Статья: Я - учитель начальных классов.

38-г1а урок.

Урокн  ц1е: «Мукъаза  аз (Д)  , элп  Дд»

1алашо: мукъаза  зевне  аз (Д) довзийтар, мукъаза  элп  Дд довзийтар. Элп Дд  юкъадог1у ддешдакъош, дешнаш деша  1амор.

Кхочушдан лерина жам1аш:

1.Предметни: берашна  девзар ду  мукъаза  зевне  аз (Д) , элп Дд. 1емар ду  нийса  а  , шера а  дешдакъош , дешнаш  деша.

 

2.Метапредметни:

·        Регулятивни: берашна  1емар ду  учебникан  аг1онаш т1ехь  еллачу  материалан  г1оьнца  шайн  белхан план  х1отто. Планан  рог1алла а  ларъеш  шайн болх д1абахьа  1емар ду,  шайна  оьшучунна  т1е тидам  а  бохуьйтуш   цунах  пайдаэца  1емар ду.

·        Познавательни: берашна  1емар ду  мукъазачу  аьзнийн башхаллаш йовза, уьш  схеманаш т1ехь ган , билгалдаха. Берашна 1емар ду  т1айп- тайпанчу  дешнашкахь элп  Дд   каро (юьххьехь,  юккъехь, чаккхенгахь). Берашна хуур ду  мукъаза элпаш  шина тайпанара хилар (зевне, къора). Берийн алсамбер бу  тидаме хилар , ойлаяр.Берашна  1емар ду дашехь деха а , доца а мукъа  аьзнаш довза  ,  хуур ду  дешнийн  тайп-тайпана  маь1наш довза.

·        Коммуникативни: берашна  хуур ду  хьехархочун хаттаршна  жоьпаш дала, 1емар ду  вовшашца къамеле довла. Берашна  1емар ду  тобанашкахь болх бан. Шайн накъосташка ладог1а, шайна хетарг ала.

 

3.Личностни: берийн алсам бер  б1  1аламе  безам, лаам  хир  бу  пайдениг  дан.

Урок д1аяхьар.

1.Маршалла хаттар.

-Де  дика хуьлда шун бераш!

-Диканца дукха ехийла!

2.Дешаре шовкъ  кхоллар.

Ловзар : «Х1етал-металш»

Барзах yгly, - дац и экха, -

Сагатдо цо цкъацкъа нехан,

Дитташ кегдо, йоху ченаш,

Цунах кхоьру кегий бераш. (Дарц)

 

Цо совдоккху хьекъал, кхетам

Адам деза, бан къинхетам.

Нийса ойлайойту вайга,

Даг чуьра д1айоккху ойла. (Дешар)

 

Жима ю, 1аьржа ю, лата а ца лета,

Цергаш  ца   юхку. керта а ца вуьту. (Дог1а)

 

Хьуьнах корта беттий - беттий,

Ц1а кхаьчча дижина 1уьллу. (Диг)

 

Арахь а, чохь а цо х1усамаш   охку.

Цицигах лар а ло. Х1ун ю и? (Дахка)

 

By тхан ц1енош  лардеш ч1ог!а

Дукха жима хехо.... (Дог1а)

 

(Хьехархочо  берашна г1о до  йуьйцуш  ерг  х1ун  ю хаа)

-Муьлха  дешнаш  карий  шуна? (Дахка , дитт, диг , дог1а , дешар, дарц)

-ДДАХКА   дашехь муьлха  аз  хеза  дешан  юххьехь?  (Аз (Д)  хеза)

-ДДИТ    дашехь муьлха  аз  хеза  дешан  юххьехь?  (Аз (Д)  хеза)

 -Х1ун   ду  цу  дешнашкахь  цхьатера?  (Аз  (Д)  ду  массо а  дешан  юьххьехь)

-Х1ун  1амор ду   вай  тахана?  (Берийн  жоьпаш)

-Вайна  девзар ду  мукъаза  зевне  аз (Д) , элп  Дд .

3.  1алашо йовзийтар.

-Д1аелла  учебникан   51-г1а  аг1о.

-Х1ун  ю х1ара? (Керла  элп)

-Х1ун дийр ду  вай  цунна? (Вайна  девзар ду  керла  элп)

-Х1ара х1ун ю? (Дешдакъош)

-Х1ун дийр ду  вай  царна? (Вай  1амор ду  дешдакъош деша)

-Х1ара х1ун ю? (Сурт ду)

-Х1ун дийр ду  вай  цунна? (Вай  дийцар х1оттор ду)

-Х1орш х1ун ю? (Дешнаш ду).

-Х1ун дийр ду  вай  царна?  (Вай  1амор ду  дешнаш деша)

-Х1отта е  х1ораммо шена план.Х1ун кхиамаш баха дагахь ду  шу?

·        Суна девзар ду…

·        Суна  1емар ду…

·        Аса х1оттор ду…

-Вайна  тахана  девзар ду  мукъаза зевне    аз (Д) , элп  Дд. Вайна  1емар ду  дешдакъош деша. Дешнаш деша а 1емар ду вайна. Вай  дийцар а х1оттор ду.

4. Мукъаза  зевне  аз (Д)  довзийтар .  Элп  Дд довзийтар.

-Х1ун 1амор ду  вай  хьалхара? (Вайна  девзар ду  керла элп)

·        Суьрташца болх бар. Дешан  юьххьехь, чаккхенгахь, юккъехь аз а , элп п Дд довза  1амор.

-Х1ара х1ун ю? (Диг ду)

-Маса  дешдакъа ду  ДИГ  дешан? (Цхьаъ ду)

-Ала ДДИГ . Муьлха  а з  хеза  ДИГ  дешан юьххьехь? (Аз (Д)  хеза)

-Ала массара  ДДД. Аз (Д)   мукъа ду  я  мукъаза ду? (Мукъаза  ду)

-Х1унда  ду  аз (Д)  мукъаза ? (Иза  ца  лакхало)

-Лог т1е  куьг а диллий  ала ДДД.  Аз  (Д) зевне ду  я  къора ду? (Зевне)

-Тидам бе  схемин.  Маса  мукъа  аз ду     ДИГ  дашехь?  (Цхьаъ).

-Мукъаза  ? (Шиъ)

-Мича  меттехь  ду  аз (Д) ? (Схемин  юьххьехь)

-Х1ара  х1ун ю? (Седа)

-Маса дешдакъа ду  СЕДА  дешан ? (Шиъ)

-Муьлханиг ду хьалхара? (СЕ)

-Шолг1а? (ДА)

-СЕДА    дашехь мича меттехь ду  аз (Д)? (Дешан юккъехь)

-Тидам бе  СЕДА дешан  схемин. Маса  мукъа  аз ду   цу  дашехь? (Шиъ)

-Мукъаза? (Шиъ)

-Х1ара  х1ун ю? (Бад ю)

-Маса  дешдакъа ду   БАД дешан? (Цхьаъ)

-Мича меттехь хеза  БАД  дашехь аз (Д )  ? (Чаккхенгахь)

·        Элп   Дд  довзийтар.

Х1ара  зорбанан  доккха элп Д  ду. Х1ара зорбанан  жима элп д  ду.

-И ши элп цхьатера ду  я тайп- тайпана ду?

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Суна девзи керла элп а, аз а  Дд .

·        Суна хии аз (Д)  мукъаза  зевне   аз хилар.

·        Б  элпах лаьцна байт 1амор.

Диг а оьций. араволий.

Дечиг аса доккху.

Дика к1антву Дауд!

— ОлийДадас сан ц1е йоккху.

5. Дешдакъош х1иттор , уьш дешар.

·         Д элпаца  дешдакъош кхоллар.

-Х1ун  1амор ду  вай  х1инца? (Вай  1амор ду  дешдакъош  деша)

-Бераш  , вай  х1инца  1амор ду  дешдакъош деша.  Аса  хьала   ойбу   элп Д, аша   аз  а  ца  хадош  д1адеша  иза. (Хьехархочо   д1агойту  элп   , бераша  д1адоьшу.

-ДДД.

-Аса  цунна  улло дуьллу  кхин  цхьа  элп  А.   (Д)  олуш  долуш долу  аз  а  ца  хадош  д1адеша   дешдакъа. (Бераша  д1адоьшу)

-ДДДААА.

-Д1адеша  аса гойтуш долу  элп  юха.

-ДДД.

-Аса  дуьллу  цунна  улло кхин элп О.  (Д)  олуш долуш долу  аз  а  ца  хадош  ший  цхьана д1адеша.

-ДДДООО.

-Юха  аса   дуьллу  элп  У. Аз  ца  ходуьйтуш  д1адеша.

-ДДДУУУ,

-Юха  аса дуьллу  элп И. Д1адеша  аз а  ца  ходуьйтуш.

-ДДДИИИ.

·        Д  элп юкъадог1у  дешдакъош  дешар.

(Хьехархочо уьн т1е  д1ах1иттадо дешдакъош ,бераша  д1адоьшу)

ДДАА                                ДДУУ
ДДОО                               ДДИИ

-Х1ун  кхиамаш  бехи  аша?

·        Суна  1еми дешдакъош деша.

6. Сада1аран миноташ.

Дог1а

Мохо мархаш   лоьхку, лоьхку,

Мархаш   йоьлху, йоьлху.

Т1адамаш лаьтта 1ена, 1ена, -

Мала хи, к1а, мала.

К1ено охьатаь1ий:

Молу, молу, молу.

Мела дог1а, ца соцуш,

Дог1у   ,дог1у, дог1у.

(Бераша куьйгаш хьалха охьа а дохуьйтий, байтан хьалхара

мог1а бешча, парг1ат лестош, куьйгаш дегадо. Цул т1аьхьа,

куьйгаш лесточуьра саца а деш, цкъа хьалха керан юкъ хьа-

лаерзайо, т1аккха охьаерзайо)

7.Дешнаш дешар.

-Х1ун 1амор ду  вай  х1инца? (Дешнаш деша)

(Хьехархочо цкъа  уьн  т1ехь доьшуьйту)

- Аса  уьн т1ехь д1агойтур ду  дешнаш , динна а  ца  гойтуш ,дешдакъошца. Аша  аз  ца  хадош  цхьана  д1адеша.

-Х1оттадо  дешдакъа  ДА  .

-Т1ехутту дешдакъа ДА

-Д1адоьшу  ДА-ДА.

-Муьлха  дош хили?  (ДАДА)

-Х1оттадо  БА.

-Д1адоьшу ББАА.

-Т1ехутту  дешдакъа  БА.

-Д1адоьшу БАБА

-Муьлха дош  хили? (Баба)

-Х1оттадо дешдакъа   ДА.

-Т1ехутту  дешдакъа  МА.

-Д1адоьшу ДА-МА

(Иштта  болх д1ахьо  дисинчу дешнашца)

-Муьлха дешнаш  яздина  даккхийчу элпашца? (Дауд, Бауд , Дуда)

-Х1унда  яздина и  дешнаш  даккхийчу элпашца? (Уьш адамийн ц1ераш ю , адамийн ц1ераш даккхийчу элпашца  яздо)

-Юха а  д1адеша дешнаш.

-Х1ун кхиамаш бехи  аша?

·        Суна  1еми дешнаш деша.

·        Т1еч1аг1дар. Учебникан  51-г1а  аг1он  т1ера  д1адоьшу  дешнаш.

 

8. Дийцар х1оттор.

-Х1ун дийр ду  вай  х1инца? (Вай дийцар х1оттор ду)

-Мила  ву  суьрта  т1ехь  гуш  верг? Цераш тахка  царна? (Дауд , Дуда)

-Даудехь х1ун ю? (Даудехь бел ю)

-Х1ун де шву  иза? (Иза  ор доккхуш ву)

-Цу орах х1ун до цо? (Иза  синтар ден волу  цу  чу)

-Хьанна  г1о де шву Дауд? (Дауд Дудина г1о де шву)

-Дуда  мила  ву?  (Дуда воккха  стаг ву)

-Дауд муха  к1ант ву? (Дауд дика  к1ант ву)

-Х1унда? (Цо воккхачу   стагана  г1о до)

-Стенна  оьшу  дитт? (Дитта  т1е  стоьмаш латабо , дитташ хилча  х1аваъ  ц1ена хуьлу)

-Аша  дуг1ий дитташ? Муьлха дитташ дийг1ина  аша?

-Х1ун  кхиамаш бехи аша? 

·        Суна  хии дийцар х1отто.

·        Дехий , доций  мукъа  аьзнаш долу  дешнаш таллар.

-Бераш  ойлаейша  шу  муха  дехаш ду?. (Дика)

-Шун дахар муха  ду? (Дика)

-Х1ун  ю вай  юьйцург? (Дахар)

-Х1ун  ю  дахар? (Адамийн 1ер-дахар ду)

-Школера  стенга  дахара? (Ц1а  дахара)

-Аша динчух х1ун олу ? (Дахар)

-Д1адеша  дешнаш.

ДАХАР          ДАХАР

-Х1ун  ду  цу дешнийн  цхьатера? (Берийн жоьпаш)

-Цу дешнийн  яздар  цхьатера ду.

-Х1ун башхалла  ю цу дешнийн? (Деха а , доца а мукъа  аз  (А) ду )

-Аз (А) деха  я  доца  хиларо дешан маь1на хуьйций? (Хуьйцу)

-Х1ун кхиамаш  бехи аша?

·         Суна девзи деха а , доца а  мукъа  аьзнаш  долу дешнаш.

·        Кхоллараллин болх.

БАД , ДИГ дешнийн схеманаш басе яла е.

Элп Д  язде , цунна  сурт дилла.

8. Жам1 дар.

-Муьлха элп девзира шуна? (Тхуна девзира  элп Дд)

-Х1ун хии шуна  цунах лаьцна? (Элп Д мукъаза , зевне ду)

9. Рефлекси.

-Муха  яра вай  х1оттийна  план?(Берийн жоьпаш)

-Х1ун дан  ницкъ кхечи шу?

-Х1ун диси ца  далуш?

39-г1а  урок

Урокн  ц1е: «Мукъаза   зевне   аз (Д)  , элп   Дд»

1алашо: мукъаза  зевне аз  (Д) кхин д1а а довзийтар , мукъаза  элп Дд  довзийтар. Элп  Д  юкъадог1у дешдакъош, дешнаш деша  1амор.Предложенеш еша  1амор.

 

Кхочушдан лерина жам1аш:

1.Предметни: берашна  девзар ду  мукъаза  зевне   аз (Д) , элп   Дд.  1емар ду  нийса  а , шера а  элп Дд   юкъадог1у  дешдакъош , дешнаш  деша.

 

2.Метапредметни:

·        Регулятивни: берашна  1емар ду  шайн белхан план х1отто. Хуур ду хьалххе дуьйна  шайн белхан  кхиамашка  ган, цаьрга  кхача. Берашна 1емар ду  шаьш  х1оттийна  планан  рог1алла а  ларъеш  дешарехь кхиамаш баха.

·        Познавательни: Берийн алсамбер бу  тидаме хилар , ойлаяр. Берашна  хуур ду  адамийн   ц1ераш  даккхийчу элпашца  яздар..Берашна  1емар ду дашехь деха а , доца а маь1на ган,  хуур ду  дехий , доций мукъа  аьзнаша дешнийн  маь1наш  хийцар.Берашна 1емар ду  доьхна дешнаш  нисда, царех предложении х1отто.

·        Коммуникативни: берашна  хуур ду  хьехархочун хаттаршна  жоьпаш дала, 1емар ду  вовшашца къамеле довла. Берашна  1емар ду  тобанашкахь болх бан. Шайн накъосташка ладог1а, шайна хетарг ала.

 

3.Личностни:  берийн 1аламе безам кхоллалур бу. Арахь ц1ано латто  лаам  хир бу.

Урок д1аяхьар.

1.Маршалла хаттар.

-Де  дика хуьлда шун бераш!

-Диканца дукха ехийла!

2.Дешаре шовкъ  кхоллар.

·        Ловзар: «Х1етал-металш»

Жимчу 1уьрга и тарло,

Амма ц1а чу хьо гlyp вац,

Хьайгахь иза  дацахь. (Дог1а)

 

Дуккха а куьйгаш а  долуш

Цхьаъ бен ког боцург? (Дитт)

 

И х1ун хьозанаш  д1аоьху

Xlopa жуьтехь ворх1-ворх1 долу,

Moгla бой уьш  доьлху,

Юха а ца дог1у?(Денош)

 

Б1аьста, гу рахь бедарца ду,

1ай и пекъар  дерзина ду. (Дитт)

 

Суьйранна дала дужу,

1уьйранна чу садог1у. (Де)

-Муьлха дешнаш хили шун? (Бажа,беш,борз)

-Х1ун ду  церан  цхьатера?

-Х1ун 1амор ду  вай  тахана? (Берийн жоьпаш)

-Вай  1амор ду  элп Б  юкъадог1у дешнаш деша. Предложенеш еша.

3.  1алашо йовзийтар.

-Д1аелла  учебникан   52-г1а  аг1о.

-Х1орш х1ун ю? (Дешнаш ду).

-Х1ун дийр ду  вай  царна?  (Вай  1амор ду  дешнаш деша)

 

-Х1ара х1ун ю? (Сурт ду)

-Х1ун дийр ду  вай  цунна? (Вай  дийцар х1оттор ду)

-Х1ун ю х1орш? (Предложенеш)

-Х1ун дийр ду  вай  предложенешна? (Вай  1амор да  шера предложенеш еша)

-Х1отта е  х1ораммо шена план.Х1ун кхиамаш баха дагахь ду  шу?

 

·        Суна девзар ду…

·        Суна  1емар ду…

·        Аса х1оттор ду…

-Вайна  тахана  дешнаш деша а 1емар ду вайна. Вай  дийцар а х1оттор ду. Вай  доьшур  ду  дешнаш.Вай  доьхна  дешнаш  нисдийр ду , царех предложении х1отто езар ю.

5. Дешнаш дешар.

            -Х1ун  дийр ду  вай  хьалхра? (Вай дешнаш  доьшур ду)

(Хьехархочо уьн т1ехь доьшуьйту  цкъа хьалха)

-Д1адеша хьалхарчу б1ог1амалгера дешнаш?

-Маса дешдакъа  ду  АДАМ дешан? (А-ДАМ  шиъ ду)

-Муьлханаг ду  хьалхара  дешдакъа? (А )

-Шолг1аниг? (ДАМ)

-Х1унда  яздина  АДАМ дош доккхачу элпаца? (Иза  адаман  ц1е ю, адамийн ц1ераш даккхийчу элпашца язйо)

-Х1ун  кхиамаш бехи  аша?

·        Суна 1еми дешнаш  деша.

·        Къовсам: «Хьан  йоьшу  чехка?»

(Хьехархочо шозза  берашка  шайга доьшуьйту  52-г1а  аг1он т1ера дешнаш , юха  хенаца тидам беш  х1оранга йоьшуьйту)

·        Дехий , доций мукъа  аьзнийн тидам бар.

-Х1ун ю боьшхепа чохь? (Худар ду)

-Худар х1ун ю? (Даар ду)

-Х1ун до пило хина? (Худу  )

-Цо хи  маларх х1ун олу ? (Худар  олу)

-Д1адеша дешнаш

ХУДАР     ХУДАР

-Х1ун  ду  цу дешнийн  цхьатера? (Яздар)

-Х1ун ду  тайп-тайпана? (Алар ду)

-Муьлхачу дашехь ду  доца  мукъа  аз (А)? (ХУДАР-даар)

-Деха  мукъа  аз (А)? (ДУДАР- цхьа х1ума  малар)

-Маь1на  хуьйциц  деха , доца  мукъа  аз  хилча?(Хуьйцу)

-Х1ун керланиг хии шуна? (Тхуна хии деха я доца  мукъа  аз хилча дешан маь1на хийцадалар)

 

6. Сада1аран миноташ.

7.Предложенеш ешар.

-Х1ун 1амор ду  вай х1инца? (Вай 1амор ду  предложенеш еша)

(Хьехархочо цкъа хьалха  уьн т1ехь йоьшуьйту предложенеш, т1аккха массара  цхьана  учебника т1ера йоьшу)

-Маса  дашах лаьтта  хьалхара предложени? (Деа  дашах лаьтта)

-Муьлханиг  ду хьалхара дош? (Дадас)

-Шолг1аниг? (Болх)

-Кхоалг1аниг? (Сиха)

-Доьалг1аниг? (Бо)

-Стенах лаьтта предложении? (Предложени дешнех лаьтта)

-Муьлхачу элпаца йолайо х1ора предложени? (Доккхачу)

-Х1ун юьллу  чаккхенга? (Т1адам буьллу)

-Х1ун  кхиамаш бехи аша?

·        Суна 1еми  предложенеш еша

·        Ловзар :  «Нисъе йоьхна предложенеш»

-Вайн  доттаг1ий  цициг , дахкий ду вайна  керла  т1едиллар дохьуш деана. Вайна  хаа деза  цу  шимма  дагалаьцна предложении каро  еък1овш  чохь. Иза  хир ю  учебника т1ехь ялийначу  шинах  цхьаъ.  Д1аеша  ши предложении

-Гуттар буьххьехь йолчу еък1ов т1ера д1аболор бу  вай болх. Муьлха дешдакъа ду  иза? (Да)

-Цунах дош хилийта муьлха  дешдакъа  хуттур дара цунна т1е? (ДАС)

-Муьлха предложении ю оцу дашца  йолош? (Хьалхара)

-Д1аеша  иза. Муьлха дош каро деза шозлаг1а? (Болх)

-Кхоазлг1а? (Сиха)

-Доьазлаг1а? (Бо)

(Иштта толлу  важа предложении)

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Суна 1еми  предложенеш х1итто.

·        Кхоллараллин болх.

-Бераш, вай тахана  ша-тайпана  арифметика хийр ю. Хуур  ду  вайна  шух гуттар а  тидаме мила ву.

Грамматически арифметика

Д + бер тахкон г1ирс =? (Дага)

Д + лазар деъча тухуш ерг =? (ов) (Дов)

Д + у дукхаллин терахьехь =? (Дуй)

Д + бепиг а, кхийолуюург хадош болу г1ирс. (Дуре)

Д + ч1ера чуьра доккху даар + ш =? (Д1овш)

8. Жам1 дар.

-Муьлха элп девзира шуна? (Тхуна девзира  элп Дд)

-Х1ун хии шуна  цунах лаьцна? (Элп Д мукъаза , зевне ду)

9. Рефлекси.

-Муха  яра вай  х1оттийна  план?(Берийн жоьпаш)

-Х1ун дан  ницкъ кхечи шу?

-Х1ун диси ца  далуш?