Поурочное планирование по программе предмета ГО

Планирование по программы ГО

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ELM VƏ TƏHSİL NAZİRLİYİ

ŞİRVAN-SALYAN REGİONAL TƏHSİL İDARƏSİ

M,Osmanov adına 20№li tam orta məktəbin

“MÜLKİ MÜDAFİƏ” QƏRARGAHI

ÜMUMTƏHSİL MƏKTƏBLƏRİNİN

2,5 və 6-cı SİNİFLƏRİ ÜÇÜN “MÜLKİ MÜDAFİƏ” FƏNNİ ÜZRƏ

PROQRAM MATERİALLARININ

PLANLAŞDIRILMASI

Sinif rəhbərləri üçün metodik vəsait

ŞİRVAN-2024

T Ə Ş K İ L A T İ-M E T O D İ K G Ö S T Ə R İ Ş L Ə R Azərbaycan Respublikası Nazirlər kabinetinin 193 saylı qərarı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında fövqəladə hadisələrdən müdafiə sahəsində əhalinin hazırlanması qaydaları”na müvafiq olaraq mühafizə bilikləri ölkənin 8 yaşından yuxarı bütün vətəndaşlarına öyrədilməlidir.Bu məqsədlə məktəblərin tədris proqramlarına ümumi orta təhsilin tərkib hissəsi olmaqla “Mülki müdafiə” fənni daxil edilmişdir.Şagirdlərə bu fənnin öyrədilməsindən başlıca məqsəd onları fəlakətlərin, qəzaların nəticələrindən, eləcə də müasir silahların təsirindən mühafizə olunmağa hazırlamaqdır.

Ümumtəhsil məktəblərində mülki müdafiə(MM) məşğələləri 2,5 və 6-cı siniflərdə keçirilir.

Şagirdlərin ikinci sinifdə qazandıqları bilik, bacarıq və vərdişləri üçüncü və dördüncü siniflərdə-sinifdənxaric vaxtda möhkəmləndirmək, beşinci və altıncı siniflərdə əldə etdiyi vərdişləri isə yeddinci,səkkizinci və doqquzuncu siniflərdə eləcə də məktəbdənkənar müəssisələrdə keçirilən tədbirlər vasitəsilə təkmilləşdirmək lazımdır.Əsas təhsil pilləsində bu kurs üzrə bacarıq və vərdişlərin təkmilləşdirilməsi məşğələlərinin təşkili sinif müəllimi və sinif rəhbərinin vəzifə borcudur .

X-XI siniflərdə isə “Mülki müdafiə” dərsləri daha geniş şəkildə

“ÇAĞIRI-ŞAQƏDƏRKİ HAZIRLIQ” fənnin bir bölməsi kimi tədris olunur.

Tibbi mövzular üzrə məşğələ aparmağa məktəblərin tibb işçiləri, səhiyyə orqanlarının, “Qızıl Aypara” Cəmiyyəti yerli təşkilatlarının ayırdığı şəxslər,habelə “Tibbi biliklərin əsasları” kursunu bitirmiş fənn müəllimləri və biologiya müəl-limləri də cəlb olunmalıdırlar. Ümumtəhsil məktəblərində mülki müdafiə məşğələləri digər fənlərdə kimi keçirilir.Bu məşğələləri keçirməyin xüsusiyyəti öyrədilən materialların praktiki təmayülə malik olmasıdır.

Aşağı sinif şagirdlərinin psixoloji xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq praktiki məşğələlərdə oyun metodikasından istifadə etmək,yarış keçirmək,bununla da uşaqlarda öyrədilən fənnə maraq və müsbət əhvalruhiyyə yaratmaq məqsədyönlüdür.

Məşğələnin aparılması metodikasının əsasını-müəllimin qısa söhbəti, fəaliyyət qaydasını (üsulunu) nümunəvi göstərməklə onu dəqiq izah etməsi,bu qayda və üsulları yerinə yetirməkdə şagirdlərdə əməli vərdişlər yaratmaq üçün onlarla məşq keçirilməsi təşkil etməlidir. Məşğələlərə daha səmərəli hazırlaşmaq və onları keyfiyyətli keçirmək məqsədilə müəllim mülki müdafiəyə dair metodiki və əyani vasitələrdən geniş istifadə etməlidir. Məşğələlərə hazırlaşarkən elektron resurslardan istifadə etmək də çox faydalıdır.İnternetdə kifayət qədər PPT və vido materiallar var.

Hər bir mövzu üzrə məşğələ ərəfəsində məktəbin hərbi rəhbəri qısa təlimat verməlidir.Məşğələlərdə hansı mülki müdafiə avadanlığından, slaydlardan, elektron resurslardan necə istifadə etmək barədə daha təcrübəli mütəxəssisin,eləcə də hərbi rəhbərin məsləhətləri müəllimlər üçün əsas olmalıdır.

Məktəbdə hərbi rəhbər tərəfindən hər bir mövzu üçün, heç olmasa , minimum əyani vəsaitlər dəsti yaradılmalı,ondan müxtəlif siniflərdə istifadə edilməsi ardıcıllığı dərs cədvəllərindən asılı olaraq müəyyən edilməlidir.

Aşağı siniflərdə mülki müdafiə məşğələləri aparılarkən nəzərə alınmalıdır ki,bu mühafizə məsələlərilə, geniş mənada isə, hərb işinin,ən bəsit də olsa, elementlərilə ilk tanışlığıdır.Burada şagirdlərdə müəyyən anlayışlar verməklə bərabər,onlarda bu işə tədricən maraq, həvəs yaradılması,sonra isə bacarıq və vərdişlər aşılanması yuxarı siniflərdə keçirilən “Çağırışaqədərki hazırlıq” fənninin tədris keyfiyyətinə müsbət təsir göstərər,məktəblilərin ümumi hərbi-vətənpərvərlik tərbiyəsi üçün də son dərəcə əhəmiyyətli rol oynayar.

Dünyadakı hərbi-siyasi,regiondakı geo-siyasi vəziyyət mülki müdafiə sahəsində müasir bilik və bacarıqların öyrədilməsinə daha ciddi yanaşmağı tələb edir.

”Mülki müdafiə” fənnini tədris edən müəllim daim öz üzərində çalışmalı, yenilikləri izləyərək öz işini daha effektiv qurmalıdır.

Planlaşdırmanı hazırladı:

Rəfail Əliyev, istefada olan zabit-baş leytenant, Əməkdar müəllim

“MÜLKİ MÜDAFİƏ” DƏRSLƏRİ:

2-cı sinif üzrə proqram materiallarının planlaşdırılması:

(Məşğələlər ayda 2(1) dəfə tədris ilinin II yarısında keçirilir)

№	Mövzu və məşğələlər	Resurslar		tarix
1.	Mülki müdafiə haqqında anlayış	MM haqqında qanun, iş dəftəri	1	fevral
2.	Fövqəladə hallar və davranış qaydaları haqqında əhaliyə xəbər və məlumatların verilməsi.	Tədris plakatı, siqnalların verilməsi vasitələri,video materiallar,iş dəftəri	1	mart
3.	Respiratorun təyinatı və ondan istifadə qaydası. Tənəffüs üzvlərini mühafizə edən ən sadə vasitələr.( pambıqlı tənzif sarğı,tozdan qoruyan parça maska).	Respirator, pambıqlı tənzif sarğı,tozdan qoruyan parça maska, iş dəftəri	1	aprel
4.	Uşaq əleyhqazlarının təyinatı və ondan istifadə qaydası.	Uşaq əleyhqazı, tədris plakatıiş dəftəri	1	aprel
5.	Şagirdlərin sığınacaqda(daldanacaqda) yerləşdirilməsi və davranış qaydaları.Ən sadə daldanacaqlar.	Tədris plakatları, sığınacaq və daldalanacaq şəkil və ya maketləri,iş dəftəri	1	may
6.	Şagirdləri qəzaların və təbii fəlakətlərin nəticələrindən mühafizə qaydaları.	Mühafizə qaydaları üzrə tədris plakatları, iş dəftəri	1	may

Qeyd: İkinci sinif şagirdləri üçün MM məşğələləri tədris ilinin ikinci yarısın-da ayda 1-2 dəfə-hərəsi 40 dəqiqəlik 6 məşğələ olmaqla aparılır.

Bundan əlavə, sinifdənxaric vaxt hərəsi 15-20 dəqiqəlik 5-6 məşq keçir-məklə əleyhqazdan və respiratordan istifadə etmək,təbii fəlakətlərin və qəza-ların ehtimal olunan nəticələrindən qorunmaq üzrə davranış qaydaları əməli surətdə öyrədilir.

Mülki müdafiə məşğələləri ikinci sinifdə bədən tərbiyəsi fənninin tədris saatlarına daxil edilməli,sinif müəllimi tərəfindən keçilməlidir.

“MÜLKİ MÜDAFİƏ” DƏRSLƏRİ:

5-cı sinif üzrə proqram materiallarının planlaşdırılması:

(Məşğələlər ayda 2(1) dəfə tədris ilinin II yarısında keçirilir)

№	Mövzu və məşğələlər	Resurslar		tarix
1.	Azərbaycan Respublikasının mülki müdafiəsi, onun məqsədi və əsas vəzifələri	MM haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu, iş dəftəri	1	fevral
2.	Müasir kütləvi qırğın vasitələri. 1-ci məşğələ:Müasir adi qırğın vasitələri	Tədris plakatı, video materiallar,iş dəftəri	1	fevral
3.	Müasir kütləvi qırğın vasitələri. 2-ci məşğələ:Nüvə silahının zədələyici amilləri	Tədris plakatı, PPT,video materiallar,iş dəftəri	1	mart
4.	Müasir kütləvi qırğın vasitələri. 3-cü məşğələ:Kimyəvi və bakterioloji silahların zədələyici təsiri	Tədris plakatı, video materiallar,iş dəftəri	1	aprel
5.	Fərdi mühafizə vasitələri. 1-ci məşğələ: Süzücü əleyhqazlar	Tədris plakatı, əleyqazlar,video materiallar,iş dəftəri	1	aprel
6.	Fərdi mühafizə vasitələri. *2-ci məşğələ:* Tənəffüz üzvlərini qoruyan ən sadə vasitələr.	Tədris plakatı, pambıqlı tənzif sarğı,tozdan qoruyan parça maska,video materiallar,iş dəftəri	1	may
7.	Fərdi mühafizə vasitələri. *3-cü məşğələ:* Dərini mühafizə vasitələri	Tədris plakatı, mühafizə komplektlərinə aid şəkillər, video materiallar,iş dəftəri	1	May
8.	Bizim yerlər üçün səciyyəvi olan qəzalar,təbii fəlakətlər və onların nəticələrindən mühafizə üsulları.	Tədris plakatı,yaşadığınız əraziyə aid şəkillər,video materiallar,iş dəftəri	1	iyun

Qeyd: Beşinci sinifdə də bu məşğələlər tədris ilinin ikinci yarısında, ayda 1-2 məşğələ-hərəsi 40 dəqiqəlik 8 məşğələ olmaqla keçirilir.Beşinci siniflərdə isə bu fənn xüsusi cədvəllə sinif rəhbərləri tərəfindən günün sonuncu dərsi kimi ictimai əsaslarla aparılmalıdır.

“MÜLKİ MÜDAFİƏ” DƏRSLƏRİ:

6-cı sinif üzrə proqram materiallarının planlaşdırılması:

(Məşğələlər ayda 2(1) dəfə olmaqla tədris ilinin I yarısında keçirilir)

№	Mövzu və məşğələlər	Resurslar		tarix
1.	Kollektiv mühafizə vasitələri. *1-ci məşğələ:*Mülki müdafiənin mühafizə qurğuları, onlardan istifadə qaydaları.	Tədris plakatı,mühafizə qurğularına aid şəkillər,video materiallar,iş dəftəri	1	sentyabr
2.	Kollektiv mühafizə vasitələri. *2-ci məşğələ:* Mühafizə qurğusunda praktiki məşğələ.	Tədris plakatı, siqnalların verilməsi vasitələri,video materiallar,iş dəftəri	1	oktyabr
3.	Kollektiv mühafizə vasitələri. *3-cü məşğələ:* Sadə daldanacaqla ta-nışlıq.	Tədris plakatı, siqnalların verilməsi vasitələri,video materiallar,iş dəftəri	1	oktyabr
4.	Fövqəladə hallar zamanı şagirdlərin fəaliyyəti. *1-ci məşğələ:* Düşmən hücumu təhlükəsi yaranarkən şagirdlərin davranışı.	Tədris plakatı,hava hücumu zamanı davranış qaydaları , video materiallar,iş dəftəri	1	noyabr
5.	Fövqəladə hallar zamanı şagirdlərin fəaliyyəti. *2-ci məşğələ:*Qəza və təbii fəlakətlər baş verdikdə şagirdlərin davranışı.	Tədris plakatı, qəza və fəlakətlər zamanı davranış qaydaları,PPT,video materiallar,iş dəftəri	1	noyabr
6.	Bədbəxt hadisələr zamanı özünəyardım və qarşılıqlı yardım göstərmək üsulları. . 1-ci məşğələ:Qanaxmanı dayandırmaq üsulları və qaydaları	Tədris plakatı, qanaxmanı dayandırmaq üçün vasitələr: turna,bint, burmac və s.,video materiallar,iş dəftəri	1	dekabr
7.	Bədbəxt hadisələr zamanı özünəyardım və qarşılıqlı yardım göstərmək üsulları. 2-ci məşğələ: Sarğı qoymaq üsulları və qaydaları.	Tədris plakatı, sarğı materialları,video materiallar,iş dəftəri	1	dekabr
8.	Radioaktiv,zəhərləyici maddələr və bakterioloji(bioloji) vasitələr və güclü təsirli zəhərli maddələrlə (GTZM) zədələnmələr zamanı özünəyardım və qarşılıqlı yardım göstərmək qaydaları.	Tədris plakatı: özünəyardım və qarşılıqlı yardım qaydaları, video materiallar,iş dəftəri	1	yanvar

Qeyd: Altıncı siniflərdə isə bu məşğələlər tədris ilinin birinci yarısında, ayda 1-2 məşğələ-hərəsi 40 dəqiqəlik 8 məşğələ olmaqla keçirilir.Altıncı siniflərdə də bu fənn xüsusi cədvəllə sinif rəhbərləri tərəfindən günün sonuncu dərsi kimi ictimai əsaslarla aparılmalıdır.

P R O Q R A M L A R 2-ci sinif

1-ci mövzu: Mülki müdafiə haqqında anlayış

Mülki müdafiə haqqında məlumat.Mülki müdafiənin məqsədi və vəzifələri.Şagirdlər məktəbdə,evdə,küçədə mülki müdafiə tədbirlərini yerinə yetirmək üçün nəyi bilməli və bacarmalıdırlar.

2-ci mövzu: Fövqəladə hallar və davranış qaydaları haqqında əhaliyə xəbər və məlumatlar verilməsi.

Şagirdləri mülki müdafiənin siqnalları üzrə fəaliyyətə hazırlamağın məqsədi.

Əhaliyə fövqəladə hallar haqqında xəbər verilməsinin əsas üsulları.

Məktəbin yerləşdiyi rayon və yaşayış sahəsi üçün səciyyəvi olan qəzalar və təbii fəlakətlər baş verərkən əhalinin xəbərdar edilməsi qaydası.

3-ci mövzu: Respiratorun əhəmiyyəti və ondan istifadə qaydası. Tənəffüs üzvlərini mühafizə edən ən sadə vasitələr ( pambıqlı tənzif sarğı,tozdan qoruyan parça maska). R-2 respiratorunun təyinatı və ümumi quruluşu. Respiratorun geyməyə hazırlamaq qaydası.

Respiratordan istifadə etmək üsulları.Tozdan qoruyan parça maskanın quruluşu,ondan istifadə etmək qaydası.Pambıqlı tənzif sarğı hazırlamaq, ondan istifadə etmək üsulları.

4-ci mövzu: Uşaq əleyhqazlarının əhəmiyyəti və ondan istifadə qaydası.

Uşaq əleyhqazının təyinatı və onun əsas hissələri. Əleyh- qaz seçmək və qeymək qaydaları.Əleyqazın sazlığının və kipliyinin yoxlanması,yığılması və çantaya yerləşdirilməsi. Əleyhqazın “yürüş”, “hazır” və “döyüş” vəziyyətinə keçiril- məsi qaydası.

Əleyqazın düzgün saxlanması qaydası.

5-ci mövzu:Şagirdlərin sığınacaqda(daldalanacaqda) yer- ləşdirilməsi və davranış qaydaları.Ən sadə daldalanacaqlar. Mühafizə qurğularının(sığınacaqların və radiasiya daldala- nacaqlarının) əhəmiyyəti.

“Hava həyəcanı” təhlükəsi yaranarkən sığınacağa getmək qaydası.

Sığınacağın( radiasiya daldalanacağının) daxili avadanlığı.

Şagirdlərin mühafizə qurğusunda yerləşməsi və davranışı qaydaları.

Ən sadə daldalanacaqla(üstü açıqvə örtülü səngər)tanışlıq.

6-ci mövzu: Şagirdləri qəzaların və təbii fəlakətlərin nəticələrindən mühafizə qaydaları.

Bu yerlər üçün səciyyəvi olan qəzaların, təbii fəlakətlərin ehtimal edilən nəticələrinin qısa xarakteristikası və onlardan mühafizənin üsulları.

5-ci sinif

1-ci mövzu: Azərbaycan Respublikasının mülki müdafiəsi, onun məqsədi və əsas vəzifələri

Xalqımızın qəhrəmanlıq ənənələri, müdafiə qurğularının tarixinə bir nəzər.

Mülki müdafiə ümumi müdafiə tədbirlərinin tərkib hissəsi kimi.

Mülki müdafiənin ümumxalq xarakteri.

Mülki müdafiənin məqsədi və əsas vəzifələri.

Mülki müdafiə biliklərinə yiyələnmək sahəsində şagirdlərin vəzifələri.

2-ci mövzu: Müasir kütləvi qırğın vasitələri.

1-ci məşğələ: Müasir adi qırğın vasitələri

Fuqas,qəlpələnən,diyircəkli bombalar,onlardan mühafizənin əsas üsulları.Raket və top atəşləri zamanı mühafizə qaydaları. Ən sadə daldalanma yerlərinin düzəldilməsi.

2-ci məşğələ:Nüvə silahının zədələyici amilləri

Nüvə silahı haqqında ümumi anlayış.1945-ci ilin avqust ayında Yaponiyanın Xirosima və Naqasaki şəhərləri bombardman edilərkən ABŞ tərəfindən nüvə silahı işlədilməsinin nəticələri. Nüvə partlayışının zədələyici amilləri: zərbə dalğası, işıq şüalanması, nüfuzedici radiasiya, ərazinin radioaktiv zədələnməsi, elektromaqnit impulsu. Nüvə silahının zədələyici amillərinin təsir xüsusiyyətləri.

Neytron döyüş sürsatının zədələyici təsirinin xüsusiyyətləri.

Nüvə və neytron döyüş sürsatlarından mühafizənin əsas xüsusiyyətləri və üsulları.

3-cü məşğələ:Kimyəvi və bakterioloji silahların zədələyici təsiri.

Kimyəvi və bakterioloji silahlar haqqında ümumi anlayış. Dünya ölkələri ordularındakı zəhərləyici maddələrin (ZM) qısa xarakteristikası.

Kimyəvi binar döyüş sürsatları.

İnsan orqanizminə ZM-in və bakterial maddələrin(BM) keçməsi yolları.

ZM-dən və BM-dən mühafizənin əsas vasitələri və üsulları.

3-ci mövzu:Fərdi mühafizə vasitələri 1-ci məşğələ: Süzücü əleyhqazlar

Sürücü əleyhqazların növləri:

DP-6, DP-6 m, PDF-7, PDF-d,PDF-Ş,PDF-2Ş(məktəbdə olan) uşaq əleyqazlarının xüsusiyyətləri.

Əleyhqazı seçmək, üzə uyğunlaşdırmaq və geymək qayda- ları.Onun sazlığını və kipliyinin (hermetikliyinin) yoxlanması.

Əleyhqazın düzgün saxlanması qaydaları.

Əleyhqazın geymək üzrə normativin praktiki surətdə yerinə yetirilməsi.Zədələnmiş adama, kiçik yaşlı uşaqlara,xəstə və qocalara əleyhqaz geydirilməsi.

2-ci məşğələ: Tənəffüz üzvlərini qoruyan ən sadə vasitələr.

Respiratorun təyinatı və quruluşu.

R-2 respiratoru və ondan istifadə etmək qaydası, respiratoru geymək üzrə normativin yerinə yetirilməsi.

Tozdan qoruyan parça maska(TPM-1), pambıqlı tənzif sarğı,onların mühafizə xassələri.

Pambıqlı tənzif sarğı hazırlamaq və ondan istifadə etmək qaydası.

3-cü məşğələ: Dərini mühafizə vasitələri

Dərini mühafizə etmək üçün adi paltarlardan və ayaqqabılardan istifadə edilməsi.

Radioaktiv,zəhərləyici və güclü təsirli maddələrdən qorunmaq üçün adi paltar və ayaqqabıların mühafizə xassələrinin artırılması.

Xüsusi mühafizə geyimləri ilə tanışlıq.

4-ci mövzu:Bizim yerlər üçün səciyyəvi olan qəzalar, təbii fəlakətlər və onların nəticələrindən mühafizə.

Bu yerlər üçün səciyyəvi olan qəzaların, təbii fəlakətlərin ehtimal edilən nəticələrinin qısa xarakteristikası.

Bu regiondakı obyektlərdə istifadə edilən güclü təsirli zəhərli maddələrin əsas növləri və onların zədələyici xassələri. Təhlükəli zonadakı məktəblərdən,evlərdən şagirdlərin təcili köçürülməsi qaydaları.

Qəzalar və təbii fəlakətlər zamanı şagirdlərin davranış qaydaları.

Adamların və maddi sərvətlərin mühafizə edilməsi.

Təhlükəsizlik tədbirləri.

6-cı sinif

1-ci mövzu:Kollektiv mühafizə qurğuları.

1-ci məşğələ: Mülki müdafiənin mühafizə qurğuları, onlardan istifadə qaydaları

Mühafizə qurğularının təyinatı və növləri: sığınacaqlar, radiasiya daldalanacaqları, sadə daldalanacaqlar.

Mühafizə qurğularında şagirdlərin yerləşməsi və davranış qaydaları.

Dağ-mədən yerlərində təbii kahalardan əhalinin mühafizəsi üçün istifadə olunması.

2-ci və 3-cü məşğələ: Mühafizə qurğusunda praktiki məşğələ və sadə daldalanacaqla tanışlıq

Sığınacağın(daldalanacağın) quruluşu və daxili avadanlığı. Sığınacaqda(daldalanacaqda) yerləşmək və orada davranış qaydaları.

Yeraltı və yerüstü binalarda radiasiya daldalanacaqlarının düzəldilməsi qayda və üsulları.

“Hava həyəcanı” təhlükəsi yaranarkən sığınacaqda (radiasiya daldalanacağında) daldalanmaq üzrə normativin praktiki surətdə yerinə yetirilməsi (qrupun heyətində, vaxt nəzərə alınmadan).

Ən sadə daldalanacağın əhəmiyyəti, müfafizə xassələri və onu tikmək qaydası.

Səngər tikiləcək yerin nişanlanması. Ən sadə daladalanacağa yığışmaq qaydası.

2-ci mövzu:Düşmən hücumu təhlükəsi yaranarkən, habelə qəza və təbii fəlakətlər zamanı şagirdlərin fəaliyyəti. 1-ci məşğələ: Düşmən hücumu təhlükəsi yaranarkən şagirdlərin fəaliyyəti

Düşmən hücumu,yaxud kimyəvi və ya radioaktiv zəhərlənmə barədə əhaliyə xəbər verilməsi üsulları və qaydaları. Düşmən hücumu təhlükəsi yaranarkən şagirdlərin fəaliyyəti, məktəbdə görülən mühafizə tədbirlərində onların iştirakı.

2-ci məşğələ:Qəzalar və fəlakətlər zamanı şagirdlərin fəaliyyəti. Ehtimal olunan qəzaların və təbii fəlakətlərin xarakteristikası.

Qəza və ya təbii fəlakətlər yarandığı və ya baş verdiyi barədə xəbərdarlıq.

Bu yerlər üçün səciyyəvi olan qəzaların və təbii fəlakətlərin xarakterini nəzərə almaqla şagirdlərin davranış qaydaları.

3-ci mövzu:Qanaxmalar,yanıqlar,sınıqlar,bədbəxt hadisələr zamanı özünəyardım və qarşılıqlı yardım göstərmək qaydaları.

1-ci və 2-ci məşğələlər:Qanaxmanı dayandırmaq,sarğı qoymaq üsulları və qaydaları.

Yaraların və qanaxmanın növləri haqqında anlayış.

Arterial,venoz və kapilyar qanaxmaların əlamətləri. Qanaxmanı dayandırmağın üsulları və əsas qaydaları(da- marların barmaqlarla sıxılması,sıxıcı turna,sarğı,burmanc qo- yulması).

Sınıqlar və çıxıqlar zamanı ilk yardım.Oynaqların hərəkətsizliyini təmin etmək üsulları və qaydaları.(standart şinalar və əlaltı vasitələr işlətməklə).

Şok,elektrik cərəyanından zədələnmə,suda boğulma,donma, isti vurma və günvurma zamanı yardım göstərilməsi. Süni tənəffüs vermək və ürəyi xaricdən masaj etmək üsulları.

4-ci mövzu:Radioaktiv,zəhərləyici maddələr və bakteri- oloji(bioloji) vasitələr və güclü təsirli zəhərli maddələrlə zədələnmələr zamanı özünəyardım və qarşılıqlı yardım göstərmək qaydaları.

Radioaktiv və zəhərləyici maddələrlə zədələnmələr zamanı yardım göstərmək üsulları və qaydaları.

Aİ-2 aptekçəsindən,İPP-8(İP-10) fərdi kimyəvi paketindən, tibbi sarğı paketindən(PPM) istifadə etmək qaydaları.Güclü təsirli zəhərli maddələrlə(GTZM) zədələnmə zamanı özünə- yardım və qarşılıqlı yardım göstərməyin xüsusiyyətləri. Bakterioloji (bioloji) yoluxma ocaqlarında görülən profilaktik tədbirlər.

İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT:

1.ÜMUMTƏHSİL MƏKTƏBLƏRİNİN 2,5 VƏ 6-CI SİNİFLƏRİ ÜÇÜN

“MÜLKİ MÜDAFİƏ” FƏNNİNİN PROQRAMI BAKI-“Çaşıoğlu”nəşriyyatı-

1999-cu il

1. Mülki Müdafiə haqqındaAZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ

QANUNU Bakı şəhəri, 30 dekabr 1997-ci il№ 420-IQ

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

Heydər ƏLİYEV

2. Azərbaycan Respublikasında fövqəladə hadisələrdən müdafiə sahəsində əhalinin hazırlanması QAYDALARI

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 1998-ci il 25 sentyabr tarixli 193 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir.

3. B.Bəkirov Mülki müdafiədən 100 sual.Bakı.1992-ci il

4. B.Bəkirov Mülki müdafiədən məlumat kitabı.Bakı.1977-ci il 5.”Mülki müdafiə toplusu”məcmuələri.№1-2; 3-4;5-6;7-81993; №1,2,3,4- 1994;1,2,3-1995;1,2,3-1996. 6. H.Ocaqov FÖVQƏLADƏ HALLARDA HƏYAT

FƏALİYYƏTİNİN TƏHLÜKƏSİZLİYİ. Bakı-2002

7.H.Ocaqov “Mülki müdafiə”dərsliyi Bakı-1997

8.V.Q.Atamanyuk A.Y.Şostak 2-ci SİNİF

ŞAGİRDLƏRİNİN KÜTLƏVİ QIRĞIN SİLAHLARINDAN

MÜHAFİZƏYƏ HAZIRLANMASI Müəllimlər üçün vəsait

(Ruscanın 3-cü nəşrindən tərcümə edilmişdir)

“Maarif”nəşriyyatı BAKI-1989

9.Н. С. Витренко А. М. Костров В. М. Шустиков

ПОДГОТОВКА УЧАЩИХСЯ 6 КЛАССА К ЗАЩИТЕ ОТ ОРУЖИЯ МАССОВОГО ПОРАЖЕНИЯ Пособие

для классного руководителя( учителя) МОСКВА

“Просвещение” 1988

10.N.N.İvanov Y.A.Lebedeva V.D.Mockalyov MÜLKİ MÜDAFİƏ Orta məktəb üçün dərs vəsaiti (Ruscanın 1962ci il nəşrindən tərcümə edilmişdir) “MAARİF” nəşriyyatı BAKI-1967

11.Rəfail Əliyev “2,5 və 6-cı siniflərdə “MÜLKİ MÜDAFİƏ” FƏNNİNİN TƏDRİSİNDƏ MƏKTƏB HƏRBİ RƏHBƏRİNİN ÜZƏRİNƏ DÜŞƏN VƏZİFƏLƏR” https://www.mektebgushesi.az/2023/06/25/umumt%c9%99hsilm%c9%99kt%c9%99bl%c9%99rind%c9%99-mulki-mudafi%c9%99f%c9%99nninin-t%c9%99drisi/