Разработка внеклассного мероприятия по химии"Химический калейдоскоп"

“Химик калейдоскоп ” Максат :  Химик тәҗрибәләр аша  химия фәненә кызыксыну , аны өйрәнү теләге уяту. Җиһазлау:  стаканнар, пипетка,  тозлы җеп,колба.  Реактивлар: калий перманганаты, натрий гидроксиды эремәсе, су , металлик натрий, фенофталеин  эремәсе ,  сульфат кислотасы,  барий хлориды эремәсе (натрий, калий, барий , кальций хлориды)  этил спирты, ком, тимер порошогы, күкерт порошогы, силикат җилеме, бакыр сульфаты  никель  сульфаты  собальт хлориды (CaCl2, NiSO4, CuSO4, CoCl2, FeCl3, BaCl2) калий каррбонаты,  аммиак эремәсе , хлорид кислотасы ,шикәр комы, натрий гидрокарбонаты( чәй содасы).                                                                         Чара барышы  Кадерле  балалар, сез мәктәптә  бик күп фәннәр укыйсыз. Шулар арасында химия фәне дә бар   Химия фәне ул шундый , шундый фән дип аны бер сүз белән генә аңлатып та булмый  . Бу фән бик  кызыклы ,мавыктыргыч. Ул табигать фәннәре төркеменә керә. Химия фәне кешеләргә дарулар ,  төрле тукымалар табарга , металлик предметларны пласмассага әйләндерергә  , табигый  продуктларны  ясалмага әверелдерергә һәм дөньяда булмаган әйберләрне табарга  ярдәм итә ,  өйрәтә.  Химия фәненә башка фәннәрдә булмаган кызыклы тәҗрибәләр дә ясарга була . Менә шул  тәҗрибәләрнең кайберләрен без сезгә дә күрсәтергә булдык. Миңа бу эштә укучылар ярдәм итәчәк  1 тәҗрибә  Шырпысыз ут кабызу   Химия фәне казанышларын теләсә кайсы өлкәдә күреп була  : заводларда , фабрикаларда ,  медицина  өлкәсендә   Химия машиналар , пыяла , пластмассалар табуда , авыл хуҗалыгында югары уңыш  алырга  ярдәм итә. Ул безнең өйләргә дә килеп керде  , матур киемнәргә киендерде  .  Кыскасы – ул могҗизалар тудырыга сәләтле   1 укучы  Мин могҗиза тудыра алам                                        Утсыз , шырпысыз учак ягам                   (1­2 г. KMnO4  изәргә,   куертылган  H2SO4 тамчылап өстәргә  , пыяла таякчык белән  болгатырга  ,таяк белән спиртовкага кагылырга .) 2 тәҗрибә  Фейерверк Пыяла  100­200 мл цилиндрга   50­100 мл куертылган сульфат кислотасы салалар. Cосуд стенасы  буйлап акрын гына  денатурат , яки этанол агызалар. Сосуд өстендә вак марганцовка кристаллары  сипсәң. Матур очкыннар чыга  3 тәҗрибә Яна торган су.     Су бик файдалы минерал , ул бик өлкәләрдә кулланыла .  Шул исәптән янгын сүндерүчеләр  янгынны сүндерү өчен дә кулланалар. Ә менә безнең су – киресенчә – януга ярдәм итз ( Натрий металлары кисәкләрен савытка салырга , аңа су өстәргә , натрий чаткылар чыгарып суда  йөзеп йөри ) 3  тәҗрибә Ярасыз кан 3 укучы . Ә бу тәҗрибәне күрсәтер өчен безгә ярдәмче кирәк. Я , кайсыгыз батыр Кем бернәрсәдән  дә курыкмый? Врач  :Син хәзер укучы түгел , ә авыру . Ә мин хирург  . Хөрмәтле авыру, мин сезгә операция ясыйм . Операция  авыртусыз узачак, ләкин бик күп кан агачак . Каннан курыкмыйсыңмы ? Операция   алдыннан стерилизация кирәк,  ассистент йод бирегез. Ассистент: момент.      (FeCl3, 100 мл, 3% ­ әремә  салынган колба бирә ) Врач:   Йод белән  ышкыйбыз.  ( мамыкны йодка манчып кулны сөртә)                Пациент, сез тик  торыгыз               Ассистент, пычак бирегез ! Пычак алып   аны  аммоний  калий роданидына манчып ала  һәм укучының кулын “ кисә”.  Киселкән урында кан агарга тиеш. Пыяла савытта  100 мл 3  % тимер хлориды эремәсе  әзерлиләр . Икенче савытта  шул кадәр үк  3 % калий роданиды (тиоцианид калия),( амминий  роданиды) , өченче савытта калий яки натрий фториды эремәсе эзерлиләр.   Тимер хлориды эремәсенә манчылган мамык белән ( йод)  кулга  сылана  ( нык юешләргә кирәк)  Пычак калий роданиды эремәсенә кертелә( нык юешләргә кирәк)Пычак кырые белән кулга  сызсаң . кызыл төстәге эремә “ кан” барлыкка килергә тиеш  Азактан натрий фторидына  манчылган мамык белән сөртеп алалар  Врач: авыртамы . Пациент, Борчылмагыз , хәзер сөртәм дә операциянең хәттә урыны да калмаячак.  (Натрий фторидына манчылган мамык белән сөртеп ала) 4  тәҗрибә .Төсле сулар  Врач  Нишләптер тамагым кипте. Ассистент, берәр сокмы , сөтме дигәндәй , бирегез әле . тамагым  кипте.  Ассистент: айн момент , менә сезгә сок. Менә сезгә сөт ( Калий гидроксидына фенолфталеин  эремәсе салгач .  кура җиләге төсендәге эремә , сульфат кислотасына барий хлориды салгач, сөт  төсендәге эремәләр ясала)   1 укучы Туктагыз , куркынычсызлык ккагыйдәләрен белмисез мени? Бер генә химик матдәне татып иснән кабып карарга ярамый дип өйрәтәләр бит безгә. 5  тәҗрибә Вулкан ату  Хәзер без беразга тарихка күз салырбыз  Иртән иртүк , бар кешеләр йокыда  Кисәк кенә вулкан  кратерыннан ялкын бөркелеп чыга .  Шартлау.  Лава ага Аның астында Помпей дигән гүзәл шәһәр  мәңгелеккә күмелеп кала  Вулканнар төрле була. Кайберләре төтен бөркеп утыра , кайберләре газ ,  кайнар су ата. Ә кайберләреннән исә дәхшәтле ут бөркелә. Хәзер без сезгә шундый вулканнарның  берсен күрсәтербез Феррат вулканы 1 г тимер порошогына   2г коры  калий нитраты( бик нык изеп) салалар ,  катнашманы  4_5 кашык елга комыннан торган таулы форма эченэ салалар. Аны спирт белән  юешлиләр һәм кабызып җибәрәләр . Көчле реакция башлана  Вулкан Лемери – 2 г тимер опилкасына 2 г порошок хәлендәге күкерт салалар . Катнашманы тау рәвешендә  куялар.  Бу катнашамага кызган таяк белән орынсаң , реакция  башлана , вулкан ата  башлый.  6  тәҗрибә Төсле утлар  Алдан әзерләр куярга .Чиста фарфор чашкаларга 30 мл этил спирты   салына. Спиртка 5г изелгән натрий, калий, барий, кальций хлоридлары сибәргә  катнашманы   кабызырга 7  тәҗрибә  « Медузалар » Стаканга силикат клее салырга   (натрий силикаты)  эремәсе. Стакан төбенә кальций, кобальт,  хром, бакыр хлориды кристаллары салырга , берничә секундтан соң стаканнарда кристаллар үсә  башлый. В химический стакан налейте жидкое стекло и воду в объемном соотношении 1:1. Компоненты  тщательно перемешайте. В полученную смесь добавьте по капле растворов солей кальция,  никеля(II), меди(II), кобальта(II), железа(III) и бария, например, CaCl2, NiSO4, CuSO4, CoCl2,  FeCl3, BaCl2. капли капайте на некотором расстоянии друг от друга. Сразу появятся студенистые  «медузы», представляющие собой осадки силикатов или кремниевой кислоты в смеси с  гидроксидом или основной солью. При этом кобальтовые «медузы» окрашены в синий цвет, медные – в голубой, железные – в желто­коричневый, никелевые – в зеленый, бариевые – в белый, а  кальциевые будут полупрозрачными.  8 тәҗрибә   Янмый торган җеп      Җепне берничә катлап алып. Тозлы суда тотып киптерәләр .   Аңа йөзек кигерәләр .  Җепне  тартыралар һәм бер башын  шырпы белән  яндыралар   9 тәҗрибә  Утсыз төтен  Зур колбаның төбенә  коры    калий карбонаты салалар   25% аммиак эремәсе белән юешлиләр   Аннары акрын гына куертылган хлорид кислотасы салалар  төтен чыга  10 тәҗрибә Кара елан  Тарелкага 3­4 кашык коры елга комы салалар , уртасында чокыр ясыйлар  Катнашма ясыйлар: 1 чәй калагы шикәр комы һәм ¼ чәй калагы натрий гидрокарбонатыннан тора NaHCO3( чәй содасы)   Комны этил спирты белән юешлиләр. Аңа катнашма салалар һәм кабызып җибәрәләр  берничә  минуттан елан чыга. 11 тәҗрибә Хамелеон Калий перманганаты , гади тел белән әйткәндә,марганцовка  суда   эрегәндә кызгыл­ миләүшә төсе  бирә. ( бер укучыны эшләтеп карау) Ә менә химия өйрәнүче укучылар марганцовка  суда   эретеп  бөтенләй икенче төс , әйтик яшел төскә кертә алалар. (марганцовканы селте эремәсендә эретү)    Химия фәнендә әле тагы бик күп тәҗрибәләр күрсәтеп булыр иде  Ләкин безнең вакытыбыз  чыкты . Әгәр дә сез химия фәнен кызыксынып өйрәнсәгез, монды тәҗрибәләрне үзегез дә ясый  алаласыз  ). Азнакай муниципаль районы Зур Сукаеш авылы мәктәбе “Химик калейдоскоп” 5­9 сыйныф укучылары өчен тәрбияви чара Әзерләде: химия , биология  укытучысы Галимова Р.Р. 2016­2017 уку елы