Рабочая программа по родному языку 2 класс

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение  «Кобяконская средняя общеобразовательная школа  МО «Намский улус» Республики Саха (Якутия)» Рассмотрено ______________/Ядрихинская Я. М/                                 Согласовано  ____________________/Зырянова В.А./                                             Утверждаю: _______________/Иннокентьев С. И./ Рук. МО начальных классов                                                                     ЗД по УР                                                                                                                                 Директор МБОУ КСОШ Дата:_______________________________                                              Дата:__________________________                                                                                    Дата:__________________________ Рабочая программа  по родному языку на 2015­2016 уч.г. Учитель:  Ядрихинская Яна Михайловна Предмет:родной язык 2 класс Учебник: Каратаев И. И., Микушина Х. Г., Саха тыла: Начальнай оскуола 2 –с кылааьыгар, ­Дьокуускай: Бичик, 2000. 1 2015 ҮӨРЭХ ПРЕДМЕТТЭРИН СҮРҮННҮҮР БЫРАГЫРААМА БЫҺААРЫЫ СУРУК Федеральнай государственнай уерэх стандарда саха оскуолатыгар: [начаалынай уопсай Ф32 уерэхтээпин] = Федеральный государственный образовательный стандарт в якутской школе / Н.В. Ситникова, С.С. Семёнова, Н.Н. Васильева уо.д.а. ; [хомуйан онордулар: Н.В. Ситникова, С.С. Семёнова, Н.Н. Васильева] ; Саха Респ. Уерэ5ин м­бэтэ, Саха Респ. Нац. оскуолаларын чинчийэр науч. ин­т; . — Дьокуускай : Бичик, 2011. САХА ТЫЛЫН 1—4 КЫЛААСКА ҮӨРЭТИИНИ CYPYHHYYP БЫРАГЫРААМА ТӨРӨӨБҮТ ТЫЛ Программа структурата: 1. Быьаарыы сурук 2. Үөрэх предметин өйдөбүлэ. 3. Үөрэх былааныгар үөрэх предметин миэстэтэ. 4. Ытык өйдөбүллэри үөрэх предметин ис хоһоонугар киллэрии. 5. Үөрэх предметин үөрэтии түмүгэ 6. Үөрэх предметин ис хоһооно. 7. Календарнай тематическай былаан  8. Календарнай тематическай былаан (саха тыла) 9. Материальнай­техническэй тэриллэр. Үөрэх предметин өйдөбүлэ. Төрөөбүт   тыл   —   көлүөнэттэн   көлүөнэҕэ   бэриллэр   ханнык   баҕарар   норуот   улуу   нэһилиэстибэтэ,   киһи   аймах   ытык   өйдөбуллэриттэн (сыаннастарыттан) биирдэстэрэ. Төрөөбүт тыл — оҕоҕо тулалыыр эйгэтин кырадатык билэр­көрөр, чугас дьонун­сэргэтин кытта истинник бодоруһар, иэйиитэ уһуктар, өйө­санаата сайдар, өбугэтин уөрэҕин утумнуур сүрүн эйгэтэ. Ол   иһин   оҕону   кыра   сааһыттан   оҕо   тэрилтэтигэр,   оскуолаҕа   төрөөбут   тылынан   иитии­үөрэтии   сүрүн   ирдэбил   быһыытынан   билиниллэн, Российскай Федерация уонна Саха Республикатын үөрэххэ уонна тылга сокуоннарыгар ити өйдөбул туспа ыстатыйанан киирэн, быраап быһыытынан көмүскэллээх, билинни усулуобуйа5а үгүс норуот тыла чөл туруктаах хааларыгар тирэх буолар. Саха Республикатыгар саха тылын төрөөбүт тыл быһыытынан үөрэтии 1922 сыллаахтан тиһигин быспакка, үгүс оскуолаҕа үгэскэ кубулуйан, уопсай үөрэхтээһин оҕону сайыннарар биир сүрүн предметин быһыытынан билиниллэр. Ити кэм устатыгар сэбиэскэй да, билинни да кэмнэ орто үөрэх систиэмэтигэр буолбут араас реформалар сыалларыгар­соруктарыгар сөп түбэһиннэриллэн, үөрэтии таһыма, хайысхата, ис хоһооно сайдан иһэр. 2 Билигин төрөөбүт тыл, федеральнай государственнай үөрэх стандартын (ФГУОС) ир­дэбилинэн, уопсай үөрэхтээһин булгуччулаах чааһыгар киирэн, базиснай үөрэх былааныгар  (федеральнай) миэстэтэ, үөрэтиллэр чааһа чопчу ыйыллан үөрэтиллэр таһыма үрдээтэ. Алын сүһүөх оскуола таһымыгар төрөөбүт тылы үөрэх предметин быһыытынан үөрэтиигэ түмүк ирдэбили эмиэ федеральнай государственнай үөрэх стандарда сүрүннүүр. Ити ааттаммыт докумуон быһыытынан, начаалынай үөрэхтээһин таһымыгар нуучча уонна төрөөбүт тылы үөрэтиигэ тэҥ таһымнаах түмүк ирдэнэр. Төрөөбүт тыл атын үөрэх предметтэрин кытта бииргэ оҕо личность быһыытынан сайдыытын хааччыйыахтааҕа этиллэр, ону сэргэ урукку өттүгэр ирдэммэт сана булгуччулаах ирдэбили — үөрэнээччигэ үөрэх дэгиттэр дьайыыларын иҥэриини киллэрэр. Үөрэх предметин сыала уонна соруга: Начаалынай оскуолаҕа төрөөбүт тылы  үөрэтии предметэ атын  үөрэх предмэттэрин ортотугар  үөрэнээччи тылын­өһун уонна  өйун­санаатын сайыннарар, сүрүн үөрэнэр үөрүйэҕи иҥэрэр кыаҕынан бас­көс балаһыанньаны ылар предмет буолар. Онон бу предмети үөрэтии таһымыттан саха оскуолатыгар начаалынай үөрэхтээһин уопсай туруга, үөрэнээччи салгыы сүрүн оскуолаҕа ситиһиилээхтик үөрэнэрэ тутулуктаах. Оҕо начаалынай оскуолаҕа үөрэнэр сааһыгар билиитэ­көрүүтэ, тыла­өһө уонна өйө­санаата тэтимнээхтик сайдар, иэйиитэ уонна саныыр санаата судургутук олохсуйар  буолан,  төрөөбут  тылы  бу  кэмҥэ  кичэйэн  үөрэтии  —  норуот  тыла  чөл  туруктаах  буоларыгар,  кэнчээри  ыччакка  улуу нэһилиэстибэни тириэрдэргэ олус суолталаах. Этиллибиккэ олоҕуран, төрөөбүт тылы уопсай үөрэхтээһин алын сүһүөх таһымыгар үөрэтии сыалын үс хайысхаҕа араарыахха свп: 1) үөрэнээччигэ төрөөбүт тыл туһунан билиини аан дойду туһунан научнай билии быстыспат сордотун быһыытынан иҥэрии, тыл үөрэҕин сүрүн  балаһыанньаларын билиһиннэрии, онно олоҕуран, оҕо билэр­көрөр, толкуйдуур кыаҕын сайыннарыы;  2) үөрэнээччи дьону­сэргэни кытта төрөөбүт тылынан бодоруһар үөрүйэҕин, саҥа (тыл) култуурата киһи уопсай култууратын быстыспат сордото буоларын туһунан өйдөбулгэ тирэҕирэн, саҥа (тыл) араас көрүнэр (кэпсэтии, суруйуу, ааҕыы, өйтөн айыы, о.д.а.) үөрэтэн, салгыы сайыннарыы; 3) үөрэнээччигэ төрөөбүт тыл норуот ытык өйдөбүллэриттэн биирдэстэрэ буоларын быһыытынан ураты харыстабыллаах сыһыаны инэрии, хас биирдии киһи ийэ тылын сайыннарар иэстээҕин өйдөтүү. Төрөөбүт тылы начаалынай оскуолаҕа үөрэтии сыала маннык сүрүн соруктары быһаардахха ситиһиллэр: • дьону­сэргэни   кытта   бодоруһар   саҥа  (тыл)  сүрүн   көрүннэрин   үөрэнээччигэ   үөрэх   дэгиттэр   дьайыыларын   иҥэриини   кытта   бииргэ • тыл (саҥа) — бодоруһуу сүрүн ньымата диэн тутаах өйдөбүлгэ тирэҕирэн, үөрэнээччи кэпсэтэр уонна санаатын толору этэр (тыл этэр), суруйар алтыһыннаран үөрэтии; үөрүйэҕин сааһыгар сөп тубэһиннэрэн сайыннарыы; • тыл үөрэҕин билиитигэр, сурук­бичик култууратын төрүт өйдөбүллэригэр олоҕуран, үөрэнээччи төрөөбүт тылын литературнай нуорматын тутуһарын, алҕаһа суох саҥарарын уонна суруйарын ситиһии; • тыл   үөрэҕин   сүрүн   салааларын  (лексика, фонетика, морфология, синтаксис, тиэкис) туһунан   уопсай  өйдөбүлү   иҥэриигэ   тирэҕирэн,  үөрэнээччи толкуйдуур дьоҕурун сайыннарыы, сааһыгар сөп түбэһиннэрэн, өй үлэтин дьайыыларыгар үөрэтии; • төрөөбүт тылы билии, харыстааһын, сайыннарыы сүрүн ньымаларыгар үөрэтии. Саха оскуолатыгар нуучча тылын үөрэнээччи төрөөбүт тылга ылбыт билиитигэр, 3 иҥэриммит  үөрүйэҕэр уонна сатабылыгар тирэҕирэн  үөрэтии — билигин  олохсуйбут өйдөбүл, бастыҥ учууталлар үгэскэ  кубулуйбут үөрэтэр ньымалара. Онно тирэҕирэн, ФГУОС үөрэнэргэ үөрэтэр сүрүн балаһыанньатыгар уонна ирдэбилигэр олоҕуран, төрөөбут тылга тирэҕирэн нуучча тылын үөрэтиини саҥа таһымҥа таһаарар кэм кэллэ. Төрөөбүт тылы начаалынай оскуолаҕа үөрэтии үөрэнээччи нуучча тылын кэбэҕэстик ылынарын хааччыйар, нуучча тылыгар тыл үөрэҕин үгүс уопсай балаһыанньаларын  хос эбэтэр уруттаан үөрэтэри лаппа аҕыйатан, учуутал үөрэх чааһын оҕо нууччалыы саҥатын сайыннарыыга аныыр усулуобуйатын үөскэтиэхтээх. Онон саха оскуолатыгар нуучча тылын үөрэтии хаачыстыбатын тупсарыыга усулуобуйа үөскэтии — төрөөбүт тылы үөрэтии хос сыала­соруга. Үөрэх былааныгар үөрэх предметин миэстэтэ. Саха тылын үөрэтии чааһа начаалынай үөрэхтээһини сүрүннүүр уопсай үөрэхтээһин бырагырааматыгар  (Примерная основная общеобразовательная программа начального общего образования) бэриллэр төрөөбүт тылынан үөрэнэр кылаастарга аналлаах базиснай үөрэх былаанын 3 барыйааныгар тирэҕирэн быһаарыллар.   Үөрэх   тэрилтэтэ   бэйэтин   үөрэҕин   бырагырааматын,   былаанын   оносторугар   онно   баар   булгуччулаах   чааска   киирбит   предметтэр чаастарын тутуһара ирдэнэр. Онно эбии үөрэх былаанын талар чааһыттан бэйэтэ көрөн, ханнык баҕарар предмеккэ чаас эбэрэ, эбэтэр атын предмети эбии үөрэтэрэ көҥүл. Ити ыйыллар базиснай үөрэх былааныгар нуучча уонна төрөөбүт тылы үөрэтии чаастарын ахсаана тэҥнэнэн, ордук государственнай статустаах төрөөбүт тыл үрдүк таһымҥа үөрэтиллэригэр усулуобуйа тэриллибитэ көстөр. Ону сэргэ төрөөбүт тылы үөрэтии нуучча тылын үөрэтиигэ тирэх буоларын ситиһэр туһуттан үөрэх матырыйаалын аттарарга табыгастаах балаһыанньа үөскүүр. Үөрэх   федеральнай   базиснай   былаанын   үһүс   барыйааныгар   олоҕуран,   саха   оскуолатын   начаалынай   кылаастарыгар   төрөөбүт   тылы   уонна литературнай ааҕыыны үөрэтиигэ барыта холбоон нэдиэлэҕэ 21 чаас бэриллэр: 1 кылааска — 5 чаас, 2 кылааска — 5 чаас, 3 кылааска — 6 чаас, 4 кылааска — 5 чаас. Бу чаастартан төрөөбүт тылы үөрэтиигэ 1 кылааска — 3 чаас, 2 кылааска — 3 чаас, 3 кылааска — 3 чаас, 4 кылааска — 3 чаас бэриллэр. 4 Ытык өйдөбүллэри үөрэх предметин ис хоһоонугар киллэрии. Начаалынай кылааска саха тылын үөрэтии оҕоҕо ытык өйдөбүллэри  (духуобунай сыаннастары) инэриигэ улахан суолталаах. Киһи­аймах үйэлэртэн үйэлэргэ өрө тутан илдьэ кэлбит ытык өйдөбүллэрэ  (духуобунай сыаннастара) төрөөбүт тыл эгэлгэтигэр, кэрэтигэр сөнөллөр. Ол курдук   үөрэтии   ис   хоһоонугар   тыл   үөрэҕин   сүрүн   хайысхаларын   сэргэ   уруок,   кэпсэтии  (бодорукуу) тиэмэтин,   үөрэтии   матырыйаалын быһыытынан төрөөбүт дойду, ийэ дойду, төрөөбүт тыл, айылҕа, үлэ, төрүт дьарык, ыал, дьиэ кэргэн, айымньы уонна кэрэ эйгэтэ, көҥүл, кырдьык,   үтүө   санаа,   киһи­аймах,   аан   дойду   омуктарын   тылларын   уонна   култууратын   эгэлгэтин   курдук   ытык   өйдөбуллэр  (духуобунай сыаннастар) киириэхтээхтэр. Үөрэх предметин үөрэтии түмүгэ Ытык өйдөбүллэри иҥэрии түмүгэ (личностные результаты) Саха тылын оскуолаҕа үөрэтии кэмигэр оҕо маннык ытык өйдөбүллэри (духуобунай сыаннастары) иҥэриннэҕинэ төрөөбүт тыла сайдарыгар бэриниилээх, эппиэтинэстээх буоларыгар, бэйэтин кыаҕын толору туһанарыгар эрэниэххэ сөп. Төрөөбүт тыл — омугу сомоҕолуур тыл буоларын өйдүүр. Төрөөбүт тыл төрүт айылгыта, үйэлээх үгэһэ, этигэн кэрэтэ норуот тылынан уус­уран айымньытыгар уонна уус­уран литератураҕасөҥмүтүн билэр. Төрөөбүт тылын сайыннарар, кэлэр көлүөнэҕэ тириэрдэр ытык иэстээҕин, ийэ тыл үйэлэргэ чөл туруктаах буоларыгар тус оруоллааҕын өйдүүр. Төрөөбүт тыл иитиллэр, үөрэнэр, айар­сайдар тыл буоларын итэҕэйэр. Төрөөбүт  тыл   элбэх  омук   алтыһан   бииргэ   олорор   кэмигэр,  икки  (элбэх)   тылланыы  усулуобуйатыгар   хас   биирдии   киниттэн   харыстабыллаах   сыһыаны эрэйэрин өйдүүр. Үөрэх сатабылларын сайыннарыы түмүгэ (метапредметные результаты) Бэйэни салайынар­дьапанар сатабыл. Тылын сайыннарар сыалы­соругу таба туруорунар, сатаан былаанныыр, туох­ханнык түмүккэ кэлиэхтээҕин быка холоон билэр. Тугу билэрин­билбэтин, тугу ситэри  үөрэтиэхтээҕин арааран  өйдүүр. Сылга бииртэн итэҕэһэ суох төрөөбүт тылга аналлаах бырайыактарга кыттан  (тус бырайыага, коллективнай бырайыак) үлэлиир. «Тылы сэрэйэр» дьоҕуру (языковое чутье, чувство языка) сайыннарыы. Бэйэтин сааһыгар сөп тубэһэр тиэкискэ үөрэппит матырыйаалын сүнньүнэн тыл литературнай нуормата саҥарар эбэтэр суруйар киһи тылыгар төһө  сөпкө  эбэтэр сыыһа туттулларын тута «сэрэйэн» билэр, итэҕэһин, алҕаһын быһаарар, көннөрөр, бэйэтин тылыгар­өһүгэр тыл нуорматын ирдэбилин тутуһарга дьулуһар. Тылын сайыннарар баҕаны үөскэтии (потребность в совершенствовании собственной речи). Төрөөбүт тылын барҕа баайын сыаналыыр, тыл кэрэтигэр умсугуйар, этигэн тыл күүһүн, кыаҕын толору туһанарга, тылын­өһүн бэйэтэ сатаан чочуйан, тупсаран, санаатын сиһилии этэргэ, кэпсииргэ дьулуһар. Хонтуруолланыы. Бэйэ санатын өрүү кэтэнэр, көрүнэр, алҕаһа суох саҥарарга, санаатын ыпсаран, хомоҕойдук этэргэ кыһаллар. Билэр­көрөр сатабыл. Сүрүн үөрэнэр сатабыл. Үлэ сыалын­соругун таба туруоруу. Төрөөбүт тылын үөрэтэригэр сыал­сорук туруорунан көдьүүстээхтик үлэлиир. Билиини­көрүүнү  кэҥэтэр   араас   матырыйаалы   туһаныы.  Сахалыы  үөрэх­наука   литературатыттан   (тылдьыттартан,   ыйынньыктартан, энциклопедиялартан, араас кинигэттэн) туһааннаах информацияны, билиини дөбөннүк булар, бэлиэтэнэр, түмэр, 24 ситимниир араас ньыманы табыгастаахтык туһанар. Сахалыы тахсар оҕоҕо аналлаах республика, улуус, оскуола хаһыаттарын­сурунаалларын («Кэскил», «Чуораанчык», 5 о.д.а.) тиһигин быспакка ааҕар, араадьыйанан, телевизорынан сахалыы биэриилэри сэргээн истэр­көрөр,  үөрэҕэр, чинчийэр, айар улэтигэр көдьүүстээхтик туһанар. Сахалыы үөрэҕи сайыннарар интернет­сайтартан туһалаах, наадалаах информацияны булан, сөпкө наардаан туһанар; тиэкиһи компьютерга сахалыы шрибинэн бэйэтэ тэтимнээхтик бэчээттиир; интернет нөҥүө сахалыы ыытыллар араас тэрээһиҥҥэ төрөөбүт тыл литературнай нуорматын тутуһан, көхтөөхтүк кыттар. Билиини сааһылааһын (структурирование знаний). Саҥа билии ыларга баар билиитигэр тирэҕирэр. Атын предметтэргэ ылбыт билиитин сатаан ситимниир (интеграция знаний). Тобулук өйү сайыннарар үөрүйэхтэр. Төрөөбүт тыл оскуолаҕа оҕону сайыннарар үөрэх тутаах салааларыттан (предметтэриттэн) биирдэстэрэ. Онон үөрэнээччи саха тылын үөрэтэр кэмигэр үөрэнэргэ төрүт буолар өй үлэтин сүрүн үөрүйэхтэрин баһылыыр. Саха тылын лингвистическэй матырыйаалыгар тирэҕирэн,  өй  үлэтин  араас дьайыыларын кэбэҕэстик толорор:  тэҥнээһин  (сравнение), ырытыы  (анализ),  холбооһун  (синтез),  түмүктээһин  (обобщение), (сериация),  ханыылатан сааһылааһын  (классификация),  майгыннатыы  (аналогия), сааһылаан ситимнээһин (систематизация). Итини сэргэ араас тойоннуур ньыманы (индукция, дедукция) табыгастаахтык туһанан дьону итэҕэтэр, ылыннарар курдук санаатын сааһылаан этэр үөрүйэҕэ сайдар. Рефлексия. Сыалы­соругу ситиһэр ньымаларын уонна усулуобуйаларын төһө сөпкө талбытын сыаналыыр. Үлэ хаамыытын хайдах салайан иһэрин кэтээн көрөр. Үлэ түмүгүн дьон интэриэһин, болҕомтотун тардар курдук сахалыы кэпсиир. Бэлиэни­символы туһанар үөрүйэхтэр. Дорҕоон (буукуба), тыл, этии чилиэннэрин, тиэкис анал бэлиэлэрин сатаан туһанар. Анал бэлиэлэринэн тыл, этии, тиэкис моделын онорор. Бэриллибит моделга тирэҕирэн, тылы, этиини толкуйдуур, тиэкиһи айар. Этиини, тиэкиһи көннөрөргө анал корректорскай бэлиэлэри сатаан туһанар. Лингвистическэй билиини араас таблица, исхиэмэ, модель, диаграмма көмөтүнэн көрдөрөр. Таблицанан, исхиэмэнэн, моделынан, диаграмманан көрдөрүллүбүт лингвистическэй билиини өйдүүр уонна кэпсиир. Бодоруһар сатабыл. Бииргэ  үлэлииргэ  үөрүйэх.  Дьону кытта бииргэ алтыһан  үөрэнэр,  үлэлиир араас ньыманы баһылыыр  (пааранан, бөлөҕүнэн, хамаанданан, о.д.а). Саастыылаахтарын,   улахан   дьону   кытта   айымньылаах   алтыһыы   туругар   кэбэҕэстик   киирэр  (продуктивное   взаимодействие),  биир   сыаллаах­ соруктаах дьонун кытта таһаарыылаахтык, көдьүүстээхтик үлэлиир үөрүйэхтэнэр (продуктивное сотрудничество). Кэпсэтэр  үөрүйэх.  Кэпсэтии   уратыларын  өйдүүр,   табан   кэпсэтэр.   Кэпсэтэр   киһитин   убаастыыр,   сэҥээрэр,   санаатын   болҕойон   истэр, ылынар. Ханнык баҕарар эйгэҕэ кэпсэтэригэр дьон болҕомтотун тардар, сэргэхситэр, сонурҕатар, көҕүлүүр сатабылы табан туһанар. Кэпсэтэр кэмҥэ   бэйэ   көрбүтүн,   истибитин,   аахпытын   сиһилии   сэһэргиир.   Дьон  өйдөспөт,   тыл   тылга   киирсибэт   буолар   төрүөттэрин   сөптөөхтүк сыаналыыр, сатаан ырытар, өйдөһүү суолун дөҕөннүк тобулар. Кэпсэтии сиэрин (речевой этикет) тутуһар  үөрүйэх.  Дьону кытта алтыһыыга кэпсэтии сиэрин тутуһар, туттан­хаптан бодоруһуу ньымаларын тоҕоостоохтук туттар. Сахалыы   дорооболоһор,   билсиһэр,   быраһаайдаһар,   көрдөһөр,   бырастыы   гыннарар,   буойар,   телефонунан   кэпсэтэр,   о.д.а.  үгэстэри иҥэриммит, күннээҕи олоҕор өрүү туттар. Тустаах үөрэх предметин үөрэтии түмүгэ (предметные результаты) Саха тылын литературнай нуорматын (орфоэпическэй, лексическэй, грамматическай) тутуһар.  Дорҕоону, буукубаны, тыл сүһүөҕүн, саҥа чааһын, этии чилиэнин, судургу этиини булар, быһаарар, наардыыр. Сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылаларын тутуһар. 6 Тиэкис өйдөбүлүн, бэлиэтин билэр (тиэмэтэ, сүрүн санаата, аата, эпиграф, ту­тула, этиилэрин ситимэ). Саныыр санаатын сааһылаан, дьоҥҥо өйдөнүмтүөтүк, тиийимтиэтик этэр, тиэ­кис тутулун тутуһан суруйары сатыыр. Тиэкис тииптэрин сэһэргээһин, ойуулааһын, тойоҥнооһун диэн араарар. Монолог (сэһэргиир, ойуулуур, тойоннуур) уонна диалог (кэпсэтии, санаа үллэстии, ыйыталаһыы, о.д.а.) арааһын сатаан туһанар. Бэйэ саҥатын (тылынан, суругунан) сатаан хонтуруолланар, тиэкиһин ис хоһоонун, тылын­өһүн сыаналанар, алҕастарын булар, чочуйар, тупсарар. Үөрэх предметин ис хоһооно. Начаалынай оскуолаҕа төрөөбүт тылы үөрэтии уопсай үөрэхтээһин систиэмэтигэр саха тылын үөрэтэр предмет быстыспат сорҕото, «Филология» үөрэх уобалаһыгар төрүт буолар сүрүн куурус буолар. Онон үөрэтии сыала­соруга, тутула, ис хоһооно уонна түмүк ирдэбилэ үрдүкү кылаастарга төрөөбүт тылы сэргэ атын филологическай предметтэри үөрэтиини кытта алтыһыннаран­ситимнээн торумнанар. Төрөөбүт тылы начаалынай оскуолаҕа үөрэтии маҥнайгы кылааска «Бодоруһарга үөрэнэбит» диэн саҥа киирэр салааттан саҕаланар, ол кэнниттэн «Грамотаҕа үөрэтии» диэн үгэс буолбут ааҕарга уонна суруйарга үөрэтэр салаа «Ааҕарга уонна суруйарга үөрэнэбит» саҥа аатынан үөрэтиллэр. Бу кэмҥэ үөрэх былааныгар төрөөбүт тыл уонна литературнай ааҕыы чаастара бииргэ бэриллэллэр. «Ааҕарга уонна суруйарга үөрэнэбит»   салаа   кэнниттэн   биирдэ   төрөөбүт   тыл   уонна   литературнай   ааҕыы   предметтэрэ   тус­туспа   үөрэтиллэллэр.   Ити   кэмтэн   ыла начаалынай оскуолаҕа төрөөбүт тыл предметин сүрүн ис хоһоонун тиһиктээхтик үөрэтии саҕаланар. Төрөөбүт   тылы   начаалынай   оскуолаҕа   үөрэтии   ис   хоһоонун   сүрүн   хайысхалара   үөрэтии   түмүк   ирдэбилин   уонна   сыалын­соругун ситиһэргэ аналлаах тутаах научнай балаһыанньалартан таҥыллар. Ити ирдэбилгэ олоҕуран, төрөөбүт тылы үөрэтии ис хоһоонугар маннык сүрүн научнай хайысхалар киирэллэр: • Бодоруһуу култуурата. • Саҥа көрүҥэ (виды речевой деятельности): истии, саҥарыы, ааҕыы, суруйуу. • Тыл үөрэҕин тутаах салааларын туһунан уопсай өйдөбүлэ: фонетика, лексика, морфология, синтаксис. • Сурук­бичик култуурата: таба суруйуу уонна сурук бэлиэтэ. • Ситимнээх саҥаны сайыннарыы (тиэкис туһунан сүрүн өйдөбүл). Сүрүн хайысхаларга киирбит тиэмэлэр ис хоһоонноро начаалынай оскуола  үөрэ­нээччитин сааһын уратытын,  өйүн­санаатын кыаҕын, билэр­көрөр дьоҕурун учуоттаан таҥыллыахтаахтар. Бодоруһуу култуурата. Дьону   кытта   бодоруһуу   араас   көрүҥэ:   кэпсэтии,   сэһэргэһии,   сүбэлэһии,   сөпсөһүү.  Тылы   бодоруһуу   сүрүн   ньыматын   быһыытынан арыйыы: бодоруһууга саҥа  (вербальные средства общения)  уонна туттуу­хаптыы  (невербальные средства общения)  суолтата. Саҥарыы уонна истии култууратын, кэпсэтии сиэрин тутуһуу. Саҥа көрүҥэ: истии, саҥарыы, аа5ыы, суруйуу Истии. Дьону кытта бодоруһууга (кэпсэтиигэ) истии култууратын тутуһуу. Кэпсэ­тии сыалын­соругун, дьон этэр санаатын, кэпсэтии ис хоһоонун  өйдөөһүн. Сахалыы араас тиэкиһи истии, сүрүн ис хоһоонун, болҕойуллуохтаах түгэннэрин истэн сиһилии ылыныы, истибиккэ 7 олоҕуран  тус   санааны  үөскэтии.  Истибиттэн  туһааннааҕы,  суолталааҕы  сурунуу,  былаан  оҥоруу,  анал  бэлиэлэри   туһанан,  ис  хоһоонун, тутулун исхиэмэнэн көрдөрүү. Аа5ыы. Сахалыы араас тиэкиһи сахалыы саҥа интонациятын, төрүт дорҕоон этил­лиитин тутуһан, тэтимнээхтик ааҕыы. Тиэкиһи туох сыаллаах­соруктаах ааҕартан көрөн, ааҕыы араас көрүнүн сатаан туһаныы (үөрэтэр ааҕыы, билсиһэр ааҕыы, сорудахтаах ааҕыы, о.д.а.). Ааҕыы кэмигэр тиэкис сүрүн санаатын өйдөөһүн, наадалаах, туһалаах информацияны араарыы. Аахпыт тиэкис сүрүн ис хоһоонугар тус сыанабылы (сыһыаны) сатаан этии. Тиэкистэн синонимы, сомоҕо домоҕу, түөлбэ тылы, ойуулуур­дьүһүннүүр ньыманы туттуу бастыҥ холобурун булуу, анаан болҕойуу, аахпыты кэпсииргэ туһаныы. Ааҕыллар тиэкистэн билбэт, өйдөөбөт саҥа тыллары тылдьыттан булуу. Ааптар санаатын, иэйиитин биэрэригэр   тиэкис   тутулун,   этии   арааһын   хайдах   туһаммытын   быһаарыы.   Ааҕыыга   тиэкис   интонациятын,   туонун   сүрүн   санааҕа   сөп тубэһиннэрэн таба тайаныы. Саҥарыы (дор5оонноох саҥа).  Кэпсэтии   сиэрин,   саҥарыы   култууратын   тутуһуу.   Дьону   кытта   табан   кэпсэтии.   Кэпсэтиини тоҕоостоохтук көҕулээһин, саҕалааһын, салҕааһын, түмүктээһин. Саныыр санааны толору, сиһилии тириэрдэр инниттэн кэпсэтии сыалыгар­ соругар, ис хоһоонугар сөп тубэһэр сахалыы тылы­өһү, ойуулуур­дьүһүннүүр ньымалары таба туһаныы. Саҥарыы кэмигэр туттуу­хаптыы бэлиэтин (невербальное общение) тоҕоостоохтук туттуу. Саҥа тиибин арааһын (ойуулааһын, сэһэргээһин, тойоннооһун) туттан тыл этии. Кэпсэтии, тыл этии түгэниттэн дорҕоону күүшүрдэн­сымнатан, үрдэтэн­намтатан, уһатан, куолас толҕонун, эгэлгэтин туһанан истээччигэ тус сыһыаны, иэйиини   тириэрдии.   Этэр   санааны   сааһылаары   эбэтэр   тустаах   өйдөбүлү   истээччигэ   тоһоҕолоон   тиэрдээри   тоҕоостоох   миэстэҕэ   анал тохтобуллары (паузаны) сатаан туһаныы. Түгэниттэн көрөн, саҥарыы тэтимин сөпкө талыы. Суруйуу (суругунан саҥа). Сурук­бичик култууратын тутуһуу. Тупсаҕай буочарынан ыраастык суруйуу. Тиэкиһи устуу, истэн суруйуу (диктант). Саныыр санааны суругунан сиһилии тириэрдии. Аахпыттан суруйуу (изложение). Дьиэ кэргэн, чугас доҕор, таптыыр дьарык, айылҕа, кыыллар тустарынан, ону таһынан айымньы, хартыына, киинэ ис хоһоонун, экскурсияҕа, быыстапкаҕа сырыы туһунан тэттик тиэкистэри суруйуу (өйтөн суруйуу). Суругунан улэҕэ синоним тыллары, сомоҕо домоҕу, онтон да атын сахалыы ойуулуур­дьүһүннүүр ньымалары туттуу. Тиэкис тутулун, сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылатын тутуһуу. Тыл үөрэҕэ. Төрөөбүт тылбыт — саха тыла.  Саха омук үөскээбит, сайдыбыт историята. Саха тыла — туур тыла. Саха тылын уруулуу тыллара. Төрөөбүт тыл киһи оло5ор суолтата. Дор5оон уонна таба саҥарыы.  Сана дорҕоонун өйдөбүлүн, сахалыы дорҕоон араа­һын билии. Төрөөбүт тылын дорҕооннорун, ордук чуолаан сахалыы ураты дорҕооннору  (уһун­кылгас аһаҕас уонна хоһуласпыт, сэргэстэспит, маарыннаһар бүтэй дорҕооннору, дифтоннары, к, нь, мурун , ҕ дорҕооннору) арааран истии, чуолкайдык, таба саҥарыы нуорматын тутуһан саҥарыы. Саха тылыгар киирии тыллары үксүн сахатытан, аһаҕас дорҕооннор дьүөрэлэһиилэрин сокуонун тутуһан саҥарыы. Тылы дорҕоонун састаабынан ырытыы. Лексика.  Норуот тылын туһунан уопсай өйдөбүлү, төрүт уонна киирии тыл ураты­ларын билии. Литературнай тыл суолтатын билии, нуорматын тутуһуу. Тыл лексическэй суолтатын быһаарыы. Хомуур суолталаах, түөлбэ тыл, биир уонна элбэх суолталаах тыллар, көспүт суолталаах тыллар, омоним, антоним, синоним (харыс тыллар, метафоралар, сомоҕо домох) өйдөбүллэрин билии, тиэкистэн булуу, саҥарар саҥаҕа сөпкө туттуу. Быһаарыылаах тылдьыт арааһын сатаан туһаныы, тыл суолтатын тылдьыттан булан быһаарыы. 8 Графика. Сурук сайдыытын бэлиэ түгэннэрин билсии, киһи олоҕор суолтатын өйдөөһун. Сахалыы сурук­бичик сайдыытын историятын билии. Дорҕоон буукубаларын билии, таба ааттааһын. Буукубалары суруллар ньымаларынан холбоон, ыраастык, тэ­тимнээхтик  илиинэн суруйуу. Сурукка туттуллар атын бэлиэлэри, өйдөбүллэри (абзац, тылы көһөрүү бэлиэтэ, тыл икки арда (пробел)) сөпкө туттуу. Сахалыы алпаабыт бэ­ рээдэгин билии. Араас тылдьытынан, ыйынньыгынан, каталогунан үлэлииргэ алпаабыты сөпкө туһаныы. Компьютерга сахалыы шрибинэн тиэкиһи тэтимнээхтик бэчээттээн суруйуу. Морфология. Тыл састааба диэн өйдөбүлү, тыл уларыйар уонна үөскүүр ньыматын билии. Саҥа чааһын туһунан уопсай өйдөбүлү билии. Саҥа чаастарын бөлөҕө: ааттар (аат тыл, даҕааһын аат, ахсаан аат, солбуйар аат), туохтуурдар (аат туохтуур, сыһыат туохтуур, тус туохтуур), сыһыат, көмө саҥа чаастара, саҥа аллайыы. Тылы састаабынан ырытыы  (тыл олоҕо, сыһыарыыта). Тыллары сүрүн бэлиэлэринэн  (грамматическай халыыптарынан) бөлөхтөөһүн, ырытыы. Саҥарар саҥаҕа тыл литературнай нуорматын тутуһуу. Синтаксис. Этии уонна тыл ситимэ уратыларын, этии арааһын (сэһэн, ыйытыы, күүһүрдүү) билии. Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этии, судургу уонна   холбуу   этии,   сирэй   саҥа,   ойоҕос   саҥа,   диалог,   туһулуу   өйдөбүллэрин   билии,   этиигэ,   тиэкискэ   арааран   булуу,   бэйэ   этиитин толкуйдааһын. Этиини таба интонациялаан ааҕыы, сурукка саҥа дэгэтин сурук бэлиэтинэн араарыы. Этии чилиэнинэн ырытыы. Сурук­бичик култуурата Таба суруйуу. Таба суруйуу сурук­бичик култуурата буоларын өйдөөһүн. Уһун аһаҕас дорҕооннору, дифтону, хоһуласпыт, сэргэстэспит, маарыннаһар бүтэй дорҕоон­нору, саха тылыгар киирии дорҕооннору таба суруйуу. Сахалыы араастык этиллэр тыллар таба суруллуулара тыл төрүт   сокуоннарыттан   тахсалларын,   норуокка   үөрүйэх,   үгэс   буолбут   нуормаларыгар   олоҕуралларын   өйдөөһүн,   харыстабыллаахтык сыһыаннаһыы. Киэҥник, элбэхтик туттуллар эбэтэр сахалыы этэргэ табыгастаах киирии тыллары сахатытан суруйуу. Тылбаастанар эбэтэр саха   тылынан   бэриллэр   кыахтаах   нуучча   тылларын   сахалыы   солбугунан   биэрии.   Олохторо   нууччалыы   суруллар   киирии   тыллар сыһыарыыларын таба суруйуу. Сурук бэлиэтэ.  Сурук бэлиэтэ — тыл култууратын сорҕото буоларын, киһи этэр санаатын чуолкайдыырга, иэйэр иэйээни сурукка биэрэргэ,   суругу­бичиги   тупсарарга   биллэр­көстөр   туһалааҕын,   тиэкис   арҕам­тарҕам   барбатын,   ыһыллыбатын,   биир   сомоҕо,   сибээстээх буоларын  хааччыйарын   өйдөөһүн.  Тылын  ордук   тупсаҕай   тутуллаах,  этигэн,  бэргэн   буоларыгар  сахалыы  этии,  сурук   бэлиэтин  арааһын (араарар, тоһоҕолоон бэлиэ­тиир) сатабыллаахтык туттуу. Ситимнээх саҥаны сайыннарыы Туох   сыаллаах­соруктаах   саҥарарын­суруйарын   чуолкай   өйдөөн  (тиэмэ, сүрүн санаа), дьон   өйүгэр­санаатыгар   тиийимтиэтик   санаатын сааһылаан, араас тиэкистэри холкутук саҥарыы­суруйуу (истэн суруйуу, өйтөн суруйуу, о.д.а.). Тиэкис сүрүн санаатыгар олоҕуран, тиэкиһи таба ааттааһын. Тиэкис тиибиттэн көрөн (сэһэргээһин, ойуулааһын, тойоннооһун), тиэкис тутулун тутуһар (киириитэ, сүрүн чааһа, түмүгэ), былаанын оҥорор (кылгас, тэнийбит), кэрчик тиэмэлэргэ бытарытыы. Тыл туттуллар уратытын, дэгэтин учуоттаан, сахалыы тутуллаах этиилэри (логичность речи), ойуулуур­дьүһүннүүр ньымалары, тыл баайын (богатство речи) сөпкө туттар (уместность речи). Календарнай тематическай былаан 9 №   Урок тиэмэтэ Сыала, соруга  Тэрилэ  Тылы сайыннарыы Дьиэ үлэтэ Былаан наммыт кунэ Ыытылл ыбыт  кунэ Примеч ания 1 чиэппэр – 27 ч. Киирии  эрчиллиилэр. Саҥарар саҥа  этиилэртэн турара.      ( № 1­2) Этии тыллартан  турара.   ( № 3­5) Этии суруллуута.     (№ 6­8) Тыл дорҕоонтон  турара     ( № 9­11) Аhаҕас дорҕооннор Аhаҕас дорҕоон  араастара 1. 2. 3. 4. 5. • Этии бүтүүтэ, тохтобул оноhулларын  кэтээн көрүү. • этиини этииттэн арааран саҥара  үөрэнии. • оскуолаҕа уо. учууталга ытыктабылы  иитии.  ­ хартыына, алфавит.  • этии схематын туттар сатабылы  чиҥэтии  • этии толкуйдаан үөрэтии                        • дьиэ харамайдарын туhунан кэпсэтии.   ­ «Тиэргэннэҕи зоопарк»­хартыына. ­ Ыт ойуута. • этии улахан буукубаттан сурулларын  өйдөтүү. • буочары тупсарыы. •хартыына, схема • тылы дорҕ­н, буукуб.ырыта үөрэтии •тыл дорҕ­н схематын оҥорор сатабылы  чиҥэтии •тыл саппааhын хаҥатыы ­ харт. үлэ «оскуола  арыллыта» с 3 эрч. 1  тэт. үлэ 2.09 ­ оскуола туhунан  хоhоор ааҕыы с 5 эрч. 5 4.09 ­­ харт. үлэ (экскур.) ­ «ыт» туhунан  кэпсээн оҥоруу ­ дьиэ харамайдарын  туhунан хоhоон  ааҕыы ­ харт. үлэ сайыҥҥы үлэ  туhунан кэпсээн 7.09 с 6 эрч. 8 9.09 С 7 эрч. 10 ­ А. д. арааhын өйдөтүү • кылгас уо. уhун а. д. таба саҥарыы сэhэргэhии «дьарыктаах буолуу» с 9 эрч. 15 11.09 10 • тылы таба ситимнииргэ үөрэтии  • туох эрэ дьарыктаах буоларга үөрэтии • кылгас, уhун а. д. арааран истэргэ,  суруйарга үөрэтии • тыл баайын хаҥатыы ( көтөрдөр  ааттара )  • дьиэ көтөрүн көрөргө, истэргэ үөрэтии • а. д. арааhын үөрэтии • тылы ситимнээх этии оҥорорго    үөрэтии  • үөрэххэ туттуллар тэриллэри  харыстыырга үөрэтии • а. д. суолтатын өйдөтүү •а. д. таба саҥарарга үөрэтии • кэпс­н оҥорорго үөрэтии • этии схематын таба туттарга • обществ­й малы харыстааhын • дифтонг өйдөбүлүн үөрэтии • дорҕооннорго маарыннаhар суолт­н  чуолкайдыы үөрэтии • дьон үлэтин сыаналааhын уо.  харыстааhын • уhун а. д. уо. дифтону таба суруйа  үөрэтии • айылҕаҕа кэрэхсэбили үөскэтии ­а. д. арааhын таба саҥарар, суруйар  үөрүйэхтэрин бэрэбиэрк­н 6. 7. 8. 9. 10 11 12    (№ 12­15) Кылгас, уhун а. д.       (№ 16­19) Кылгас уо. уhун а. д.       (№ 20­23) Аһаҕас дорҕоон  суолтата    (№ 24­26) Ситимнээх саҥа:  чопчу тиэмэҕэ  сибээстээх этиилэри  оҥоруу       (№  27­29) Дифтоннар      (№  30­33) Уhун а. д. уо. дифт­р      (№  34­35) Бэрэбиэркээлиир  урок: а. д. араастара Бутэй дор5ооннор ­ «бөтүүк» туhунан  остуоруйа кэпс­н ­ ойуул­н этии толк­ н с 10 эрч. 19 ситэрии 14.09 ­ этии толкуйдаан  кыра кэпсээн оҥоруу с 12 эрч. 23 16.09 ­ тыл­н этии толкуй­ н  (ситимнээх) ­ харт­н үлэ оонньуу «сайылыкка  экскурсия» ­ кэпсээн оҥоруу  №33 с 14 эрч. 26 18.09 с 14 эрч. 29 21.09 23.09 с 16 эрч 33 с 17 бопп.  эпп. 25.09 Быраабыла ны хатылаа 28.09 11 13 Бутэй дор5оон   араастара    (№ 36­38) 14 Маарыннаhар бутэй  дор5оонноох  тыллар    (№ 39­41) 15 16 17 18 Сэргэстэспит бутэй  дор5оонноох тыллар   (№  42­44) Сэргэстэспит бутэй  дор5оонноох тыллар  (№  45­48) Сэргэстэспит бутэй  дор5оонноох тыллар   (№  49­53) Саҥаны сайыннары Этии интонациятын  кытта билсиhии   (№  54­55) 19. Хоhулаhар бутэй  дор5оонноох тыллар   (№ 56­58) 20 Хоhулаhар бутэй  дор5оонноох тыллар     (№  59­62) б. д. арааран истэр уо. чуолкайдык  саҥарар үөрэҕи сайыннарыы.  •тылы, дорҕоону тэҥнээhин ­б. д. полоската, фишката ­тыл­р схем а • к, х, у, н. дорҕ­у арааран истэ, саҥара,  суруйа үөрэнии •этии туhунан өйдөбүлүчиҥэтии • кыыллары харыстыыргаүөрэтии ­ ойуу «Тииҥ» • тылга б. д. сэргэстэhиитин арааран  истэ үөрэнии •схеманан тылы оҥоруу •үөнтэн­көйүүртэн сэрэхтээх буоларга  үөрэтии ­ фишкалар Ойуу « киргил» Тыл схемата • сэргэстэспит б. д. сүhүөх. таба араара  үөрэнии ­ схема •б. д. сэргэстэhиитин чуолкайдык истэ  уо. таба суруйа үөрэнии  • тыл баайын хаҥатыы • этиини таба интонациялаах саҥара  үөрэнии •с. б. д., м. б. д. араарар сатабыллары  чиҥэтии • суруйарга б. д. хоhулаhыытын  сүhүөхтүүүөрэнии • х. б. д. арааран истэр үөрүйэҕи  чиҥэтии • тыл ситимин оҥоро үөрэнии  • оҕуруот аhа киhи доруобуйатыгар  ­ этиилэри толк­н,  ситин­нкэпсээн  оноруу  «Тииҥ» туhунан  кэпсээн с 19 эрч. 38 30.09 2.10 с 20 эрч. 41 бырааб.  үөрэтии Айылҕа туh­н  кэпсээн оҥоруу с 21 эрч 44 5.10 с 22 эрч. 47 7.10 с 24 эрч. 53 кэпс. толк. 9.10 Кэпсээн оҥоруу с 24 эрч. 54 (тыл­н) 12.10 «Дьиэ кыыла»  Кэпсээн толк. 14.10 с 26  кэпс. толк. «Оҕуруот  аhа» Текси кытта үлэ с 27 эрч. 61 16.10 12 туhатын туhунан кэпсэтии •б. д. хоhулаhыытын таба  сүhүөхтүүүөрэнии • х. б. д. арааран истэр үөрүйэҕи  чиҥэтии • тыл ситимин оҥоро үөрэнии ­ таблица • тылы таба сүhүөхтүүргэ үөрэнии ­ схема, ойуу • дорҕоону арааран истэр уо. таба  суруйар сатабылы чиҥэтии • дорҕооннохтук ааҕарга эрчийии Оҕуруот аhын  туhунан кэпс.  оҥоруу с 28 эрч. 64 19.10 Кэпс. толк­н с 30 эрч 69 21.10 Харт. кэпс. толк. 23.10 Куобах  туhунан  остуоруйа Сэhэргэhии с 32 эрч. 71 26.10 21. 22 23 24 25 26 27. Сэргэстэhэр уо.  хоhhар бутэй  дор5оонноох тыллар   (№ 63­65) Хатылыыр урок: Аhаҕас уо. бүтэй  дорҕооннор   (№  66­69) Саҥаны сайыннарыы Харт­н кэпсээн  оҥоруу     (№  70) Аhаҕас уо. бүтэй  дорҕоннору  хатылааhын (№  71­74) Хонтуруолунай  диктант Сыыhаҕа үлэ. Түмүк  түүрүлэ Сыыhаҕа үлэ. Түмүк  түүрүлэ Тумуктуур тест 2 чиэппэр – 21ч. Киирии дорҕооннор  уонна буукубалар. Остуоруй. көннөрүү 28.10 30.10 2.11 11.11 13 1. Я, Е, Ю,Е  буукубалар. • ыйытыы көмөтүнэн этиилэри табатык (№  75 – 77) Я, Е, Ю,Е  буукубалар. (№  78 – 80) Ь буукуба(№81­83) Маарыннаhар б. д.  тыллар. (№84­86) Маарыннаhар б. д.  тыллар (№  87­90) Маарыннаhар б. д.  тыллар  (№  91­93) О дор5оонноох  тыллар (№  94­96) О дорҕоонноох  тыллар (№  97­99) Саҥаны сайыннарыы  (№  100) 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10 Бэрэбиэркэлиир  диктант 11 Сүhүөх арааhа ситимнии үөрэнии • дорҕоону араара истэр  уо. таба  суруйар сатабылы чиҥэтии  •өс хоhоон суолтатын ырытыы • ыйытыыны толкуйдуурга үөрэтии • у. а. д. уонна х. б. д. арааран истэр.  Таба суруйар үөрүйэҕи чиҥэтии ­оҕолор сыыhаларын быhаарыы,  быраабылалары хатыылааhын • я, е, е, ю, буукубалар икки дорҕоону  бэлиэтииллэрин чиҥэтии  • я, е, е, ю, букв­р сымнаҕас б. д.  бэлиэтиир түбэлтэлэрин өйдөөн истэ,  суруйа үөрэтии • тыллар суолталарын чуолкайдааhын • идэ туhунан кэпсэтии • сымнаҕас б. д. тыл кэннигэр уо. а. д.  иннигэр турар түбэлтэлэрин өйдөөн  истэ үөрэнии •ыйытыыга толору эппиэттииргэ  үөрэтии • ш, ж… дорҕ­х тыллары чуолкайдык  саҥара, суруйа, истэ үөрэнии • кыыллар туhаларын өйдөтүү • с­з, ц­щ таба суруйа, саҥара үөрэнии ­ в, ф дорҕ­х тыллары чуолкайдык истэ,  саҥара уо. таба суруйа үөрэнии • нууччалыы суруллар тылга 0 дорҕоон  кылгастык уо. уhуннук этиллэр  түбэлтэлэрин арааран истэ үөрэнии • тыллары табатык ситимнии үөрэнии • ийэ дойдуга тапталы иитии • нууч. суруллар тылга «о» дорҕоону  таба суруйа үөрэнии с 35 эрч. 77 13.11 Идэ тусунан кэпс.  толк. Харт. кэпс. толк с 36 эрч. 80 16.11 с 37 эрч. 83 18.11 Харт. үлэ с 41 эрч. 89 20.11 с 42 эрч. 93 23.11 Этии толк. с 43 эрч. 95 25.11 Кэпсэтиһии «Ийэ  дойдум» с 44 эрч. 98 27.11 с 46  эрч.  Воп. Эпп 30.11 2.12 Текст оҥоруу Харт. үлэ с 46 чабыр. 4.12 14 Тыл сүhүөхтэрэ (№  101­102) Аhаҕас сүhүөх   (№ 103 105) Төттөрү сүhүөх   (№  106­110) Көнө сүhүөх (№  111­114) Сабыылаах сүhүөх   (№  115­117) Тылы таба  сүhүөхтээhин   (№  118­121) Тылы көhөрүү   (№ 122­125) Хатылыыр урок  Сүһүөхтэр араастара   (№  126­128) Ситимнээх саҥа  хартыынанан улэ (№  129­130) Хатылааhын.сүhүөх  арааhа (№  132­135) Хонтуруолунай  диктант 12 13 14 15 16 17. 18 19 20 21 • этиигэ тыл­ы табатык ситимнииргэ  ууруллар • этиилэри сөпкө сааһылаан ситимнээх  кэпсээн оҥоро үөрэнэллэр ­ хартыына • нууч. киирбит тыл­ы төhө таба истэн  суруйалларын бэрэбиэр­н • сатабыл­ы чиҥэтии •а. д. арааст­н чиҥэтии • аахпыты ситимнээн кэпсиир сатабылы  сайыннарыы • кыыл­р, көтөр­р олохторун  билиhиннэрии • аhаҕас сүhүөх тыл иннигэр турарын  чиҥэтии • кэпсээни ситэрэргэ үөрэтии • төрөппүт үлэтин өйдүүргэ уо.  убаастыырга үөрэтии ­ойуулар  Ной.үөрэт с 48  эрч.105 с 50 эрч  110 с 52 эрч.  113 с 53  остуор.тол к. с 53  остуор.тол к. с 55 эрч  121 с 57  эрч.128 Текси ааҕан кэпс­н Остуор. ситэрэн  кэпс. Кэпс­гэ үөрэтии Таабырын таайа  хосон толк Саһыл туһунан  кэпсэтии Харт. кэпс. оҥоруу ? эппиэт­н с 58  эрч.131 Дикт  бэлэмн 7.12 9.12 11.12 14.12 16.12 18.12 21.12 23.12 25.12 28.12 15 1. 2 3 4 5 6 7 8 3 чиэппэр­30ч. Тыл  Тыл олоҕо уо.  сыһыарыыта  (136­138) с 62­63 Этии тыл схемата Тыл олоҕо уо.  сыһыарыыта (139­142) с 63­64 Нууччалыысуруллар  тыл сыһыарыыта  (143­146) с 65­66 Ситимнээх сананы  сайыннарыы уруога:  ыйытыы көмөтүнэн  этиилэри оҥоруу (147­149) с 66­67 Предмет аата,  бэлиэтэ, тугу гынара. Предмет өйдөбүлэ (150­152) с 67­68 Предмет бэлиэтин  көрдөрөр тыл­р (153­155) с 69­70 Предм. тугу гынарын  көрдөрөр тылл­р  (156­159) с 70­71 Кыыл. Ойуулара  Ситимнээх сананы  сайыннарыы уруога (160­162) с 72 ­73 • тылтын көнө сүhүөҕү булла үөрэнии Былаанынан кэпс.  бэлэм­и • төттөрү сүhүөх. тылл­ы таба  сүhүөхтүүүөрэнии • тыл схемата ,фишка Аахпыттан  суруйарга үөрэтии Бырааб.  үөрэт. с 62 с 64  эрч  141 с 66 эрч.  146 с 67 эрч.  148 11.01 13.01 15.01 18.01 ­ былааны туһанан ситимнээх кэпсээни  оҥоро үөрэнии. ­ сүһүөх араастарын чиҥэтии. билиилэрин ,сатабылларын чиҥэтии ­ тылтан олоҕун уо. сыhыар­н сатаан  араара үөрэнии ­тыл сүһүөххэ хайдах арахсарын  туһунан өйдөбүлү чиҥэтии ­ аахпыттан өйдоөөбүтү суруйарга  үөрэтии ­ режим доруобуйаҕа туһатын өйдөтүү ­ тылтан олоҕун уо. сыhыар­н сатаан  араара үөрэнии ­ Нуучч. сурул­р тылга сахалыы  сыһыарыы сыстарын өйдөтүү Карточ­н этии толк. Харт­н үлэ с 69 эрч.  152 20.01 22.01 25.01 27.01 с 71 эрч.  158 (айар  үлэ) с 73 эрч.  162 ной.үөрэт 16 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Предмет.аата (163­166) с 73­75 Предмет аата  Туох? (167­169) с 75­76 Предмет  аатын  көрдөрөр тыллар (170­174) с 76­77 Ситимнээх сананы  сайыннарыы  Аахпыттан суруйуу (175­176) с 78­79  Ситимнээх сананы  сайыннарыы «Аҕа  дойдуну  көмүскээччилэр» (177­178) с 79 Анал аат  (179­181) с 80­81 с 73­74 Анал аат  (182­184) с 81­82 Анал аат  (185­187) с 83­84 с 74 Анал аат  (188­189)с.85 ­ тыл олоҕун , сыһыарыытын сатаан  араарар сатабылы чиҥэтии ­ этиигэ тыл­ы таба ситимнииргэ  үөрэтии ­ хорсун быһыы тыыныгар иитии куобах» туһунан  кэпс. с 75 эрч.  166 с 76 эрч.  168 айар үлэ с 77 эрч.  173 бырааб­ы  аах. ­ этиигэ тылы таба ситимнии үөрэнии ­ т. о. уо. сыh­ы табатык араарар  сатабылы чиҥэтии ­ уус идэтигэр кэрэхсэбили үөскэтии Оонньуу ситуацията Сибэкк­х хонууга  экскурсия Айар үлэ «мин  ытым» с 80 эрч  178 ­ пред. аатын көр­р тыл­ы арааран  өйдүүллэрин ситиһии ­ тыл­р суолталарын чуолк­н ­ үөрэх тээбиринин туттарга , харыс­а  үөрэтии Ойуул­н, дьүһүннээн кэпс. оҥоруу с 81  эрч.180 «ыт» туh. кэпс. с 83 эрч.  184 с 83  хоһоон  уһулуу с 85 эрч.  189 29.01 1.02 3.02 5.02 8.02 10.02 12.02 15.02 17.02 17 ­ пред.бэлиэтин көр­р тыл­ы арааран  өйдуул­н ситиһии ­ пред.аатын , бэлиэтин көр­р тыл­р  ситимнэрэ ­ тыл­ы ситимнии үөрэнии ­ Саха сирин кыыл­н кытта  билиһиннэрии ­ этиигэ тыл­ы, текскэ этиилэри  ситимнии үөрэтии  ­ Ким? – диэн ыйытыыны таба туруора  үөрэтии ­ улахантан суруйуу ­ улахан дьону хайдах ыҥырары  билиһиннэрии Ким? Туох? – диэн ыйытыылары  тэҥнээһин  ­ тыл ситимин таба оҥоруу ­ үөн­көйүүр буортута уо. туһата ­ ыйытыылары сөпкө туруора үөрэнии ­ көтөрдөр , кыллар, сүөһүлэр туһ­н  өйдөбүллэри чуолка­н ­ кыстыыр кыра чыыч­ы көрүү­харайыы ­ тыллары ситимнииргэ үөрэтии ­ анал ааты сөпкө туттуу ­ дьиэ кыылын көрөргө­истэргэ үөрэтии 18 19 20 21 22 23 24 25 26 Предмет  аата (хатылааһын) (190­193) с 76 Предмет  аата биир  уо. элбэх ахсааҥҥа  туттуллуута  (194­197) с 87­88 Биир, элбэх ахсаан (198­200) с 89 ­90 с 72 Бэрэбиэркэлиир  диктант «Предмет аата» Предмет бэлиэтэ Предмет өҥүн  көрдорор тыллар (201­204) с 91­93 Предмет бэлиэтэ (205­207) с 93­94 Предмет бэлиэтэ с 94­95 эрч.208­210 Предмет бэлиэтэ маарын. суолталаах  тыл­р (211­213) с 95­96 Предмет бэлиэтэ утарыта суолталаах  19.02 с 87 эрч.  193 ной­с  үөрэтии с 88 эрч.  197 22.02 с 90 эрч.  200 быраа­ы  үөрэтии дикт бэлэм 24.02 26.02 Хоһоон ааҕыы, айан  көрүү с 92 эрч.  202 29.02 Оонньуу ситуацията  «күөлгэ» с 94 хоhоон айан көрүү Оонньуу с 96 тааб­н  толк. с 97 эрч.  217 2.03 4.03 7.03 9.03 18 Айан көрүү тыллар (214­217) с 96 ­98 с 82 Предмет бэлиэтэ,  аата  (218­222) с 98­100 Ситимнээх сананы  сайыннарыы. «Күһүн» Хартыынанан үлэ Хонтуруолунай  диктант Сыыһаны көннөрүү.  Түмүк уруок 4 чиэппэр – 24ч Предмет тугу гынара  Предмет тугу гынара  Тугу гынар? «Режим дня» ­  планшет Биир, элбэх ахсаан Бириэмэтэ: билигин,  урут ,хойут Предмет тугу гынара. 27 28 29 30 1 2 3 4 5 6 ­ этиигэ , кэпс. тыл­ы ,этии­и табатык  тута, ситимнии үөрэнии текст чаастартан турарын кэтээн көрүү Анал аат улахан буук­н сур­н чиҥэтии ­ этиилэри табатык ситимниир сатабылы чиҥэтии ­ билиини чиҥэтии ­ тыл­р суол­н чуолк­н ­ ийэ дойдуну киэҥ туттар өйгө­санааҕа  иитии ­ биир, элбэх ахсааҥҥа туруора үөрэнии ­ тыл олоҕо ,сыһыарыыта  ­ айылҕаҕа тапталы иитии ­ айар дьоҕурдарын сайыннарыы ­  элбэх ахсааҥҥа таба туруорар сатабылы  чиҥэтии ­ тыл ситимин таба оҥоруу Таба суруйар сатабылларын уо.  үөрүйэхтэрин чиҥэтии  с 98 эрч  219 с 99  эрч.221 дикт  бэлэмн с 100 эрч  224 с 102 эрч.  230  Нойосуус Бэйэ  режимин  туһ­н кэпс с 105 эрч.  236  ситэрии . Кэпс­н  толк.­н  «саас» Кинигэ  11.03 14.03 16.03 18.03 4.04 6.04 8.04 11.04 13.04 15.04 19 Хатылааһын Ситимнээх сананы  сайыннарыы  «Библиотекаҕа»  хартыынанан улэ Бэрэбиэркэлиир  диктант Этии Текст этиилэртэн  турара 7 8 9 10 Этиигэ тылы таба  туттуу 11 Этии тутаах тыла 12 13 14 15 16 Ситимнээх сананы  сайыннарыы  «Маай  кэллэ !»  Этии иккис тутаах  тыла  Биир ыйытыыга  эппиэттиир тылллар  Этии арааhа Этии арааhа ­ тыл­ы ситимнээн этии оҥоро үөрэтии ­ текст этиилэртэн турарын чиҥэтии ­ этии бүтүүтүгэр куолаһы уларытан,  тохтобулу сатаан оҥоро үөрэнии ­ текст хос этииттэн турарын быһаара  үөрэтии ­ этиигэ маарын­р тыл­ы суолтатынан  биир сөптөөҕүн талан туттар наадатын  үөрэтии ­ этиигэ тутаах тылы була үөрэтии ­ сэрэйиллэр тутаах тыллаах этиини  кытта били­и ­ тутаах тылы туттан этиилэри  ситимнээн суруйа үөрэтии ­ тутаах тылы булла үөрэнии ­ этиини ыйыт­н тэнитии ­ чыычах­р киhи олоҕор туһалара  ­ этиит­н биир ыйытыыга эпп­р тыл­ы  була үөрэтии ­ куолас уларыйыытынан арааран туh.  өйдөбүлү чиҥэтии ­ ыйытыыны сатаан туруора үөрэтии ­ этиилэри таба интонациялаан саҥара  туһ­н ос  хоһоон  суруйуу Дикт  бэлэмнэнии с 110 эрч.  244 «мэник­ мэнигийээн » туһ­н  остуоруйа с 112 эрч.  250 кэпс толк с 115 эрч.  255 устуу с 116 эрч.  258 с 118 эрч.  261 с 119 эрч.  265 с 121 эрч.  268 с 123 эрч.  18.04 20.04 22.04 25.04 27.04 29.04 2.05 4.05 6.05 11.05 20 үөрэтии ­ этиигэ сурук бэлиэтин таба тур­ аүөрэтии ­ сэрии геройдарыгар,ветер­р  убаастабылы иитии ­ этии туһунан өйдөбүлү чиҥэтии ­ этии тутаах тыл­н ахс­н сатаан  ситимнии үөрэтии ­ биир, элбэх ахсааны чиҥэтии ­ саас айылҕа кэрэтэ ­ өйтөн ситимнээх этиилэри суруйа  үөрэнии ­ дорҕоон арааһын хат­н ­ тыл олоҕун сыһыарыытын араарар  сатабылы чиҥэтии ­ предмет туһунан өйдөбүлү чиҥэтии 17 18 19 20 21 22 23 Этии арааhа Этии арааhа Тутаах тыллар  ахсаанынан  ситимнэрэ Ситимнээх сананы  сайыннарыы с 134 «Күөгүhүттэр» Бэрэбиэркэлиир  диктант Түмүктүүр  эрчиллиилэр дорҕоон арааһа Тыл олоҕо,  сыһыарыыта Хонт­й диктант 24 Сыыьа5а улэ 272 с 125 эрч.  276 с 127 иэрч  280 с 135 эрч.  296 13.05 16.05 18.05 Диктанна  бэлэмнэнии 20.05 с 129 эрч  284   23.05 Дикт бэлэм 25.05 с 131 эрч.  288 с 133 эрч.  293 27.05 30.05 21