PIRLS - boshlang'ich sinf o'quvchilarining matnni o'qish va tushunish darajasini baholovchi xalqaro dastur

23.02.2021

Кўплаб инсонлар Леонардо да Винчи исмини эшитишлари билан кўз олдиларига “Мона Лиза” асари келади. Ушбу расм Париждаги санъат музейида сақланади. Миллионлаб туристлар ҳар йили ушбу санъат асарини кўриш учун Парижга ташриф буюришади.
Ваҳоланки, Леонардо да Винчи нафақат рассом балки иқтидорли ихтирочи, инженер, архитектор ва ҳайкалтарош бўлган. Унинг кўплаб янги ва ғайриоддий ғоялари ҳам бўлган.
Леонардо да Винчи 1452 йилда отасининг шаҳар ташқарисидаги уйида Италиянинг Винчи шаҳри яқинида таваллуд топган. Унинг болалиги табиат қўйнида бутун атроф оламни ўраб турган ҳайвонлар ва жонзотларни кузатиш билан ўтди.
Кейинчалик Ленардо отаси билан Флоренцияга кўчиб ўтди. У ерда у машҳур рассом ва ҳайкалтарош Верроккьо қўлида ўқиш ва ишлашни бошлади. Верроккьо билан ишлаш давомида Леонардо ўз даврининг техникалари ҳақида кўплаб маълумотларга эга бўлди. Бу унга турли механизмларнинг қандай ишлашини тушунишга ёрдам берди.
Шунингдек у кўплаб бўёқларни аралаштириб керакли ранг ҳосил қилишни ва ҳайкалларни ясашда металдан қандай фойдаланишни ўрганиб олди.

Верроккьо нима билан машҳур бўлган?

23.02.2021

Манба:http://www.pirls.org/

6

PIRLS халқаро тадқиқотининг доимий иштирокчи мамлакатлари:

23.02.2021

PIRLS 2016-ХАЛҚАРО ТАДҚИҚОТ ДАСТУРИ ИШТИРОКЧИЛАРИ СОНИ

23.02.2021

Манба: http://centeroko.ru/

8

23.02.2021

Манба: http://centeroko.ru/

23.02.2021

9

Манба: http://centeroko.ru/

23.02.2021

23.02.2021

12

Тадқиқотда иштирок этувчи турли мамлакатларда бошланғич синфга мактаб ўқувчиларини қабул қилиш ёши турлича. Кўплаб мамлакатларда мактабга олти ёшдан қабул қилишади ва тўртинчи синфни 10,5 ёшда тугатишади.
БИРОҚ:

Англия, Янги Зеландия, Тринидад Тобагода – мактабга 5 ёшдан қабул қилишади ва аҳамиятли жиҳати PIRLS халқаро тадқиқотида ушбу мамлакатларнинг 5 синф ўқувчилари халқаро тадқиқотда иштирок этишади;


Швеция, Дания ва кўплаб Шарқий Европа давлатларида – мактабга 7ёшдан қабул бошланади ва ушбу мамлакатларнинг ўқувчилари қолган тенгдошларига нисбатан энг катта (10,7-10,9) ёшни ташкил этади.

23.02.2021

15

23.02.2021

16

23.02.2021

PIRLS ТАДҚИҚОТИДА АНГЛАБ ЎҚИШНИ БАХОЛАШГА ЙЎНАЛТИРИЛГАН ТОПШИРИҚЛАР ҚУЙИДАГИ ФОИЗЛАРДА ТАҚСИМЛАНАДИ 

23.02.2021

21

1.Узунлиги PIRLS: 1000 та сўзгача
PIRLS-literacy ўқиш саводхонлиги даражаси паст бўлган мамлакатлар учун 400-500 та сўз.
 

3. Тил Қисмлар 40 дан ортиқ тилларга таржима қилинади, шунинг учун таржима қулай бўлиши мухимдир.
Метафора ёки эпитет каби аниқ ифодали тасвирлаш сўзлари танланади.
Хеч қандай сўзлашувга оид лексика ёки сленг (жаргон) ишлатилмайди.
Хаддан зиёд ортиқча техник ифодалар олиб ташланади.

4. Мазмуни Матннинг мазмуни 9-10 ёшдаги ўқувчиларнинг ёш хусусиятларига мос келиши керак.
Айрим маданиятларга жуда хос бўлган мавзулардан четланмоқ керак.
Матн шу ёшдаги мактаб ўқувчилари учун қизиқарли ва завқли бўлиши керак.
Яхши ёзилган ва унчалик таниш бўлмаган бўлиши лозим.
5.Боғликлик ва кетмакетлик. Сюжетнинг мантиқий тузилишига риоя қилиш мухимдир.
Оддий ва мураккаб гапларнинг бир ҳил ишлатилиши.
Агар диалог устунлик қилса маълумотни бирлаштириб, мураккаб гапларни қўшиш керак.
Ахборот матнда матннинг структураси ва маълумотнинг
мантиқий кетма кетлигини сарлавхалар, жадваллар , графиклар каби визуал элементлар билан боғликлигини кузатиш шартдир.
 

PIRLS тадқиқотида матн харитаси мавжуд бўлиб, у матнинг долзарблигини аниқлашга ёрдам беради, масалан: у етарлича мазмунли ва тушунарлилигини аниқлайди. Матндаги мухим ғояларни ва уларнинг ўзаро муносабатларини кўрсатади. Асосий ғоялар, уларнинг муносабатларини ва матнни яратиш бўйича вазифаларни ишлаб чиқишга алохида эътибор қаратади.

Адабий харита – бадиий асарларнинг структурасини белгилайди.
Жанр – масалан: эртак, реалистик адабиёт, фантастика ва х.к.;
Мавзулар, сюжет, вазият, қахрамонлар, муаллифлик махорати
Ахборот харитаси – сюжетсиз матнлардаги маълумотларни қайд қилади.
Турлар – масалан: экспозиция, далил, жараён ва х.к. Асосий ғоялар, асосий ғояларнинг исботи, ташкилий шакллар, муаллифлик махорати.

Адабий харита. Ўқиш саводхонлигини текшириш бўйича вазифалар адабий харита ёрдамида берилади. Бундай вазифалар қуйидаги қадамларда белгиланади:

1-қадам. Матн хақидаги асосий маълумотни санаб беринг (сарлавха, сўзлар сони, ўқиш даражаси ва жанри)
2-қадам. Матннинг мавзусини аниқланг ва тасвирлаб беринг .
3-қадам. Вазиятни аниқланг ва таърифлаб беринг, асосий қахрамонларни санаб ўтинг, уларнинг исмини , фазилатларини ва вазифаларини ёритинг.
4-қадам. Асосий сюжет элементларини аниқланг, бундан ташқари муаммо ва зиддиятларни ечимини топинг.
5- қадам. Асосий воқеаларни ва эпизодларни санаб беринг .
6-қадам. Ёзувчи томонидан қўлланилган таянч иборалар ва луғатни, адабий ёки риторик услубларни аниқланг ва санаб беринг.

25

МАТННИ ТУШУНИШНИНГ ҲАР БИР ДАРАЖАСИДА ЎҚУВЧИЛАРДАН ТАЛАБ ЭТИЛАЁТГАН ХУСУСИЯТЛАР

23.02.2021

НАВБАТДАГИ ТАДҚИҚОТ 2021 ЙИЛДА ЎТКАЗИЛАДИ

23.02.2021

Манба:http://www.pirls.org/

27

3.Верроккьо нима билан машҳур бўлган?

Мақсад: Маълумот олиш ва фойдаланиш учун бадиий ўқиш тажрибасини шакллантириш
Жараён: Матнда мавжуд бўлган аниқ фактлар асосида хулосалар тузиш

23.02.2021

ТОМ УСТИДАГИ ГУЛЛАР
Ингиборг Сигурдардоттир

Мумкинми, мен сизларга ўзим билган бир онахон(буви) ҳақида ҳиқоя қилиб берсам. Аслида бу қария аёл энергия ва кучга тўла. Уларнинг ҳақиқий исми –Гунниона, лекин мен уларни Гунн – буви деб чақираман. Улар бизнинг ноҳиямизга кўчиб келишларидан олдин шаҳар ташқарисида қишлоқда яшаганлар. Уларнинг қишлоқдаги уйи ҳудди қўғирчоқнинг уйига ўхшарди.
Уйларининг кичик деразачалари бор ва томида ўт ўсар эди. Шунингдек, томда гуллар ҳам ўсар эди! Гунн буви уйида бир ўзи яшар эдилар, лекин уларга ҳеч қачон ёлғизлик сезилмаган чунки уларни эрмак учун: сигир, еттита товуқ, иккита қўй ва мушуклари бор эди.
Тўсатдан бир кун Гунн буви бетоб бўлиб қолдилар.

САВОЛ: ТОМ УСТИДАГИ ГУЛЛАР
Ингиборг Сигурдардоттир

Ушбу уйлардан қай бири Гунн бувининг қишлоқдаги уйига кўпроқ ўхшайди?

Сизда айтарли ҳеч қандай касаллик йўқ лекин барибир шаҳарга кўчиб ўтишингиз керак – деб айтди шифокор. Ёлғиз бу ерда яшашингиз ўринли эмас, агарда Сиз тўсатдан ховлида йиқилиб оёғингизни синдириб олсангиз сигирингиз мени чақириб кела олмайди - дея шифокор танбеҳ берган бўлди.
Мен ўзим ҳақимда қайғура оламан хафасираган ҳолда – жавоб берди Гунн буви. Лекин бирдан хаёлларидан балким шаҳарда яшаш қизиқарлироқдир деган ўй ўтди.
-Яхши!- дедилар бирдан.
Мен шаҳарга кўчиб ўтаман.
Ва тез орада уйларини (фермалари)ни сотиб бизнинг ноҳиямиздан уй сотиб олдилар.

Ушбу ҳикоя ким томонидан сўзлаб бериляпти?
А) буви
Б) болакай
С) шифокор
Д) фермер

Нима учун шифокор Гунн бувини шаҳарга кўчиб ўтиши учун қарор қабул қилди?
А) чунки буви дўстларисиз ёлғиз эди
Б) чунки у ерда буви қариндошлари билан яшаши мумкин эди
С) чунки буви ўз жониворларига бошқа қарай олмас эди
Д) чунки уларга бирор- бир ғамҳурлик керак бўлиб қолса шаҳарда кимдир уларга қарай олар эди.

Гунн буви ўз хайвонларини нима қилиши керак эди? Улар ахир, ўзлари билан шаҳарга хайвонларини олиб кета олмайдиларку - тўғрими? Бахтга қарши қўшни ферма одамлари бувининг ҳайвонларига мамнуният билан қараб турадиган бўлишди. Лекин барибир Гунн бувига ўз яқин дўстлари бўлмиш ҳайвонлари билан хайрлашиш осон бўлмади. Буви шу қадар ўзларини йўқотиб қўйдиларки охир оқибат мушуклари Момиқвойни ўзлари билан олиб кетишга қарор қилдилар. Улар ўзларини барча юкларини юк машинасига ортиб янги уйлари томон равона бўлдилар. Улар хаяжонга берилиб тезроқ шаҳарни кўришга ошиқар эдилар. Шу қатори мен ҳам хаяжонланардим. Ва сабрсизлик билан бизнинг уйимиз қарама-қаршисига ким кўчиб келаркин, балки у бирор болакайдир мен билан ўйнаши мумкин бўлган. Лекин афсус у Гунн буви эди.
Яхшиямки ҳар қалай уларнинг мушуклари бор эди. Гунн буви ўзларининг янги уйларини кўриб унчалик хурсанд бўлмадилар. Бу фақат даҳшат!- дедилар. Деворлар жуда силлиқ ва оқ. Мана бу деразаларга қаранг жуда катта. Сўнгра улар сукут сақладилар. – Мен уйга қайтаман!- дедилар ва йўлак томон юрдилар. Бирдан улар деразадан сакраган мушукларини кўриб Момиқвой дея бақирдилар.
Мен уларга зудлик билан ҳаяжонланманг момо мушугингиз ойнадан сакраб балконга тушди дедим, қаранг! Буви балконга отилдилар. Ва балконга кириб бирдан мушукларини унутдилар қаршиларида кенг балкон ва узоқдан тоғлар ва ҳатто денгизнинг бир қисми кўриниб турар эди.

6. Гунн буви нима учун мушук ойнадан сакраганда қичқирдилар?

Мақсад: Маълумот олиш ва фойдаланиш учун бадиий ўқиш тажрибасини шакллантириш
Жараён: Матнда мавжуд бўлган аниқ фактлар асосида хулосалар тузиш