Сайыс: Қазақ тілінің білгірі

Сайыстың тақырыбы:  Қазақ тілінің білгірі  Мақсаты: Мемлекеттік тілді жақсы меңгерген  оқушыларды  анықтау,  оқушылардың танымдық іс ­ әрекетін белсендіріп, білімдерін жаңа  мәліметтермен толықтыру,  тілге,  елге, туған жерге деген сүйіспеншіліктерін  тәрбиелеу . Көрнекілігі: интерактивті тақта  Қатысушылар:    Сайысқа екі топтан  алынған  әр топта 5 оқушы қатысады. Әр топ өз  бақтарын сынайды. «Қазақ тілінің білгірі» атты білім сайысымыз негізінен 7 кезеңнен тұрады: 1 кезең. Топты таныстыру, осы сайыста әр топ өзін таныстырады. 2 кезең. «Менің елім – Қазақстан» тақырыбына әңгіме жазу. Өлең оқу. 3 кезең. Бұл кезең «Бәйге» деп аталады. Мұнда оқушылар берілген  сұрақтарға қысқа, әрі нұсқа жауап берулері керек.   І топтың сұрақтары 1. А. Байтұрсынов кім? 2. Түркістан қазақ халқының қандай қаласы? 3. Қазақ тілінде неше септік бар? 4. Павлодар облысының әкімінің толық аты ­ жөні кім? 5. Жүз жасаған ақын? 6. «Шаһар» сөзінің синонимі? 7. Сан есім қандай сұрақтарға жауап береді? 8. Тұрлаусыз мүшелерді ата? 9. М. Әуезов кім? Роман ­ эпопеясын ата. 10. Әл ­ Фарабиді неліктен «Екінші Ұстаз» деп атаған? 11. Қазақ тілі қай жылы мемлекеттік мәртебе алды? 12. «Ақылды» сөзінің түбірі? 13. Абайдың қанша қарасөзі бар? 14. Ата Заң күні қашан? 15. Қазақтың тұңғыш алфавитін жасаған кім? ІІ топтың сұрақтары: 1. «Бес Арыс» деген кімдер? 2. Жалғаудың неше түрі бар? 3. Қазақ халқының батыр қыздары кімдер? 4. Қазақстан қай жылы тәуелсіздік алды? 5. Қазақ тілінен тән дыбыстар нешеу? 6. Тіл туралы Заң  қашан қабылданды? 7 Шахмат ойынына ұқсас қазақтың ұлттық ойыны  8. Дауыссыз дыбыстар нешеге бөлінеді? 9. «Көксерек» әңгімесін кім жазған? 10. Қазақстан Республикасында Тілдер мерекесі қашан? 11. «Қазақ хрестоматиясын» жазған кім? 12. Әл ­ Фараби өмірге келген қала  13.. Абайдың туған жылы.  14. «Қазақ вальсінің королі» атанған композитор кім? 15. Әнұранның авторларын атап бер. 4 кезең. «Елші» деп аталады. Бұл кезеңде мәтінді оқып, екінші тілде  аудармасы мен мазмұнын айту.  Сотни тысяч слов в нашем языке, на первое место я бы поставил  слова: хлеб,  труд,  народ. Эти три корня, на которых держится наше государство. Это  самая сущность нашего строя. И эти корни так прочно переплелись, что ни  разорвать их, ни разделить никогда. Кто не знает, что такое хлеб и труд,  перестает быть сыном своего народа. 5 кезең. «Жаңғырған салт ­ дәстүрлер» деп аталады, яғни салт ­  дәстүрлерге  байланысты сұрақтарға толық жауап беру керек.  Сұрақтар: І топқа 1. Нағашы деген кім? 2. Бата беру дегенді қалай түсінесіңдер? 3. Ұлттық киімдерді атап бер. 4. Бет ашар туралы не білесің? 5 Қандай туыстық атауларды білесің? 6. Ұлттық ойындарды атап бер ІІ топқа 1. Тұсау кесу деген не?2. Құда, құдағи дегендер кімдер? 3. Ұлттық тағамдарды ата? 4. Шілдехана деген не? 5. Ақсүйек қандай ойын 6. Қандай салт ­ дәстүрлерді білесің? 6 кезең. «Сен не істейсің?» деп аталады.  1. Жаңа сойылған қойдың еті, ішек, тұз, сарымсақ, ағаш пен жіп, пышақ  сияқты заттар пайдаланып, сен не істер едің? 2. Майда еттартқыштан өткізілген ет, оқтай ­ тақтай, жуа, ұн, су, май сияқты  заттарды пайдаланып, сен не істер едің? 7 кезең. «Тапқырлық» деп аталады. Берілген мақаладағы жасырын сөзді тауып, мақалды жалғастыру.  1. Тіл тас жарады, тас жармаса... (бас жарады). 2. Бал тамған тілден... (у тамған). 3. Тауды, тасты жел бұзар, адамзатты... (сөз бұзар). 4. Жақсы сөз ­... (жарым ырыс) 5. Қаһарлы сөз... (қамал бұзар) 6. Шебердің қолы ортақ, шешеннің... (тілі ортақ). 7. Жақсы байқап сөйлер, жаман... (шайқап сөйлер). 8. Бас кеспек болса да,... (тіл кеспек жоқ). 9. Дәлелсіз сөз... (желмен тең). 10. Тіл қылыштан... (өткір). 11. Піл көтермегенді,... (тіл көтереді). 12. Тілден артық... (қазына жоқ). 13. Ана сүті бой өсіреді, Ана тілі... (ой өсіреді). 14. Жыланның уы тісінде, Адамның уы... (тілінде). 15. Ең ащы да тіл, ең... (тәтті де тіл). 16. Өнер алды ­... (қызыл тіл). 17. Айтылған сөз ­... (атылған оқ). 18. Жылы ­ жылы сөйлесең, жылан... (інінен шығады). 19. Басқа пәле ­... (тілден). 20. Білім кілті ­... (тіл). 21. Тілге құрмет ­... (елге құрмет).    «Қазақ тілінің білгірі» атты сайысымыздың соңы ән мен күйге, биге  айналады. Жеңімпаздар анықталып, сыйлықтар тапсырылады. І топтың сұрақтар 1. А. Байтұрсынов кім? 2. Түркістан қазақ халқының қандай қаласы? 3. Қазақ тілінде неше септік бар? 4. Павлодар облысының әкімінің толық аты ­ жөні кім? 5. Жүз жасаған ақын? 6. «Шаһар» сөзінің синонимі? 7. Сан есім қандай сұрақтарға жауап береді? 8. Тұрлаусыз мүшелерді ата? 9. М. Әуезов кім? Роман ­ эпопеясын ата. 10. Әл ­ Фарабиді неліктен «Екінші Ұстаз» деп атаған? 11. Қазақ тілі қай жылы мемлекеттік мәртебе алды? 12. «Ақылды» сөзінің түбірі? 13. Абайдың қанша қарасөзі бар? 14. Ата Заң күні қашан? 15. Қазақтың тұңғыш алфавитін жасаған кім? ІІ топтың сұрақтары: 1. «Бес Арыс» деген кімдер? 2. Жалғаудың неше түрі бар? 3. Қазақ халқының батыр қыздары кімдер? 4. Қазақстан қай жылы тәуелсіздік алды? 5. Қазақ тілінен тән дыбыстар нешеу? 6. Тіл туралы Заң  қашан қабылданды? 7 Шахмат ойынына ұқсас қазақтың ұлттық ойыны  8. Дауыссыз дыбыстар нешеге бөлінеді? 9. «Көксерек» әңгімесін кім жазған? 10. Қазақстан Республикасында Тілдер мерекесі қашан? 11. «Қазақ хрестоматиясын» жазған кім? 12. Әл ­ Фараби өмірге келген қала 13.. Абайдың туған жылы.  14. «Қазақ вальсінің королі» атанған композитор кім? 15. Әнұранның авторларын атап бер. 4 кезең. «Елші» Мәтінді оқып, аударыңдар. Сотни тысяч слов в нашем языке,  на первое место я бы поставил  слова: хлеб, труд,  народ. Эти три корня, на  которых держится наше государство. Это самое сущность нашего строя. И  эти корни так прочно переплелись, что ни разорвать их, ни разделить никогда. Кто не знает, что такое хлеб и труд, перестает быть сыном своего народа. 5 кезең. «Жаңғырған салт ­ дәстүрлер» Сұрақтар: І топқа 1. Нағашы деген кім? 2. Бата беру дегенді қалай түсінесіңдер? 3. Ұлттық киімдерді атап бер. 4. Бет ашар туралы не білесің? 5 Қандай туыстық атауларды білесің? 6. Ұлттық ойындарды атап бер. ІІ топқа 1. Тұсау кесу деген не?2. Құда, құдағи дегендер кімдер? 3. Ұлттық тағамдарды ата? 4. Шілдехана деген не? 5. Ақсүйек қандай ойын  6. Қандай салт ­ дәстүрлерді білесің? 6 кезең. «Сен не істейсің?» 1. Жаңа сойылған қойдың еті, ішек, тұз, сарымсақ, ағаш пен жіп, пышақ  сияқты заттар пайдаланып, сен не істер едің? 2. Майда еттартқыштан өткізілген ет, оқтай ­ тақтай, жуа, ұн, су, май сияқты  заттарды пайдаланып, сен не істер едің? 7 кезең. «Тапқырлық» Берілген мақаладағы жасырын сөзді тауып, мақалды  жалғастыру. Дұрыс жауапқа 5 ұпай. 1. Тіл тас жарады, тас жармаса... (бас жарады). 2. Бал тамған тілден... (у тамған). 3. Тауды, тасты жел бұзар, адамзатты... (сөз бұзар). 4. Жақсы сөз ­... (жарым ырыс) 5. Қаһарлы сөз... (қамал бұзар) 6. Шебердің қолы ортақ, шешеннің... (тілі ортақ). 7. Жақсы байқап сөйлер, жаман... (шайқап сөйлер). 8. Бас кеспек болса да,... (тіл кеспек жоқ). 9. Дәлелсіз сөз... (желмен тең). 10. Тіл қылыштан... (өткір). 11. Піл көтермегенді,... (тіл көтереді). 12. Тілден артық... (қазына жоқ). 13. Ана сүті бой өсіреді, Ана тілі... (ой өсіреді). 14. Жыланның уы тісінде, Адамның уы... (тілінде). 15. Ең ащы да тіл, ең... (тәтті де тіл). 16. Өнер алды ­... (қызыл тіл). 17. Айтылған сөз ­... (атылған оқ). 18. Жылы ­ жылы сөйлесең, жылан... (інінен шығады). 19. Басқа пәле ­... (тілден). 20. Білім кілті ­... (тіл). 21. Тілге құрмет ­... (елге құрмет). «Қазақ тілінің білгірі» атты сайысымыздың соңы ән мен күйге, биге айналады.  Жеңімпаздар анықталып, сыйлықтар тапсырылады.