"Спирты. Классификация и свойства" (10-й класс)

Спирттер дегеніміз – молекуласында көмірсутек радикалымен  байланысқа бір немесе бірнеше функционалдық гидроксил тобы бар  органикалық заттарды айтамыз.  Спирттердің жалпы формуласы: R­OH немесе Cn­H2n+1OH СПИРТТЕР Бір атомды Көп атомды CH3­OH Метанол CH3­CH2­OH Этанол СH2­CH2        CH2 – CH ­ CH2 OH     OH    OH     OH   OH Этиленгликоль     Глицерин

Қаныққан Қанықпаған Ароматты CH3­CH2­OH Этил спирті СH2=CH­OH Винил спирті CH2­OH Бензил спирті Формуласы Аттары CH3OH C2H5OH C3H7OH C4H9OH C5H11OH C6H13OH C7H15OH ­ Метанол, метил спирті ­ Этанол, этил спирті ­ Пропанол, пропил спирті ­ Бутанол, бутил спирті ­ Пентанол, пентил спирті ­ Гексанол, гексил спирті ­ Гектанол, гектил спирті

ИЮПАК халықаралық атаулар жүйесі бойынша спирттерді  көмірсутектердің атына – ол деген жұрнақ қосып атайды.  Функционалдық ОН тобы байланысқан ең ұзын тізбек таңдап  алынып, көміртек атомдарын гидроксил тобы жақын  орналасқан жағынан бастап нөмірлейміз:                                                                         CH3  5      4     3     2     1                         4       3        2       1 CH3­CH­CH­CH­CH3                               CH3­   C ­  CH   ­ CH3            CH3  CH3 OH                                     CH3  OH 3,4 – диметилпентанол ­2           3,3 – диметилбутанол ­2

1. Көмірсутектердің галоген туындыларынан алу:     С2 Н5Br + HOH         C2H5OH + HBr 2. Қанықпаған көмірсутектерді гидратациялау арқылы алу: H2C= CH2 + H2O H+        CH3­ CH2OH 3. Метанолды өнеркәсіпте алу: СО + Н2    Р.t.кат     СН3ОН 4. Этанолды көмірсуларды ашыту арқылы да алады:     С6Н12О6 ферменттер     2 С2Н5ОН + 2СО2 Глюкоза                              этанол Физикалық қасиеттері Қалыпты температурада С10 –ға дейінгі спирттер  сұйық, өздеріне тән иісі бар заттар, С11­ден бастар  қатты заттар. Спирттерде молекулааралық сутектік  байланыстын болуына байланысты спирттер газ  күйінде болмайды.