СТРЕССГА БАРҚАРОРЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ИЖТИМОИЙ ПСИХОЛОГИК ЙЎЛЛАРИ

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЬЛИМ ВАЗИРЛИГИ

ПЕДАГОГИК ИННОВАЦИЯЛАР, КАСБ-ҲУНАР ТАЪЛИМИ БОШҚАРУВ ҲАМДА ПЕДАГОГ КАДРЛАРНИ ҚАЙТА ТАЙЁРЛАШ ВА УЛАРНИ МАЛАКАСИНИ ОШИРИШ ИНСТИТУТИ

«СТРЕССГА БАРҚАРОРЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ИЖТИМОИЙ ПСИХОЛОГИК ЙЎЛЛАРИ»

 Тошкент – 2020 й.

         Стрессга барқарорликни шакллантиришнинг ижтимоий психологик йўллари. Услубий қўлланма./Илмий-оммабоп нашр. Н.А.Розиқова. -Тошкент: 2020. 104 бет.

Тузувчи:

Н.А.Розиқова - Педагогик инновациялар, касб-ҳунар таълими бошқарув ҳамда педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларни малакасини ошириш институти катта ўқитувчиси.

Тақризчилар:

Ш.Э.Қурбонов - Педагогик инновациялар, касб-ҳунар таълими бошқарув ҳамда педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларни малакасини ошириш институти, “Илмий ишланмалар ва трансферлар технологияси” бўлими бошлиғи, П.ф.д., профессор.

Д.Д.Шарипова – Тошкент Давлат Педагогика Университети профессори, педагогика фанлари доктори.

КИРИШ

Ўзбекистоннинг мустақилликка эришиши ва ҳозирги кунда Республикамизда амалга оширилган сиёсий, иқтисодий, тарихий ва маънавий ўзгаришлар жамиятимиз ижтимоий ҳаётида туб бурилишларни бошлаб берди ва улар ўзбек халқининг бундан кейинги тақдирини белгилаб беришда муҳим рол ўйнайди.

         Эндиликда барча соҳани мамлакатнинг миллий эҳтиёж ва манфаатларидан келиб чиқиб, авлод-аждодларимиз азалий турмуш тарзи ва анъаналари, урф-одатлари ҳамда тарихий тажрибаларини ҳисобга олган ҳолда ривожлантириш муҳим долзарб масалалардан ҳисобланади.

         Жамиятдаги таълимнинг истиқболлари Республикамизнинг асосий қомуси - Конституцияда ҳам ўз ифодасини топган. Асосий қомусда Республикамизнинг ҳар бир фуқароси умумий бепул таълим олиш ҳуқуқи, таълимнинг давлат назоратида эканлиги кафолатланади. Ўзбекистонда шахснинг асосий ҳақ-ҳуқуқларидан бири бўлган таълим олиш давлат томонидан таъминланган. Ривожланган мамлакатларнинг тажрибаси шуни кўрсатадики, таълим ва тарбияга эътибор катта бўлган мамлакатда тараққиёт юксалиш самарали бўлади.

Шундай экан, Республикамизнинг келажаги узлуксиз таълим қай даражада амалга оширилишига боғлиқ. Узлуксиз таълим барча фуқароларнинг бутун умр мобайнида ўқиши, изланиши, шахснинг юқори малакали бўлишини тақозо этади.

     Ёш авлод таълим жараёнида ўзининг ўқиш фаолиятида ижобий мотивларни тўла англай олсагина, у келажакда ўз олдида турган вазифаларни муваффақиятли ҳал қилиб, ижодий махсуллар ярата олади. Бу эса мустақилликни қўлга киритган Республикамизнинг жаҳондаги илғор давлатлар қаторига қўшилишига катта ҳисса бўлади. Шунинг учун ҳам бозор иқтисодиёти ўзгарувчан шароитларда меҳнат қилишга лаёқатли бўлган, юқори малакали маҳаллий кадрларсиз Ўзбекистон Республикасининг мустақиллигини тасаввур қилиш қийин. Нафақат умумий маълумотлар ва тарбияни, балки кадрларнинг касбий йўналиши, уларни тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини оширишни ўз ичига оладиган ягона узлуксиз миллий таълим тизимини яратиш вазифаси илгари сурилмокда. Бунда, Ўзбекистоннинг ўзига хос ҳусусиятлари, халқнинг миллий психологик турмуш тарзи, таълимдаги бутун жаҳон тажрибасининг энг яхши ютуқлари ҳар томонлама эътиборга олиниши лозим. Жорий этилаётган тизимда мустақил фикрлаш қобилиятини тарбиялашда ўқитувчи билан ўқувчи муносабатини тубдан ўзгартириш, ўқув жараёнини инсонпарварлаштириш муҳимдир. Бу масала бевосита ёшларнинг тафаккурига, онгига, руҳиятига таъсир этиш билан амалга оширилади.

Юқоридагиларни ҳисобга олган ҳолда, ҳар томонлама етук, жаҳон стандартларига тўла жавоб бера оладиган, рақобатбардош кадрларни тайёрлаш давлатимиз ва жамиятимиз томонидан илгари сурилаётган энг муҳим мақсадлардан бири ҳисобланади. Ушбу мақсадни амалга ошириш учун эса, бўлажак кадрларни ҳар томонлама соғлом бўлишларини таъминлаш ҳам устувор вазифа саналади.

МУНДАРИЖА

КИРИШ..................................................................................................................3

Стресс-бу нима?......................................................................................................5

Стресс тушунчасини ривожлантириш..................................................................8

Стресс термини тарихи…………………………………………………………...9

Стресс турлари.......................................................................................................11

Ижобий ва салбий стресслар................................................................................14

Эустресс нима?......................................................................................................16

Дистресс нима?......................................................................................................18

Эустресс ва дистресс ўртасидаги фарқлар..........................................................19

Стресс нима ва у билан қандай курашиш мумкин?...........................................22

Стресснинг организмга таъсири..........................................................................23

Стресснинг оптимал даражаси.............................................................................24

Стресс сабаблари...................................................................................................26

Болада стресснинг сабаблари...............................................................................27

Ёшлар муаммолари................................................................................................29

Стрессни енгишга ким ёрдам беради?.................................................................30

Стресс пайтида алоқанинг ўзгариши ва унинг танага таъсири.........................31

Стресс статистикаси..............................................................................................34

Нима учун стрессга чидамлиликни ривожлантириш керак?..........................38

Стресс психопрофилактикаси ёҳуд стрессга қарши турмуш тарзи. ................40

Стрессни енгиш йўллари ва уларнинг пайдо бўлишининг олдини олиш........42

Стрессга қарши кураш усуллари..........................................................................45

Стресс билан курашишнинг энг самарали усуллари.........................................46

Стрессдан халос бўлиш.........................................................................................47

Ишдаги стресс билан курашиш усуллари...........................................................49

Стрессдан қутулишнинг бир неча тўғри йўллари..............................................52

Стрессдан халос бўлиш машқлари......................................................................55

Стрессдан ҳалос бўлишга оид тавсиялар............................................................57

Стресс холати диагностикаси...............................................................................64

Стрессга қарши тура оладиган ўзини ўзи баҳолаш тести.................................66

Стрессга чидамлилик турини перцептуал баҳолаш...........................................68

“Стрессдан қочяпсизми ёки у томон кетяпсизмими?" методикаси.................70

“Стрессга мойилликни аниқлаш” методикаси....................................................72

Стрессга қарши туриш ва стресснинг олдини олишга қаратилган     психологик тренинги.............................................................................................75

Стрессга қарши кураш бўйича психологик тренинг..........................................80

Эмоционал – ҳиссий зўриқишларни бартараф этишга қаратилган психологик тренинг....................................................................................................................82

Ишчанлик муҳитини яратувчи психологик тренинг машқлари.......................85

Шахсни ҳамкорликда ишлашга ўргатишга ва эмоционал зўриқишларни бартараф этишга доир тренинг машғулотлари...................................................87

Адабиётлар рўйхати............................................................................................102