Табиғатты қорғау шаралары

Ұзақ мерзімдік жоспардағы тарау: 3. Табиғатты пайдалану және геоэкология

Күні: 19.10

Сынып: 11

Мектеп: №53

Мұғалімнің аты жөні: Конырбаева А.С.

Қатысқан оқушылар саны: 16

Қатыспаған оқушылар саны: 16

Сабақтың тақырыбы

Табиғатты қорғау шаралары

Оқыту мақсаты;

11.3.1.3 табиғатты қорғау шараларының тиімділігіне баға беру(жергілікті / аймақтық компонентті қосымша қамту негізінде)

Сабақтың

мақсаты

Оқушылар сабақ үрдісінде  табиғатты қорғау шараларының жүргізілу деңгейін анықтап,  тиімділігіне баға береді.

Бағалау критерийі

Жоғары деңгей дағдылары

-          Табиғатты қорғау үшін жүргізіліп жатқан жұмыстарды бағалайды;

Тілдік мақсаттар

Оқушылар орындай алады:

Оқылым: географиялық дерек көздерін оқиды, талдайды

Тыңдалым: бейнематериалдарды, бір-бірінің пікірлерін тыңдайды

Айтылым-жазылым: -географиялық нысандарды ауызша және жазбаша сипаттайды

Пәнге қатысты арнайы лексика мен терминология:

Табиғатты пайдалану,Экология,Геоэкология,Геоэкологиялық аудандастыру

Экологиялық мониторинг, Экологиялық таза өндіріс, Экологиядағы инновациялық технология, Экологиялық із, Тұрақты даму

Диалог құруға /жазылымға қажетті сөздер топтамасы:

Табиғатты пайдаланудың басты мақсаттары...

Экология ғылымы ... толықты

Зерттеу нәтижелері ... болды

Табиғатты қорғау шараларының тиімділігі...

Қалыптастыратын құндылықтар

Өзіне құрмет басқаға құрмет

Сабақ барысында, мұғалім және оқушы бір-бірін тыңдайды және сыйлайды.

Академиялық шынайылылық

Сабақ барысында өзара бағалау кезінде әділ бағалауды үйренеді.

Өмір бойы оқу

Оқушы практикалық тапсырманы орындау барысында өткен сабақтың білімін қолданады.

Ынтымақтастық

Жұптық жұмысты орындау барысында өзара байланысқа түсе отырып берілген сұрақтардың жауабын табады.

Пәнаралық байланыс

Шаруашылық салаларын анықтау барысында экономика пәнімен байланыстырылады.

АКТ-құндылықтары

АКТ мүмкіндіктерін пайдалана отырып презентация, видеоролик көрсетіледі.

Алдыңғы білім

Табиғатты пайдалану түрлерінің заңнамалық тәртіппен бекітілген нормаларға сәйкестігін анықтайды

Сабақтың барысы

Жоспарланған уақыттар

Жоспарланатын шаралар

Ресурстар

Сабақтың басы

10- минут

І. Ұйымдастыру кезеңі: 

Амандасу. Конференция сабақ

Конференцияға келуші мемлекет өкілдері өздерін таныстырады

Қазақстан, Ұлыбритания, Жапония, Швеция, Италия, АҚШ, Германия, Канада

Сабақтың тақырыбын анықтау.

Интербелсенді тақтадағы тақырып  көрсетіліп,  жетелеу сұрақтары қойылып сабақтың тақырыбы анықталады.

-          Қалай ойлайсыздар суреттен нені түсінуге болады?

-          Қандай іс шара деп ойлайсыздар?

Сабақтың мақсатын анықтау. Табиғатты қорғау шараларының тиімділігіне баға беру. Конференцияға келуші мемлекеттер өздерінің экологиялық жобасын ұсынады

Өткен сабақты қайталау. Әр оқушыдан сауалнама алынады. https://wordwall.net/ru/resource/36991238 сайтындағы тапсырманы орындайды

Дескриптор:

-          Оқушылар сұрақтарға  жауап береді

АКТ-көрсетілім

https://twig-bilim.kz/kz/film/carbon-trading

Сабақтың ортасы

ІІ.Оқушылардың іс-әрекеті.

Оқушыларға видеоролик көрсетіледі «Табиғат және адам»

Топтық жұмыс: Мемлекет топтары өздері ұсынған экологиялық жобаларын көрсетеді.

Қазақстан мемлекеті конференцияны ұйымдастырушы және қабылдаушы аймақ ретінде қсыныстарды жазып отырады

Жұмысты орындауға нұсқаулық

1 –Ұлыбритания – судың ластануы

2- Жапония – жер сілкінісі мен цунами

3 – Швеция – Смарт қалалар ерекшелігі

4 – Италия – топырақтың эрозиясы

5 – АҚШ – «Экологиялық із»

6 – Германия – ауа ластануы

7- Канада – ормандардың жойылуы

8 – Қазақстан – конференция ұйымдастырушысы

топтағы талқылауларыңызды ескере отырып, ұсыныстар әзірлеу.

І-топ тапсырмасы Ұлыбритания презентация қорғайды

•       Қатты қалдықтар, қоқыс. Олар өзендерді ластап қана қоймайды, тіпті ағымдардың ағымын өзгертіп, оны қиындатады. Көлдер мен өзендердің төгілуі мүмкін.

•       Антропогендік апаттар. Өндірістегі жазатайым оқиғалар.

•       Жылу, радиациялық ластану.

•       Сел, көшкіндер жиындары.

•       Өнеркәсіптік, тұрмыстық сарқынды сулар. Химиялық зиянды заттардан тазарту жүйесінен өтпеген олар судың құрамына еніп, экологиялық апат тудырады.

•       Қышқыл жаңбыр. Бұл өте сирек кездесетін құбылыс. Барлық өнеркәсіптік газдар, атмосферада бір рет атмосферада жаңбыр жауып, су объектілері пайда болады.

2-топ тапсырмасы Жапония презентация қорғайды

жер асты дүмпуі күштерінің әсерінен Жердің беткі қыртысының тербелуі.

Жер сілкінісін сейсмология ғылымы зерттейді. Оның туындауына және дамуына байланысты құбылыстарды сейсмикалық құбылыстар деп атайды.

Жерсілкіну жанартаулық, денудациялық және тектоникалық болып бөлінеді.

Жанартаулық жерсілкіну қазіргі жанартаулар әрекет ететін аудандарда дамыған.

Денудациялық жерсілкіну таулы аудандардағы тау жынысы массаларының шатқалдарға құлауынан, жер асты қуыстары мен карст үңгірлерінің опырылуынан және ірі жылжымалардың ықпалынан туындайды.

Тектоникалық жерсілкіну литосфераның жекелеген блоктары өзара қозғалысқа келгенде, Жер қойнауында ұзақ уақыт бойы жинақталған механикалық энергияның қысқа мерзімде шұғыл босанып шығуына байланысты болады. 

3-топ тапсырмасы Швеция презентация қорғайды

Халықпен ақпаратты бөлісу, іс-қызметті тиімді болдыру, азаматтарының  жақсы өмір сүруі үшін  әкімшілік  қызметін жақсарту мақсатында ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданатын қала -  «Ақылды қала» деп аталады.

Ақылды қаланың басты мақсаты - ақылды технологиялар және деректерді талдау көмегімен азаматтардың өмір сүру ортасын жақсартумен қатар, экономикалық өсімді қолдау, сондай-ақ қала құрылымы мен функцияларын оңтайландырып, нақтылы деңгейге жеткізу болмақ. Оның негізгі мәні технологияның қаншалықты қолданылатындығына емес, оның қалай қолданылатынына байланысты.

Ақылды қала келесі сипаттамаларға ие болуы тиіс:

- Технологияға негізделген инфрақұрылым

- Экологиялық бастамалар

- Тиімді және өнімділігі жоғары қоғамдық көліктер

- Сенімді және болашақты болжайтын қала жоспары

- Бар ресурстарды пайдалана отырып, қалада жұмыс істеу және өмір сүру мүмкіндігі

Ақылды қаланың жетістігі көпшіліктің және жеке секторлардың өзара тиімді қатынасына тікелей  байланысты. Мәліметтерге негізделген ортаны құру және пайдалану үшін үкіметпен бірлесіп жұмыс істейді.

4-топ тапсырмасы Италия презентация қорғайды

Топырақ эрозиясы топырақтың беткі ұнтақталған құнарлы қабатының жел күшімен немесе су ағынының шаюы салдарынан құнарының азаюы. Жел эрозиясы кез келген топырақ типінде кездесіп, жел күшімен топырақтың беткі қабатын, кейде өсіп тұрған өсімдігімен бірге басқа жаққа ұшырып әкетеді. Әдетте жел эрозиясы жер бедері жазық, құрғақ, ормансыз шөл аймақтарында жиі болады. Тіпті шөл аймақтарындағы құмды алқаптардың шөп өспейтін бөліктері жел әсерінен бір орыннан екінші орынға жиі жылжып отырады. Оларды жылжымалы құмдар деп атайды. Топырақ бетінде өсімдік жақсы өскен алқаптар жел эрозиясына ұшырай бермейді. Өсімдік тамырлары топырақтың беткі қабатын бекітіп ұстап тұрады, өскіндері жауын суының біразын өздеріне сіңіріп, қалғанын жер астына өткізеді, ал екпе ағаштар қар тоқтатуға және олардың топырақ бетінде біркелкі таралуына септігін тигізеді, желдің күшін азайтады, т.б. Ал бұл жерлерді кәдімгі қайырмалы соқамен жыртып, топырақтың майда ұнтақталған бос қабаты жер бетіне шыққан кезде олар желдің еркіне беріліп ұшады. Осындай жағдай тың игеру кезінде Қазақстанның солт. аймақтарында кең өріс алған. 

5-топ тапсырмасы АҚШ презентация қорғайды

экологиялық із - ықпал ететін әдіс Ғаламдық із адамның сұранысын өлшеу табиғи капитал, яғни адамдарды немесе экономиканы қолдау үшін қажет табиғат мөлшері.  Бұл сұранысты an экологиялық есеп жүйе. Шоттар адамдардың тұтынуы үшін пайдаланатын биологиялық өнімді ауданды аймақтағы немесе әлемдегі биологиялық өнімді аймақтан салыстырады (биоқуаттылық, адамдардың табиғаттан не талап ететінін қалпына келтіре алатын өнімді аймақ). Қысқаша айтқанда, бұл адамның қоршаған ортаға әсері.

Аяқ ізі мен биоқабілеттілікті жеке, аймақтық, ұлттық немесе әлемдік ауқымда салыстыруға болады. Биіктігі де, ізі де, жыл сайын адам санына, тұтыну мөлшеріне, өндіріс тиімділігіне және экожүйелердің өнімділігіне байланысты өзгеріп отырады. Дүниежүзілік масштабта іздерді бағалау адамзаттың сұранысы Жердің жаңарта алатынымен салыстырғанда қаншалықты үлкен екенін көрсетеді. Global Footprint Network бағалауы бойынша 2014 жылдан бастап адамзат қолданып келеді табиғи капитал Жер оны 1,7 есе тез жаңарта алады, бұл адамзаттың экологиялық ізі 1,7 Жер планетасына сәйкес келеді деп сипаттайды.

6 –топ тапсырмасы Германия презентация қорғайды

Атмосфералық ауаның әр түрлі зиянды заттармен былғануы, адамдар органының ауруына, оның ішінде тыныс мүшелерінің ауруына әкеліп соғады.

Мысалы, түрлі түсті металлургияның кәсіпорындарының ауаға жіберетін зиянды заттары жүрек – тамыр ауруларының өсуіне, жүйкенің бұзылуына, қатерлі ісік ауруларының пайда болуына әкеледі. Қара метал мен электр қуаты кәсіпорындарының ауаға шығаратын заттары өкпе ауруларына шалдықтырады. Химия өнеркәсібінің ауаға шығаратын зиянды заттары аллергияның, без және жыныс ауруларының пайда болуына әсер етеді.

Атмосферада табиғи және антропогендік көздерден қосылатын әр түрлі қосындылыр әр кездерде де болады. Ондай табиғи қосындыларға шаңдар жатады, олар, негізінен, өсімдіктер түрлерінен, вулкандардан, эрозияға ұшыраған топырақтан, ғарыш шаңдарынан тұрады және өрт түтіндері, газдар да жатады.

Атмосфераның ауасын ластайтын негізгі антропогендік көздер қатарына өнеркәсіп орындарының кейбір салалары, автокөлік, және жылу энергетикасы жатады. Қазақстанда тұрақты өнеркәсіп орындарының көздерінен атмосфераға жыл сайын (1995 ж – 3,1млн. г,1997 ж – 2,37; 1998 ж – 2,33) зиянды заттар шығады атмосфераға кететін зиянды қосындылардың жартысына жуығын энергетика, ал түсті металдар – 22,7%, қара металдар – 15,7% береді.

7-топ тапсырмасы Канада презентация қорғайды

 Орманды кесу - бұл ағаштарды, жүзімдікті немесе бұталарды жою процесі. Ол негізінен ағаштың көп мөлшерін алу мақсатында, ал кейбір жағдайларда - орманды қалпына келтіру және сауықтыру үшін, сондай -ақ оның өнімділігін арттыру үшін шығарылады. Орманды бақылаусыз кесу ормандардың жалпы себебіне айналуда, бұл орманды жерлерді біртіндеп бос жерлерге немесе шөпті жерлерге айналдыру. Орманды кесу бірнеше түрге бөлінеді: толық, санитарлық, жұқару және түпкілікті кесу.

Ормандардың жойылуының нақты қарқынын анықтауға бола ма?

Мұны істеу өте қиын. БҰҰ Ауыл шаруашылығы және азық -түлік компаниясы мұндай деректерді есептейді, ол әдетте елдердің тиісті министрліктерінен алынған ресми деректерге сүйенеді. Басқа ұйым Перудағы Дүниежүзілік банк Боливияда сатып алудың сексен пайызы заңсыз, ал Колумбияда - шамамен қырық екі екенін көрсетеді. Бразилия мен Амазонкада ормандардың жойылуы ғалымдар ойлағаннан әлдеқайда жылдам жүруде. Кесу жылдамдығы аймаққа байланысты. Қазір ол тропикалық белдеуде орналасқан дамушы елдерде (Нигерия, Бразилия штаты Рондония, Мексика, Филиппин, Үндістан, Индонезия, Гвинея, Таиланд, Мьянма, Бангладеш, Малайзия, Шри -Ланка, Қытай, Кот -д'Ивуар, Лаос) , Гана және басқалар).

8 топ – Қазақстан презентация қорғайды

Әр мемлекет өз экологиялық жобаларын қорғап шықты. Барлығы өте жоғары деңгейде өтті. Экологиялық жобалау-бұл белгілі бір экологиялық талаптарға сәйкес, қоршаған ортаның сапасын сақтауға және жақсартуға бағытталған жобаларды құру немесе қызмет жобаларын сүйемелдеу (компоненттерді әзірлеу) процесі.

Экологиялық жобалаудың негізгі мақсаты - адамның ластау немесе басқа да бұзушылықтар іс-әрекеті нәтижесінде зақымдалған экожүйелерді қалпына келтіру. Сондай-ақ адамзат үшін де, экология үшін де маңызды болатын жаңа экожүйелерді құру.

Конференцияны қорытындылау мақсатында халықаралық экологиялық ұйым құруға ұсыныс тасатағымыз келіп отыр.

Ұйым атауы – JIGUCKS

Мақсаты – әлем елдеріндегі экологиялық мәселелерді шешуге көмек беру, ынтымақтастық құру.

Қазақстан мемлекеті қорытындылап конференция аяқталады.

Бекіту: География пәнінен ҰБТ-ға дайындық ретінде сынамалы тест сұрақтарын орындаймыз. Әр оқушы ZIPGRADE бағдарламасының парағын қолданып белгілейді.

Дескриптор:

-бес жауапты сұрақтың бір жауабын белгілеу

-әр сұраққа 1 балл

Қорытындылау: Су және «экологиялық із» контексттік тапсырмасы

https://learningapps.org/display?v=pxy9zcd2v22 сайтына кіру арқылы оқушылар өз бетінше орындайды. Алған балл нәтижелерін қорытынды бағалауда ескеріледі

Дескриптор:

-контексттік мәтінді қолданып, сөйлемдерді толықтыру

Видеобейне

презентация

https://www.zipgrade.com/

https://learningapps.org/display?v=pxy9zcd2v22

Соңы

Үй жұмысы: Қазақстан мемлекетінде аталған экологиялық жобаларды қолдану болашағы

Рефлексия whatsapp бағдарламасындағы топты қолдана отырып әсерін жазу

Сабақтағы сәттілігім.....

Сабақтағы сәтсіздігім.....

Сенімдімін, себебі.....

Сенімсізбін, себебі.....

https://wa.me/qr/YF5C3RC7HEUCE1

Қосымша ақпарат

Бөліп оқыту – Көбірек қолдау көрсету үшін сіз не істейсіз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай күрделі тапсырма бересіз?.

Бағалау – Оқушылардың білімін қалай тексересіз?

Қауіпсіздік ережелері және денсаулықты сақтау

Барлық оқушылар:

Қабілеті жоғары оқушылар:

Берілген мақсаттар бойынша құрыстырылған тапсырмаларды оқу барысында бағалау жүреді.

Ой толғау

Сабақ мақсаттары:

Оқыту мақсаттары шынайы болды ма?

Бүгін оқушылар нені үйренді?

Оқыту ортасы қандай болды?

Менің бөліп оқытқаным өз мәнінде жүзеге асты ма?

 Мен өз уақытымды ұтымды пайдалана алдым ба?

Мен жоспарыма қандай өзгерістер енгіздім және неліктен?

Төменде берілген бос орынды өз сабағыңызға рефлексия жүргізу үшін пайдаланыңыз. Сабағыңызға қатысты деген сол жақта келтірілген сұрақтарға жауап беріңіз.

Жиынтық бағалау

Сабақтың қандай екі сәті сәтті өтті (оқуды да, оқытуды да қарастырғанда)?

1:

2:

Сабақтың тиімділігін қандай екі жағдай жақстар еді (оқуды да, оқытуды да қарастырғанда)?

1:

2: