Поурочное планирование по технологий 5 гос.класс

№1 Мақсаты: : Қауіпсіздік техникасы ережесі және кабинеттегі тәртіп ережесі Оларды ұқыптылыққа үйрету. Эстетикалық талғамдарын дамыту Оқыту методикасы:түсіндіру,сұрақ­жауап. Сабақта пайдаланған әдебиеттер: Оқулық,технологиялық әдістемелік құралдар. Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру:Оқушыларды түгелдеу,сәлемдесу.Сынып тазалғын тексеру.оқушылардың  сабаққа даярлығын тексеру.Оқушы назарын сабаққа аудару. 2.Үй тапсырмасын сұрау,тексеру.Оқушылардың үй тапсырмасының сапалы түрде,дұрыс  орындалғанын тексеру,тексеру барысында байқалған кемшіліктерді түзету,білім,білік  дағдыларын одан әрі жалғастыру,жетілдіру 3.Жаңа тақырып. Аспаздық жұмыстар кезіндегі қауіпсіздік техникасы жөніндегіережені қайталау. Тігін машинасымен жұмыс ережесі, қауіпсіздігі Инемен, желіммен жұмыс ережесі мен қауіпсіздігі Кабинеттегі ереже Оқушыларға қауіпсізідк дәптерге қол қойғызу Кесу құралдарын қолданғанда Өткір кесу құралдарына өте сақ болыңыз. Пышақпен шанышқыны берер кезде ұшын өзіңе қаратып ұсын. Нан, көкөністер, гастрономиялық тағамдарды тураған кезде тақтайшаны қолданып, дұрыс  кесу ережелерін сақтаңыз: сол қолдың саусақтары бүгіліп пышақтардың өткір жүзінен  арақашықтығы алшақ болу керек. Үккішпен жұмыс жасағанда қауіпсіздікті сақтаңыз. Электр плитасын қолданғанда. Электр плитасын қолданар алдында ток көздерінің дұрыстығын тексеріп алыңыз. Плитаны қосқан кезде вилканың ток ұяшығына толық кіруін тексеріңіз. Тоқ бауының оралып қалмауын қадағалаңыз. Электр плитада тағам дайындау үшін эмальді ыдыс қолданыңыз. Ыстық сұйықтармен жұмыс жасағанда (су,май т.б) Қайнаған тағам ыдыстың сыртына тасып кетпеуін қадағалаңыз. Ыдыстың қақпағын өзіңізден әрі қарай орамалмен ұстаңыз. Табаны ағаш табаұстағышпен ұстау керек. Экономикалық бөлім :Нарықтық тепе­теңдік Мақсаты: Микродәрежедегі нарықтық тепе­теңдіктің осы замандағы үлгілерімен  таныстыру. Тақырыпты баяндау Микродәрежедегі нарықтық тепе­теңдіктің осы замандағы үлгілері Жоғарыда аралған макродәрежедегі жалпы тепе­теңдік экономикалық жүйенің  идеалдық болмасын сипаттайды. Ақиқат өмірде нарықтық тепе­теңдік бұзылып  отырады. Өрмек түрлес үлгі. Бұл көпке белгілі үлгі. Мәні : баға тепе­теңдік болмыстан  ауытқығанда, нарықта сатылатын тауарлардың саны мен бағасы тербеледі. Тербелу  нәтижесінде сұраныс пен ұсыныс арасында тепе­теңдік орнайтын жағдай пайда  болады. Қатаң бағалы Вальрастікі емес үлгі Өрмек түрлес үлгіні графикалық талдау мынадай қорытынды жасауға мүмкіндік  береді: • егер ұсыныс қисық сызығының еңкею бұрышы сұраныс қисық сызығынын еңкею  бұрышынан шұғыл болса, тепе­теңдік тұрақты болады: • егер сұраныс қисық сызығының еңкею бұрышы ұсыныс қисық сызығынын еңкею  бұрышынан шұғыл болса, тепе­теңдік тұрақсыз болады, бағаның өте қатты тербелуі  орын алады; • егер сұраныс қисық сызығы мен ұсыныстың еңкею бұрыштары тең болса, баға тепе­ теңдік болмысы маңайында ұдайы тербелуде болады. Вальрастікі емес қатаң бағалар болатын үлгі. Бағаның құрылу үлгісі ол икемді болады деген жорамалдауға негізделеді. Нарықтық тепе­теңдіктің бұзылуы бағаны өзгерту  арқылы, немесе, өткізуге ұсынылған тауарлардың санын өзгерту арқылы жойылады  деп жорамалдауға болады. Бірінші жорамал Вальрастық бағытқа тән, екінші —  кейнстікке тән. Бұл үлгі тепе­теңдік болмысты орнату тек бағаны өзгерту арқылы ғана емес, өндіріс  көлеміне бағаны сұранысқа үйлестіру мақсатпен, бақылау еңгізу арқылы да  қамтамасыз етіледі деп тұжырымдайды. Мемлекеттің кірісу жағдайындағы нарықтық тепе­теңдік үлгісі (кезекші үлгісіне  косымша). Егер нарықтық жағдайда мемлекет тауарлардың бағасын тепе­теңдік  дәрежеде белгілемесе, онда артықшылық, немесе, тапшылық болуы күмәнсіз. Егер баға тепе­теңдік дәрежесінен жоғары белгіленсе, артықшылық пайда болып,  тауарлар қоймаларда қалып қояды. Осы мәселені шешудің ең жабайы жолы: артық  тауарларды мемлекет өзі сатып алады. Осылай экономикалық тепе­теңдік орнайды.  Керісінше жағдайда баға тепе­теңдік дәрежеден төмен белгіленеді. Нәтижесінде  тапшылық туып өтелмеген сұраныс көбейе түседі. Мұндай ұнамсыз жағдайды жою  мақсатымен мемлекет өзінің қаражаттарын пайдаланып тапшылықты болдырмау  үшін, мысалы, импортты көбейтеді. Мемлекет өзіне қосымша тауарды жеткізуші  қызметін жүктейді. Осылайша тапшылық, жойылады, экономикалық тепе­теңдік  орнайды. Осы замандағы батыс экономикалық әдебиеттері өзін­өзі реттейтін жүйе болып  нарықтың қызмет етуін, нарықтық қатынастар субъектілерінің экономикалық іс­ әрекеттерінің рационалдылығымен дәлелдейді. Олардың әрекеттерінің рационалды  түрде жүруі, ынталар мен қажеттіктерді қамтамасыз етудің оптималдық әдістері арқылы жүзеге асырылуынан көрінеді. Фирмалар өздерінің табыстарын көбейтуді  көздей отыра сонымен бірге, «көрінбейтін қолдың» қатысуымен, қоғамдық ынталарды да қанағаттандырады. Фирмалар өнімдердің осы көлемін өндіру үшін алдыңғы  қатарлы технологііяны, өндірісті ұйымдастырудың қолайлы әдістерін қолданады.  Олардың осындай әрекеттері жеке бастарының табысқа жетуіне, шығындарын  үнемдеуіне жол аша отырып, сонымен қатар, жалпы коғамның байлығының  молаюына ат салысады. Осылайша, нарықтық жүйе мүмкіндік тудырған жеке  адамдардың өз басының табысты көздейтін әрекеттері түбінде бүкіл қоғамның  қажеттерін толығырак қамтамасыз етуге жол ашады. «Көрінбейтін қол» түрінде әрекет ететін өзін­өзі реттейтін экономикалық жүйе, бір  жағынан, экономикалық жүйені ұйымдастырудың формасы болып, екіншіден,  шаруашылық жүргізу әдісі болып табылады. Өзін­өзі реттеуді ұйымдастыру  формасы. Бұның негізін нарықтық жүйе құранды. Осы форма меншіктің сан алуан  формаларына, шаруашылық жүргізудің көп түрлі ұйымдастыру­құқықтық  формаларына, көп салалы нарықтық инфрақұрылым жүйесіне негізделеді. Өзін­өзі реттейтін нарықтық жүйе әлеуметтік­экономикалық еркіндігі бар  шаруашылық субъектілерінің құрылуын талап етеді. Нарықтық экономиканың  субъектілерінің осындай жағдайы, объективтік түрде қоғамдық еңбек бөлінісінің  нәтижесі болып табылады — бұл бір жақтан, шаруашылық жүргізуші субъектілерді  еңбек етудің түрлеріне сәйкес бір­бірінен алшақтатып бөледі, экономикалық әрекеттер жағынан оңашаланған өндірушілерді қалыптастырады. Екінші жақтан,  еңбек бөлінісі өндірушілер арасында тұрақты функционалдық өзара байланыстар  тудырады, сатып алу ­ сату түріндегі эквиваленттікке негізделген айырбас  процестерін келістіреді. Осы методологиялық болмыс нарықтық экономиканың дамуымен байланысты  болатын, бұданда терең процестің теориялық негізін құрайды. Осының табиғи дамуы  екі қарама­қарсы тенденцияға: орталықтан тепкіш және орталықа тартқыш  тенденцияларға негізделеді. Бірінші, орталықтан тепкіш тенденция қоғамдық еңбек  бөлінісі процесінде пайда болған, жабайы оңашаланған өндірушілерді ұсақ тауарлық  өндірісінің монополистік бірлестіктер түрін алған ірі шаруашылық субъектілеріне  айналдырады. Бұлар өндіргіш күштердің дамуының және олардың бір­бірімен  бәсекелесуінің нәтижесінде пайда болады. Екінші, орталықа тартқыш тенденция  қоғамдық еңбек бөлінісі арқасында күшейген функционалдық өзара байланыстара  негізделе отырып, интеграциялық сипаттамалары бар, әр түрлі процестерден  түрадыБәсекелестік және интеграциялық, қарама­қарсылықтардың бірлігі мен күресі заңының көрініс формасы ретінде, нарықтық экономиканың өзін­өзі жылжытуының,  өзін­өзі реттеуінің ішкі көзі болып табылады. Нарықтық қатынастардың дамуы барысында интеграциялық процестерде  қолданатын шаралар: • өндірісті ұйымдастыру саласында жекелеген фирмалар өндірістің, ғылыми­ техникалық, жөне әлеуметтік даму мүмкіндікгерін молайтуды көздеп, ассоциация  болып бірлеседі. Акцияландыру жүйесі меншік иелерінің арасындағы бәсекеге  байланысты пайда болды. Бірақ, ол демократиялық негізде нарықтық экономиканың  тәуелсіз субъектілерінің интеграциясын тудырды; • мемлекеттік реттеу саласында бәсеке және өндірісті монополияландыру  процесінде, өндірушілердің әрекет терін шектеуді көздейтін шарттар жасалып  қолданылады. Мемлекетгік реттеу жүйесі тауар өндірушілер арасындағы  бәсекелестіктің нәтижесінде пайда болып отырған кәсіпкерлік іс­қимылды заңды  түрде реттеудің негізін құрды. Осы жағдай тауар өндірушілерді «еркіндік аумақпен»  қамтамасыз етеді, осы аумақ ішінде олар өздерінің бәсекелестеріне ықпал жасай  алмайды; • айырбас саласында маркетинг концепциясы қалыптасты. Ол бәсекелестік күрес  әдістерінің даму нәтижесінде пайда болды және бірте­бірте өндіріс пен тұтыну  сфераларының интеграциясына әсер ету механизіміне айналды. Осы жағдай тәуелсіз  өндірушілер мен тұтынушылардың ынталарының келісімді болуына негізделеді; • еңбек ресурстарын пайдалану саласында халықты жұмыспен қамту жүйесі  жасалады. Бұл кәсіпкерлер мен жалдамалы жұмыскерлер арасындағы бәсекенің  нәтижесінде пайда болады. Осылайша, халықты жұмыспен қамту жүйесі  әлеуметтік бағытталған нарықтық экономканың құрамды бөлігіне  айналады.Қорытынды ретіне мына мәселені айта кетейік: даму процесінде  нарықтық экономика өзі іс­әрекетіне тән негативтік жағдайлардан құтыла алмайды. Осыған ұдайы өндірілмейтін ресурстарды пайдаланумен, қоршаған ортаны қорғаумен,  бүкілхалықтық байлықты (ормандарды, балықты, тағы жануарларды) пайдалануды  реттеумен байланысты мәселелер жатады. Интеграциялық процестер бәсекелік сайыс болып тұрған жағдайда әсер ететін тенденция болып қана табылады. Осы  процестер өзін­өзі реттейтін жүйе болып табылатын нарықтық экономиканың  тұрақтылығын нығайтуға көмектеседі 6.Үйге берілген тапсырма. 118­123 бетті оқу №2 Сабақ тақырыбы: Тамақтану  мәдениеті  және физиологиясы. Ас үйдің жабдықталуы.  Адамдардың тамақтану рационындағы  көкөністенрдің ролі Көкөністерді алғашқы өңдеу. Сабақтың мақсаты: азық­түліктердің құқрамында кездесетін минералды  зат топтарымен  танытыру. Сабақтың міндеттері: *білімділік­ микроэлементтер мен макроэлементтердің адам денсаулығына әсері; *дамытушылық­құнарлы заттар туралы білімдерін кеңейту; *тәрбиелік – СӨС қағидаларына тәрбиелеу, «Дәрі­дәрмексіз денсаулық» қағидасына  сәйкес дәріханаға жүгінбей­ақ ағзаны минералды заттармен толықтыру. Көрнекіліктер: «Азық­түлік құрамы»,»Азық­түліктегі  витаминдер,  минералды тұздардың құрамы» схемалар,»Дастархан жабдықтау » кестесі Пәнаралық байланыс: Математика, биология, қазақ тілі,химия Оқыту әдістері: Әңгімелеу, сұхбаттасы,сарамандық жұмыс І.Ұйымдастыру кезеңі Салемдесу, түгендеу ІІ.Үй тапсырмасын сұрау Қазіргі заманғы ас бөлмесі  Электр жабдықтарын пайдалану Қазақтың ыдыстары мен қару­жарақтары Киіз үй жабдықтары ІІІ Жаңа сабақ Дұрыс тамақтану­адамның тіршілік етуінің ең маңызды шарттарының бірі. Адамның тамақтануында минералды заттар маңызды рөл атқарады. Олар  жасушалардың,ұлпалардың, қанның құрамына кіреді, ағзада болып жатқан үдерістерді  реттеп отырады. Тағамның 100 г құрамындағы ондық, жүздік миллиграмм мөлшеріндегі минералды заттар  макроэлеменнттер деп аталады. Оларға жататаындары – кальций,калий,  магний,натрий,фосфор,күкірт,хлор. Ал тағам құрамындағы аз мөлшердегі заттар  микроэлементтер деп аталады.Олар –йод,фтор,темір,мырыш,марганей,хром. Минералды заттардың маңыздылығына қарай ең алдымен атап өтілетіні­ кальций,калий,натрий,темір, магний және йод. Кестемен жұмыс. Әрбір тамақтанған сайын мәзір жасау қажет. Мәзір құру Кестені қолдану арқылы ­Кіріспе нұсқаулық өткізу; ­Мәзірді зерделеу; ­Кеселермен танысу; Жұмыс ережесі; ­Ағымдағы нұсқаулық өткізу; ­Азық­түлік таңдау; ­Гигиеналық талаптар; ­Дербес жұмыс; Қорытынды нұсқаулық өткізу ІҮ Сабақ бекіту Рефлекция 1.Сөйлемді аяқта «Мен адам ағзасының дамуы мен өсуі үшін  азық­түлік құрамынының аса маңызды екенін  білдім,себебі ...» 2. Мұғалімнің бірге тақтада жоба құрастыру  Ү.Қорытынды жасау Сабақта қандай жаңав мәліметтер білдіріңдер? Қандай қиындықтар сездіңдер? ҮІ Үй тапсырмасы №3 Сабақ тақырыбы: Көкөністерді жіктелуі. Көкөністердің қоректік құндылығы Сабақтың мақсаты: азық­түліктердің құқрамында кездесетін минералды  зат топтарымен  танытыру. Сабақтың міндеттері: *білімділік­ микроэлементтер мен макроэлементтердің адам денсаулығына әсері; *дамытушылық­құнарлы заттар туралы білімдерін кеңейту; *тәрбиелік – СӨС қағидаларына тәрбиелеу, «Дәрі­дәрмексіз денсаулық» қағидасына  сәйкес дәріханаға жүгінбей­ақ ағзаны минералды заттармен толықтыру. Көрнекіліктер: «Азық­түлік құрамы»,»Азық­түліктегі  витаминдер,  минералды тұздардың құрамы» схемалар,»Дастархан жабдықтау » кестесі Пәнаралық байланыс: Математика, биология, қазақ тілі,химия Оқыту әдістері: Әңгімелеу, сұхбаттасы,сарамандық жұмыс ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə І.Ұйымдастыру кезеңі Салемдесу, түгендеу ІІ.Үй тапсырмасын сұрау Тамақтану мәдениеті АС үй жабдықтары Тамақтану рационы Көкөністерді  алғашқы өңдеу ІІІ Жаңа сабақ Жемістер мен көкөністердің химиялық құрамының жалпы сипаттамасы. Өсімдік  клеткасының химиялық құрамы аса бай ж не алуан түрлі. Онда көптеген реакцияларға  қатысатын ж не метаболизм түзетін  р түрлі заттар бар. Мұндай алмасу н тижесінде  заттар үздіксіз өзгеріп, ыдырайды ж не осының арқасында жаңа заттар түзіледі. Алмасу  реакциялары белгілі бір қатаң т ртіппен өтеді ж не  р түрлі ферменттердің  серімен  реттеліп отырады. Тірі клеткада болатын ерекше жағдайлардың арқасында реакциялар  жоғары жылдамдықпен өтеді. Клетканың немесе протопластың химиялық құрамына талдау жасағанда, біріншіден, ондағы заттардың аса көптігі мен алуантүрлілігіне, екіншіден,  талдау барысында тірі клеткаға т н емес заттардың пайда болуына байланысты көптеген  қиындықтар туады. Жемістер мен көкөністердің басқа өсімдік өнімдерінен айырмашылығы – олар шырынды, балғынды болып келеді. Олардың құрамында су мөлшері өте жоғары –  орташа 80­90%­ға, ал қияр, шалғам, салатта – 95­97%­ға дейін. Су ­ табиғаттағы ең көп  таралған, басқа сұйықтықтармен салыстырғанда физикалық­химиялық қасиеттері мен  молекулалық құрылысы айрықша болатын ерекше зат. +4°С температурада судың  тығыздығы ең жоғары шамаға жетеді. Судың, жылу сыйымдылығы үлкен, 1 г мұзды  еріткенде 335 джоуль сіңіріледі, ал 1 г мұз қатқанда бұл энергия бөлініп шығады. Судың  жылу сыйымдылығы басқа сұйықтықтардың жылу сыйымдылығына қарағанда екі есе  дерлік үлкен. Судың физикалық­химиялық қасиеттері клетканың құрылы­ сына, оның  тіршілік  рекетіне, организмдегі судың, алмасуына айтарлықтай  сер етеді. Тірі  клеткадағы судың күйі оның қос зарядты болуына байланысты. Клетка құрамындағы  полимерлер молекулалары ­ белоктар, нуклеин қышқылдары, полисахаридтер ­ ерітіндіде  коллоидтық қасиет білдіреді. Олар судың біраз мөлшерін өздеріне тартып, оларды  электростатикалық күшпен немесе Н­ байланыс арқылы ұстап тұрады. Коллоид бөлшегі оң  зарядты болса, ол су диполін теріс заряд ұшымен тартады ІҮ Сабақ бекіту ə ə Ү.Қорытынды жасау ҮІ Үй тапсырмасы №4 Тақырыбы: Жалпы мақсаты Күтілетін нәтиже Негізгіидеялар Тапсырмалар Тапсырмалар Тапсырмалар Бутербродтар Ыстық сусындар Ыстық сусын түрлерімен таныстыру. Ыстық сусындарды дайындай білуге үйрету. Ұйымдасқан түрде жүмысжасауға тәрбиелеу Ыстық сусын түрлерін білетін болады. Ыстық сусындарды өздері дайындап үйренеді. Ұйымдасқан түрде жұмыс жасайды Ыстық сусын түрлерімен танысу,қауіпсіздікті сақтау Жеке жұмыс.«Ия­жоқ»ойыны Топпен жұмыс «Мармозетка» ойыны Жеке жұмыс «Сарамандық сабақ» Жеке жұмыс. «Пайымдау сұрақтары» Менде білетін үш  тағам Тапсырмалар І.Ұйымдастыру (2 мин) Сынып оқушыларынажағымды ахуал туғызу. Балалар бір сәт денемізді сергітіп алайық 1 дегенде орнымыздан тұрайық 2,3,4 –алақанды соғайық, Оң жаққа бұрылып, Сол жаққа бұрылып, Бір отырып, бір тұрып, Біз жүгіріп алайық, 5 дегенде асықпай Орнымызға барайық. ІІ.Топқа бөлу; 1,2,3, сандары арқылы топқа бөлу.(3мин) ІІІ. Жеке жұмыс.«Ия­жоқ» ойыны.(5мин) Сынып оқушыларына мұғалім бір үғымды немесе  сұрақ жасырады.Мысалы: ∙ қорғау «Кір жаятын жіп» әдісін пайдалану) Шығу парағы Мен үйренген үш  нәрсе 1 2 3 V.Тақтадан «Ыстық сусындар: шай, кофе, көк шай» туралы слайд көрсетіледі. (5мин) VІ. Сарамандық тапсырма;(дәптер, оқулықпенжұмыс) сабақ барысындағы жасалынған іс­ әрекеттерді, тапсырмалар, жаңа сөздерді,қауіпсіздік шараларын дәптерге түсіру. (10 мин) VІІ. «Пайымдау сұрақтары» әдісі: Сабақ соңында мұғалім оқушыларды ой­толғаныс  жасауға итермелейтін сұрақтар қояды: Сабақта не маңызды болды, не қызық болды,  жаңадан не білдіңдер, не үйрендіңдер т.с.с. Бір сұраққа бірнеше оқушы жауап беруі  мүмкін. (3­мин) ∙Сабақта не маңызды болды? ∙Не қызық болды? ∙Жаңадан не білдіңдер? ∙Не үйрендіңдер? ∙Ыстық сусындардың ішінде қай сусын үнады? ∙Осы сусынның қайсысын дайындайаласың?  ҮІІІ.Үйге тапсырма ІХ Бағалау Бүгін үйренген тағамдарымды кіммен  бөлісемін №5 Сабақтың тақырыбы: Таңғы асқа дастархан жасау Сабақтың мақсаты: Білімділік: Оқушыларға таңғы ас жастарханыны жасау тәртібімен таныстыру.  Дамытушылық: Оқушылардың өз бетімен тағам түрлері дайындап үйрету арқылы аспаздық  қаблеттерін дамыту. Тәрбиелік: Оқушыларға ас мәзірін ережеге сай құрып, жеңіл тағам түрлерінің дайындау  үлгерін үйрете отырып, ұқыпты әзірлеуге, әсемдікке, өз бетінше еңбектенуге және топпен  жұмыс жасауға тәрбиелеу. Сабақтың түрі: аралас Сабақтың әдісі: түсіндірмелі, машықтық Қажетті құрал жабдықтар: слайд, бутерброд түрлері, тақтай, пышақ, тарелкелер, сулық,  сүлгі, бутербродқа қажетті азық түрлері т. б. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі ‒  Оқушыларды түгендеу ‒  Сынып тазалығы ‒  Оқушылар құралын тексеру ‒  Оқушылардың назарын сабаққа аудару ІІ. Сергіту сәті. ІIІ. Үй тапсырмасын тексеру. «Сиқырлы тастар» ойыны арқылы тексеру. IV. Жаңа сабақты түсіндіру Балалар сабағымызды бастамас бұрын балалар күнделікті тағам ретінде пайдаланатын  тағамымыз? Дастарханымыздың сәні? Ол «нан», иә балалар біз нан туралы қандай мақал ­ мәтелдер білеміз? Бүгінгі сабағымыз осы ауқаттылықтың, жетістіктің және бейбіт өмір тұрақтылығының  белгісі ­ нан мен тікелей байланысты. Бутербродтың негізгі тағамы нан болып саналады.  Бутерброд неміс сөзінен шыққан «май жағылған нан» деген мағынаны білдіреді.  Бутербродтар салқын тағамдарға жатады. Оларды таңғы ас, түскі ас, кешкі асқа тез  дайындауға болады. Олар қала сыртына саяхат жасағанда өте ыңғайлы. Бутерброд  дайындауға көптеген азық ­ түліктер қолдануға болады. Бутербродты шикі көкөністер –  қызанақ, жас және тұздалған қияр, шалға, салат жапырақтары, аскөк, петрушка, балдыркөк  қосып әзірлейді. Бутербродттағы нан тілімдерінің қалыңдығы – 10 ­ 15 мм болу керек. Нан  тілімдері бірдей қалыңдықта болуы тиіс. Қара наннан майлы қазы, жая бутерброд  дайындалады. Бутербродтарды ортақ тәрелкеден күрекше қасықпен алады. Сэндвичтерді  шанышқының және пышақтың көмегімен, канепені кішкене семсер ­ таяқшалармен алып  жейді.    Үстел үстіне алдымен дастархан жайылады. Қазір сауда орындарында дастархандардың  түр­түрі бар. Жаялықтардың әдемі безендірілген әр түрлі матадан болғаны дұрыс.  Дастарханның негізгі маталары — зығыр (лен) мен мақта­мата болып табылады. Ең дұрыс  шешім – ақ матадан тігілген дастархан. Ақ түс дастарханның сәнін ашып тұрады және үстел үсті әлдеқайда кең болып көрінеді. Дастархан үтіктелген, түзу жайылған, әрі шеттері  бүгілмеген болуы шарт. Әдетте, дастархан жайғанда, екі адам екі жағынан ұстап тұрып,  жоғары қарай сілкіп барып жаяды. Сонда ортада әуе шары секілді төмпешік пайда болады.  Төмпешік басылып, үстелге тегіс тигенде барып, дастархан түзу әрі біртегіс жайылады.  Тағы да, маңызды жайт, дастархан барлық жағынан 25 см жерге түсіп тұруы керек. Егер тым қысқа болса, үстелдің аяқтары сырт көзге оттай басылып,  дөрекі көрінеді, тым ұзын  болса да, қонақтарға жайсыздық тудырады.  Жабдықтау        Жалпы дастарханды жабдықтау дегеніміз не? Қазір өркениет кең етек  жайған заманда қонақ күту рәсімі де барынша мәдениетті. Қонақ алдына ұсынылатын  тәрелке, шанышқы, қасық пен пышақ рет­ретімен, белгіленген тәртібімен  орналастырылады.   Дастархан жабдықталуына арнайы тәртіп белгіленген:—     Алдымен фаянс ыдыс пен фарфор ыдыстар қойылады;—    Келесі ретте ас ішу аспаптары  қойылады;—    Соңынан барып сусын ішетін шыны стақандар қойылады;—    Майлық  төселеді. Есте сақтау керек: Ешқашан аяғы бар шыны ыдыстарды бел ортасынан ұстамайды,  міндетті түрде аяғынан ұстайды. Дастарханды жабдықтау әр түрлі болады. Ол күн мезгілі мен астың құрамына байланысты. —    Таңғы ас —    Түскі ас —    Кешкі ас.  Дастархан жабдықтаудың жалпы тәртібі 1­сурет  Ү.Сабақ бекіту Сұрақтарға жауап ҮІ Бағалау ҮІІ Үйге тапсырам   №6 Сабақтың тақырыбы: Тоқыма талшықтарын жіктеу.Зығыр,мақта қасиеттері.Мата дайындау  технологиясы  Сабақтың мақсаты: білімділік: оқушыларға мататану, мақта және зығыр маталардың алынуы туралы білім беру; дамытушылық: оқушылардың мата туралы түсініктерін дамыту; тәрбиелік: оқушыларды әдемілікті сезіне білуге, ұқыптылыққа тәрбилеу. Сабақтың түрі: аралас сабақ Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ ­ жауап Сабақтың көрнекілік құралы: мата қиындылары, қайшы, ине ­ жіп Пәнаралық байланыс: дүниетану, бейнелеу Сабақ барысы І. Ұйымдастыру кезеңі. Сәлемдесу, сабаққа дайындықтарын тексеру, оқушылардың назарын сабаққа аудару. ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. 1. Шайдың қандай қасиеті бар? 2. Шайдың қандай сорттары өсіріледі? 3. Олардың бір ­ бірінен қандай ерекшелігі бар? 4. Шайды дұрыс демдеу туралы айтып беріңдер. 5. Какаоның қандай қасиеттері бар? 6. Оны қонақтарға қалай ұсынады? 7. Кофенің қандай қасиеттері бар? ІІІ. Жаңа сабақ. Барлық тоқыма маталар талшықтардан тұрады. Ең алғаш адамдардың жіп алуға қолданған  талшықтары қалақай (крапива) және кенешөп (конопля) талшықтары болды. Қазіргі жағдайда түрлі табиғи (мақта ­ мата, зығыр, жүн және т. б.), сондай ­ ақ, химиялық  талшықтар қолданылады. Өсімдік талшықтарынан алынған табиғи мата шығаруда мақта мен зығыр қолданылады. Қоза – 1 метр биіктікке дейін өсетін біржылдық бұталы өсімдік. Қоза өскеннен кейін ұрық  қабыршағы ашылады. Қабыршақ ішіндегі тар өзегі талшықтармен оралған. Мақта  талшықтары – ақ түсті, үлпілдеген, қысқа, жұмсақ, жіңішке болады. Нақ солардан мақта ­  мата жіптері мен маталарын алады. Сонымен қатар, мақтаның тұқымын май, жануарларға  қорек ретіндегі жемді алады. Мақтаны құнды қасиеттері үшін ақ алтын деп атайды. Мақтаның шыққан Отаны – Үндістан, Қытай және Мысыр. Ол 30 градустық ыстықты және  өте көп мөлшердегі ылғалды жақсы көреді. Біздің елімізде қоза оңтүстік аймақта өсіріледі. Зығыр – биіктігі 1 метрге жетпейтін өсімдік, сабағының қабықты бөлігінен талшық  алынады. Талшықтан мата шығарылады. Бұл талшықтар талшықтан жасалған (лубяные) деп аталады. Олар тегіс, ұзын, тіке, берік және қалың болады. Зығыр матасы әдетте сұр түсті.  Өзіне тән жылтыр сұр түсіне қарай зығырды солтүстік жібегі деп атайды. Зығырдың Отаны – Ресей. Бұл өсімдік жарықты, ылғалды, шамамен орта қалыптағы  жылылықты жақсы көреді, жеңіл аяздардан қорықпайды. Кез келген маталар сияқты мақта және зығыр маталары механикалық, гигиеналық және  технологиялық қасиеттерге ие (1 ­ кесте). Мақта ­ матасы жалтырамайды және кедір ­ бұдырлы. Бұл мата суды жақсы сіңіреді, тез  кебеді, ауа өткізеді, жеңіл жуылады, қатты мыжылады, жақсы үтіктеледі. Одан тұрмыстық  және техникалық бұйымдар дайындайды. Мақта ­ матасының түрлері: шыт, бәтес, фланель, джинсалық мата, ши барқыт (вельвет). Зығыр матасы берік, мықты, сол үшін де оны техникалық маталар дайындауда қолданады  (палатка ­ шатырларға және рюкзак ­ жолқапшықтарға арналған брезент, және т. б.).  Сонымен қатар, оны киім, жатын төсеніштерді дайындауда қолданады. Зығыр матасының түрлері: зығыр матсы (льняное полотно), зығыр бәтесі (льняной батист),  кенеп (парусина) (арнайы киімдерге). Матаны алу Түрлі міндеті бар маталарды дайындауда түрлі жіптер қажет етіледі. Жіп талшқытан  дайындайды. Бұл процесс иіру деп аталады. Талшық бума ­ бума болып, тоқыма фабрикасында түседі. Талшық тазартылады, арнайы  түткіш (чесальная) машинада таралады. Содан соң оларды бауларға бөледі. Баудан созу және иіру нәтижесінде жіп алынады. Тоқыма фабрикасында жіптерден мата тоқиды. Мата тоқыма станогында жіптердің  айқасуы нәтижесінде алынады. Бұл үрдіс тоқыма деп аталады. Арқау орағыш ұршыққа (6) негізгі жіп (тік жіп) оралады. Шөрнекке (3) арқау жіп (көлденең жіп) оралған. Матаның тығыз тоқылуы үшін мата шетін жиек (кромка) (4) реттеп тұрады.  Дайын мата тауарлы білікке оралады. Тоқыма станогында тоқылған матаны қатал (суровый) деп атайды. Мата тоқу үшін белгілі  бір жұмыс операциялары тізбектеле орындалады: ­ үйіту (опаливание) – матаның өң бетіндегі шығып қалған талшықтардың ұштарының  алынып тасталуы. ­ ағарту – матаны ағартқышпен тазалау. ­ бояу – белгілі бір түспен матаны бояу. ­ басу (печатание) – ағартылған немесе біртүсті тегіс боялған мата бетіне сурет салу.  Мұндай мата әрлеп безендірілген немесе айшықталған (набивной) деп аталады. Киімді тігуде оның айырмашылығы білу керек. Матаның өң беті мен ішкі бетін айырудың  белгілері мынадай: 1. матаның өң бетінде түйіндер аз болады. 2. өң бетінің суреті анық айшықталған. 3. өң бетінің жиегі жатық. 4. матаның өң беті жылтырайды, ішкі беті жылтырамайды. Әрлеп безендірілген матаның өң және ішкі беті болады. Өң бетінде сурет анық  айшықталады. Жіп иіру дегеніміз ­ жекелеген қысқа талшықтардан ұзын жіп (иірілген жіп) шығарып алу.  Тоқымашылық – мата алу үшін иірілген жіптерді өзара өріп ­ тоқу процесі. Жіп иіру де,  тоқымашылық та ерте замандардан ­ ақ белгілі болған. ІҮ. Жаңа сабақты бекіту. 1. Талшықтар қандай болып келеді? 2. Зығыр және мақта ­ матасының айырмашылығы қандай? 3. Жіп иіру дегеніміз не? 4. Тоқымашылық деп қандай процесті атайды? 5. Тігін матасы неден тұрады? 6. Матаның негізін қалай анықтаймыз? 7. Матаның өң бетін анықтау неге қажет? Ү. Сабақты қорыту. Міне, қыздар бүгін біз мататану, мақта және зығыр маталары туралы  көп мағлұмат алдық. Матаның өң және терістеме жағын ажыратуды білдік. ҮІ. Үйге тапсырма. ҮІІ. Жұмыс орнын ретке келтіру №7 Сабақтың тақырыбы: Мата  және зығыр талшықтарын зерттеу. Матаның оң және терістеме  жағын анықтау. Кенептік тоқыма макетін орындау. Сабақтың мақсаты: білімділік: оқушыларға мататану, мақта және зығыр маталардың алынуы туралы білім беру; дамытушылық: оқушылардың мата туралы түсініктерін дамыту; тәрбиелік: оқушыларды әдемілікті сезіне білуге, ұқыптылыққа тәрбилеу. Сабақтың түрі: аралас сабақ Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ ­ жауап Сабақтың көрнекілік құралы: мата қиындылары, қайшы, ине ­ жіп Пәнаралық байланыс: дүниетану, бейнелеу Сабақ барысы І. Ұйымдастыру кезеңі. Сәлемдесу, сабаққа дайындықтарын тексеру, оқушылардың назарын сабаққа аудару. ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. 1. Талшық түрлері 2. Мақта мен зығыр талшықтарының қасиеттері 3. Табиғи талшық түрлері 4. Химиялық талшық түрлері ІІІ. Жаңа сабақ. Мақта мен зығыр маталары қасиеттерінің салыстырмалы сипаттамасы Мақта және зығыр маталарыгның артықшылықтары мен кемшіліктері және оларды  қолдану Мақта  және зығыр маталарын күту ережелері Мақта ­ матасының түрлері: шыт, бәтес, фланель, джинсалық мата, ши барқыт  (вельвет). Зығыр матасы берік, мықты, сол үшін де оны техникалық маталар дайындауда  қолданады (палатка ­ шатырларға және рюкзак ­ жолқапшықтарға арналған брезент,  және т. б.). Сонымен қатар, оны киім, жатын төсеніштерді дайындауда қолданады. Зығыр матасының түрлері: зығыр матсы (льняное полотно), зығыр бәтесі (льняной  батист), кенеп (парусина) (арнайы киімдерге). Матаны алу Түрлі міндеті бар маталарды дайындауда түрлі жіптер қажет етіледі. Жіп  талшқытан дайындайды. Бұл процесс иіру деп аталады. Талшық бума ­ бума болып, тоқыма фабрикасында түседі. Талшық тазартылады,  арнайы түткіш (чесальная) машинада таралады. Содан соң оларды бауларға бөледі. Баудан созу және иіру нәтижесінде жіп алынады. Тоқыма фабрикасында жіптерден мата тоқиды. Мата тоқыма станогында жіптердің  айқасуы нәтижесінде алынады. Бұл үрдіс тоқыма деп аталады. Арқау орағыш ұршыққа (6) негізгі жіп (тік жіп) оралады. Шөрнекке (3) арқау жіп  (көлденең жіп) оралған. Матаның тығыз тоқылуы үшін мата шетін жиек (кромка) (4)  реттеп тұрады. Дайын мата тауарлы білікке оралады. Тоқыма станогында тоқылған матаны қатал (суровый) деп атайды. Мата тоқу үшін  белгілі бір жұмыс операциялары тізбектеле орындалады: ­ үйіту (опаливание) – матаның өң бетіндегі шығып қалған талшықтардың  ұштарының алынып тасталуы. ­ ағарту – матаны ағартқышпен тазалау. ­ бояу – белгілі бір түспен матаны бояу. ­ басу (печатание) – ағартылған немесе біртүсті тегіс боялған мата бетіне сурет салу. Мұндай мата әрлеп безендірілген немесе айшықталған (набивной) деп аталады. Киімді тігуде оның айырмашылығы білу керек. Матаның өң беті мен ішкі бетін  айырудың белгілері мынадай: 1. матаның өң бетінде түйіндер аз болады. 2. өң бетінің суреті анық айшықталған. 3. өң бетінің жиегі жатық. 4. матаның өң беті жылтырайды, ішкі беті жылтырамайды. Әрлеп безендірілген матаның өң және ішкі беті болады. Өң бетінде сурет анық  айшықталады. Жіп иіру дегеніміз ­ жекелеген қысқа талшықтардан ұзын жіп (иірілген жіп)  шығарып алу. Тоқымашылық – мата алу үшін иірілген жіптерді өзара өріп ­ тоқу  процесі. Жіп иіру де, тоқымашылық та ерте замандардан ­ ақ белгілі болған. ІҮ. Жаңа сабақты бекіту. 1. Талшықтар қандай болып келеді? 2. Зығыр және мақта ­ матасының айырмашылығы қандай? 3. Жіп иіру дегеніміз не? 4. Тоқымашылық деп қандай процесті атайды? 5. Тігін матасы неден тұрады? 6. Матаның негізін қалай анықтаймыз? 7. Матаның өң бетін анықтау неге қажет? Ү. Сабақты қорыту. Міне, қыздар бүгін біз мататану, мақта және зығыр маталары  туралы көп мағлұмат алдық. Матаның өң және терістеме жағын ажыратуды білдік. ҮІ. Үйге тапсырма. ҮІІ. Жұмыс орнын ретке келтіру №9 Тақырыбы: Қол жұмыстарын орындауға  арналған жұмыс орны.Қол жұмыстары кезіндегі  терминдер.Инешаншымдар мен тігімдер. Үйренгенің өзіңе құт,істегенің еліңе құт! Сабақтың білімділік мақсаты: Оқушыларды ұлттық қолөнерге қызықтыру, ­          Тігіс түрлері туралы түсінік беру, ­          Қол жұмыстарына деген көзқарастарын арттыру, ­          Білімдерін сарамандық жүзінде жасай білуге дайындау. Дамытушылык мақсаты:мақсатқа өз бетінше жету үшін оқушыға мүмкіндік беру. Оқушылардыңойлау қабілетін жетілдіруде әдістемелік әдістерді  басшылыққаалып,теориялық білімінің жемісін өздеріне бағалату: Тәрбиелік мақсаты:оқушының өз бетінше жұмыс еріктілігін, өз күшіне сенімділігін  қалыптастыру. Еңбек мәдениеті мен еңбекті ұқыпты, дұрыс ұйымдастыру дағдысын  қалыптастыру.  Тігіс түрлерін тігуге жаттықтырып, өмірде қолдана білуге баулу. Сабақтың түрі: аралас, сарамандық сабағы. Сабақтың әдіс­тәсілдері: технология түрлері,СТО технологиялары, Дөңгелек үстел, топпен жұмыс, тест, сұрақ­жауап, Венн диаграммасы Құрал­жабдықтар:мата қиындылары, қайшы, ине, жіп жұмыс папкасы. Көрнекіліктер:тігіс түрлеріне арналған суреттер,схемалар, сөзжұмбақ «Эрудит» логикалық дидактикалық ойын , нұсқау картасы, бағалау парағы Пәнаралық байланыс: әдебиет,тарих, математика, сурет, Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.(қызығушылықты ояту). Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру; Сынып оқушыларын 2 топқа бөлемін. «Балауса», «Бәйтерек» Жаңа сабақ ­          Бұл жылы сіздермен қандай тігіс түрлерін үйренеміз? ­          Тігістің түрлерін атап кету (Түзу тігіс, қайшы тігіс, қиғаш тігіс, айқаспа тігіс,  тышқан тігіс, кесте тігіс, қайырма тігіс) ­          Тігісті тігу үшін нұсқау картаны тарату ­          Жұмыс үстелінде дұрыс отыру шарттарымен танысу ­          Қауіпсіздік ережелерін еске түсіру Қолмен жасалатын жұмыстарға қойылатын техникалық талаптар: 1. Бормен сызылған сызықтарды бір бөлшектен екінші бөлшекке инешаншымдар арқылы  түсіреді.  2. Уақытша тігімдерде жіптің түсі қосып тігілетін бөлшектің түсінен (тез көрінуі үшін)  өзгеше болуы керек.  3. Бөлшектерді көшірмелік инешаншымдар немесе бормен сызылған сызық бойымен  көктейді. Көктеп болғаннан кейін көшірме инешаншымдар жібін алып тастайды.  4. Жіпті тігім басында және соңында бекітеді. Тігім басында жіп соңындағы түйін арқылы,  ал соңында бір немесе бірнеше инешаншымдармен бекітіледі.  5. Бұйымды соңғы рет тіккенде, матамен жіптің түсі сәйкес келуі керек.  6. Әрлеу заттарын бұйымға тіккенде, сол түстегі жіп алынады.  7. Тура тесікті түймелерді қадағанда, жіптің түсі түйме түсімен сәйкес болуы керек.  8. Уақытша жасалатын қол тігімдерін орындау үшін №50, №60 мақтадан дайындалған  жіптерді пайдаланады. 4). «Келісіп пішкен тон келте болмас». Дайын қол жұмыстары орындалған маталарды  таратып бірінші топтан қандай тігім түрлеріне жататынын; екінші топтан қандай  инешаншымдар түрлері қолданылғанын анықтау арқылы кесте құру. Бірлесе отырып қай  кезде қолданылатынын анықтау. Түзу, ілмелі, ілмек тәрізді шаншымдар. Көктеу,көшіргі,  торлау, жапсырып тігу (бекітіп тігу). Инешаншым түрлері Тігім түрлері Бейнеленуі Қолданылуы Түзу инешаншым Көктеу, бүгіп көктеу, айналдыра көктеу, көктеп тігу, бүрме жасау үшін тігім Киім бөлшектерін уақытша қосып тігу (белбеулерді көктеу, бұйымның төменгі бөлігін  бүгіп көктеу). Тігіс ұзындығы 0,7­1,5 см. №50, №60 мақта жіптер Көшіргі, көшірме (копирвальная) Бір бөлшектен екінші бөлшекке сызықтардың көшірмесін түсіру (мысалы, бұйымның  төменгі бөлігіне орналасқан қалта сызықтарының көшірмесі). Инешаншымның ұзындығы  0,7­1,0 см. Ілмек биіктігі – 0,5­1,0 см. Жіп пен матаның түсі әртүрлі болуы керек. №50,  №60 мақта жіптері Ілмелі инешаншым торлау Түймелік қиықтарын, бұйым бөлшектері қиындыларын сетінемеу үшін өңдейді. Аралығы  0,3­0,5 см болады. Мұнда 1 см­ге 6­10 инешаншымнан келеді Ілмек тәрізді инешаншым Жапсырып тігу (бекітіп тігу) Түймені қадау үшін ғана емес, бұйымдарды әрлеу үшін де қолданады. Жіптің түсі матаның  түсімен сәйкес келуі керек. Түймелерді №50, №60 мақта жіптерді екі қабаттап қадайды. ІІІ. Білім­білікті қорытындылау.Үй тапсырмасын жан­жақты тексеру мақсатында«Мен  білемін стратегиясы» бойынша қайталау. Тақырыбы: «Мата туралы түсінік» , « Қол тігістері».                    1. Матаны не үшін пайдаланамыз?                    2. Мақта, зығыр маталары туралы түсінік. 1­тапсырма: Тірексызбасын пайдаланып, дұрыс жауабын тап. 2­тапсырма:   Логикалық ойын ­ Дұрыс жауабын тап. 3­тапсырма:   Жалғастыру диктанты. 4­тапсырма:   Сөзжұмбақ: «Мататану» тақырыбы бойынша 9 түрлі мата атауын табу.«Қол  тігістері терминологиясы» тақырыбы бойынша тігіс түрлерінің 10 түрлі аталуын табу. Жауаптары: көктеп тігу, жапсырма көктеу, бастыра көктеу, көктеу, қадау, көшіру, бүгіп  көктеу, қайып тігу, тігімдер, инешаншым.   Тірек сызбасын пайдаланып, дұрыс жауабын тап: 1. Механикалық                           Сетінегіштігі 2. Гигиеналық                              Мықтылығы 3. Технологиялық                         Жылу сақтағыштығы 4. Мықтылығы:                          матаны бүктеп орағанда мыжылып қалу қабілеті 5. Қыртысталуы:                     матаның шеті сетінеп,жіптердің төгіліп,шашақталуы 6. Гигроскопиялығы:                  жылу мен ылғалдың әсерінен мата көлемінің кішіреюі 7. Жылу сақтағыштығы:         матаның өзіне түскен күшке жыртылуға қарсы тұру қабілеті 8. Сетінештігі                           матаның қоршаған ортадан ылғал тарту қабілеті 9. Отыруы                                 матаның жылу сақтағыш қабілеті  ІV. Сарамандық жұмыс Қол жұмысына қажетті құрал­жабдықтар Қол тігіс кезінде сақталатын қауіпсіздік ережесін « Ойлан тап» ойыны арқылы оқушыларға  шешкізу (тақтаға жұмбақтар жазылады,жұмбақтың шешуіне қарай қауіпсіздік ережесі  қайталанады) Тап­тап, тап жорға, Табаны жоқ боз жорға. Желіп кетсе жеткізбес, Жерге түссе таптырмас.   (Ине)  Екі пышақ бірлесіп,Кесіп пішіп береді Екеуі бірге жүрмесе, Жоқ қой бізге керегі.               (Қайшы)  Тұмсығы мықты, Қырмен ойды тегістеп шықты.       (Үтік) V.   Қол тігістерін тігу Нұсқау картасының мазмұнымен таныстыру, таратып беру, тігу жолын көрсету VІ .  Қортынды бөлім       Бағалау парағы бойынша оқушылардың білім деңгейі бағаланады. ­          Балалар, мататану негізі және қол тігістерін тігу білімі не үшін қажеттігін өздерің  саралап көріңдерші. «Ізгілендіру» диаграммасы Білемін тігіс түрлерін Үйрендім қалай тігілуін Білгім келеді қайда қолданылуын  ҮII. Үйге тапсырма: қол тігістерін қайталап тігу, кесте тігуге қажетті құрал­жабдықтарды  әкелу. №10 Сабақ тақырыбы:Қол жұмыстары  Сабақтың мақсаты: қол тігіс түрлерінің орындалу технологиясын үйрету Міндеттері: 1) қол жұмысы кезінде қолданылатын терминдермен танысу; инешаншымдар  мен тігім түрлерін орындауды үйрену; 2) шеберлікке, ұқыптылыққа, ұлттық дәстүр  рухында тәрбиелеу; 3) эстетикалық талғамын жетілдіру, ізденушілігін арттыру,  шығармашылығын дамыту Сабақтың түрі: ашық сабақ Әдісі: көрсету, түсіндіру,сұрақ­жауап,тест Пәнаралық байланыс: тарих, қазақ тілі, бейнелеу өнері Қажетті құрал­жабдықтар: мата, ине, жіп түрлері; қайшы, түйме, оймақ Сабақтың барысы. І.Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Сабақ  тақырыбын хабарлау. Әбілхан Қастеевтің «Таң шапағы» жұмысы. «Сергіту» сәті. Қол  жұмысы кезінде қолданылатын құралдар мен құрылғыларды көргенде шапалақ ұру; қол  жұмысы атауы аталғанда орнынын тұру. Тігім, қол инесі, инешаншым, қайшы, оймақ,  көктеу, сантиметрлік таспа, торлау, түйрегіш. ІІ. Оқушылардың білімін бақылау мазмұны.  Әбілхан Қастеевтің «Мақталы алқап» жұмысы. Мақта, зығар маталары. Қол жұмысы  кезінде қолданылатын құралдар мен құрылғыларды сипаттау: материалы, түрлері,  қолданылуы. Қауіпсіздік ережелері. ІІІ.Жаңа сабақ. 1). «Ұшын түймегеннің, үш шаншым ісі  қалар» Жіптің матаға өрілуі – инешаншым деп аталады. Инешаншым­иненің екі шаншымы  арасындағы жіптер. Тігім – қайталанған инешаншымдар қатары. Инешаншымдар ұзындығы  –шаншылып алынған инелердің арақашықтығы, ол мата қалыңдығы мен орындалатын  жұмыстың түріне байланысты болады. Тігіс ені ­бөлшектің қиылған жері мен тігімнің  арасы. 2).Тарихқа көз жүгіртсек... «Жіп иіру». Үлкендер балаларын жұмысқа қызықтыра  түсуі үшін «жүнді тұмсығыңа дейін түтсең, мұрныңнан маржан түседі» деп иландырып  шапшаңдыққа тәрбиелеген. «Кестені көңіл сызады, қол тігеді, көз сынайды». Қазақ  халқының қол тігістері өзінің тігілу әдісі мен мәнеріне қарай бірнеше түрге бөлінеді. Мал  өрісінің жаздық, күздік жайылымы жағдайына қарай қоныс қуалап, көшпелі өмір сүрген  қазақ ауылы өнеркәсіп орталығынан қашық жатты. Матадан, теріден,өрмек өнімінен  жасалатын киім­кешектерді, саба,торсық, үйге жабатын киіз сияқты заттардың барлығын да қолмен тікті. Қолмен тігу отбасының мұқтажын өтеумен қатар, заттарды көркемдеп тігуде  де тиімді әдіс саналды. Киімдерді, төсек­орын жабдықтарын қол инемен кестелеп тігудің  алуан түрлері туды. Қол тігістері: жөрмеу, саба тігіс, бүгіс, қаю, тепшу, көктеу,қабырға  тігіс,шет тігісі, таңдай тігіс, шалып тігу, «тышқан із», т.б.  Көркемдік кесте тігістерін сәндік­қолданбалы бөлімде үйренеміз. Бүгін алжапқыш тігуге  арналған қол тігістеріне тоқталамыз. Тігін шеберханалары мен үйде болсын пішілген  бұйымдарды тігін мәшинесінде тігуден бұрын кейбір бөліктерін (алдын ала  инешаншымдармен) көктеп алады. Содан кейін тігін машинасында тігіп шығады. Тігін  мәшинесінде тігіп болғаннан кейін инешаншымдарды алып тастайды. 3). «Талаппен баста,  талғаммен аяқта»  Сабақты бекіту. «Үлгісі көптің өрнегі көп, өнері көптің ермегі көп». «Жайлаудағы  кілемшілер» шығармасы. Сырмақ, текемет, кілем ою­өрнектерін құрастыру. Сабақты  пысықтау сұрақтары­ тест беру.  1. Киім бөлшектерін уақытша қосып тігу? а)торлау ә)көктеу б)жапсыру  2. Иненің екі шаншымы арасындағы жіптер, жіптің матаға өрілу процесі? 3. Көшірме тігімде ілмек биіктігі қанша см болады? а)0,5­1 см ә)0,2­0,3см б)1­1,5см 4. Түйме қадау үшін қандай инешаншым түрі қолданылады? а)түзу ә)ілмелі б)ілмек тәрізді 5. Қол тігімдерін орындау үшін қандай нөмірлі жіп қолданылады? а)№50,60 ә)№40 б)№70 6. Торлау тігісі қай кезде қолданылады? а)бір бөлшектен екінші бөлшекке сызық  көшірмелеу ә)түйме қадау б)түймелік қиықтарын өңдеу Қорытынды. Бағалау. Сабаққа белсеніп қатысқан оқушыларды бағалау. Ә.Қастеевтің әдемі табиғат көрінісі бейнеленген «Қазақстан тауларында», «Табиғат көрінісі», «Таудағы  қыс»шығармаларын көрсете отырып, оқушылар мен қатысып отырған қонақтарға тілек  тілеу. «Талаптарыңыз таудай биік, көңілдеріңіз қардай кіршіксіз аппақ, өмірлеріңіз жаздай  жайдары болсын!» №11 Сабақтың тақырыбы: Қол жұмыстары кезіндегі қолданылатын терминологиялар Мақсаты: а)білімділігі: оқушыларға қол тігіс түрлерімен таныстыру, тігуді үйрету, тігістің түрлерін  тігуге жаттықтыру; ә)тәрбиелілігі: ұқыптылыққа, іскерлікке, шыдамдылыққа баулу; б) дамытушылығы: қол тігіс түрлерін тұрмыста қолдана білуге, тиімді пайдалануға үйрету,  қызығушылықтарын дамыту. Сабақтың түрі: жаңа сабақ Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ­жауап, ойын, сарамандық жұмыс Сабақтың көрнекілігі: слайд, қол тігіс түрлерінің суреттері Сабақтың құрал­жабдықтары: ине, жіп, қайшы, мата Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру бөлімі. а) Сәлемдесу ә) Сабаққа дайындық, оқушыларды түгендеу б) Оқушыларды топқа бөлу 2. Сабаққа дайындық. 1,2,3 Бойға жинап күш Жалқаулықты тастаймыз Жаңа сабақ бастаймыз. 3. Үй тапсырмасын тексеру 1. Маталардың қандай түрлерін білесіңдер? 2. Маталардың қасиеттері мен ерекшеліктері қандай? 3. Кез­келген бұйым тігу үшін матаны қалай таңдаймыз? 4. Жаңа сабақ Көктеу, жөрмеу, тепшу Қиғаш сәндік Ілмек тігіс Таңдай тігіс, түйін тігі Қайып тігу, түгу тігіс тышқан із тігіс, шалық торлау. Қазіргі кезде қолмен іс тігетін тігіншілерді өте сирек кездестіреміз. Өйткені олардың  орнын тігін машиналары алмастырады. Алайда бұйымның бөлшектерін уақытша біріктіруге және әшекейлеп, көркемдеу үшін, сондай­ақ тігін машинасымен орындалуы қиын  жағдайлар болған кезде қол тігістерді қолданылады. Қол мен іс тігушінің негізгі  құралдарына ине, жіп, қайшы, оймақ жатады. Кез келген бұйым тігу үшін матаның қалыңдығына қарай қол инесі мен жіпті дұрыс таңдау  қажет. Қиғаш сәндік. Бөлшектерді уақытша бекіту үшін қолданады. Тігіс солдан оңға қарай  орындалады. Айқас тігіс. Ине матаның теріс бетінен тік, ал оң бетінен қиғаш шаншылады, ине  шаншымның арақашықтықтары 1 мм шамасында болады. Тігіс солдан оңға қарай, келесі  тігіс солдан оңға қарай айқасады. Ілмек тігіс матаның шеті сетінемес үшін және түймелікті торлау үшін қолданады. Тігісті  солдан оңға, оңнан солға қарай да орындауға болады. Тігістің арақашықтығы мен биіктігі  матаның қалыңдығына байланысты. Бұл тігістің ине шаншымдары тігінен түседі. 5. Сарамандық жұмыс. Қауіпсіздік ережесі. Инемен жұмыс жасағанда, инені аузыңа салма. Ине жерге түсіп кеткенде мұғалімге ескертіп, мұғалімнің көмегімен ал. Қайшыны досыңа сілкілемей бер. Тігіс түрлерін матаға орындап, альбомға желімдеу. 6. Сергіту сәті 7. Жаңа сабақты бекіту. «Бақытты сәт» ойыны «Бой сергіту» топтарға 3 сұрақтан беріліп оларды талдауға 3 минут бөлінеді. Топтардың  бір өкілі жауап береді. Тапсырма:1. Қазіргі кездегі қолмен іс тігетін тігіншілер туралы айту? 2. Қол іс тігушінің негізгі құралдарына нелер жатады? 3. Кез­келген бұйымды тігу үшін нені дұрыс таңдай білу қажет? 4. Тігістің түрлерін ата? 5. Матаның шеті сетінеп кетпес үшін қандай тігіс қолданылады?(ілмек) 6. Бөлшектерді уақытша бекіту үшін қолданылатын тігіс? (қиғаш тігіс). «Сандықтан  шыққан бас қатырғырлар» топ мүшелері сандықтан нөмірлері конфет алып шығады.  Мұғалім әр нөмірге жұмбақ немесе сұрақ оқиды. Өз ішінде талқылаған соң, топ  капитандары жауап береді. Тапсырма: Жұмбақ. Қылыштасты ағайынды екі батыр Кескілесті екеуі шатыр­шұтыр Аағайынды екеуінің кескілесі Тігіншіге пайдасын тигізіп жатыр. (қайшы) Жұмбақ Жүрген сайын жүйрігім Қысқартады құйрығын (ине) Мазмұнына қарай мақал­мәтелді жалғастыру. 1. Жіп жіңішке (жерінен) үзіледі 2. Жіптің ұзыны жақсы Сөздің (қысқасы) жақсы Мазмұнына қарай мақал­мәтелді жалғастыру 1. Тігінші кем істейді (Үтік) тегістейді 2. үйренгенің (өзіңе) құт Істегенің еліңе құт «Көсемдікке ұмтылу» сұрақтарына барлық ойыншылар жауап береді. Ең көп дұрыс жауап  берген топ ұтады. 1. Қандай тігіс түрлерін білесің? 2. Іс тігу үшін қандай құралдар қажет? 3. Ине не үшін қажет? 4. Мата түрлерін ата? 5. Қиғаш тігіс қалай орындалады? 8. Үйге тапсырма беру. Тігіс түрлерін жаттау. Қол тігіс түрлерін тігіп қолдарын жаттықтыру. 9. Бағалау Сабаққа белсене араласып отырған оқушыларды бағалау. №12 Тақырыбы:  Соңғы ылғалды­жылумен өңдеу.   Сарамандық жұмыс.    Сабақтың мақсаты:    білімділік :         бұйымды сырып тіккеннен кейін дымқылдап   үтіктей білуді  үйрету.    дамытушылық: ылғалды­жылумен өңдеудің жалпы қағидаларын   түсіндіре келе дамыту.    тәрбиелік:          оқушыларды ұқыптылыққа, бейімділікке, тазалыққа тәрбиелеу.    Сабақтың көрнекілігі:  үтік, су бүркігіш, дәке, бұйым , үтік  тақтайшасы, үтік тіреуіш.    Сабақтың түрі:           аралас    Сабақтың әдісі:            сарамандық    Пән аралық байланыс: тарих, физика, биология.     Сабақтың барысы:   І.Ұйымдастыру кезеңі, сәлемдесу, түгендеу.   Сабаққа дайындығын тексеру.   Үй тапсырмасын қайталау.   Жаңа сабақ түсіндіру.   Техника қауіпсіздігі.   Сарамандық жұмыс.   Сабақты пысықтау . Сабақты қортындылау.   Сабақты бағалау.   Үйге тапсырма.    II.Үй тапсырмасын қайталау.    1.Киім тігудегі негізгі роль атқаратын элемент   Қазіргі кезде киімді көркемдеп сәндеу жұмыстарына нелерді��li>   пайдаланады ?   Түймелікті қолымен қалай орындайды ?   Техникалақ ережесін сақтау.     III. Жаңа сабақ.   Балалар мен әйелдердің жеңіл көйлектерін әзірлеген кезде дымқыл­жылулық өңдеу едәуір орын алады және бұйымды   өңдеудің маңызы зор, ол жұмыстың шамамен 15­20%­ын   құрайды.Бұйым сапасы мен оның сыртқы көрінісі көп жағдайда   бұйымды тігу барысында да, сондай­ақ оны ақырғы өңдеу кезінде   де дымқыл­жылулық өңдеудің қалай орындалу сапасына   байланысты болады. Дымқыл – жылулық өңдеу, негізінен, мына   мақсаттарда қолданылады бұйым бөлшектеріне көлемді ауқымда   пішім беру және әр түрлі тігіс түрлерін өңдеу:   — ақырғы өңдеу.   — бөлшектерді желіммен қосу.   өңдеу барысында матаға ылғалды­ жылумен және қысыммен әсер   ету.   Тұтас дымқыл – жылулық процессі екі сатыдан тұрады.   Талшықтарды дымқылмен және жылумен жұмсарту.   Алынған пішімді дымқылмен, жылумен және қысыммен бекіту.   Өңдеу процесстері үтіктеу, басу  және  булау болып үшке бөлінеді.   Жіптердің тоқылу нығыздығына байланысты маталарда әр түрлі    өңдеуге ұшырайды.    Өңдеу тәртібі.    Мата  аттары қызу темпера  турасы С турасы әсер ету уақыты С            дымқыл дымқыл дандыру % Жасанды және мақта талшығының  қосындысы бар таза жүн Лавсан талшығы Капрон және капрон талшығы Вискоз талшығынан Ацетат талшығына 180     150   160       30   25­30       10­10   25­30 № 1.     2. 3. 10­10 20 10 160­180 140 180­100 160 30 30 30 30 Мықты мата және зығырдан Таза жібектен 4. 5. 6. 7.         Электірлі қол үтіктерімен жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік   ережелері:   Жұмыс барысында электр тогын зақымдану немесе күйіп қалу қаупі   байқалады. Мұндай зақымдануды болдырмау үшін келесі ережелерді   орындау қажет.   Үтіктер алдында үтік бауының дұрыстығына көз жеткізіңдер.   Тоққа қосылған үтікті қараусыз қалдыруға болмайды.       Үтікті қосқанда не ажыратқанда оның сымынан емес вилкасынан   ұста, қолың құрғақ болсын.   Үтікпен жұмыс жасағанда оны арнайы үтік қойғыштың үстіне   ғана қою керек.   Үтік бауының ыстық табанының астында қалып қоймауын   қадағала.   Ылғалды­ жылулықпен өңдеу жұмысы бітісімен­ақ үтікті тоқтан   ажырат.   IV      Жаңа сабақ бойынша оқушылардан сұрақ жауап арқылы загрузка...   түсініктерін сұрау.     Бұйымды дымқыл – жылулық өңдеу дегеніміз не ?   Бұйымды дымқыл – жылулық пен өңдеуге қанша уақыт кетеді ? Дымқыл – жылулық қандай мақсатпен жүргізіледі ?   Тұтас дымқыл – жылулық процессі неше сатыдан тұрады , олар     Өңдеу процессі нешеге бөлінеді ?   Үтікпен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік ережесі .   Және тест сұрақтары арқылы пысықтау.         V    Сарамандық  жұмыс     Бөлшектерді әрбір жұмыс операциясынан кейін   үтіктейді, мысалы бүкпені сырып тігудің алдында, ал тігістерді   бұйымның етегін  өңдеу алдында.. Түкті маталарды /драп,барқыт/   түгі    қайырылып қалмау үшін  үтіктеу тақтасына түк жағын   жоғары  қаратып қояды.   Көктелген тігістерді өлшеп көру алдында қатты баспай   үтіктейді. Өйткені өлшеп көргеннен кейін де өзгерістер болуы   мүмкін.. Түйреуіштің үстінен үтік жүргізуге болмайды.Түйреуіштер   үтік  табанын бүлдіріп, бұйымға із қалдыруы мүмкін.   Үтіктер   алдында сызылған бор іздерін, щеткамен кетіреді. Иініс тігістерін   бір жағына қарай үтіктейді. Бірінші иініш   тігістерін, содан кейін   әдіптерді үтіктейді.Дөңгеленген тігістердің әдіптерін бірнеше   жерден қияды. Ондай  әдіптерді үтіктеу үшін бөлшекті үтіктеу   үстеліне тігіс тақтайдың  дөңгеленген жиегіне жататындай етіп   орналастырады немесе үтіктеуге арналған жастықты пайдаланады.   Жұмсақ жұқа маталарды үтіктегенде тігіс әдібінің астына қағаз парақтарын қойған дұрыс. . Егер барлық сақтық шараларына     қарамастан, тігістердің жиектері   немесе қайырмалар матаның бет   жағына басылып қалса,онда сызықтар астындағы тігістерді тағыда   үтіктеу керек.Егер бұлда жеткіліксіз болса,онда тігісті бірнеше рет   қайталап үтіктеу қажет.Үтіктеу тақтайына бұйымдардың тігістерін,   қатпарларын жазып   қояды. Үтіктеу кезінде бұйымды созуға   болмайды.   Мойындықты және басқа дөңгелек қиықтарды үтіктеген   кезде  бұйымның бет жағын жоғары қаратып қояды. Киім жылтырап   қалмас үшін үтіктеуге арналған матаны қолданған жөн. Егерде   бұйымда жылтырақ таңба қалса, сол орынға бірнеше рет қатталған   дымқыл матаны қойып қатты баспай үтіктейді. Құрғағанға дейін   үтіктеп, бірақ үтіктеген матаны одан бу шығып тұрған кезде алады   және бұйымды щеткалап жіберген дұрыс. Дымқылдататын үтік   болса, үтіктеуге арналған матаның керегі жоқ.  Үтікті жылтыраған   орынға ұстап, көбірек бу жіберсе де болады.  Бұйымды аздап   щеткалайды және бұйымды іліп қойып  ішкі жағынан   неғұрлым   буды көбірек жібереді. Бұйымның  мыжылған  түктері көтеріледіде   жылтыраған таңба жойылады.          VI .   Сабақты қорытындылау.   Соңғы ылғалды жылумен өңдеу технологиясын тексеру.     VII. Сабақты бағалау.   Оқушылардың теориялық және сарамандық жұмыстарын тексеріп бағалау.   VIII. Үйге тапсырма.   Жұмысты аяқтау.     Бұйымды дымқыл­жылулық өңдеу дегеніміз не ? Бұйымды дымқыл жылулық өңдеуге қанша уақыт кетеді ? Дымқыл жылулық өңдеу қандай мақсатта жүргізіледі ?       Техникалық қауіпсіздік ережесін ата . Тігім дегеніміз не ? Тігіс дегеніміз не ?     Киімді дайындау үрдісі қандай негізгі кезеңдерден тұрады ? Бөлшектерді біріктірудің неше тәсілі бар ? Тігіндік біріктіру дегеніміз не ?     Тұтас дымқыл­жылулық процессі қанша сатыдан тұрады ? Өңдеу процессі нешеге бөлінеді ? Үтікпен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік ережесі.       №13 Сабақтың тақырыбы: Тігін машинасымен танысу. Тігін машинасының түрлері. (әмбебап, арнайы, жартылай автоматты, үй тұрмысында қолданылатын түрлері) Тігін машинасында түзу тігіс жүргізуге үйрету. Тігін машинасының сапасын анықтау. Сабақтың мақсаты: Білімділік: жаңа сабақты меңгерте отырып, білімдерін қалыптастыру. Машинатану  негіздері, тігін машинасының шығу тарихымен таныстыру. Дамытушылық: оқушылардың ой ­ өрісін, көргендерін еске сақтап, оны қайта  жаңғыртуға, әсемдікке, ұқыптылыққа, еңбексүйгіштікке үйрету Тәрбиелік: жұмыс барысында белгілі тәртіп ережесін сақтауға, көмек көрсетуге  тәрбиелеу. Сабақтың типі: ашық сабақ Сабақтың түрі: аралас сабақ Сабақтың әдіс ­ тәсілі: баяндау, түсіндіру, көрсету Сабақтың көрнекілігі: слайд, тігін машинасы, суреттер Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі: Оқушыларды түгелдеп, сабаққа, сарамандық жұмысқа әзірлігін тексеру. II. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Бастапқы шикізат түріне қарай химиялық талшықтар неше түрге бөлінеді? 2. Синтетикалық талшықтарды қалай алады? 3. Тұңғыш рет химиялық талшықты алған кім, қай жылы? 4. Вискозалы талшыққа жалпы сипаттама 5. Капронды маталардың кемшілігі 6. Лавсан дегеніміз не? III. Жаңа сабақ. Тігін бұйымдарын дайындауға арналған жабдықтардың ең негізгісі – тігін машинасы.  Осы тігін машинасының шығу тарихына жалпы құрылымына, құрылысына тоқтала  өтейік. • XV – ғасыр – Леонардо да Винчи – тігін машинасының жобасын ұсынды. • 1755 жыл – Карл Вайзенталь – бір жіпті тігін машинасын ойлап тапты. 1834 жылы – Уолтер Хант шөрнекті машина жасады 1844 ­ 1845 жылы – Элиос Хоу бір қалыпты жұмыс істейтін тігін машинасын ұсынды 1850 ­ 1851 жылы – Ален Уилсон мен Исаак Зингер қазіргі заманғы машина түрлерінің  негізі дүниеге әкелді 1870 жылы – АҚШ ­ та Исаак Зингер – “Зингер” фирмасын ашты. 1900 жылы – Ресейде Подольск қаласында “Зингер” зауытын ашты. 1917 жылы – Кеңес елінде Подольск қаласында тұңғыш механикалық зауыт іске  қосылды. Машинаның сыртқы дизаиндары жасалып, фирманың белгісін жазатын болды. 1850 ­ 1851 жылы – Ален Уилсон мен Исаак Зингер, қазіргі заманғы машина түрлерінің  негізі Тұрмыстық тігін машинасы өзінің құрылымы, техникалық мүмкіндігі және сыртқы  көрінісі бойынша түрліше болып келеді. Бірақ олардың құрылысы, реттеуі және  пайдалану ережелерінің көпшілігі ортақ. Тігін машинасының қол машина, аяқ машина  және электр машина деп аталатын түрлері бар JANOME SW ­ 24 тігін машинасы • 1. Кері жүріс тетігі. • 2. Тігісті реттейтін құрылғы. • 3. Тігістің ұзындығын реттеуші. • 4. Тігістің енін реттеуші. • 5. Жіп орағыш стопор. • 6. Жіп орағыш шпиндель. • 7. Катушкалы өзек. • 8. Жіп орағышты бағыттаушы. • 9. Жіп бағыттағыш. • 10. Жіп тартқыш рычагы. • 11. Жіп берілісін реттеуші. • 12. Алдыңғы бөлік. • 13. Жіп кескіш. • 14. Жіп бергіш. • 15. Пластина. • 16. Қысу табанын ұстаушы. • 17. Инелі өзектің винті. • 18. Ине. • 19. Қысу табаны. • 20. Қосымша бөлік (аксессуарларды сақтау орны). • 21. Алып жүруге арналған ұстау тетігі. • 22. Айналма дөңгелек. • 23. Қосу тетігі. • 24. Электр желісіне қосатын бөлік. • 25. Бос жеңқап. • 26. Түймелік рычагы. • 27. Қысу табанын көтеру рычагы. Тігін машинасымен жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік ережелері 1. Жұмыс орнын ретке келтіру. 2. Шашты жинап, жеңді қайыру. 3. Машинада тіке, орындыққа толық жайғасып, денені жай ғана еңкейтіп, басты алға  қарай иіп отыру керек. 4. Жарық жұмыс орнына сол жақтан немесе алдынан түсуі керек. 5. Тігін машинасын тікелей мұғалімнің жетекшілігімен іске қосу. 6. Машина мен жұмыс орындаушының ара қашықтығы 20 ­ 30 см 7. Аяқтар толығымен еденде немесе аяқ қойғышта (подставка) орнығуы керек. 8. Машина үстінде артық заттар жатпау қажет. 9. Машина тігісін бастарда бұйымда түйреуіштер немесе инелер болмауы тиіс. 10. Жұмыс бастамай тұрып орналасуын тексеру (табанды реттегіш бұранда жақсы  ұстап тұр ма, ине тесігіне тура келе ме). 11. Матаны қойып, табанды түсірмей тігін машинасын жүргізуге болмайды. 12. Тігістерді ауыстырғанда инені жоғары көтеріп қою. Машина тігістерінің түрлері Киімді дайындау кезінде әр түрлі жұмыстар атқарылады: қолмен, машинамен, ылғалды ­ жылулық. Машина тігістері қолданылуына байланысты біріктіру, шет және әрлеуші тігіс болып  бөлінеді. Біріктіру тігісі тігін бұйымының бөлшектерін біріктіру үшін қызмет етеді. Олар: сырып тігу, бастыра тігу, айыра тігу, жапсыра тігу, қосарлы және бүктемелі тігістер. Бұл  тігістермен (бүктемелі тігістен басқасымен) таныссыңдар. Біріктіру тігістері иық, бүйір қиықтарын, жеңдерді, иініш, қалта, қатпарларды  біріктіру кезінде қолданылады. Біріккен тігістерде бұйым бөлшектері тігістің екі  жағында жатады. Мысалы, сырып тігілген тігісті жатқыза жөне айыра үтіктеуге  болады. Айыра үтіктелген тігіс екі жағынан тігіммен бекітілген болуы мүмкін, яғни  айыра тігілген. Бүктемелі тігіс ақ жайма, жейде пішімді блузка, ерлер жейдесін тігу кезінде  қолданылады. Шет тігістері жаға, мойындық, өңір, қолтық ойындысы шеттері сетінеп кетпеуі және  әрлеу үшін қолданылады. Шеттік тігістерге: жабық қиықты бүгіп тігу, жөрмеу,  шеттіктеу (жиектеу) тігістері жатады. Жөрмелген тігіс өңір шеттерін, жаға, қаттама, қалталарды өңдеу кезінде қолданылады. Өңдеу кезінде бөлшек шеттерін біріктіріп жөрмеуден кейін бұйым өңін айналдыру,  сонан соң шеттік жасап айналдыра көктеу қажет. Ашық қиықты бүгілген тігіс өңірдің ішкі жиегін, мойындық әдібін, қолтық ойындысын,  бұйымның етегі мен жеңнің шетін өңдеу кезінде қолданылады. Бұйым етегін және жең  қиығын өңдеу кезінде қиықтарды алдын ала арнайы машинада торлайды. Жабық қиықты бүгілген тігіс жібек және мақта матадан тігілген көйлек, блузка,  ұйықтағанда киетін көйлектің етегін және бұйым жеңінің жиегін өңдеу кезінде  қолданылады. Шеттіктеу тігісі үш түрге бөлінеді: ашық қиықты, жабық қиықты және ызбамен жиектеу. Қиықты қиғаш жиекпен ғана емес, негізгі және әрлеу матасынан көлденең жиекпен,  сондай ­ ақ дайын сызбамен де жиектеуге бол IV. Сарамандық жұмыс. Машина тігістерін тігу. Жұмысты ұқыпты, тігістерді түзу тігу V. Сабақты бекіту. 1. Қай ғасырда тігін машинасының жобасы ұсынылды? 2. Тігін машинасы не үшін қажет? 3. Тігін машинасымен жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік ережелерін ата 4. Қандай машина тігістерінің түрлері бар? VI. Үйге тапсырма Машина тігістерін аяқтап келу. №14 Сабақтың тақырыбы: Тігін машинасымен жұмыс істеу ережелері  Сабақтың білімділік мақсаты: оқушыларға тігін машинасын іске қосып, жылдамдығына  жаттығып, түзу тігісті ақ қағазға орындалуды үйрету. Машина тігіс түрлерімен таныстыру. Сабақтың дамытушылық мақсаты: оқушылардың тігін машинасымен жұмыс істеуге деген  қызығушылықтарын оята отырып, жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру. Сабақтың тәрбиелік мақсаты: оқушыларды жұмыс орнын таза ұстауға, мектеп мүлкін  ұқыпты ұстауға, мектеп мүлкін ұқыпты сақтауға, ТҚЕ қатаң сақтауға тәрбиелеу. Сабақтың көрнекілігі мен құрал ­ жабдығы: нұсқау карта, қайшы, жіп түрлері, тігін  машинасы, ғажайып тақта т. б. Сабақтың түрі: аралас, сарамандық. Сабақтың барысы. Сабақ жоспары. 1. Ұйымдастыру кезеңі. 2. Үй тапсырмасын сұрау. а) Эврика дүкеніне саяхат. 3. Жаңа сабақ. а) Машина тігістерінің атауымен таныстыру. ә) Машинада дұрыс отыру тәсілі. б) Тігін машинасын жұмысқа дайындау. в) Тігін машинасымен жұмыс бастау, орындау, аяқтау г) Тігін машинасымен жұмыс істеу кезіндегі ТҚЕ. 4. Сарамандық жұмыс. а) Шеберқол. 5. Сабақты бекіту. а) Тосын сиы. 6. Сабақты қорытындылау. 7. Үйге тапсырма. 8. Бағалау. 1. Ұйымдастыру кезеңі. а) оқушылармен сәлемдесу. ә) жоқ оқушыларды белгілеу. б) жұмыс орнын сабаққа даярлау. 2. Өткен сабақты қайталау. ( Эврика дүкеніне саяхат.) 1. Тігін машинасының ең алғашқы жобасын кім ұсынды? 2. Карл Ваизенталь қандай машина ойлап тапты? 3. Исаак Зингер кім және оның қандай еңбегі бар? 4. Ресейде тігін машинасы шығаратын қандай зауытты білесіңдер? 5. Тігін машинасының қандай түрін білесіңдер? 6. Тұрмыста қолданылатын машиналармен өндірістегі машиналардың қандай  айырмашылығы бар? 7. Әмбебап, арнайы, жартылай автоматты машиналар қандай операциялар орындайды? 3. Жаңа сабақ: 1. Ой қозғау. Тігін машинасымен не істейміз? ­ сұрағын қою арқылы жаңа тақырыпты ашу. Тігін машинасымен жұмыс істеу а) Машина тігістерінің атауымен таныстыру. ә) Машинада дұрыс отыру тәсілі. б) Тігін машинасын жұмысқа дайындау. в) Тігін машинасымен жұмыс бастау, орындау, аяқтау. г) Тігін машинасымен жұмыс кезіндегі техника қауіпсіздік ережесі. Машинада дұрыс отыру тәсілі: ­ жұмыс орнына жырық сол жақтан немесе алдыңғы жақтан түсу керек; ­ отыратын орындық пен тігін машинасының ара қашықтығы 10 ­ 15см болу керек; ­ құрал ­ жабдықтар арнайы қорапта тұру қажет, үстелдің бетінде тек қана тігілетін бұйым  жатуы тиіс; ­ тігіс машинасының айналатын бөлшектеріне тым жақындамаңдар. Тігін машинасымен жұмыс істеуден бұрын оны әзірлейді. Үстіңгі астыңғы жіптерді өткізіп, тігістің ұзындығын реттейді, жүрісін функциялық винт  арқылы түзейді. Егер маховик дөңгелекті айналдырғанда ине қозғалса, ол жұмыс істеуге  әзір болғаны. Бос жүрісте маховикті дөңгелек қана айналып, име қозғалмайды. Жіпті өткізгенде арнайы ереже сақталмаса, машина дұрыс жүрмейді. Астыңғы жіпті  шөріпке кигізеді, жіптің тартылысын біріңғай реттеп отыру үшін шөріптің қабын  қолданады. Тігін машинасымен жұмыс істеген кезде денені тік ұстап, басты сәл еңкейіп  отыр. Тігін машинасымен жұмыс істегенде мынандай тәртіпті сақтау керек: 1. Тігін машинасын жұмысқа даярлау: Қозғалтқыш рычагты қосып, машинаны жұмыс жүрісіне қою. Үстіңгі, астыңғы жіптерді өткізіп, тігістің қажетті  ұзындығын реттеп, инені жоғары көтеру. 2. Жұмысты бастау: тігілетін матаны табанның астына қыстырып, инемен шаншу; жұмысты  жалғастыру. 3. Жұмысты орындау: қозғалтқыш тұтқаны айналдырып, матаны белгіленген орны бойынша бағыттап отыру. 4. Жұмысты аяқтау: инені, машинаның табанын көтеру, сол қолмен матаны шығарып,  жіптерін қою; машинаны бос жүріске қою. Тігін машинасымен жұмыс істеудегі техника қауіпсіздігі: 1. Іске шашты жинап, жеңді қайырып немесе түймелеп кірісу қажет. 2. Жұмысқа кірісуден бұрын машина платформасындағы қажет емес заттарды тазалап,  оның аяғының нық тұрғанына, инелердің дұрыс заттарды тазалап, оның аяғының нық  тұрғанына, инелердің дұрыс орналасқандығына көз жеткізу керек. 3. Машина жұмыс істеп тұрғанда, машинаның қозғалып тұрған бөлшектеріне жақын еңкеюге болмайды. 4. Қол саусақтарын машинаның табанымен инеге жақындатпау. 5. Жұмыс үстінде тігіп отырған оқушыларды алаңдатуға, олар арқылы заттарды беруге  болмайды. 6. Аяқ машинасымен жұмыс істеген кезде жетек қайшысын қолмен ұстауға болмайды. 4. Сарамандық жұмыс. 1. Оқулықтағы машина тегістерін мұқият оқып шығып, орындалу ретінде зер сал. 2. Машинаны іске қосып, жылдамдығына жаттығып, түзу тігісті ақ қағазға жүргізіп үйрен. 3. Тік бұрыштап қиып алған матаға оқулықта көрсетілген тігістерді түсір. Тігістердің тізу  әрі сапалы орындалуын бақыла. 4. Өзің орындаған тігіс үлгілерін дәптерге желімдеп қой. 5. Сабақты бекіту. а) Машинада дұрыс отыру тәртібі қандай? ә) Тігін машинасын жұмысқа қалай дайындаймыз? б) Астыңғы жіпті өткізу ережесі қандай? в) Тігін машинасымен жұмыс істеуді бастау, орындау, аяқтау деген не? г) Қандай машина тігістерін білесің? ғ) Тігін машинасымен жұмыс істеу кезіндегі ТҚЕ еске түсір? д) Үстіңгі жіпті өткізу ережесі қандай? 6. Сабақты қорытындылау. 7. Үйге тапсырма: Тігін машинасымен жұмыс істеу және оқып келу. 8. Бағалау. №15 Тақырыбы:МАшина тігістерінің түрлері  Сабақтың мақсаты:  а) Білімділік: жаңа сабақты меңгерте отырып, білімдерін қалыптастыру. Тігін  машинасымен торлау, жіктеу тігістерін орындау ә) Дамытушылық: оқушылардың ой­өрісін, көргендерін еске сақтап , оны қайта жаңғыртуға, әсемдікке, ұқыптылыққа, еңбексүйгіштікке үйрету б) Тәрбиелік: жұмыс барысында белгілі тәртіп ережесін сақтауға, көмек көрсетуге  тәрбиелеу. Сабақтың түрі: аралас сабақ Сабақтың әдіс­тәсілі: баяндау, түсіндіру, көрсету Сабақтың көрнекілігі: слайд, тігін машинасы, суреттер Сабақтың барысы: I.Ұйымдастыру кезеңі: Оқушыларды түгелдеп, сабаққа, сарамандық жұмысқа әзірлігін  тексеру. II. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Бастапқы шикізат түріне қарай химиялық талшықтар неше түрге бөлінеді? 2. Синтетикалық талшықтарды қалай алады? 3. Тұңғыш рет химиялық талшықты алған кім, қай жылы? 4. Вискозалы талшыққа жалпы сипаттама 5. Капронды маталардың кемшілігі 6. Лавсан дегеніміз не? III. Сарамандық жұмыс Машина тігістерінің түрлері Киімді дайындау кезінде әр түрлі жұмыстар атқарылады: қолмен, машинамен, ылғалды­ жылулық. Машина тігістері қолданылуына байланысты біріктіру, шет және әрлеуші тігіс болып  бөлінеді. Біріктіру тігісі тігін бұйымының бөлшектерін біріктіру үшін қызмет етеді. Олар: сырып  тігу, бастыра тігу, айыра тігу, жапсыра тігу, қосарлы және бүктемелі тігістер. Бұл  тігістермен (бүктемелі тігістен басқасымен) таныссыңдар. Біріктіру тігістері иық, бүйір қиықтарын, жеңдерді, иініш, қалта, қатпарларды біріктіру  кезінде қолданылады. Біріккен тігістерде бұйым бөлшектері тігістің екі жағында жатады.  Мысалы, сырып тігілген тігісті жатқыза жөне айыра үтіктеуге болады. Айыра үтіктелген  тігіс екі жағынан тігіммен бекітілген болуы мүмкін, яғни айыра тігілген. Бүктемелі тігіс ақ жайма, жейде пішімді блузка, ерлер жейдесін тігу кезінде қолданылады. Шет тігістері жаға, мойындық, өңір, қолтық ойындысы шеттері сетінеп кетпеуі және әрлеу үшін қолданылады. Шеттік тігістерге: жабық қиықты бүгіп тігу, жөрмеу, шеттіктеу  (жиектеу)тігістері жатады.Жөрмелген тігіс өңір шеттерін, жаға, қаттама, қалталарды  өңдеу кезінде қолданылады. Өңдеу кезінде бөлшек шеттерін біріктіріп жөрмеуден кейін  бұйым өңін айналдыру, сонан соң шеттік жасап айналдыра көктеу қажет.Ашық қиықты  бүгілген тігіс өңірдің ішкі жиегін, мойындық әдібін, қолтық ойындысын, бұйымның етегі  мен жеңнің шетін өңдеу кезінде қолданылады. Бұйым етегін және жең қиығын өңдеу  кезінде қиықтарды алдын ала арнайы машинада торлайды.Жабық қиықты бүгілген  тігіс жібек және мақта матадан тігілген көйлек, блузка, ұйықтағанда киетін көйлектің  етегін және бұйым жеңінің жиегін өңдеу кезінде қолданылады.Шеттіктеу тігісі үш түрге  бөлінеді: ашық қиықты, жабық қиықты және ызбамен жиектеу.Қиықты қиғаш жиекпен ғана  емес, негізгі және әрлеу матасынан көлденең жиекпен, сондай­ақ дайын ызбамен де  жиектеуге бол Торрлау тігісін орындау Жіктеу  тігісін орындау IV. Сарамандық жұмыс.  Машина тігістерін тігу. Жұмысты ұқыпты, тігістерді түзу тігу V. Сабақты бекіту. 1Тігін машинасы не үшін қажет? 3.Тігін машинасымен жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік ережелерін ата 4.Қандай машина  тігістерінің түрлері бар? VI. Үйге тапсырма №16 Тақырыбы: Киім  және оған қойылатын талаптар. Иық бұйымдарының түрлері мен сипаттамасы. Мақсаты: Қазіргі кездегі жаңа үлгідегі иық бұйымдарының түрлері туралы білім  қалыптастыру. Күтілетін нәтиже: А. Қазіргі заман киімдерінің ішінен иық бұйымдарының ерекшеліктері, оларға  қойылатын талаптар туралы біледі; В. Иық киімдерінің түрлерін, қазіргі киімнің стилдерін ажырата алады; С. Жаңа үлгідегі иық киім үлгісін суретте бейнелейді шығармашылық жұмыста  қолданады. Дереккөздер, құрал ­ жабдықтар: АКТ, Таныстырылым, А4 формат, түрлі ­ түсті  қағаздар, қарындаштар, флипчарт, маркер. желім, қайшы. ресурстар. стикер. Сабақтың барысы:  1. Ұйымдастыру бөлімі  2. Топқа бөлу. Қағазға киімнің стиль түрлерін жасырып, үш топқа бөлу. 1 ­ т классикалық стиль. 2 ­ т спорттық стиль. 3 ­ т жастар стилі. 3. Топ ережесін еске түсіру. Топ басшысын сайлау. (бағалау парағын беремін)  1 Топтарға бөлініп отырады. І топ: классикалық стиль. ІІ топ: спорттық стиль. ІІІ топ: жастар стилі. 3. Топпен бірлесе топ ережесін еске түсіреді. Топ басшысын сайлайды. бағалау парағының бөлімдерімен танысады. Топтар Ой қозғау І ІІ Сұрақ­жауап І топ ІІ топ ІІІ топ   Мұғалім әрекеті «Киім» сөзіне ой қозғау. Оқушылардың киім туралы пікірлерін тыңдай отырып, жаңа  Бейне жазба арқылы қазіргі заманғы иық киім үлгілерін көрсету Оқушы әрекеті Киім туралы әр топ өз ойларын айтады. Сабақ тақырыбын дәптерлеріне жазады. Қазіргі кездегі сән үлгісіндегі иық киімдерінің түрлерімен танысады, көру арқылы есте сақтайды. Негізгі бөлім Мұғалім әрекеті Жаңа сабақ. Әр топқа ресурс парақтары беріледі. «Зерттеушілік әңгіме» тапсырма бойынша оқушылар бірге ойлайды, өз ойларын  дауыстап айтады, болжамдар ұсынып, талқылайды. Ітоп. Иық киімі оған қойылатын талаптар. І топ. Иықты киімдер тарихы. ІІ Ітоп . Киім силуэті мен стилі. Әр топ берілген тапсырма бойынша жұмыстанып, постер дайындайды және қорғайды. Жеке жұмыс. Ұлттық иық киім үлгісін қағаздан жапсырмалау. Табыс критерийлерін  оқушылармен бірге шығару. Топ атынан ұсынылған жұмыстарды екі жұлдыз, бір ұсыныс арқылы бағалау. Оқушы әрекеті Оқушылар оқулыққа қосымша ресурс парақтарын пайдалана отырып постер  дайындайды, әр топтан бір адам шығы топтық жұмысты қорғайды. Топтық жұмысты  табыс критерийлер бойынша бағалайды.«Сэндвич» әдісі арқылы 1жақсы 1сын 1мақтау  айтады. Топтық жұмысты бағалау табыс критерийлері. Критерийлер Толық жауап Жартылай жауап 1. Тақырып мазмұнының ашылуы. 2. Баяндау шеберлігі. 3. Эстетикалық талғамы. Оқушылар А4 форматына түрлі ­ түсті қағаздан ұлтттық киімінің үлгісін жасайды. Табыс критерийлері: Критерий 3, 4, 5 Ұлттық киімді бейнелеу шебергі Эстетикалық талғамға сай болуы. Шығармашылығы Табыс критерийлер бойынша, өзін ­ өзі бағалау, өзара бағалайды. Топ атынан үздік жұмысты ұсынады. Стикерге екі мақтау, бір ұсыныс жазып ұнаған  жұмысқа жапсырады. Қорытынды.  Түрткі сұрақтарды қолдана отырып сабақты бекіту. Оқушылардың жиналған бағаларын назарға ала отырып, қортынды бағалаймын. Рефлексия: «Мен.... есептеймін. Ең табысты болғаны...... Менің ұсынысым бар....»   Оқушылар бекіту сұрақтарына жауап береді. Оқушылар сабақтың барлық кезеңдерін еске түсіре отырып, сыныптағы оқу әрекетіне  талдау жасайды, баға береді. Үйге тапсырма беру: Тақырыпты оқу №17 ­18 Тақырып: «Кеуде алжапқышының негізгі сызбасын жасау үшін өлшгем алу» Мақсаты: Сызба кестесінің негізгі бағытын таныстырамыз. Сызбада алжапқыш пішінінің  негізін орындауды үйретеміз. Өз бетінше ұқыпты әрі жылдам жұмыс істеу арқылы тәртіптілік пен саналыққа  тәрбиелейміз. Міндеті: Алжапқыш сызбасының жасалуы және сызбаға қосымша бөлшектер жасау және  өлшем алу. Сабақ түрі: Аралас сабақ. Жаңа технология: СТО бағдарламасы Пайдаланатын стратегия: Көрнекілік, БҮҮ, ВЕНН диаграммасы. Сабақты байланыстыратын пән: Қазақ тілі. Математика. Көрнекілік: «Алжапқыш жасау үшін дене өлшемін алу», «Алжапқыш сызбасының  құрылысы» кестелері, сөзжұмбақ, т. б. Сабақ барысы: Ұйымдастырамыз Жұмыс орнын дайындаймыз Үйге тапсырманы тексереміз. Жаңа тақырыпты түсіндіреміз. 1. Көрнекілік стратегиясы: Суретке қарап әңгіме жазамыз. Ой пікірімізді ортаға саламыз. 2. Сөзжұмбақ: Жауаптары: 1. Мата түрі (мақта) 2. Тігін машиналарының түрі (қол) 3. Тігін құралы (жіп) 4. Тігін машиналарының түрі (аяқ) 5. Қолтігіс түрі (қайып) 6. Тігін құралы (оймақ) 7. Мата түрі (зығыр) 8. Тігін құралы (қайшы) «БҮҮ»стратегиясы: Білемін Білгім келеді? Үйренгенім Алжапқышты үйде тамақ пісіргенде киеді Алжапқыш пішіп үйрену Сабақ соңында  оқушылар не үйренгендері туралы жазып шығады) Алжапқыш түрлі матадан тігіледі Қандай тігістер қолданады. Алжапқышты тігіп үйрену.  Алжапқышқа әдемі жиектер тігіп үйрену Әр түрлі алжапқыштар болады Мағынаны тану: Кез келген бұйымды дайындау үшін оның сызбасын жасау керек. Ал сызбаны дайындау  үшін адам денесінің өлшемін алу қажет. Алжапқышты тікпес үшін бұрын оның сызбасын  құрастырып үлгі дайындайды. Ол үшін адам денесінің өлшем бірлігінің сантиметрлік  таспамен түсіріп алады. Өлшемді дұрыс түсіру үшін дене бітімінің орналасуын білу керек  және мынаны ескеру керек. ­ Өлшемді адам денесінің оң жағында тұрып түсіреді. Белін алдын ала жіппен буып қояды.  Өлшем алынатын адам тік тұру керек. Өлшемді сантиметрлік таспамен түсіреді. Денені  өлшегенде таспаны қатты тартуға немесе босаңсытуға айналым мен ен өлшемдерін  жартылай жазады. Оқушылардың сызықтарды адам денесіндегі сынадай 3 орын бойынша нықтап белгілеуге  болатынына көз жеткіземіз. Кеуденің жоғарғы тұсы – кеуде енінің сызығы. Белдің төменгі шеті – бел сызығы алжапқыштың ең төменгі бөлігі бұйымның төмен бөлігі  жағындағы сызық. Оқушылармен бірге алжапқыш бөлшектердің әрқайсысы өз атаулары  бойынша атап көрсетеміз. Мысалы, мынау кеуде тұсы – аспа баулары белдегі бұйымның  төменгі бөлігі – алжапқыш қайта нұсқау картасы бойынша алжапқыш сызбасын жасау үшін  оқушылар адам денесінің өлшемін алады. Алжапқыш сызбасын жасау үшін дене өлшемін алу Шартты белгілер Өлшем алу ережелері Өлшемнің атаулары Менің өлшемдерім Ұқ Бел сызығының қалған ұзындыққа Кеуденің ұзындығы Ұб Бел сызығының қалған ұзындық Бұйымның ұзындығы Жб Бел сызығын қынаған жіп бойынша Жартылай бел айналымы Жмқ Жамбас үсті нүктелері бойынша Жартылай мықын айналымы Осыдан кейін 2 ­ ші нұсқау картасы бойынша алжапқыш құрудың есебі орындалады. Алжапқыш сызбасының құрылысы, нұсқау картасы Шартты белгілері Бөлшектердің атаулары Есептеу формуласы Есебі (см) Оқушылар алжапқыш сызбасын дайындап шығады. Ой толғаныс: 1. Сызбада неліктен жартылай өлшемде орындалады? 2. Алжапқыштың ұзындығы қалай анықталады? 3. Неліктен Б, Т, К нүктелері сызбада осы әріптермен белгіленеді? 4. Белді жартылай қынайтын өлшем не үшін алынады? Осы сұрақтарға жауап бере отырып, қыз баланы киіндіреміз. Ой қорыту: «Қарша борату» ойынын ойнатамыз. Оқушылар бүгін сабақтан үйренгенін және алдағы күнде не күтеді ой пікірін жазып, қағазды умаждап сынып оқушыларымен бір  бағытқа қарай лақтырамыз (аты ­ жөні жазылмайды). Бағалау: Әр топ өз жұмыстарын келесі топтарға көрсетіп, бір ­ бірін бағалайды. Үйге тапсырма: Қажетті құрал ­ жабдықтар әкелеміз. Жұмыс орнын жинастырамыз № 20 Тақырыбы: Алжапқышты үлгілеу Сабақтың мақсаты: оқушыларды таңдап алған үлгі бойынша алжапқышты үлгілеуді үйрету. Білімділігі: Оқушыларға алжапқышты үлгілеуде, бұйым пішінін өзгертудің әдіс ­ тәсілдерін меңгерту; Дамытушылығы: теориялық білімдерін сарамандық жұмыста пайдалана білу, оқушыларды  өз бетінше ізденуге дағдыландыру, олардың ой өрісін дамыту; Тәрбиелігі: оқушыларды ұқыптылыққа, талғампаздыққа, икемділікке тәрбиелеу, өнерге  деген қызығушылығын арттыру. Құрал ­ жабдықтар: жұмыс дәптері, үлестірмелі карточкалар, тігінші сызғышы, түрлі ­  түсті қағаз, желім, қайшы, қарындаш. Сабақ барысы І Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. ІІ Өткенді қайталау: 1. Activote құрылғысымен жұмыс істеу. Оқушылар арнайы бағдарламамен тест шешеді. Өздерін бағалайды. ІІІ Сабақтың тақырыбы мен мақсатын хабарлау Өткен сабақта біз алжапқыштың сызбасын құрғамыз. Бүгін «Алжапқыштардың ғажайып  әлемі» туралы әңгімемізді жалғастырамыз. Бүгінгі сабақтың тақырыбы «Алжапқышты  үлгілеу» Бүгін барлығымыз сәнгер құрастырушы боламыз. Сабақтың мақсаты ­ таңдап алған үлгі бойынша алжапқышты үлгілеуді үйрену. Сәнгер –  суретші, сәнгер ­ құрастырушы, тігін өндірісінің технологы, тігінші мамандықтарымен  танысамыз. Дәптерге тақырыпты жазғызу. IV Жаңа сабақты меңгеру. 1. Оқушылармен әңгіме жүргізу «Үлгілеу» дегеніміз не? Бұйымды өзгертуге бола ма? Алжапқыштың бөліктерін қалай өзгертуге болады? 2. Мұғалім сөзі Киімді құрау модельдеумен тығыз байланысты. Киім бөлшектерінің формаларын өзгерту  және оларды көркемдеу модельдеу жолы арқылы орындалады. Бұйым бөлшектері форма  бойынша бір ­ бірімен үйлесуі керек. Киімді дайындау және модельдеумен бірнеше кәсіптің мамандары айналысады. Олар: Суретші ­ сәнгер – киімді үлгілейді. Мұндай жұмысты орындау үшін адамның дене пішінін,  оның тепе ­ теңдіктерін, икемділігін білу қажет. Тігін ісінің технологиясын, сондай ­ ақ  костюмнің құралу заңдылықтарын, тігіс, әрлеу сызықтарын түсіну керек. Суретші – құрастырушы – сызбалар мен пішін бөліктерін дайындайды. Тігін өндірісінің технологы – сызбаларға сәйкес киімді даярлау тізбектілігін әзірлейді. Тігінші – тігін операцияларын орындайды. Модельдеу – таңдап алған қалыпқа сәйкес пішін сызбаларын өзгерту процесі. Бұл – сәні  мен қиюы жаңа киімді құрастырудың шығармашылық процесі. Модельдеудің бірнеше  түрлері бар. 1. Көркем модельдеу – модельдердің жиынтығын құру, бұл жерде киімнің сәні мен стилін  ескеруі керек, онымен суретші ­ сәнгер айналысады. 2. Техникалық модельдеу – эскиздер, суреттер бойынша сызбалар мен пішіндерді жасау,  онымен сәнгер ­ құрастырушылар айналысады. Кез келген сәнгердің жұмысы: “кім үшін – не үшін – неден” деген формуладан басталады. Киім ­ пайдалануына қарай тұрмыстық, өндірістік, формалық болып бөлінеді. Тұрмыстық  киімдер күнделікті, сәндік, үй, спорттық, ұлттық киімдерге бөлініп, өндірістік киімдерге  арнайы және санитарлық киімдер жатады. Үйде немесе мектепте аспаздық жұмыстармен  айналысқанда алжапқыш пен орамалды пайдаланған жөн. Алжапқыш киімнің алдын  ластаудан сақтайды. Ал орамал шаштың бөгет болуынан, әрі ас әзірлегенде санитарлық ­  гигиеналық талаптарды сақтау үшін қажет. Алжапқышқа арналған мата түксіз, жеңіл, тез  жуылатын, тігісі мықты болуы керек. Ең бастысы ­ шыттан, зығыр матадан тігілген бұйым  тез жуылады, жақсы үтіктеледі, сырт көрінісі тартымды келеді. Киім тігерден бұрын  алдымен қандай киім тігуді орналастыру керек. Содан кейін таңдаған киімді қандай сән  үлгісімен тігетінді, соған лайық мата түрін таңдау қажет. Таңдаған матаның тігетін  бұйымға өрнегі, түсі үйлесімді, сәйкес болуын естен шығармаған жөн. Осы кезде бұйымға  қандай сәндік жұмыстар жүргізуді ойластырған жөн. Сәндеу үшін таспалар, сутаж,  көмкерме тесьма қолданады. Үлгілеу ережелері. 1. Алжапқыштың сызықтарын өзгерту кезінде бөлшектердің формалары әр түрлі болмауы  керек екенін есте сақтау керек: егер төменгі жағы жартылай дөңгелек, үшбұрыш,  тіктөртбұрыш болса, қалтасы немесе кеудесі дәл сондай формада болуы керек. 2. Егер алжапқыш түрлі ­ түсті матадан тігілсе, қиюын бір түсті ету қажет, сонымен бірге  ол мата түсінің біріне сәйкес келуі керек. 3. Негізгі матаның суреті неғұрлым ірі, ашық түсті болса, қалтасының, етегінің суреті  соғұрлым ұсақ болғаны дұрыс. 4. Ашық түсті маталарды ашық емес, ақ, қара, сұр түстермен үйлестіру керек. 5. Боз, түссіз маталарды ашық түсті қиындармен безендірген жөн. Үлгілеудің әр түрлі тәсілдерін үйрету: 1. Көрнекіліктерден көрсету ­ алжапқыштың төменгі бөлігін үлгілеу (қара. пр. 1) ­ алжапқыштың қалталарын үлгілеу (қара. пр. 2) V Практикалық жұмыс: – практикалық жұмыс барысында ағымдағы инструктаж жасау; – үлгермеушілерге көмек көрсету; 5 VI. Өткен тақырыпқа анализ жасау және бекіту. 1. «Модель» дегеніміз не? 2. «Үлгілеу» дегеніміз не? 3. Үлгілеудің қандай түрлерімен таныстыңдар? 4. Алжапқышты модельдеу нұсқаларын ата? 5. Көркем модельдеу деген не, ол жұмысты кім орындайды? 6. Техникалық модельдеу деген не, ол жұмысты кім атқарады? 7. Модельдеудің кезеңдерін атаңдар. 8. Матаға пішін бөліктерін қалай орналастыру керек? VII. Сабақты қорытындылау – Сабақтың мақсатына жеткенін хабарлау. – Оқушыларды бағалау. – Үйге тапсырма беру. VIII. Үй тапсырмасы: Алжапқышты матадан пішуге пішім бөліктерін дайындау, шыт мата,  жұмыс қорабы, инемен және қайшымен жұмыс қауіпсіздік ережелерін қайталау. . №21­22 Сабақтық тақырыбы: Матаны пішуге дайындау жұмыстары. Сабақтың мақсаты: Білімділік: оқушыларға мата туралы толық мағлұмат беру, мата пішудің әдіс – тәсілдерін  үйрету; Дамытушылық: теориялық білімдерін сарамандық жұмыста пайдалана білу, оқушыларды өз бетінше ізденуге дағдыландыру, олардың ой­өрісін дамыту; Тәрбиелік: оқушыларды осы өнер түрімен қызықтыру, ұқыптылыққа, еңбексүйгіштікке,  сұлулықты қабылдау сезімін ояту, эстетикалық талғамдылыққа тәрбиелеу. Сабақтың түрі: аралас Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ­жауап, өз бетінше сарамандық жұмыс. Сабақтық көрнекілігі:үлгілер, ескертпелер, нұсқау карталары. Пәнаралық байланыс: сызу, бейнелеу өнері, математика. I. Ұйымдастыру кезеңі: • Оқушылармен сәлемдесемін; • Оқушыларды түгендеймін; • Оқушылардың құрал – жабдықтарын түгендеу; • Оқушылардың зейіндерін сабаққа аударту. II. Үй тапсырмасын тексеру. Өткен тақырыпты қайталай отырып, оқушыларға тақырып бойынша сұрақтар қою. III. Жаңа сабақ. Пішудің алдында барлық матаны дерлік декатирлейді. Декатирлеу (тігер алдында мата отырмас үшін) – мақта, мата, зығыр, штапель матаны суға  салып сығып (бұрап сықпайды), бойлық жіп бойымен тегістеп жаяды. Содан кейін матаны  шала кептіріп, бойлық жіп бойымен терістеме жағынан бастыра үтіктейді. Синтетикалық  талшықтармен араластырылған жүн матаны ылғал жаймаға салып, дөңгелектеп орайды,  содан кейін 2­3 сағат ауыр затпен бастырып қояды. Жайманы сулау үшін сірке суының  ерітіндісін пайдаланады (2 л жылы суға 1 ас қасық сірке суын қосады). Шала кепкен  матаның (бойлық жіп бағытымен) терістеме жағынан дәке немесе жұмсақ жұқа мата  жайып, үстінен бастыра үтіктейді. Матаның өң жағын, түгінің бағытын, ақауын анықтау. Жүн маталарды орағанда өңін ішке қаратады. Мата жиегіндегі түйрелген іздердің томпиған жағы оң жаққа қарайды. Сәтен матаның өң жағы (көлденең жіптің ширатылуына байланысты) жылтыр болады. Егер  матаның өң жағы мен терістеме жағы бірдей болса, онда салыстырмалы алғанда сапалы  жағы өңі деп есептеледі. Түкті маталарға терістеме жағынан әрбір 50­60см­ден бағдар сызық қойып, түгінің бағытын көрсетіп отырады. Түкті матадан тігілетін киім бөлшектерін пішкенде, мата түгі бір  бағытта жатуы керек: барқыт және ши барқыттан киім тіккенде түгі жоғары қарайды;  ұйпалақ матаның түгін төмен қарайтып пішіп қияды. Ірі өсімдік бейнелі орнаменті бар матадан бұйым дайындағанда тамырын төмен қаратып,  симметриялы орналастырады. Қолданудың алдында матаның екі жағында мұқият қарап шығады. Ақауы бар жерлерін  тігінші борымен немесе ине шаншымдармен белгілейді. Пішу кезінде ақаулы жерлерді  айналып өтеді немесе онша көрінбейтін бөліктерге жібереді. Лекалоларды жайып пішу. Пішу алдында матаның жиектері келтіріп, өң жағын ішке қаратып, арқау жіптің негізгі  жіпке көлденең келуін қадағалай отырып, ұзынынан екі бүктейді. Егер мата шеті  қиғаштанып тұрса, ондай бөліктері пішімнен түсіп қалады. ІҮ Бекіту Матаны пішу үшін қажетті ереже Пішу ержесі Ү Үйге тапсырма ҮІ Бағалау №23 Сабақтың тақырыбы: Тұрғын үйдің ерекшлеік сипаттары Сабақтың мақсаты:  Білімділік: Оқушыларға тұрғын үй жайлы түсіндіру. Тұрғын үй интерьері  туралы білу, білімдерін қалыптастыру. «Тазалық­денсаулық негізі» тұрғын үй гигенасын  білу.  Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту, пәнге деген  қызығушылығын арттыру.  Тәрбиелілік: Эстетикалық талғамға, ммұқияттылыққа, зейінділіке, шаттық сезімге  тәрбиелеу, өмір сүрудің және адам қызметінің оптималды жағдайын жасай білуге,  барлығын қажетті сәтте шеберлікпен орындай білуге тәрбиелеу.  Сабақтың түрі: Жаңа сабақ  Сабақта қолданылатын көрнекті құралдар: оқулықтар, итерьбелсенді тақта.  Сабақтың өту барысы:  1. Ұйымдастыру кезеңі. 3 мин  2. Үйге берілген тапсырманы тексеру. 2 мин  3. Жаңа тақырыпты түсіндіру. 20мин  4. Тапсырмаларды орындау .10 мин  5. Сабақты бекіту. 5мин  6. Рефлексия. 2 мин  7. Үйге тапсырма. 1 мин  8. Бағалау. 2мин  І. Үйге берілген тапсырманы тексеру . 2мин  1. Алжапқыштың фасонын салып келу.  2. Ребустарын тексеру.  ІІ. Ұйымдастыру кезеңі. 3 мин  Сергітту сәтті.  Бір саусағым тіптіде,  Ұстай алсам жіптіде.  Екі саусақ бірікті,  Мата қолға ілікті.  Үш саусағым орамды,  Жіпті тұйіп орады.  Өнерлі екен он саусақ, Сурет салсақ, үй салсақ,  1­слайд  Бүгінгі сабақтың тақырыбын слайд арқылы ашамыз.  2­слайд.  Қандай мақсатты көздейміз.  3­слайд.  ІІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру. 20мин  Тұрғын үй интерьері. Интерьер француз тілінен қазақша тіліне аударғанда ішкі деген  мағынаны білдіреді.Сәулет өнерінде оны ішкі көрініс, ішкі жоба (жеке үйлердің және  ғимараттардың ішкі көріністерін) жобалайтын ұғым. Интерьер архитектуралық шешімдерді (өлшемдер, пропорциялар, жиһаздардың, құрылымдардың) жобасын көрсетеді.  Перспективалық құрылымдарда вертикаль сызықтардың барлығы қатаң түрде вертикаль  сызылады. Себебі барлық құрастырулар көкжиек сызығына жақын орналасады.Вертикаль  сызықтарының перспективалық қысқарулар көру сәулесінің көкжиек деңгейінен  бұрылғанда байқалады.  Композиция (латынның compositio сөзінен) құрастыру, жалғастыру, байланыстыру деген  мағыналарды білдіреді (87­ сурет). Тұрғын үй интерьерінің композициясы – тұрғындардың  талаптарына сәйкес келетін барлық элементердің өзара үйлесңмділігі.  4­7 слайдтар  .  Тұрғын үй гигиенасын айта кетсек.  Пәтер­ адамға және оның денсаулық жайына әсер ететін қуатты фактор.  Тұрғын үй іші ортасының сапасына мына жайлар әсер етеді:  ­ Сырттағы ауа;  ­ Толық жанбаған газ өнімдері  ­ Тағам дайындау процесінде пайда болатын заттар;  ­ Жиһаз, кітаптар, киімдерден бөлінетін заттар;  ­ Тұрмыс химиясы;  ­ Темекі түтңнңнен бөлінетін заттар;  ­ Орынжайды санитарлық нормаларының (адамдар санының) сақталуы және т.б.  Сондықтан да пәтер жөндеу және өңдеуге арналған материалдар таңдау кезінде,  денсаулыққа зиян келмес үшін мұқият болу керек: кір жуу құралдарын абайлап қолдану,  санитарлық және гигиеналық ережелерді сақтау қажет.  ІV. 1­Тапсырма: Сөздерге анықтама беріңдер.  Интерьер_____________________________________________________________________  _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ Функционалдық аумақтарды атаңтар.  _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ Инерьер неге байланысты болады?  _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ Композиция  _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ Әсемдік жасалуы элементтерін ата  _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ 2­Тапсырма: Тақырыпқа байланысты санжұмбақ құрастыру.  3­Тапсырма: бөлме ішін салу.  V. Сабақты бекіту. 5мин  1.Эстетикалық әсемдеу дегеніміз не?  2. Тұрғын орынжайды күн сайынға жинауға қандай жжұмыстар кіреді?  3. Интерьер түрлерін атаңдар?  4. Ауыл мен қала тұрғын үй интерьерінің айырмашылығы неде?  VІ. Рефлексия. 2 мин  Білемін Үйрендім Білгім келеді  Тұрғын үй интерьері не екенін білдік.  Бөлме ішін қалай әшекейлеуге түсіндім Әр түрлі инерьерді білгім келеді.  VІІ. Үйге тапсырма. 1 мин  Өз бөлмелерінің суретін салып келу.  VІІІ. Бағалау. 2мин  Бағалау парағы.  Бағалау  № 24 Сабақтың тақырыбы: АС ұүй менбалалар бөлмесінің интерьері  Сабақтың мақсаты: Оқушыларға үй мәдениеті туралы түсінік беру. Білімділік: Оқушыларды үйдегі жиhаздарды орналастыру тәртібін және түс үйлесімділігін  дұрыс сәйкестендіріп таңдауға үйрету. Дамытушылық: Жиhаздарды орынды орналастыру, түстерді дұрыс таңдай білу  барысында оқушылардың ой ­ өрісін, білімдерін шыңдау. Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, әсемдікке баулу, эстетикалық тәрбие беру. Сабақтың түрі: Аралас, интерактивті. Сабақтың типі: Жаңа білім беру. Сабақтың әдісі: Түсіндіру, сұрақ­жауап әдісі Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта, кеспеқағаздар,стикерлер Пән аралық байланыс: Психология, бейнелеу. Керекті құрал­жабдықтар: дәптер, оқулық, түрлі­түсті қарындаш Сабақтың жүрісі: 1.Ұйымдастыру бөлімі 2.Үй тапсырмасын тексеру 3.Жаңа сабақ 4.Сергіту сәті 5.Шығармашылық жұмыс 6. Сабақты бекіту 7.Үйге тапсырма беру 8 Бағалау Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа даярлығын бақылау. Оқушыларды кеспе қағаз арқылы үшке бөлу. 1 топ­Сәулет  тобы 2 топ­Дизайн тобы. 3топ­Декор тобы. ІІ Үй тапсырмасы : Электр тізбегі және оның элементтері. Кеспе қағаз тарату  арқылы тапсырма беру. Ток көздері деп нені айтамыз? Электр өткізгіш материалдарды ата? Электр сымымен бауының айырмашылығы неде? Монтер пышағы не үшін қажет? Электр тұтынушылар дегеніміз не? Ой қозғау ІІІ.Жаңа сабақ: Ой қозғау стратегиясы арқылы оқушыларға жаңа сабақты аштырту.  Тақтадан суреттер көрсету арқылы оқушылардың қызығушылығын ояту. Сұрақтар  қойылады. –Балалар, экраннан не көріп тұрсыңдар? Қазіргі тұрғын үйдегі жиһаздарды ата?  Үйді жиһаздау дегеніміз не? Бүгінгі сабағымыз не жайында болмақ? Жарайсыңдар балалар! Дәптерімізді ашып, бүгінгі жаңа тақырыбымызды жазып қояйық. Бүгін сіздер үй  интерьерімен танысасыңдар. Балалар интерьер дегеніміз не? Қалай ойлайсыңдар? Интерьер француз тілінен алынып, « ішкі» деген мағынаны білдіреді. Үйдің ішін безендіру деген сөз.  Біздің тұратын, жұмыс жасайтын және демалатын пәтеріміз ыңғайлы, жайлы, әдемі болуы  керек. Интерьер­орынжайлардың ішкі кеңістігін,әсемдік жайы мен түрлі жабдықтарды  біртұтас үйлесімді жинақтауға мүмкіндік беретін жоспарлаудың сәтті шешімі. Композиция  –бұл құрастыру, жалғастыру, байланыстыру мағынасын білдіреді. Тұрғын үй интерьерінің  композициясы­тұрғындардың талаптарына сәйкес келетін барлық элементтердің өзара  үйлесімділігі. Ол компоненттерді (жиһаз,шам,тұрмыстық жабдықтарды) бір­біріне біртұтас бағындырып үйлестіреді. Пәтердің белгілі бір өмірлік процестері өтетін жекелеген  учаскелері функционалдық аумақ деп аталады. Жалпы бөлме, ас үй, балалар бөлмесі,  жатын бөлме және т.б. арналған аумақтар болады. Интерьерде жарықпен әсемдеу, сәндік  жабдықтар, көгалдандыру, жабдықтардың формасы, сыртқы беттерді әсемдеу, заттарды  орналастыру болып табылады. Эстетикалық әсемдеу –заттар мен кеңістік үйлесімділігі  болып табылады. Пәтер ішінде ауа жақсы тазартылып , қалыпты жылу –ауа ортасы жасалуы керек. Ойластырылып жасалмаған жарықсыз үйдің жайлы болуына қол жеткізу мүмкін  емес. Шамдар таңдауға ерекше көңіл бөлінеді. Шамдар жалпы, жергілікті,  құрамдастырылған, бағыттап жарық түсіретін және декорациялық болады. Жапқыштар  интерьерде біршама рөл атқарады. Олар пәтердің , бөлменің алғашқы әсерін береді. Жалпы бөлме үшін қанық түсті, айқын суретті, маталар жақсы көрінеді. Жатын бөлме үшін жұмсақ реңкті, жайлы түстер үйлесімді. Балалар бөлмесі үшін қанық ашық түсті, жылы реңкті  маталарды таңдаған жөн. Ас үй пердесі үшін тор, жолақты, гүлді суретті материал  қолданылады.  IV. Сергіту сәті «Жалғасын тап»ойыны ( Оқушыларға мақалдың басын айтамын ,соңын тауып жалғастырыңыздар.) 1.Ұяда не көрсең.....(ұшқанда соны ілесің). Балалы үйдің.... (ұрлығы жатпайды)....3.Үй иесі мейірлі отырса..... (қонақ иесі көңілді отырады.). 4..Өз  үйің.......(өлең төсегің) 5Талаппен бастап..........(талғаммен аяқта) V.Шығармашылық жұмыс Балалар,берілген тақырыпқа сәйкес үй интерьерін қызықты етіп композиция құру.  Оқушылар тапсырманы топ болып орындайды. Орындаған жұмыстарын қорғап шығады. VІ Бекіту. «Сәйкестендіру кестесі» арқылы оқушылардың сабақ бойынша білімін тексеру. VІІ Бағалау. Стикер үлестіру арқылы бағалау. VІІІ Үйге тапсырма беру Өз бөлмеңіздің интерьерін бейнелеңіз. №25 Тақырыбы: Киім және аяқ ­ киім гигиенасы Мақсаты: Киім, аяқ ­ киім жайлы жан ­ жақты мағлұмат беру Білімділігі: Киім және аяқ ­ киім жайлы, олардың гигиеналық талаптарын түсіндіру Дамытушылығы: Оқушылардың ой ­ танымдық, есте сақтау, іскерлік қабілеттерін арттыру Тәрбиелігі: Ұқыптылыққа, тазалыққа тәрбиелей отырып, эстетикалық талғамдарын  арттыру Типі: Аралас Түрі: Дәстүрлі Әдісі: СТО элементтері Көрнекілігі: дербес компьютер, интерактивтік тақта, сәйкестендіру тесті Сабақ барысы І Ұйымдастыру кезеңі А) Оқушылармен сәлемдесіп, оларды түгелдеу Ә) Сабаққа назарын аудару Б) Топқа бөлу, бағалау парағын тарату II Үй тапсырмасын сұрау «Кім жылдам?» ойыны Ұяшықтарға сұрақтар жасыру 10 10 10 20 20 20 30 30 30 1. Машинада дұрыс отыру тәсілі 2. Жұмысты бастау үшін қандай операциялар орындалады? 3. Тігін машиналарының неше түрі бар? 4. Машина тігістерінің түрлері? 5. Тігін машинасының ең алғашқы жобасын кім ұсынды? 6. Машина жұмысын аяқтау үшін қандай операциялар орындалады? 7. Тігін машинасын жұмысқа қалай дайындайды? 8. Жалпы машина тігісіне қандай талаптар қойылады? 9. Жабық киықты тігіс дегеніміз не? ІІІ Үй тапсырмасын бекіту Сәйкестендіру тесті Тігіс Қолдануы Қайып тігу Жабық қиықты бастыра тігу Әдіптеу Ашық қиықты жөрмеп тігу Жабық қиықты жөрмеп тігу Бір бөлшекті екіншісіне бастыу жолымен біріктіру Ішкі бөлшектің шетін өңдеу Бөлшектің шетін өңдеу Екі бөлшекті бір ­ біріне біріктіру Бөлшектерді біріктіріп, соңында қайыру ІV Жаңа сабақ Білемін  Білгім келеді  Үйрендім Мәтінді оқу ( 5 мин ) Киім – адамның денесіне киюге арналған бұйым, жасанды жамылғы түрлері. Киім адамды  қоршаған ортаның, табиғаттың түрлі әсерлерінен қорғайды. Оның тұтыну мәнімен бірге  ғұрыптық және белгілі бір мақсатқа қызмет ететін маңызы бар. Жақсы киінуге ұмтылатын  кісіге жинақылық, тазалық қасиеттер тән болу керек. Үтіктелмеген, дақ түскен, кей  жерлері майланып кеткен киімдерді, жағасы мен жеңі кірлеп, қыртыстанған жейдені киюге  болмайды. Түймелердің дұрыс және берік қадалуын, киімдегі тесілген, жыртылған  жерлерді жамап, тігіп отыруды ұмытпау қажет. Синтетикалық киімді киюдің кажеті жоқ,  әсіресе жазды күні. Өйткені адам денесінің терлеуіне байланысты тер киімге сіңбей тері  үстінде болып бірнеше жұқпалы ауру тарататыны микробтардың ұясына айналуы мүмкін. Маусым ауысқан кезде бұйымдарды жуып, тазалап, үтіктеп, күйеден сақтайтын  препараттарды сеуіп, келесі маусымға дейін сақтап қояды. Аяқ ­ киім ыңғайлы, берік, сәнді әрі гигиена талаптарына және киілу шарттарына сай келіп, басқа киімдермен үйлесіп тұруы қажет. Ол табанды жарақаттанудан сақтап, адамның  қимыл – қозғалысына кедергі келтірмей, табанға қысым түсірмейтіндей ыңғайлы болуы  қажет. Жаңа аяқ ­ киімді таңдағанда оны киіп, мүмкін болған жағдайда жүріп көріп барып  алу керек. Аяқ ­ киімді кигенде башпайлар еркін қимылдайтындай болуы шарт. Башпайдың аяқ ­ киім тұмсығына сәл жетпей тұрғаны жөн. Мектеп оқушылары мен төменгі сынып оқушыларының аяқ ­ киім өкшесінің биіктігі ­ 1 ­ 2  см Жоғары сынып оқушылары ­ 2 ­ 3 см аяқ ­ киім кигені жөн. Сол сияқты кроссовкаларды үнемі киюге болмайды. Ол аяқты бұзады, бірнеше аяк  дерттерін туғызады. Өйткені барлық кроссовкалар синтетикалық материалдардан  жасалады. Аяқ ­ киімді кремдеуден бұрын оны шаң мен кірден тазалап алу керек. Жылтырап тұруы  үшін крем жаққаннан кейін әуелі щеткамен, содан соң түгі бар жұмсақ матамен ысқылау  қажет. Ү Жаңа сабақты бекіту « Топтастыру» әдісі ҮI Қорытынды Сәйкестендіру тесті Тігіс Қолдануы Қайып тігу Жабық қиықты бастыра тігу Әдіптеу Ашық қиықты жөрмеп тігу Жабық қиықты жөрмеп тігу Бір бөлшекті екіншісіне бастыру жолымен біріктіру Ішкі бөлшектің шетін өңдеу Бөлшектің шетін өңдеу Екі бөлшекті бір ­ біріне біріктіру Бөлшектерді біріктіріп, соңында қайыру ҮII Бағалау Оқушының аты ­ жөні «Кім жылдам?» Сәйкестендіру тесті Білемін Білгім келеді Үйрендім «Топтастыру» Жалпы ұпайы Бағасы ҮIII Үйге тапсырма Реферат жазу «Киім және аяқ ­ киім гигиенасы» №26 Сабақтың тақырыбы: Маңызды көкөніс дақылдары                          . Сабақтың мақсаты:  1.Білімділік    ­ тұқымды себер алдында даярлау туралы түсінік беру,бұрыш түрлерімен,  бұрыштың тұқымдарын ажырату жолдарымен және өңдеу тәсілін,жылыжайлар туралы,оларды  қалай дайындау керек екенін үйрету.Техникалық қауіпсіздік ережесін жетік білуге үйрету. 2.Дамытушылық – оқушылардың ой­өрісін кеңейту, білімдерін іс жүзінде көрсетуге ықпал ету,  практикалық іс­әрекеттерін қалыптастыру,эстетикалық талғамдарын дамыту; 3.Тәрбиелік – еңбек мәдениетіне,іскерлікке,ұқыптылыққа,өзара көмек көрсетуге тәрбиелеу және  өз ісіне жауапкершілікпен қарауға тәрбиелеу. Сабақтың түрі:   аралас сабақ. Сабақтың әдісі: сұрақ­жауап,баяндау,түсіндіру. Пәнаралық байланыс:     биология,химия,информатика. Сабақтың көрнекілігі: суреттер,тұқымдар,бұрыш тұқымдары,тыңайтқыш түрлері. Қажетті құралдар: интерактифті тақта,күрек, кетпен, тырма,тыңайтқыш, полиэтилен. Сабақтың барысы: I.Ұйымдастыру кезеңі: 1.Бүгінгі сабақтың ерекшелігі теориямен практиканы байланыстыра өту; 2.Техникалық қауіпсіздік ережесін сақтау. ІІ.Сұрақ­жауап арқылы өткен сабақты пысықтау. 1.Сорт дегеніміз не? 2.Тұқым сапасына қандай талаптар қойылады? 3.Тұқымның өңгіштігін қалай анықтап бере аласың? 4.Тұқымның дымқылдануы неліктен болады? 5.Қуатты өсімдіктер дегенді қалай түсінесің? 6.Тұқымды сақтау ережесін айтыңдар? 7.Практикалық тапсырма :а)берілген тұқымдарды ажырату;  б)тұқымның өңгіштігін анықтау. ІІІ.Жаңа сабақ:Теориялық бөлім. Тұқымды себер алдында арнайы өңдеуден өткізеді.Сонда ғана тұқымның өніп­шығуына және  өсімдіктердің одан әрі өсуіне қолайлы жағдайлар қамтамасыз етіледі.Осындай жағдаларды атап  өтелік:1)ылғалды барынша сақтау, 2)арамшөмтерді отау, 3)өсімдіктің бойына қоректік заттар жинақтау, 4)топырақты су,ауа және жылу келуін қамтамасыз ететін күйге жеткізу, 5)дақылдардың зиянкестері мен ауруларына қарсы күрес жүргізу. Мұндай шаралар топырақты тырмалау, өңдеу,культивациялау және тегістеу арқылы жүзеге  асырылады. Тырмалау арқылы топырақтың үстіңгі қабатын қопсытып,арамшөмтерді жоямыз. Ылғалдың бұға  айналып,ұшып кетуін азайту үшін,егістіктің бетін тегістейді. Бұл үшін ауыр,орташа және жеңіл тырмаларды пайдаланады.Ауыр тырмалар топырақтың беткі  қабатын терең әрі күшті қопсытады.Тырмалардың түрін топырақтың жағдайына қарай таңдап  алу.Тұқым сепкенге дейінгі культивациялаудың мақсаты тырмалаудың мақсатымен бірдей,яғни  арамшөмтерден тазарту,ылғалды жинап,сақтау.Егер тырмалаған кезде топырақтың үстіңгі қабаты  4­7 см тереңдікте өңделіп, қопсытылатын болса, культивациялаған кезде 8­14 см тереңдікте  өңделіп,қопсытылады. Тығыз топырақтың су және ауа өткіштігі төмен болады,онда өсімдіктердің тамыр жүйесі нашар  өсіп дамиды,тез сіңетін минералды қосындылар саны азаяды,микробиологиялық процестер баяу  өтеді,сондықтан оны қопсыту керек.Тұқымның қалыпты өсіп­өнуі үшін су, жылу мен ауа қажет.  Тұқымда  суды өз бойына сіңіріп алатын заттар бар.Құрғақ тұқым ылғал тұқымға қарағанда суды  көбірек сіңіреді.Тұқымға ылғал келмей қалса, оның өсіп­өнуі тоқтайды.Малалау топырақтың  белгілі бір қабатын нығыздауға мүмкіндік береді,ал мұның өзі ылғалдың капилляр арқылы төменгі қабаттан жоғарғы қабатқа көтерілуін және дәннің нығыз болуын қамтамасыз етеді, сондықтан  тұқымның өнгіштігі жоғары болады.Топырақтың құнарлығын ,егіннің өнімділігін арттыру үшін  топыраққа    органикалық  және  минаралды заттар қосады.Тыңайтқыш топырақтағы физикалық,  химиялық және микробиологиялық процестерге әсер етеді.Ауыл шаруашылығында қолданылатын  тыңайтқыштар органикалық,минералдық бактериялық болып үш топқа бөленеді.  Органикалық :шымтезек , қи, көң , өсімдік шіріндісі, құс саңғырығы. Тыңайтқыш Минералдық :азот , фосфор , калий , әк , пеш күлі ,  құрамында калий мен әк бар. Бактериялық Минералдық тыңайтқыш көп қаржыны қажет етеді,сондықтан өз ауылымызда бақшаға  органикалык тыңайтқыш пайдаланған жөн.          Бітік егін алынған жылы оның ішінен бірігей тұқымдарын таңдап алып, дұрыс сақтау, дер кезінде  тұқымдық сапасын тексеріп, тұқым себуге жақсылап әзірлеу керек.Тұқымды тазалаудағы мақсат­ оны әр түрлі қоспалардан тазарту,ал сорттаудың мақсаты­тазартылған дәнді тұқымға және азық­ түлікке арнап бөлу. Тұқым танап бетіне біркелкі себілуі тиіс.Себу кезінде тұқымның танап бетінде біркелкі  орналысуы, қажетті тереңдікке сіңірілуі және нығыздалған топыраққа түсуі, өсіп шыққан  сабақтақтар жиілігінің бірқалыпты болуы қажет.Дақылдардың себудің түрлі әдістері бар,олардың  ең көп тарағаны­қатарлап себу.Ол жаппай ,тар қатарлы,таспалы, кең қатарлы және ұялап себу деп бөленеді. IV. Сабақты қорытыңдылау. Жас бағбандарға кеңес. 1.Көкөністер егетін жерді әзірлеу. 2.Жерді тыңайту. 3.Дақылдарды егу. 4.Тұқымды әзірлеу. 5.Тұқымды себу мерзімі. 6.Тұқым себудің тереңдігі. 1001 ұсақ –түйек. Тұқым себу.  Әсірісе ұсақ тұқымды себу кезінде мұқият болған жөн.  Ұсақ тұқымды ұшталған шыбықпен тайыздау қазған жүйекке себеді;  Тұқымды тым жиі салуға болмайды;  Жүйекке тұқымды салған соң оның бетіне 0,5 см қалындықта шіріген көң аралыстырылған  топырақты салады да алақанмен нығыздау керек;  Соңсон оның үстіне тағы да 1­2см қалындықта көң не шымтезек себеді,бұл жүйекті тез  кеуіп кетуден сақтайды. V.Бағалау.Бүгінгі сабаққа білімдерін көрсетіп, белсенділікпен қатысқан барлық оқушыларды  бағалау. VI.Үйге тапсырма. §2;6;7;8;9. VII.Практикалық бөлім. Тәуелсіздік алып ,Республика атанған сәттен бастап,еліміз өз таңдауы бойынша нарықтық  экономикаға бет алды.Казіргі уақыттағы жаһандану кезіндегі нарықтың бір бөлігі болу үшін бізге  тез арада жаңа жағдайларда бейімделіп,жаңа қағидаларға сүйенуіміз қажет болды.Соған орай  үкімет ауылда орналасқан  мекптерге жержәне техника тегін бөліп отыр.Біздің мектепке де жер  берілген соңы игеру үшін тұқым себіп,көшеттер дайындау керек. . 1.Жартылай күрек жердің бетіңдегі топырақты аламыз. № 27 Сабақтың тақырыбы: Бөлме жағдайында көшет өсіру. Сабақтың мақсаты: 1. Сабақты биология пәнімен байланыстыра отырып,  оқушыларға бөлме гүлдерін өсіру, көбейту, күтіп баптауды үйрету. 2. 3. оқушыларды еңбексүйгіштікке баулу, эстетикалық талғамын шыңдау арқылы  табиғатты сүюге тәрбиелеу. Сабақтың түрі: Аралас сабақ Сабақтың көрнекілігі: Бөлме өсімдіктері,слайдта тапсырмалар, сұрақтар  жазылған. Керекті құрал –жабдықтар: Жәшіктер, түбек, пияз, гүл нәлі. Сабақ әдісі: Түсіндіру, сұрақ –жауап. Пәнаралық байланыс: Биология, бейнелеу өнері. Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру кезеңі 2.Үйге тапсырмасын бекіту, сұрақтар арқылы пысықтау. Оқушыларды өз – өздеріне бағалату. 3.Жаңа сабақ Жер бетіндегі өсіп тұрған өсімдіктердің барлығын өсімдік жамылғысы немесе флора  дейміз. Қазіргі кезде Қазақстанда шамамен 6000 өсімдік түрі кездеседі. Олар бір­ бірінен пішіні, құрылысы, өмір сүру ұзақтығы, көбею ерекшелігімен, таралу аймағы  жағынан ажыратылады. Өсімдіктердің жалпы ұқсастығы олардың түсінің жасыл  болуында. Өсімдіктер айырмашылығына қарай екі сатыға бөлінеді. Төменгі және  жоғарғы сатылы өсімдіктер. Төменгі сатылы өсімдіктер ­ балдырлар. Балдырларда бізге таныс тамыры, сабағы,жапырағы, гүлі болмайды. Олар біртұтас  жасушалардан тұрады.Жоғары сатылы өсімдіктерге қырыққұлақ, жалаңаш  тұқымдылар, жабық тұқымдылар жатады. Өсімдіктер гүлдері және жемістерінің  түсіне қарай алуан түрлі болады. Оларды гүлді өсімдіктер дейді. Жалпы саны 250  мыңға жетеді.Жер шарының барлық жерінде таралған. Кейбір өсімдіктердің  дапырағы болмайды. Жер шарының барлық жерінде тараған.Кейбір өсімдіктердің  гүлдері болмайды. Жер бетіндегі барлық тірі ағзалар сияқты өсімдіктерде қорғауды  қажет етеді. Ағаштарды ретсіз шабуға , орман ішіндегі алау жағуға, гүлдерді  жұлуға, шөптерді табтауға болмайды. Орман, дала, егістік алқап – көптеген  жануарлардың мекенжайы немесе үйі. Өсімдіктерге келесі қауіпті жағдай ­ ауаның ластануы. Үлкен қалалар мен өнеркәсіп  орталықтарының көбеюі және адамадардың ұзақ жасанды материалдармен  жабдықталған кеңседе жұмыс істеуі – жасыл өсімдіктерге деген сұранысты  қалыптастырады және оның маңызы өте жоғары. Өсімдіктер бөлемеге таза ауа мен  хош иіс, оның ішкі жабдықталуына өзіндік жарасымдылық, әдемілік және  үйлесімділік береді. Үй іші өсімдіктер өсіру жылдық маусымдар ауысып отыратын  елдерден шықты. Яғни адамдардың ең болмағанда бөлмесінде жазғы атмосфераны  қалыптастыруға деген талпынысы. Өсімдіктерді жыл бойы өсіру үшін арнайы  оранжерея салынады. Бөлме өсімдіктерінің өсуі, гүлдеуі үшін табиғи жағдайда өскен ортасына сай  болатындай етіп, қолайлы жағдай жасау керек. Ол үшін қажетті мөлшердегі  жарық, ауа, топырақтың ылғалдығы және температуралық режим керек. Бөлме  өсімдіктері жарық сүйгіш, жылу, көлеңкеге бейім өсімдіктер болып бөлінеді. Жарық  сүйгіш өсімдіктерді бөлменің жарығы мол түсетін жерлеріне орналастыру керек.  Егер терезенің алдына қойсаңдар әйнекке тимегені жөн. Көлеңкеге бейім өсімдіктерді  мүмкіншілігіне жарық көзі көп түсетін терезеден алыста орналастыру керек. Оларға  жарықтың қажеті шамалы, онсыз да олар өздерін қолайлы сезінеді. Жылу сүйетін  өсімдіктерді қыста терезенің алдына қоюға болмайды. Өйткені терезенің маңындағы  температура бөлмедегі температурадан айтарлықтай (4­5 С­қа) төмен болады. Сергіту сәті. Практикалық жұмыс. Гүлдерді егіп көрсету, оқушыларға орындату. Тапсырма. Сабақты бекіту. Сұрақтар. Қорытындылау Бағалау. Оқушыларды бір – біріне бағалату. Үйге тапсырма беру: Жәшікте немесе құмырада өсіру әдісін үйде орындау. № 29 Жобаны таңдау және негіздеу Сабақтың мақсаты: Шығармашылық жоба туралы және оның қоғамға пайдасы, туралы  түсінік беру, ұғындыру. I. Ұйымдастыру бөлімі:        I.       II. Үй тапсырмасын сұрау: А) Шығармашылық жоба дегенді қалай түсінесің?  Ә)Жобаға қандай тақырыптар алуға болады? Б) Жоба таңдағанда қойылатын  талаптар. III. Жаңа сабақты баяндау: Шығармашылық жоба – бұл мұғалімнің жетекшілігімен  орындалатын қорытынды шығармашылық жұмыс. Жобаның қаншалықты орындалуы  арқылы оқушылар сабақты қаншалықты игергені, білімдері байқалады. Бұл шығармашылық жұмысты технология пәні бойынша алған білімдерін қорытындылайтын бақылау жұмысы  деуге де болады. Адамның әдемілікке деген қызығушылығы адамзат пайда болғаннан бері бар. Жоба таңдағанда қойылатын талаптар. Таңдаған затың өзіңе жақсы таныс, түсінікті,  қызықты болуы тиіс. Таңдаған заттың тұрмыста пайдаланылатын орнын білу қажет. Ол  сенің шығармашылығыңды көрсете ала ма? Осы затты жасау қолыңнан келе ме? Алға  қойған міндетіңді орындай аласың ба? Таңдаған жобаңның күрделілігін, қанша еңбекті  қажет ететінін білу керек. Жоба жеке бөліктерден тұрады: суреттерден, қандай да бір бұйымдардан және тағамнан,  киімді жобалау, моделдеу, қолөнер, интерьер т.б. Зерттеу нәтижесінде жоба экономикалық есепте шығарылады. Жобаны орындау барысында оны бір оқушы немесе бірнеше оқушы бірігіп орындауға  болады. Жобаны бірнеше оқушы бірігіп орындағанда жұмысты мұғалім теңдей етіп бөліп  береді. Ұйымдастыру және дайындық кезеңі. Жобаның орындалу барысы. Шығармашылық жобаны  бастамас бұрын жұмыс барысына көңіл бөлуді қажет ететін жайттарды сұлба түрінде жасап алған дұрыс. Жоба қорғауға қажетті құрал – жабдықтар мен бұйымдар. Тігін машинасы, инелер, қайшы,  қалам, милиметрлік қағаз, оймақ, үтік, кергіш Қорытынды саты     1. Жоба қорғау. Шығармашылық жобаны қорғағанда оқушы орындалған жобамен  кластастарын таныстырып немесе дайындаған бұйымын көрсетіп шығады. Неліктен  осы жобаны таңдағаны туралы, сондай – ақ жобаны орындауға қойған мақсат пен  міндеттері туралы айтып береді. Жобаны орындау барысында қолданылған  құралдар мен амал – тәсілдер, қосымша әдебиеттер: Таңдап алған бұйымы туралы,  оның жеке сәнге айналғаны, ерекшелігі туралы айтып береді. Таңдаған матаның  қасиеті, оның осы бұйымға, оның пішініне сәйкестігі, түстер үйлесімділігі:  бұйымның жағымды және жағымсыз жақтарын, бұйымды өңдеу әдістерін көрсету. Осы жобаны орындау барысында жинаған тәжірибесі мен кездескен қиындықтарды бөлісу:  бұйымның өзіндік құнын жариялау, бұйымның дұрыс таңдалғанын, оның орындалуының  мақсатқа сәикестігі. 1.  2. Сапасына қарай бағалау. Орындалған жобаға өздігінен баға беру, ойымен бөлісу  және мұғалімнің бағалауы. IY.   Бағалау. Y.   Үйге тапсырма: Үйден таңдаған тақырыптарына мәнжазба жазып келу. № 30 Тақырыбы: Жоба мақсаты Сабақтың мақсаты: Шығармашылық жоба туралы және оның қоғамға пайдасы, туралы  түсінік беру, ұғындыру. I. Ұйымдастыру бөлімі:        I.       II. Үй тапсырмасын сұрау: А) Шығармашылық жоба дегенді қалай түсінесің?  Ә)Жобаға қандай тақырыптар алуға болады? Б) Жоба таңдағанда қойылатын  талаптар. III. Жаңа сабақты баяндау: Шығармашылық жоба – бұл мұғалімнің жетекшілігімен  орындалатын қорытынды шығармашылық жұмыс. Жобаның қаншалықты орындалуы  арқылы оқушылар сабақты қаншалықты игергені, білімдері байқалады. Бұл шығармашылық жұмысты технология пәні бойынша алған білімдерін қорытындылайтын бақылау жұмысы  деуге де болады. Адамның әдемілікке деген қызығушылығы адамзат пайда болғаннан бері бар. Жоба таңдағанда қойылатын талаптар. Таңдаған затың өзіңе жақсы таныс, түсінікті,  қызықты болуы тиіс. Таңдаған заттың тұрмыста пайдаланылатын орнын білу қажет. Ол  сенің шығармашылығыңды көрсете ала ма? Осы затты жасау қолыңнан келе ме? Алға  қойған міндетіңді орындай аласың ба? Таңдаған жобаңның күрделілігін, қанша еңбекті  қажет ететінін білу керек. Жоба жеке бөліктерден тұрады: суреттерден, қандай да бір бұйымдардан және тағамнан,  киімді жобалау, моделдеу, қолөнер, интерьер т.б. Зерттеу нәтижесінде жоба экономикалық есепте шығарылады. Жобаны орындау барысында оны бір оқушы немесе бірнеше оқушы бірігіп орындауға  болады. Жобаны бірнеше оқушы бірігіп орындағанда жұмысты мұғалім теңдей етіп бөліп  береді. Ұйымдастыру және дайындық кезеңі. Жобаның орындалу барысы. Шығармашылық жобаны  бастамас бұрын жұмыс барысына көңіл бөлуді қажет ететін жайттарды сұлба түрінде жасап алған дұрыс. Жоба қорғауға қажетті құрал – жабдықтар мен бұйымдар. Тігін машинасы, инелер, қайшы,  қалам, милиметрлік қағаз, оймақ, үтік, кергіш Қорытынды саты 1. Жоба қорғау. Шығармашылық жобаны қорғағанда оқушы орындалған жобамен  кластастарын таныстырып немесе дайындаған бұйымын көрсетіп шығады. Неліктен  осы жобаны таңдағаны туралы, сондай – ақ жобаны орындауға қойған мақсат пен  міндеттері туралы айтып береді. Жобаны орындау барысында қолданылған  құралдар мен амал – тәсілдер, қосымша әдебиеттер: Таңдап алған бұйымы туралы,  оның жеке сәнге айналғаны, ерекшелігі туралы айтып береді. Таңдаған матаның  қасиеті, оның осы бұйымға, оның пішініне сәйкестігі, түстер үйлесімділігі:  бұйымның жағымды және жағымсыз жақтарын, бұйымды өңдеу әдістерін көрсету. Осы жобаны орындау барысында жинаған тәжірибесі мен кездескен қиындықтарды бөлісу:  бұйымның өзіндік құнын жариялау, бұйымның дұрыс таңдалғанын, оның орындалуының  мақсатқа сәикестігі. 1.  2. Сапасына қарай бағалау. Орындалған жобаға өздігінен баға беру, ойымен бөлісу  және мұғалімнің бағалауы. IY.   Бағалау. Y.   Үйге тапсырма: Үйден таңдаған тақырыптарына мәнжазба жазып келу. №31 Сабақтың тақырыбы: Шығармашылық жоба Таңғы асқа дастархан жасау Жалпы мақсаты: Тәуліктік меню құруды үйрету. Таңғы дастарханды жабдықтап үйрету.  Міндеттері:  1. Тәуліктік меню құруды үйрету  2. Дастархан мәзірін дайындауды үйрету.  3. Шығынын есептеп шығаруды үйрету. Оқыту нәтижесі: Жұптық, топтық жұмыс жасауға үйренеді. Меню құруды үйренеді,  шығынды есептеп шығады. Тапсырмалар: І. Үй тапсырмасын сұрау ( Уақыт шеңбері) ІІ. Жаңа сабақ ( рольдік ойын ) алдын ­ ала тапсырма беру ІІІ. І тапсырма ( Өз жұбыңды тап. (калория)) ІҮ. ІІ тапсырма ( тест) Қорытынды Сабақ  барысы: Ұйымдастыру бөлімі: ­ оқушылармен амандасу. ­ сынып тазалығын тексеру ­ Оқушылардың сабаққа даярлығын құрал ­ жабдықтарын қадағалау Бағалау. Бағалау парақшасы таратылады. Үй тапсырмасы: «Уақыт шеңбері» 1. Тортты әрлеу тәсілдерін айтып бер. 2 Қандай кондитерлік өнімдерді креммен әрлейді? Сен көбіне қандай әрлеу түрін  қолданасың? 3 Қандай өнімдерді пісірместен бұрын әреп алады? Сен осы тағамның қандай түрін пісіре  аласың? 4. Тағамдарды дастарқанға үсынбас бұрын әрлеу жұмысын не үшін жасау керек деп  ойлайсың? 5. Қонақ шақырғанда ең бірінші жасалатын қағида. Жаңа сабақ «Рольдік ойын» Рольдік ойын үш топқа таңғы ас, түскі ас, кешкі ас. Ресторан даяршы ас мәзірін құрастырып қорғап шығу. Есепшісі кететін шығынды есептеу керек. Бақылаушы бағалайды. Сергіту сәті. Өз жұбыңды тап. (калория) Мұғалім жүп карточкаларын дайындайды: біреуінде ­ Сұрақтар, екіншісінде – жауаптарға арналған тірек кестелер. Бір сұрақ пен оның жауабына  арналған карточкалардың түсі бірдей болады. Оқушылар кез келген түсті карточканы  (әрқайсысы – біреуін) таңдайды. Содан кейін оның түсі бойынша өзіне серігін іздеп, бірге  отырып, жұмыс істейді. Таңертеңгілік ас 600 ­ 700 Түскі ас 900 ­ 1000 Кешкі ас 600 ­ 700 Балалар 7 ­ 10 жас 2380 Балалар 11 ­ 13жас 2860 Жасөспірім ер балалар(14 ­ 17) 3160 Жасөспірім қызбалалар (14 ­ 17) 2760 Студент жастар жігіттер 3300 Студент жастар қыздар 2800 Спортсмендер ер адамдар 4500 ­ 5000 Спортсмендер әйел адамдар 3500 ­ 4000 Ауыр жұмыспен айналысатын ер адамдар 45000 ­ жоғары IV. Қорытынды Тест тапсырмалары. 1. Қой етін мүшелегенде нешеге бөлінеді? а) 12  ә) 13*  б) 15 2. Кәрі жілік малдың қай мүшесінде орналасқан? а) санда  ә) қолда*  б) қабырғада 3. Бүйрекке жақын алғашқы төрт қабырғасы етек етімен алынатын мүше? а) қабырға  ә) бұғана  б) сүбе* 4. Асықты жілік, ортан жілік, жамбас малдың қай мүшесінде орналасқан? а) қолда  ә) санда*  б) арқасында 5. Бөлшектеп туралған балық неше минут қуырылады? а) 5 минут  ә) 45 минут  б) 15 минут* 6. Балық фаршынан не дайындауға болады? а) паштет, котлет, тұшпара*  ә) балық сорпасы.  б) омлет 7. Ет құрамында қандай дәрумендер құрамы болады? а) С  ә) В тобы*  б) Р. 8. Тағамның энергетикалық құндылығы немен өлшенеді? а) Каллория*  ә) Килограмм  б) Грамм 9. С дәрумені қандай қышқыл деп аталады? а) Аскорбин қышқылы*  ә) Тұз қышқылы  б) Сода 10. Қандай кондитерлік өнімдерді креммен әрлейді? а) бөлке, нан. ә) тандыр, қаусырма.  б) пирожный, торт, печенье. * V. Бағалау. Кері байланыс Білемін Үйрендім Білгім келеді №34 Сабақтың тақырыбы: Әрлеу тігімдерін қолданып панно жасау Сабақтың мақсаты: Оқушыларға панно деген сөздің мағынасын түсіндіру. Оқушыларға  панно жасауды үйрете отырып, сәндік қолданбалы өнердің жаңа түрімен таныстыру, өз  қолдарымен жасаған сыйлықтарды әр түрлі мерекелерде сыйға тарту. Білімділік мақсаты: Панно жасауды үйрету, өз бетінше жұмыс жасауды меңгерту.  Оқушылардың білімін жүйелендіру, шеберлік деңгейін арттыру арқылы әсемдік пен  сұлулықты бағалай білуге үйрету. Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың жұмысты орындаудағы ептілігін дамыту, алған  білімін өз бетінше қолдана білуін қадағалау. Ойлау, шығармашылық қабілетін, қолөнерді  дамыту. Тәрбиелік мақсаты: Бұйымды талдап, сәндік талап қоя білуге тәрбиелеу. Тазалық,  гигиеналық талаптарды орындауға дағдыландыру. Эстетикалық тәрбие беру. Техникалық қауіпсіздік ережесін жетік білуге және оны сақтауға үйрету. Сабақтың түрі: аралас сабақ. Пәнаралас байланыс: бейнелеу өнері, биология. Көрнекіліктер: Панна түрлері, мата, ПВА желім, қайшы, қағаз, таспа, сөзжұмбақ, ереже,  нұсқау карта, ине, жіп т.б. Сабақ барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі. Технология сабағына керекті құралдарды дайындап қою. ІІ.Алдынғы сабақта матадан қандай жұмыс жасадық? Раушан гүлін дайындадық. Балалар, тек еңбектің арқасында ғана біздің жасаған жұмыстарымыз өз жемісін бермек. Қазақ тілі мен әдебиет сабағында жаттаған еңбек туралы бір­екі мақал мәтелдерді айтып  жіберіңдер. Еңбек түбі зейнет. "Сабағынды жөндеп, әзірленсең ...(еңбек). Қиындықтың бәрін, еңбек қана жеңбек." ІІІ. Жаңа сабақ. Оқушылар, осы жұмыстарды жасау үшін қандай құрал­жабдықтарды  пайдаланғанымызды сөзжұмбақ арқылы шешейік. Сөзжұмбақ Иненің серігі (жіп) Жібек, шыт атлас (мата) Киім тігетін құрал (Машина) Кесте тігетін жіп ( мулине) Тігінші құралы (Оймақ) Қандай сөз шықты (Панно) Дәптермен жұмыс. Панно қоғамдық мәдени орындарын, үй –ішін көркемдеу үшін жасалған өнер туындысы. Панно түрлері Жасанды. Матадан. Қағаздан. 1. Икебано жасанды гүлдер және табиғи материалдардан жасалынған панносы. 2.Матадан жасалған гүлдер панносы. 3.Түрлі –түсті қағаздан жасалған жапсырмалау панносы. Табиғи материалдардың көптеген түрі бар: ағаштың қабығы, бұтағы, кептірілген  жапырақтар, кептірілген гүл, жаңғақтың сырты т.б Панно дайындамас бұрын, қандай қауіпсіздік ережелерін сақтауымыз керек? Қауіпсіздік ережелері: Қайшыны бір­біріне бергенде өзіне қаратып беру керек. Тат басқан, өтпейтін қайшымен жұмыс жасама. Жұмыс орнын таза сақтап, болғасын жинап  қою керек. 4. Сарамандық жұмыс. «Еңбек етсең еленерсің, еңбегіне кенелерсің»деген мақалға сүйене отырып, біз де  жұмысымызды әдемі жасауға тырысайық. Оқушыларды үш топқа бөлу. 1­топ: Табиғи материалдармен жұмыс. 2­топ: Матамен. 3­топ: Түрлі –түсті қағазбен. Жұмыс барысында оқушыларға көмек. 5 Сабақты бекіту. Тақтаға паннолар ілінеді. Бүгінгі сабақта не жасадық? "Панно" дегеніміз не? Панноны не үшін пайдаланамыз? 6. Үйге тапсырма. Ине, жіп, қайшы. «Жіппен бейнелеу» 7 Бағалау. Сабақта белсенділік танытқан оқушыларды бағалаймыз.