сандар, аралас символдар) белгіп қоюға болады. Сонда Паскаль программаның кез-келген жерінен осы операторға оралып оны кезектен тыс орындай берді. Белгіні сипаттау бөлімінде былай көрсетеді:

label: 10, 200, aaa, bbb, 500;  Мұнда label түйінді сөзінен кейін программа ішінде кездесетін белгілер көрсетілген.  Белгісі бар гоператорға өту үшін goto түйіндес сөзі қолданылады. Мысалы: goto 200;  200-деген белгісі бар операторға өтеді. Бұл оператор (200) программаның қай бөлігінде (ортасы, соңы, бас жағы) тұрса да бәрі-бір.

1.       Тұрақтыларды сипаттау. Программада тұрақтылар өз мәнімен (5, 14, 13.5...) немесе оған қойылған атау арқылы беріледі. Осы атау арқылы оны программаның кез-келген жерінде қолдана береміз. Сипаттау бөлімінде тұрақтылар const түйіндес сөзімен беріледі.  Жазылу түрі:

Const atay1=мән, atay2=мән2, atay3=мән,...

Const p=3.14, e=1.6E-19, max=10000,...

3.  Айнымалыларды сипаттау. Паскаль-программада қолданылатын айнымалылардың атауларын сипаттау бөлімінде var  түйінді сөзінің көмегімен көрсетеміз.

Жазылу түрі (пішімі):

var айнымалылар тізімі: типі;

мысалы:   var     i, j, k:integer;

                           x, y:real;  name: string;   т.с.с.

2. Операторлар бөлімі

Паскаль құрылымын өткенде танысқанымыздай операторлар бөлімі begin – end. түйінді сөздерінің аралығына, «;» таңбасымен бөлектеніп жазылады. Паскаль программа әрқашан program түйінді сөзінен басталып жазылады.

Жазылу түрі:     program атау (input, output);  Кез-келген программада кіріс (input) – шығыс (output) процедуралары қолданылатындықтан бұл екі сөзді жазбауға болады. Егер программада басқа стандартты файлдар қолданылатын болса олардың атын жақша ішіне жазып қоюға болады.

Сонымен кез-келген программада мына бөліктер болуы міндетті.

1. тақырып

program атау;

2. сипаттау бөлімі

var айнымалылар: тип;

3. операторлар бөлімі

begin

  операторлар;

end.

3.  Шығару операторы. Нәтижені немесе кез-келген ақпаратты экранға шығару үшін write немесе   writeln қарапайым операторлары қолданылады.

Пішімі:  write(a1, a2, a3, …, an);    мұнада жақша ішінде жәй айнымалы немесе апострофпен қоршалған мәтіндер болуы мүмкін. Writeln-нің ерекшелігі ол ақпаратты жаңа жолдан басып шығарады. Нақты сандарды басып шығарғанда оларға қанша орын берілетінін көрсетуге болады. Мысалы: x –сан болсын,

write(x,n,m);       Мұндағы:

х- ондық бөлшек сан,

n – х-тың барлық мәніне берілген орын саны,

m – х-мәніннің бөлшек бөлігіне берілген орын саны.

4.  Енгізу операторы. Мәліметті немесе кез-келген ақпаратты компьютерге енгізу үшін read немесе   readln қарапайым операторлары қолданылады.

Пішімі:  read(a1, a2, a3, …, an);    мұнада жақша ішінде жәй айнымалылар. Readln-нің ерекшелігі ол ақпаратты жаңа жолдан бастап оқиды. Айнымалыларға мән енгізгенде мәнді пернетақтадан теріп <enter> пернесін басамыз. Айнымалылар біреу немесе бірнешеу болса да осылай істейміз, болмаса жақшада қанша айнымалы (әріп) тұрса сонша мәнді арасын үтірмен бөліп жазып бірақ енгізуге болады. Тек айнмалы мен енгізілетін мәліметтің типтері бірдей болуы керек.  Мысалы: x –айнымалы болсын,

read(x);  Программада осы оператор кездескенде компьютер «тоқтап», экранға «?» белгісін шығарып, мәлімет енгізуіімізді күтіп тұрады. Біз тиісті мәнді (сан, сөз, т.б.) теріп <enter>-ді басамыз.

5.  Сызықтық программа –дегеніміз операторлары бірінен соң бірі жазылған және сол

ретпен атқарылатын программалар. 

 

Тапсырма № 1

Берілген есепті  компьютерге  теріп  жазып  шық.

№ 1 ЕСЕП: Берілген бүтін х, у екі санның қосындысын экранға кәдімгі жазуға ұқсас етіп шығаратын программа жазыңыз.

program esep01;

var      x,y:integer;

begin

  write(‘Екі бүтін сан енгізіңіз ’);

   read(x,y);

   write(x,’+’,y,’=’,x+y);

end.

Нәтижесінде:  ....................

№ 2 есеп Берілген   бүтін х,у екі  санының  көбейтіндісін шығаратын  программа  жазып  нәтижесін  жұмыс  дәптеріңе  түсір.

 

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

 

Тапсырма № 2

Техникалық диктант

Операторлар бөлімі............................................................................... түйінді сөздерінің аралығына, «;» таңбасымен бөлектеніп жазылады. Паскаль программа әрқашан ......................................    түйінді сөзінен басталып жазылады. Кез-келген ақпаратты экранға шығару үшін .................................................. немесе   ................................................................. қарапайым операторлары қолданылады. Мәліметті немесе кез-келген ақпаратты компьютерге енгізу үшін ............................................. немесе   ...................................................... қарапайым операторлары қолданылады. ............................................................................................ –дегеніміз операторлары бірінен соң бірі жазылған және сол    ретпен атқарылатын программалар

 

 

 

 

 

 


Тапсырма  № 3

   осы есептің программасын жазыңыз. Мұндағы m, x бүтін сандар. Төмендегі схеманы пайдаланыңыз.

prog… esep02;

var       ,:integer

:real;

be…

  w……

   r……

   y=….

   w…  

   readln;

e….

 

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

 

 

 

 

 

Өзіңді өзің бағала:

«5»

«4»

«3»

«2»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Күні: ......................................................................................

Тақырыбы:...........................................................................................

 

 

Тапсырма № 1 .

Тест  сұрақтарын алу.

 

1.     Паскаль тілін нешінші жылы оқуға ұсінды?

А) 1968-1972         б) 1968-1971                        в)         1968-1975

       2. Паскаль тілін кім ұсынды?

А)    Бэббидж                            б) Блез Паскаль                              в) Никлаус Вирт

        3. Операторлар бөлімі қандай қызметші сөздермен белгіленеді?

А) Writeln                   б) Readln                          в) begin... end

        4. Шығару операторын көрсет

А) Writeln                   б) Readln                          в) begin... end

        5.  Енгізу  операторын  көрсет

А) Writeln                   б) Readln                          в) begin... end

       6. Қызметші сөз дегеніміз қандай сөздер ?

А) Өзгертілмейтін сөздер                  б) Пайдаланушының өзі беретін сөздер                в) екеуіде дұрыс

        7. Программаның басы қандай сөзден басталады?

А)  Program                       б) End                      в)  Тақырып

         8. Программаның соңы қандай сөзбен аяқталады?

А)  Program                       б) End                      в)  аяқталды

 

Тапсырма № 2 .

 

Практикалық  жұмыс .Компьютер арқылы мына тапсырмаларға  программа құрамыз.

1 – тапсырма

Нақты А және В сандарының  квадраттарының  қосындысын  шығаратын  программа құр.

Program  San;

Var a,b,x:real;

Begin

Readln (a,b);

X:=Sgr(a)+Sgr(b);

Writeln (‘Kosindi =’X:2:4);

Readln End.

 

Нәтижесінде:............................................

 

 

2- тапсырма

Қызы 8,ал шешесі 38 жаста болса, қанша жылдан соң шешесі қызынан үш есе үлкен болады?

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

 

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

 

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3- тапсырма

Бірінші оқушы бір сағатта М себат, 2 – оқушы К себет, 3 –оқушы С – себет алма жинаса, олар t сағатта  қанша алма жинайды?

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

 

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

 

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

 

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

 

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

 

 

Өзіңді өзің бағала:

«5»

«4»

«3»

«2»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Күні: ......................................................................................

 

Тақырыбы:...........................................................................................

Тапсырма № 1

Өткен материалды қайталдау сұрақтары

  • Паскаль тілі қай жылдардан бастап қолданыла бастады?

 

.........................................................................................................................................................

  • Паскаль тілінде программа неше бөліктен тұрады?

 

.........................................................................................................................................................

  • Ғ10 пернесінің қызметі қандай?

 

.........................................................................................................................................................

  • Ctrl + Del, Ctrl + Ins, Shift + Del, Shift + Ins пернелері қандай қызмет атқарады?

 

.........................................................................................................................................................

  • Ғ5 пернесінің қызметі қандай?

 

.........................................................................................................................................................

  • Паскаль тілінде программаны тексеру қай перненің көмегімен орындалады?

 

.........................................................................................................................................................

  • АІТ + Ғ5 пернесі қандай қызмет атқарады?

 

.........................................................................................................................................................

  • Программаны орындауға жіберу қандай пернелер комбинациясы арқылы орындалады?

 

.......................................................................................................................................................

Өрнектер және олардың жазылуы

Өрнек деп  арифметикалық амал таңбаларымен біріктірілген айнымалылардың функциялардың, тұрақтылардың жиынтығын айтады. Өрнектегі арифметикалық амалдардың орындалуы олардың орналасу реті мен жақшалар арқылы өзгертіледі. Қарапайым жағдайда өрнек тек айнымалылардан, тұрақтылардан немесе функциялардан тұруы мүмкін. Мысалы:

(5+7*х)/1.8;                      (sin(x)+5* cos(2+х))/ In(х); т.б   

Математикада жазылуы

Программалау тілінде жазылуы

a + b

a - b               

(a + b)/ (a – b)

                                   a b       

exp (b * ln (a))

a + b

                                       xy            

(a + b)/(x * y)

1 + x

                       sqrt (1 + sqrt (x))

 

 

Алгоритмдік тілде (Паскаль, Бейсик, Си , т.б.) арифметикалық амалдардың орындалу тәртібі олардың математикадағы орындалу тәртібіне сәйкес келеді, яғни алдымен жақша ішіндегі амалдар, сонан соң көбейту, бөлу, қосу, азайту, т.б. амалдар орындалады. 

Реті

Амалдар түрі

Амалдар немесе оның элементі

1

Жақшы ішіндегі өрнектер

(    )

2

Функция мәндері

Фкнуциялар

3

Унарлық амалдар

@ , not, бірорынды +және -

4

Көбейту, бөлу түріндегі амалдар

*, /, div, mod, and, shl, shr

5

Қосу амалдары

+,-,or, xor

6

Қатынас амалдары

=, <>, <,>,<=, >=, in

Өрнектердің алгоритмдік тілде және программалау тіліндегі жазылуы да бір-біріне сәйкес келеді.

Паскаль тілінде өрнектер тек сызықты түрде жазылады.

Тапсырма №2

  • Тілдің алфавиті нелерден тұрады?

.......................................................................................................................................................

  • DIV және MOD функциялары не үшін қолданылады?

 

.......................................................................................................................................................

  • Программа қандай оператормен басталады?

 

.......................................................................................................................................................

  • Программаның негізгі бөлігі қандай түйінді сөзбен басталып, қандай сөзбен аяқталады?

 

.......................................................................................................................................................

  • Идентификатор дегеніміз не?

 

.......................................................................................................................................................

  • Жиым дегеніміз не?

 

.......................................................................................................................................................

  • Мәліметтердің типі дегеніміз не?

 

.......................................................................................................................................................

  • Мәліметтердің типтері қалай сипатталады, олар қандай қызмет атқарады?

 

.......................................................................................................................................................

  • Мәліметтердің қандай типтері бар?

 

.......................................................................................................................................................

 

 

  • Атаулардың типтері қалай сипатталады?
  •  

.......................................................................................................................................................

 

  • Паскаль тілінде стандартты функциялар қалай жазылады?

 

.......................................................................................................................................................

  • Арифметикалық өрнек дегеніміз не? Өрнектер Паскаль тілінде қалай жазылады?

 

.......................................................................................................................................................

Тапсырма  № 3

 Логикалық  есептердің шешімін тап

№ 1

Үстелде  5 стақан сүт тұрған еді. Әсел 1  стақандағы сүтті ішіп, стақанды үстелге қойды. Үстелдің үстінде неше стақан қалды?

Жауабы:................

 

№2

Баспалдақ 15 басқыштан тұрады. Баспалдақтың тура ортасында тұру үшін нешінші басқышты басу керек?

Жауабы:................

 

№3

50 саусақ көріну үшін неше баланың қолы керек?

Жауабы:................

 

№4

Түнгі сағат 11 – де жауын жауып тұрса, 24 сағаттан соң күн шығып тұруы мүмкін бе?

Жауабы:................

 

№5

4 және 5 сандарымен жазылатын барлық екі таңбалы сандарды ата.

Жауабы:................

 

№6

Жанар ақиқат тұжырым айтты. Марат оның сөзін қайталап айтып еді, ол жалған болып шықты. Жанар не айтты?

Жауабы:................

 

 

Өзіңді өзің бағала:

«5»

«4»

«3»

«2»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Күні: ................................Тақырыбы:...........................................................................................

 

Тапсырма  № 1

А) берілген программаның қатесін тап                              

                                                                                                      2)   Program  12esep:

 Program  myerror;                                                                        begin        var a,b:integer;

Begin                                                                                              Writeln (esepti chigar);

Writeln (‘Salem’);                                                                          a:=5.6;           b:=8.9             x:=a*b

Writeln (‘x-tin mani’);                                                                    Readln  end.

End.

Var x:integer;

 

Неше қате бар?........................................................................................................

 

 

Бүгінгі сабақ:

    

 

Шартты   тексеру операторлары мен цикл операторлары көбінесе құрылымдық  операторлар арқылы  ұйымдастырылады.

  Құрылымдық  операторлар.  Олар басқа операторларды  белгілі бір ереже бойынша  біріктіру жолымен  құрылады. Олар үш топқа – құрама , шартты, қайталау операторларына жіктеледі.

   Құрама оператор  бір – бірінен нүктелі үтір арқылы бөлінген бірнеше операторларды begin  және end   түйінді сөздерімен  шектей  отырып, оларды бір оператор тәрізді  орындалатын етіп  біріктіру жолымен  ұйымдастырылады. Құрама операторлар  шартт ыөту, таңдау  және  қайталау  операторлары  құрамында  жиі кездеседі.

  Құрама операторлардың ішінде тағы да құрама операторлар  болуы мүмкін.

 

Тапсырма № 2

Тапсырмаларды  орындап программасын  құр.

  1. Экранда  бүгінгі  күн жазылсын
  2. 1 – ші сабақ аты жазылсын
  3. 2-ші сабақ
  4. 3 –ші сабақ
  5. 4-ші сабақ
  6. 5-ші сабақ
  7.  6-шы сабақ
  8. Аты – жөніңді жаз.

 

 

 

 

 

......................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

 

 

Тапсырма  № 3

 

Жұлдызшаны пайдаланып  үйдің суретіне программа құр.

                        *

                     *    *

                   *        *

                   * * * *

                   *       *

                   *       *

                   * * * *

 

 

......................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

 

 

Өзіңді өзің бағала:

«5»

«4»

«3»

«2»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Күні: .................................................Тақырыбы:.....................................................................................

Тапсырма  № 1

Өткен материалды қайталау сұрақтары

  • Паскаль тілінде программа неше бөліктен тұрады?

 

·         ...............................................................................................................................................

  • DIV және MOD функциялары не үшін қолданылады?

 

......................................................................................................................................................

  • Мәліметтердің типі дегеніміз не?

 

......................................................................................................................................................

  • Мәліметтердің қандай типтері бар?

 

......................................................................................................................................................

  • Паскаль тілінде стандартты функциялар қалай жазылады?

 

......................................................................................................................................................

  • Var  операторының қызметі қандай?

 

......................................................................................................................................................

  • Const операторының қызметі қандай?

 

......................................................................................................................................................

  •  Readln операторының қызметі қандай?

 

......................................................................................................................................................

  • Writeln  операторының қызметі қандай?

 

......................................................................................................................................................

 

              Паскаль тілінің басқару операторларына шартсыз және шартты көшу, цикл (қайталау) ұйымдастыру операторлары жатады.

            Құрылымдық операторлар. Құрылымдық операторлар басқа операторларды белгілі бір ереже бойынша біріктіру жолымен құрылады. Олар үш топқа – құрама , шартты және қайталану операторларына жіктеледі.

            Құрама оператор. Құрама оператор бір–бірінен нүктелі үтір арқылы бөлінген бірнеше операторларды begin және  end түйінді сөздерімен шектей отырып, оларды бір оператор тәрізді орындалатын етіп біріктіру жолымен ұйымдастырылады.

Овал: begin Овал: end

оператор

 
 


 

 

 

 

 

Құрама оператордың синтаксистік диаграммасы

Мұндағы операторды шектеп тұрған begin   (БАСЫ),  end (СОҢЫ)  түйінді сөздері операторлық жақшалар деп аталады.

Шартты операторлар. Тармақталу процестері бар алгоритмдерді ұйымдастыру үшін шартты операторлар пайдаланылады. Турбо Паскальда екі шартты оператор бар, олар if  және  case.

Шартсыз көшу операторы. Шартсыз көшу операторы операторлардың рет – ретімен орналасуын бұзып, келесі атқарылуды белгісі бар операторға көшу ісін орындайды. Ол GOTO (көшу) түйінді сөзінен басталады, одан кейін LABEL бөлімінде сипатталған белгі атауы саны көрсетіледі.

Таңдау операторы (case)  бірнеше операторлардың ішінен таңдау жолымен тармақталуды ұйымдастырады.

 Мысалы:

 

Тапсырма  №  2

Компьютермен  жұмыс

Апта күндерінің реттік нөмірі бойынша олардың аттарын анықтайтын

программа құру керек.

Program kyn;

Var kyn: integer ;

Begin

            Write  (‘ kynnin aptadagi rettik nomirin engizinder: ‘ );

            Readln (kyn);

            Case kyn of

            1: writeln ( ‘ duisenbi’);

            2: writeln ( ‘seisenbi’);

            3: writeln ( ‘ sarsenbi’);

            4: writeln ( ‘ beisenbi’);

            5: writeln ( ‘ juma’);

            6: writeln ( ‘senbi’);

            7: writeln ( ‘ jeksenbi’);

Else writeln ( ‘ 1… 7 araligindagi sandardi engizinder’);

End

End.

Тапсырма  № 3

Жыл  бойынғы  сыныптың  білім  сапасына  программа  құр.

......................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Сабақты бекіту сұрақтары:

  • Құрылымдық  операторларға  қандай операторлар жатады?
  • Қарапайым және құрылымдық операторлардың айырмашылығы неде?
  • Құрама оператор деп қандай операторды айтамыз?
  • Паскаль тілінде  операторлық жақша дегеніміз не?

 

Өзіңді өзің бағала:

«5»

«4»

«3»

«2»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Күні: ............................Тақырыбы:...........................................................................................

Тапсырма  № 1

Мына  тапсырмаларды  толықтырып  программа  құрып компьютерде орында. Геометрия пәнінен алынған есептер

№ 1. Есептің шарты берілген, программасын   құр.

Көлбеу призманың бүйір қабырғасы мен  арасындағы бұрыш берілген. Биіктігін тап.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

 

 

         №2. Програма денесі берілген, толықтыр.

   .............................

   .............................

   .............................

   У: = х div 10;

   ............................

   ...........................

............................

   ...........................

 

 

№3. Құрылған программаның қатесін тексер

Program;

Var X: integer; y:real;

Begin read (x,a);

Y:=sqr (x) + 2*a – sqr(p/2+5*sin(0.1));

End.

 

 

№4. Программа құрылған, шартын өзің жаз.

   Program taban;

   Var a,b,c:integer; s:real;

   Begin read(a,b,c);

      P:=(a+b+c)/2;

      S:=sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c));

   Write(s); 

   End.

 

 

 

№5. Программаның басы мен аяғы берілген, денесін тап.

  Program paralli;

  Var p,s:integer; h:real;

  Begin read(p,s);

          …………….

  Write(h);

   End.

 

 

 

 

 

 

 

                № 6. Есептің шарты берілген, программасын құр.

  Тік төртбұрыштың екі қабырғасы берілген. Оның ауданын табатын программа жаз.

......................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

       № 7. Программасы берілген, шартын жаз.

  Program uzyndyk;

  Const m:=3.14;

  Var r,l:real;

  Begin read;

  R:=5.5;

  L:=2*pi*r;

  Write(‘radiusy 5.5 cm bolatyn shenber uzyndygy   35cm’);

  End.

                 8. Программаның қатесін тап.

  Program  san;

  Var x,y:integer; k:real;

  Begib read(x,y);

  Sqr(r)=(sqr(x)+sqr(y));

  Write(r);

  End.

                9. Программа денесі берілген, басы мен аяғын  толықтыр.

  ....................

  ....................

  ....................

  P:=(a+b+c)/2;

  S:=sqrt( p*(p-a)*(p-b)*(p-c));

  V:=s*4/3;

  …………….

  …………….

Тапсырма  № 2   Практикалық жұмыс

Тапсырма

  1. Мектеп тарихына программа құрамыз.
  2. Оқу жылдарындағы сыныптағы бала санына программа құрамыз.

Тапсырма  № 4     Сұрақ – жауап

  1. Тармақталу программасын құру кезінед қандай қызметші сөздерді  қолданамыз?

...................................................................................

  1. Таңдау программасын құру кезінде   қандай қызметші сөздерді қолданамыз.

...................................................................................

  1. Бұл программалардың сызықтық программадын айырмашылығы неде?

...................................................................................

 

 

Өзіңді өзің бағала:

«5»

«4»

«3»

«2»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Күні: ......................................................................................

 

Тақырыбы:...........................................................................................

 

Күні: ......................................................................................

 

Тақырыбы:...........................................................................................


 

Күні: .......................

Күні: .......................

Тапсырма № 2 Венн диаграммасы

Тапсырма № 2 Венн диаграммасы

Күні: .......................

Күні: .......................

Белгіні сипаттау пішімі: Label 1 –сан,2 – сан

Белгіні сипаттау пішімі: Label 1 –сан,2 – сан

Күні: .......................

Күні: .......................

Операторлардың жіктелуі Паскаль тілінің қарапайым операторлары

Операторлардың жіктелуі Паскаль тілінің қарапайым операторлары

Тапсырма № 2 Оператор дегеніміз не, олар қандай топтарға жіктеледі?

Тапсырма № 2 Оператор дегеніміз не, олар қандай топтарға жіктеледі?

Күні: ........................

Күні: ........................

Енгізу операторы. Мәліметті немесе кез-келген ақпаратты компьютерге енгізу үшін read немесе readln қарапайым операторлары қолданылады

Енгізу операторы. Мәліметті немесе кез-келген ақпаратты компьютерге енгізу үшін read немесе readln қарапайым операторлары қолданылады

Паскаль программасына арналған жұмыс дәптері

Паскаль программасына арналған  жұмыс  дәптері

Тапсырма № 3 осы есептің программасын жазыңыз

Тапсырма № 3 осы есептің программасын жазыңыз

Күні: .......................

Күні: .......................

Бірінші оқушы бір сағатта М себат, 2 – оқушы

Бірінші оқушы бір сағатта М себат, 2 – оқушы

Күні: ........................

Күні: ........................

Алгоритмдік тілде (Паскаль, Бейсик,

Алгоритмдік тілде (Паскаль, Бейсик,

Атаулардың типтері қалай сипатталады?

Атаулардың типтері қалай сипатталады?

Күні: .......................

Күні: .......................

Тапсырма № 3 Жұлдызшаны пайдаланып үйдің суретіне программа құр

Тапсырма № 3 Жұлдызшаны пайдаланып үйдің суретіне программа құр

Күні: .......................

Күні: .......................

Шартсыз көшу операторы. Шартсыз көшу операторы операторлардың рет – ретімен орналасуын бұзып, келесі атқарылуды белгісі бар операторға көшу ісін орындайды

Шартсыз көшу операторы. Шартсыз көшу операторы операторлардың рет – ретімен орналасуын бұзып, келесі атқарылуды белгісі бар операторға көшу ісін орындайды

Күні: ........................

Күні: ........................

Есептің шарты берілген, программасын құр

Есептің шарты берілген, программасын құр

Күні: .......................

Күні: .......................
Материалы на данной страницы взяты из открытых истончиков либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.
29.01.2017