Презентация к уроку татарской литературы по теме ТАТАРСКАЯ ЛИТЕРАТУРА 19 ВЕКА

XVII гасыр татар әдәбияты XVII гасыр татар әдәбияты

XVII гасырдагы язма мәдәният башка чорлар белән чагыштырганда шактый ярлы. Әмма объектив шартларны искә алганда, бу дәвер мәдәниятендә дә уңай яклар булуын күрергә кирәк. Анда элеккеге рухи казанышларны яңа тарихи шартларга нисбәтән торгызырга, хәтта үстерергә омтылыш бар. Әдәбият һәм фольклор, әдәбият һәм тарих үзара тагын да якыная төшә. Язмаларның тел- стилендә халыкның сөйләм теленә борылу үзен сиздерә. Шигъри фольклордагы аерым сурәтләр, формалар язма әдәбиятка күбрәк керә башлыйлар. Суфичылык үзен нык сиздерә.

XVll шагыйрьләре Мәүла Колый һәм Габди кебек шагыйрьләрнең әсәрләрендә әхлакый-фәлсәфи мәсьәләләр, кеше турында карашлар үзәккә куела, аларны сәнгати хәл итүдә уңышлы гына адымнар ясала. XVll шагыйрьләре

Мәүла Колый -күренекле татар әдибе, XVII йөзнең икенче яртысында иҗат иткән. • Урта гасырның күп кенә әдипләре кебек үк, Мәүла Колыйның да яшәгән еллары төгәл билгеле түгел. Бер шигырендә үзе әйткәнчә, ул XVII йөзнең 70 елларында Болгар тирәлә рендә яшәгән булып чыга. • «Мәүла Колый» — әдипнең кушаматы. Бер кулъязмадагы шигырендә автор үзен «Меллагол» дип тә атый. • Шагыйрь мәрсия эчтәле гендәге бер хикмәтен остазы Мелла Мамайга багышлый. Шигырьдә авторның бу олуг затка карата хөрмәт хисләре белдерелә, мәрхүмнең кылган кайбер эш- гамәлләре мактала. Әсәрдән Мелла Мамайның гаять диндар, укымышлы булуы аңлашыла. Мәүла Колый -күренекле татар әдибе, XVII йөзнең икенче яртысында иҗат иткән.

Аерым исбатлаулар буенча, Мәүла Колыйның чын исеме — Бәйрәмгали Колыев! Ул тумышы белән хәзерге Литрәч районындагы Чыты авылыннан. Казан төбәгендә укый. 70 нче елларда шагыйрь бер төркем татар крестьяннары белән Биләр тирәләренә күчеп утыра. Әмма Петр I фәрманы белән 1699 елда аларны яшәгән җирләреннән куып җибәрәләр. Бирегә рус стрелецлары китереп утыртыла. Мәүла Колый исә Шушма буендагы Иске Иштирәк авылына (хәзерге Лениногорск районы) күченеп килә. Димәк, шагыйрь XVII гасыр азакларында — XVIII йөз башларында исән була. Аерым исбатлаулар буенча, Мәүла Колыйның чын исеме — Бәйрәмгали Колыев! Ул тумышы белән хәзерге Литрәч районындагы Чыты авылыннан. Казан төбәгендә укый. 70 нче елларда шагыйрь бер төркем татар крестьяннары белән Биләр тирәләренә күчеп утыра. Әмма Петр I фәрманы белән 1699 елда аларны яшәгән җирләреннән куып җибәрәләр. Бирегә рус стрелецлары китереп утыртыла. Мәүла Колый исә Шушма буендагы Иске Иштирәк авылына (хәзерге Лениногорск районы) күченеп килә. Димәк, шагыйрь XVII гасыр азакларында — XVIII йөз башларында исән була.

Габди — әдәбиятларын тоташтыручы, Мәүла Колыйдан алган шигъри эстафетаны үзеннән соң килгән  җиткерүче шагыйрь. • «Габди» — әдипнең тәхәллүсе. Аерым шигырьләрендә ул үзен «Мескен Габди» дип атый. • Шагыйрьнең тормыш юлы хакында мәгълүматлар бөтенләй юк диярлек. Шуңа күрә без аның кемлеге хакында әсәрләренә таянып кына фикер йөртәбез. • Габди дә, нәкъ Мәүла Колый кебек, үзенең уй- кичерешләрен Ислам д ине белән тыгыз бәйләнештә белдерә. Чор күренешләрен, кешеләрнең холык- фигыльләрен, эш- гамәлләрен дә ул нәкъ әнә шул тәгълиматка, дини әхлакка таянып бәяли. Габди — әдәбиятларын тоташтыручы, Мәүла Колыйдан алган шигъри эстафетаны үзеннән соң килгән  җиткерүче шагыйрь.

күпгасырлык татар әдәбияты тарихының мөһим бер сәхифәсе. Элеккеге күп кенә традицияләр XVII йөз әдәбияты — шушы дәвер аша XVIII—XIX гасырларга тапшырылды. XVII йөз әдәбияты — күпгасырлык татар әдәбияты тарихының мөһим бер сәхифәсе. Элеккеге күп кенә традицияләр шушы дәвер аша XVIII—XIX гасырларга тапшырылды.