Рабочая программа по родному (татарскому) языку. 8 класс

Аңлатма язуы

Урта баскычта рус телле балаларга татар теле укыту максатлары берничә аспектны үз эченә ала: танып белү, үстерү, тәрбия, белем бирү.Татар теле  предметына карата уңай мотивация һәм тотрыклы кызыксыну булдыру һәм шулар нигезендә белем алуның алдагы баскычларында татар телен уңышлы үзләштергә шартлар тудыру. Шәхесара һәм мәдәниятара аралашуда  татар теленә карата ихтирамлы караш булдыру һәм аны яхшы өйрәнү теләге тудыру;тиешле мәгълүматны табу өчен, энциклопедия, белешмәләр, сүзлекләр, электрон ресурслар куллану;уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне формалаштыру.

8 нче сыйныф өчен эш программасы : төп гомуми белем бирүнең Федераль дәүләт белем бирү стандарты , МГББУ “8 нче мәктәп“нең төп гомуми белем бирүнең төп белем бирү программасы, Татарстан Республикасы Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән “ Гомуми белем бирү оешмаларында рус телендә сөйләшүче балалар өчен “ татар теле” предметыннан үрнәк программа. Төзүче-авторлары: Р.З. Хәйдәрова, К.С.Фәтхулова, Г.М.Әхмәтҗанова. – Казан, 2018  исәпкә алып төзелде.

Укытуга караган сәгатьләр саны

Программа атнага 2 сәгатькә исәпләнгән. 35 уку атнасында татар теленә каралган сәгатьләр саны 8  нче сыйныфта 70 сәг. тәшкил итә.

   2. Предметны үзләштерүнең планлаштырылган нәтиҗәләре

Шәхескә кагылышлы нәтиҗәләр:шәхесара һәм мәдәниятара аралашуда татар теленә карата ихтирамлы караш булдыру һәм аны яхшы өйрәнү теләге тудыру; әхлакый кагыйдәләрдә ориентлашу, аларны үтәүнең мәҗбүрилеген аңлау; әдәби әсәрләрдәге төрле тормыш ситуацияләренә һәм геройларның гамәлләренә гомүмкешелек нормаларыннан чыгып бәя бирү;

“гаилә”, “туган ил”, “мәрхәмәтлелек”, төшенчәләрен кабул итү, укучыда “башкаларга карата түземлелек, кайгыртучанлык”, “кеше       кадерен белү” кебек хисләр формалашу.

Метапредмет нәтиҗәләре:

Төп гомуми белем бирү баскычында татар теле һәм әдәбиятын укыту, танып белү чарасы буларак, укучыларның фикер йөртү, интеллектуаль һәм иҗади сәләтләрен үстерүгә, шулай ук, реаль тормышта туган проблемаларны хәл итү өчен кирәк булган универсаль уку гамәлләрен (танып белү, регулятив, коммуникатив) формалаштыруга хезмәт итә.Укучыларда мәгълүмати җәмгыятьтә яшәү һәм эшләү өчен кирәкле күнекмәләр үстерелә. Укучылар текст, күрмә-график рәсемнәр, хәрәкәтле яисә хәрәкәтсез сурәтләр, ягъни төрле коммуникацион технологияләр аша тапшырыла торган мәгълүмати объектлар белән эшләү тәҗрибәсе ала;  презентацион материаллар әзерләп, зур булмаган аудитория алдында чыгыш ясарга өйрәнә;

укучыларда, компьютер яисә МКТнең башка чаралары белән эш иткәндә, сәламәтлеккә зыян китерми торган эш алымнарын куллана алу күнекмәләре формалаша.

Танып-белү гамәлләре: фикерләүне үстерү белән бәйле психик функцияләр: логик фикерләү, сәбәп-нәтиҗә бәйләнешләрен табу, индуктив, дедуктив фикерли белү;  иҗади һәм эзләнү характерындагы проблеманы билгеләү, аларны чишү өчен алгоритм булдыру;  объектларны чагыштыру, классификацияләү өчен уртак билгеләрне билгеләү; төп мәгълүматны аеру, укылган яки тыңланган мәгълүматның эчтәлегенә бәя бирә белү;  тиешле мәгълүматны табу өчен, энциклопедия, белешмәләр, сүзлекләр, электрон ресурслар куллану.

Регулятив гамәлләр: дәрескә кирәкле уку-язу әсбапларын әзерли һәм алар белән дөрес эш итә белү;  дәрестә эш урынын мөстәкыйль әзерли белү һәм тәртиптә тоту күнекмәләрен үстерү;  уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү;

эш тәртибен аңлап, уку эшчәнлеген оештыра, нәтиҗәле эш алымнарын таба белү;  уку эшчәнлеге нәтиҗәләрен контрольгә ала белү;  билгеләгән критерийларга таянып, эш сыйфатына бәя бирә белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый һәм, кирәк булганда, төзәтмәләр кертә белү;  ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне формалаштыру.

Коммуникатив гамәлләр:  әңгәмәдәшеңнең фикерен тыңлый, аңа туры килерлек җавап бирә белү;  әңгәмәдәшең белән аралашу калыбын төзү; аралаша белү сәләтен үстерү (аралашучанлык, хислелек, эмпатия хисләре); парларда һәм күмәк эшли белү; мәгълүматны туплау өчен, күмәк эшчәнлектә катнашу; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү.

Предмет нәтиҗәләре: укучыларның коммуникатив компетенциясен (аралашу осталыгын) үстерү, ягъни татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашу күнекмәләре булдыру; коммуникатив бурычлар куя һәм хәл итә белү, адекват рәвештә арашуның вербаль һәм вербаль булмаган чараларыннан, сөйләм этикеты үрнәкләреннән файдалана алу, итагатьле һәм киң күңелле әңгәмәдәш булу;    Татар теле һәм әдәбияты” предметына карата уңай мотивация һәм тотрыклы кызыксыну булдыру һәм шулар нигезендә белем алуның алдагы баскычларында татар телен уңышлы үзләштергә шартлар тудыру.

Сөйләм эшчәнлеге төрләре буенча  планлаштырылган нәтиҗәләр

Тыңлап аңлау (0,5-0,7 минут) Төрле төрдәге тыңлап аңлау күнегүләрен үти белү; сүзләрне, җөмләләрне аңлап тәрҗемә итә белү; тәкъдим ителгән текстны тыңлап, эчтәлеге буенча сорау бирә, сорауларга җавап бирә белү;  зур булмаган аутентив яки адаптацияләнгән  әдәби әсәрләрдән өзекләрне, информацион характердагы текстларны, газета-журналлардан мәкаләләрне тыңлап аңлап, эчтәлеге буенча фикереңне әйтә, аралашуга чыга белү; сыйныфташларыңның сөйләмен тыңлап аңлау һәм аларга үз фикереңне аңлата белү, алар белән әңгәмә кору, әңгәмәдә катнаша белү

Диалогик сөйләм (5-6 реплика)Сорау, җавап, килеш(мә)ү, шикләнү һәм башка репликаларны дөрес кулланып, әңгәмә кору, сөйләшә белү;  аралашуда катнаша, аны туктата һәм яңадан башлый белү; парда, төркемдә сөйләшү барышында үз фикереңне аңлата, раслый, дәлилли белү, ситуация аңлашылмаганда, сорау биреп, сөйләм барышын ачыклый белү; терәк схемалар кулланып, ситуация буенча әңгәмә кора белү; татар сөйләм этикеты үрнәкләреннән урынлы файдаланып әңгәмә кору, сөйләшә белү.

Монологик сөйләм(7-8 фраза). Программада тәкъдим ителгән темалар буенча тиешле эзлеклелектә текст төзи һәм аның эчтәлеген сөйли белү; конкрет ситуациягә үз карашыңны, төрле вакыйгалар, яңалыкларны хәбәр итә белү; монологик сөйләмдә кереш, эндәш сүзләрне кулланып, орфоэпик һәм грамматик нормаларны саклап, үз фикереңне төгәл җиткерә белү; һәр тема буенча ситуатив күнегүләр аша аралаша белү( 4 реплика)өйрәнгән текстны үз сүзләрең белән сөйләп бирә белү; өйрәнгән шигырьләрне яттан сәнгатьле сөйли белү.

Уку (55-60сүз). Программада тәкъдим ителгән текстларны, татар теленең әйтелеш нормаларын саклап, сәнгатьле һәм аңлап уку; текстның эчтәлегенә нигезләнеп, контекст буенча яңа сүзләрнең мәгънәсен аңлый белү; таныш булмаган текстны эчтән укып, аның төп фикерен таба белү; таныш булмаган сүзләрнең, төзелмәләрнең тәрҗемәсен сүзлектән таба белү

Язу (5-7 җөмлә). Өйрәнелгән темалар буенча актив куллануда булган  сүзләрне дөрес яза белү; конкрет бер тема буенча хикәя төзи белү; прагматик текстлар (рецептлар, белдерүләр, афиша һ.б.), эпистоляр жанр текстлары (шәхси һәм официаль хатлар, котлаулар һ.б.) яза белү; үзеңне борчыган проблемага карата үз фикерләреңне язмача җиткерә белү; тәкъдим ителгән текстның эчтәлегенә нигезләнеп, аны үзгәртеп яки дәвам итеп яза белү.

3.  Укыту предметының эчтәлеге

Аралашу темалары

·         “Көндәлектә әле җәй” 

·         “Дөньяматур, дөньякиң”

·         “Безне юллар, юллар чакыра”

·         “Очрашу урыны – Казан”

·         “ Ашаганың аш булсын”

·         “Киемеңә карап каршылыйлар”

·         “Күңелле ял итегез”

Лексик минимум

            1.“Көндәлектә әле җәй” 

уку – язу әсбаплары, кулланма, уйланырга, хәл итәргә, үзләштерергә, гамәли, күнегергә, дәлилләргә, тынычландырырга, күләмле, камил белергә, кыскасы, дөресен әйткәндә, мәсәлән, әйтик, гомумән, миләш, балан, гөлҗимеш, кара бөрлегән, шомырт, кара миләш, кара карлыган, мүк җиләге, мирас,  колга, йола, чүлмәк вату, багана башына менү, ярыш

             2. “Дөнья матур, дөнья киң”

шөгыль, мавыктыргыч, максат куярга, ирешергә, тормышка ашырырга, гаҗәпләнергә, рәхәтләнеп, төрбә, сын, утрау, җир тетрәү, көньяк, төньяк, көнчыгыш, көнбатыш, көньяк – көнбатыш, көньяк – көнчыгыш, төньяк – көнбатыш, төньяк – көнчыгыш, чик,  данлыклы, таш дивар, тартып торырга, сокландыргыч, гаҗәеп

3.“Безне юллар, юллар чакыра”

күпер, дөнья күрергә,  юлда йөрү кагыйдәләре, юл хәрәкәте, юл кырые, юл чаты, машина юлы, җәяүле, машина йөртүче, һәлакәт, фаҗига, бәрелеш, имгәнү, иминлек, бәйге, һәлак була, тыя торган билге, рөхсәт бирә торган билге, кисәтә торган билгечыгу урыны, үтү урыны, керү урыны

            4. “Очрашу урыны – Казан”

тоташтырырга, бәйләргә, бүленергә, өлеш, мәйдан, нигез уңдырышлы, табигый, су юлы, тимер юл, һава юлы, автомбиль юлы, яклаучы, тантаналы, рәсми, илче, тыюлык, халыкара

5.   “ Ашаганың аш булсын”

вак акча, вакларга, эреләтергә, кәгазь акча, кыйбат, кыйммәт, арзан, казу эшләре, табылдык, очрарга, сәүдә итәргә, хокук, кисәк, бөтен, дистә, данә, тапкырлык, ким, ныгытырга, чыгарырга, агулы матдә, туклыклы, баш мие, кунык, чайкарга, аңкау, хәтер, ашказаны, бавыр, сәбәпче, түзәргә, чүплек, арыш ипие, бодай ипие,  бизмән, ач торырга, ябыгырга, тазарырга, үлчәргә, үлчәнергә, тәҗрибә, токмач

6.“Киемеңә карап каршылыйлар”

кыяфәт,  тышкы кыяфәт, эчке, кимчелек, зәвык, килешә, чама, гәүдә төзелеше, тукымаүлчәм, таман, йон, бәрхет, ефәк, тәкъдим        итәргә, киеп карарга, сәйлән, энҗе, бәрхет, ертылырга, бөгәрләнергә, тузарга, өзелергә, кубарга, яка, оекбаш, купшы, сызганыып куярга

7.“Күңелле ял итегез”

кайгы,  исән – имин, иңбаш, бәла, шырпы, ут чаткысы, ышкылырга, атылырга, сугарга, тәшкил итәргә, рәхимсез, яланбашчеллә, баш әйләнү, сер, әрекмән

Лингвистик белемнәр һәм аларны сөйләмдә куллану күнекмәләре

1.      Хикәя фигыльнең заман формаларын (хәзерге, үткән, киләчәк) сөйләмдә куллануны ныгыту.

2.      Сан төркемчәләрен гомумиләштереп кабатлау.

3.      Билгеләү, билгесезлек, юклык, тартым алмашлыкларының сөйләмдә еш кулланыла торган очраклары беләнтаныштыру.

4.      Сыйфатфигыльнеңбарлыктаһәмюклыктазаманформаларын сөйләмдә куллану.

5.      Хәлфигыльнесөйләмдәкуллану.

6.      Бәйлек һәм бәйлексүзләрнесөйләмдәкуллану.

7.      Җыйнакһәмҗәенкеҗөмләләрнесөйләмдәкуллану.

8.      Гади фигыль хәбәрле (Мин татарча беләм), исем хәбәрле (Безнең гаиләбез тату) һәм тезмә фигыль хәбәрле (Мин укырга яратам) гади җөмләнетаный, аера белү.

9.       Тиңдәш кисәкле җөмләләрне таный, аера белү.

·        Календарь-тематик план