Проектная деятельность

Оролто үгэ. Актуальность.  Мүнөө   сагта   еhо   заншалаа  hэргээлгын   асуудалай   хурсаар   табигдаад байхада,   элинсэг   хулинсагуудайнгаа   сахижа   ябаhан   ёһо   заншал   тухай гүнзэгыгөөр   бодомжолхо   хэрэгтэй   болоод   байна.   Энэ   асуудал   хэзээ хэзээнэйхиһээ шангаар эрид хурса эрилтэтэйгээр табигдана. Тиигэхэ зуураа мүнөө үеын залуушуулай һанал бодолдо байгаали хамгаалха, ёһо заншалаа сахиха   асуудалаар   шэнэ   үзэлэй   бүрилдэлгэ,   даруу   зан   нэбтэрүүлэн хүмүүжүүлгэ   ба   болбосоруулга   шухала   болоно.   Урда   сагайнгаа   үндэһэн соёл   болбосорол,   түрэл   нютагайнгаа   түүхэ   ба   байгаали   гүнзэгыгөөр шэнжэлжэ, бүхы хүсэ шадалаа зорюулан хүмүүжүүлхэ гэһэн һайн һайхан   урда   табигдаха   ёһотой.   Ёһо   заншал  hэргээжэ, зорилгонууд   манай   ажабайдалдаа хэрэглэжэ ябаха шухала (актуально) болоо гэжэ hанагдана.  Шэнжэлэлгын зорилго:  Буряад арадай эртэ урда сагhаа сахижа ябаhан ёhо заншал шэнжэлжэ үхибүүдтэ дурадхалга гаргаха.  Практическа туhа:  Докладай практическа туhа хадаа сахижа ябаhан ёhо заншал арадайнгаа hургаалнуудые ажабайдалдаа хэрэглэхэ.  Гол хуби. Элинсэг   хулинсагаймнай   үеhөө   уедэ   наринаар   сахин   абажа,   үри hадаhатаа   сэгнэшэгүй   бэлэг   болгон   дамжуулhан   түрэлхи   хэлэеэ,   ёhо заншалнуудаа, соёлоо, искусстваяа асарhаниинь ямар  hайн гээшэб! Манай буряад зоной түүхэ, ёhо заншал хизааргүй баян дэлгэр. Манай буряад зоной ёhо заншалнуудаа, hургаалнуудаа үеhөө үедэ дамжуулжа ябадагынь аргагүй hайшаалтай.  1Арадайнгаа   ёhо   заншалнуудhаа   –   гэзэгэ   гүрэлэгэ   тухай   хөөрэжэ үгэхэмни. Буряад зон эхэнэр бүһэтэйгүй гэзэгэтэй ябадаг байгаа.  Yхибүүнэй жэлтэй   болоходо   эхэ  сооһоо   гараһан   үһыень  абадаг   заншалтай.  Абаагүй һаа, шэнгэн зөөлэн, үрбэгэр, тулюур үһэтэй болохо гэдэг. Тиимэһээ һайн үһэтэй болохын түлөө оролдодог байһаниинь гайхалгүй.     Хүбүүншье басаганшье hаа таба хүрэтэр ѳѳ  нэгэ гэзэгэтэй ябадаг  байгаа. Басагад табатайhаа арбатай болотороо дүрбэн гэзэгэ гүрэдэг  байhан. Таб гэзэгэ, ара талын гэзэгэ, баруун талын гэзэгэ, зүүн талын гэзэгэ.     Арбан наhанhаа  арбан таба хүрэтэр ѳѳ  басагад зургаан гэзэгэ гүрэдэг  hэн. Ара талын гэзэгэ, баруун талын хоер гэзэгэ, зүүн талын хоер гэзэгэ.    Арбан табанhаа арбан найма хүрэтэр ѳѳ  найман  гэзэгэ гүрэдэг hэн.   Ара талын гэзэгэ, баруун талын гурбан гэзэгэ, зүүн талын гурбан гэзэгэ. Энэ хадаа Сагаалганда, хурим түрэдэ, хурал бүхэндэ басагад найман гэзэгэ  гүр  уяа, гунжаа, алтан мүнгэн шагта, оо д, гэзэгэ бүхэнд hор уяад  ѳѳ ѳѳ хангир­янгир ябадаг байгаа.      Арбан найманhаа хадамда гаратараа басагад нэгэ гэзэгэ гүрэдэг  байгаа. Гэзэгэ дээрээ гоелтотой, толгойдоо ябуутай басагад хадамда  гарахаар бэлэн байhые гэршэлнэ, иимэ басаганда хадамуудые эльгээхэдэ  болохо. Басаганай хадамда гарахада гэзэгыень таhалжа хоер болгон гүрэдэг байгаа. Энэ заншал үhэ заhаха гэжэ нэрлэдэг.  Ямаршье угсаатанай хадамда гараhан эхэнэр хоер гэзэгэ гүрэдэг  байгаа. Хоёр гэhэн тоо­ үбгэ hамган гэжэ тоологдодог. Нүхэрэйнь наhа  барааhаа hамганайнь нэгэ гэзэгынь таhалаад, нүхэртэйнь хадагалдаг байгаа.    Жаран наhанhаа дала хүрэтэр наhанай эжынэр сахил үргэжэ,  ѳѳ ѳѳ р  лама багшатай боложо бурханай шаби болоно.  орхимжоо зүүжэ  Үhэеэ хюhана, маани мэгзэм уншана. Иигэжэ эхэнэр хүн хүбүүн шэнжэhээ  басаган боложо, басаганhаа hамган боложо, hамганhаа шабганса болоно.  Бурханай шаби болодог гуримтай. 2Тобшолол Ямаршье арад өөрын баян түүхэтэй,  hонирхолтой, гүнзэгы удхатай ёhо заншалнуудтай гээшэ. Теэд тэдэнээ мүнөө үе болотор бүхэдөө дамжан ерээгүйнь   халагламаар,   зүгөөр   элинсэг   хулинсагуудайнгаа   дамжуулан абажа   ябаhан   заншалнуудай   заримыень   мэдэхэ   болоhондоо   баяртайб. Буряад   угсаатанайнгаа   гуримшалан  hайн  hайхан   ёhо   заншалые   сахижа, hэшхэлые   үргэн   хүндэлжэ,   ухаан   бодол   ехэтэйгээр,   үнэн   сэхээр,   алдар солотойгоор,   ажал   хүдэлмэридөө,   наhан   соогоо   аша   туhатайгаар,   энхэ байдал   мандуулхын   түлөө   оролдожо   ябаха   –   манай   гол   зорилго   гэжэ hананам.   Саашадаа ехэ туhатай байха гэжэ найданаб, арадайнгаа түүхые hэргээжэ, мэдэжэ ябахамнай манай нанги уялгя болоно. Литература: 1. Анханаймнай һургаалнууд Аюржанаева Д. 2. Заяанаймнай заншал. Сэрсэгмаа. 3. Э.Х.Галшиев  «Бэлигэй толи». 4. Буряад   зоной   урданай   һуудал     байдалай   толи.   С.д.   Бабуев,   Ц.Ц. Бальжинимаева 3