Разработка урока чеченского языка в 5 классе на тему "Дешнийн маь1наш"

НОХЧИЙН МЕТТАН 5-ЧУ КЛАССЕХЬ ЙИЛЛИНА УРОК

Урокийнц1е:Дешнийн маь1наш.

1алашо: Дош цхьа маь1на долуш а, масех маь1на долуш а хилар, дешнаш нийсачу маь1нехь а, тардинчу маь1нехь а лелар, уып вовшех къасто хаар. Хаа деза, и дешнаш дошамаш т1ехь каро. Тайп-тайпанчу дешнийн юкъара билгало каро хаар.

Урок д1аяхьар

I.Щахь бина болх таллар.

I. Уьн т1ехь болх бойту кхаа дешархочуьнга т1едилларан кехаташца:

I-ра кехат.

1.    Х1ун олу лексиках? Оцу дашах муха къастадо
вайлексиконбоху дош?

1.    Т1адамийн метта дахка элпаш:

Орган... округан начальник... долахь эзар урд лат-та ду.

-Дуй кхузахь т1еэцна дешнаш.

-Ширделла дешнаш дуй, царех х1ун олу? Х1окху предложенехь уып делахь, церан лексически маь1на билгалдаккха.

-Долахьбохучу дашна бе фонетически къастам.

2-г1а кехат.

1.    Муьлха дошамаш евза хьуна? Муха бо цаьрца болх? Учебникан дошам т1ера цхьана дашна доша­ман статья х1оттае.

2.    Оха хаържина куьйгалхо шен г1уллакх дика хууш вара.

·         Юй кхузахь неологизм?

·         Муха ду цуьнан маь1на?

·         Х1ун олу неологизмах? Муха кхолладелла и дош?

·         Пуллакх бохучу дашна бе фонетически къастам.

1.    Дешархоша доьшу шаьш ц1ахь кхочушдина 181-г1а шардар. Дуьйцу, муха бина синтаксически къастам.

1.    Ц1е тилла xlopa б1ог1амалгана, цунна чудог1у-чу дешнашка хьажжий:

Xlopa б1ог1амалгерчу цхьана дашна х1оттае до­шаман статья.

IV. Керла коьчал йовзийтар.

I.Хьехархочун довзийтаран къамел: Xlopa дешан, вайна ма-хаъара, шен-шен маь1на ду. Йохур вай гонаха йолчу х1уманийн ц1ераш: парта, къолам, стол, ручка, тетрадь, сурт, г1ант, у, книга, кор, не1, лампа и. д1. кх..

·         Дешархоша дуьйцу xlopa дешан маь1на, масала, дош у, цо гойту шена т1е йоза яздеш йолу х1ума.

Кхин маь1на хила тарлой цу дешан? Д1аяздо уьна а, тетрадаш т1е а масех маь1на:

1) У - шина aaгlopa шера а, ц1ена а йолуш, дукха стомма йоцуш, еха а йолуш, херх хьаькхна яьккхина дечиг ю. (Баганан уй).

1.    Озачу стагах олу: «У санна оза ву».

2.    У - шахматни а, шашкани а.

3.    У - хаам т1ехь беш.

4.    У - сийлаллин.

5.    «И шиъ цхьана уьн т1е xIottoмегар вац» -
цхьатера вац бохург ду иза.

-Маса маь1на хила тарло дешан? Даладе масалш.

·         Массо а дешнийн хуьлий масех маь1на? Вай яз-динчаьрца дуй цхьа маь1на долу дешнаш (къолам, г1ант, тетрадь).

·         Дешнаш нийсачу а, тардинчу а маь1нехь лела. У бохучу дешан муьлха ду нийсаниг а, тардинарг а?

·         Дашокуьйгаш - дашосахьт бохучу дешнийн цхьаьнакхетарехь муьлхачу дашо гойту нийса маь1на? Дисина дош дуй тардинчу маь1нехь?

·          

·         Х1иттае лакхахь язйинчу дешнийн цхьаьнакхе-тарш юкъахь долуш предложенеш (дашокуьйгаш -дашо сахьт).

V.1амийнарг т1еч1аг1дар.

1.Кхочушдо 184-г1а шардар.

2.Шина б1ог1амалге декъа xlapa дешнаш: цхьана
мшЛнехь лелаш дерш а, масех маь1нехь дерш а:

Латта, берд, лом, стигал, зезаг, куз, бел, беш, хи, хье-къал, ворда, пондар, бер, ваша, ч1ара, х1орд, хьоза, куьг, мара, класс.

VI.Дозуш долу къамел кхиор.

1.182-г1а шардар кхочуш до цхьана кехат т1ехь.

2.Шаьш яздечу ж;имачу дийцарна юкъа даладо
керла а, т1еэцна а, масех маь1на долу дешнаш.

VII.Ц1ахьбанболх.

1.1амае 38-г1а §.

2.Классехь яздан долийна жима дийцар тетра-
даш т1е д1аязде.

4