TA'LIMDAGI ZAMONAVIY INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR

“ЎЗБЕКИСТОНДА УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМНИ

РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИГА

ОИД ИЛМИЙ-АМАЛИЙ ТАДҚИҚОТЛАР”

 мавзудаги илмий-назарий онлайн конференция материаллари тўплами

Наманган-2020 йил, 8-июнь.

МУНДАРИЖА

Avvalombor, yosh avlod ongini yanada yuksaltirishda har bir pedagog o’qituv-chining eng muhim vazifalaridan biri bu – yosh avlodning dunyoqarashlarini hisob-ga olgan holda u bilan to’g’ri yondashish hamda kasbga bo’lgan muhabbat, yurtga bo’lgan mehr tushunchalarini uyg’unlashtirib, ular bilimini yanada takomillashti-rish, tashkil etish va rag’batlantirish masalasidir. Hozirgi kunda talaba yoshlarda kerakli bilim va ko’nikmalarni mustahkamlash bilan bir qatorda ularni kasbga bo’lgan faoliyatini to’g’ri yo’naltirish maqsadida ijtimoiy-gumanitar fanlar bilan bu tushunchalarni uyg’unlashtirib borish maqsadga muvofiqdir.Xususan tarix, milliy istiqlol g’oyasi va ma`naviyat asoslari, O’zbekiston tarixi va boshqa darsliklar kesimida vatanimiz tarixini hamda uning naqadar yuksak poydevorga ega ekanligi yaqqol namoyon etib berilganligi hamda uning boshqa fanlar uyg’unligida olib borilishi yoshlar ongida salmoqli dunyoqarashlarning kelib chiqishiga turtki bo’ladi desak mubolag`a bo’lmas edi.

Tobora ulg`ayib borayotgan yosh avlodning ertangi kunini tariximiz zarvaraqlaridagi milliy qadriyatlarimiz asosida shakllantirish, ularning yurtga nisbatan faxrlanish tuyg’usini keltirib chiqarishi barchamizga sir emas. Shunday ekan buyuk ma`naviyatimiz asoschilaridan bo’lgan tariximiz, o`zbek elining dong`ini dunyoga tanitgan buyuk bobokalonlarimizning vatanimizga qo`shgan hissasini eslatish hamda biz kimning avlodi ekanligimizni yosh avlodga to’g’ri yo’sinda singdirish vatanimiz kelajagini, uning ertangi kunini belgilab beruvchi yosh avlodimizni yanada o`ziga bo`lgan ishonch, ertangi kunga bo`lgan ishtiyoq ruhida tarbiyalaydi, desak fikrimizning yorqin dalili bo`lar edi. 

Xususan, ma`rifatga intilish xalqimizning azaliy fazilatlaridan biri hisoblanadi. Mustaqil mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy islohotlarning pirovard maqsadi ma`naviy barkamol shaxsni shakllantirish, komil insonni kamol toptirishga qaratilgandir. Yoshlarimiz ongiga milliy qadriyatlarni singdirishda ma`naviy merosning roli beqiyos bo`lib, millatning o`zligini anglashida milliy istiqlolning ma`naviy asosi sifatida xizmat qiladi. O`sib kelayotgan yoshlarni tarbiyalashdagi yangicha yondashuvlar, shaxsni shakllantirishga doir bir qator masalalar o`z yechimini talab etadi. Yetakchilik masalalarida yoshlarning mas`uliyatli qarorlar qabul qila oladigan, zararli odatlardan ogohlantirib turadigan, shuningdek, o`zini ma`naviy-axloqiy dunyosi bor faol hayotiy pozitsiyalarni egallashga qodir bo`lgan shaxs sifatida his etishi juda muhimdir. Bugungi kunda amalga oshirilayotgan islohot va yangilanishlar jarayonini butun jamiyatimiz, saxovatli zaminimizda yashayotgan har qaysi insonni amaliy ishlariga safarbar etadigan umumiy maqsadga aylanishi uchun barcha imkoniyatlarni ishga solaylik, el-yurtimiz manfaati, ona vatanimizning ravnaqi va kelajagi uchun bir yoqadan bosh chiqarib mehnat qilsak maqsadga muvofiq bo`lar edi.

     Shuningdek, o`tgan yillar davomida iqtisodiy islohotlar bilan birga madaniy-ma`rifiy, ayniqsa, ta`lim-tarbiya sohalarini rivojlantirish vazifalari ham belgilab olindi. Chunki ma`naviy-ma`rifiy qadriyatlarni xalqimiz hayotidagi o`rni juda kattadir. Yoshlarimiz kelajagini yanada o`ylab, izchillik va qat`iyat bilan amalga oshirilayotgan umummilliy dasturlarimiz yagona bir maqsadni ko`zda tutadi. U ham bo`lsa, millionlab farzandlarimizning zamon talablariga javob beradigan, jahon andazalari darajasida jihozlangan, yangicha qiyofa kasb etib borayotgan maktablarda, ilg`or ta`lim standartlari asosida, hech kimdan kam bo`lmagan sharoitda bilim va tarbiya olishni ta`minlashdan iboratdir.

   Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlarning bosh mezoni o`sib kelayotgan avlodni yuksak ma`naviyatli, intelektual salohiyati baland, har tomonlama yetuk shaxsni tarbiyalashdir. Kadrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosati, uzluksiz ta`lim tizimi orqali shaxsning har tomonlama barkamol bo`lib yetishini ko`zda tutadi. Bunda shaxs uzluksiz ta`limda va kadrlar tayyorlashda ta`lim xizmatlarining iste`molchisi hamda ishlab chiqaruvchisi sifatida namoyon bo`ladi.

   Davlatimiz tomonidan yoshlarimizni milliy istiqlol ruhida tarbiyalash yo`nalishlari ishlab chiqilib, yurtimizda yashayotgan fuqarolarga munosib hayot sharoitini tashkil qilish uchun, avvalo, ma`naviy jihatdan barkamol insonni tarbiyalashga alohida e`tibor berildi. O`zbekiston Respublikasi Prezidentining “Milliy g`oya targ`iboti va ma`naviy-ma`rifiy ishlar samaradorligini oshirish to`g`risida”gi Qarorida yoshlarni ma`naviyma`rifiy ishlar samaradorligini oshirish to`g`risida”gi Qarorida yoshlarni ma`naviy-axloqiy buzilishga yo`l qo`ymaslikka e`tibor qaratildi. 

   “Ta`lim to`g`risida”gi Qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturida ta`lim va tarbiya uyg`unligiga alohida e`tibor berilgan. Chunki insonning shaxs va mutaxassis sifatida shakllanishi ta`lim-tarbiyaning mutanosibligiga bog`liq bo`lib, bu jamiyat istiqbolida o`z ifodasini topadi. Yosh avlodni ma`naviy-axloqiy tarbiyalashda xalqning boy milliy madaniy-tarixiy an`analariga, urf-odatlari hamda umumbashariy qadriyatlarga asoslangan samarali, tashkiliy, pedagog shakl va vositalari ishlab chiqilib, amaliyotga joriy etiladi.

Biz bilamizki, tariximiz zarvaraqlarida millatimiz kelajagini tom ma`noda yaratib bergan mustaqillik

yillarida hayotimizning barcha sohasida, shu jumladan, ta`lim sohasida ham yangilanish va jahonning ilg`or usul va yo`nalishlaridan foydalanish jarayoni boshlandi. Insoniyat erishgan ulkan ma`rifiy va ma`naviy yutuqlarni o`rganish asosida taraqqiyot uchun xizmat qiladigan ilg`or va yangi uslublarni jiddiy o`ylab ko`rish va tavsiya etish zaruriyati barcha pedagoglar oldiga ulkan vazifalar qo`ydi.

Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlarning bosh mezoni o`sib kelayotgan avlodni yuksak ma`naviyatli, intelektual salohiyati baland, har tomonlama yetuk shaxsni tarbiyalash hamda mamlakatimiz kelajagini yanada yuksaltiradigan, o`zbek elining dong`ini jahonga taratadigan, g`oyatda intelektual, manan barqaror yosh malakali kadrlarni yetishtirib borishdir. Kadrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosati, uzluksiz ta`lim tizimi  orqali shaxsning har tomonlama barkamol bo`lib yetishini ko`zda tutadi. Bunda shaxs uzluksiz ta`limda va kadrlar tayyorlashda ta`lim xizmatlarining iste`molchisi hamda ishlab chiqaruvchisi sifatida namoyon bo`ladi. Shunday ekan bu iste`molchi hamda ishlab chiqaruvchisi bo`lmish yosh avlodning ertangi kunini belgilab beruvchi bilim va ko`nikmalari, o`z navbatida malakali pedagog-o`qituvchilar tomonidan qiziqarli dars mashg`ulotlari, dunyo bilim va ko`nikmalariga javob bera oladigan oliy ta`lim sifati yanada intelektual bilimlar bilan boyitilib borishi hamda ijtimoiy-gumanitar fanlar orqali mustahkamlanib bormog`i lozimdir.

Avvalombor, qiziqarli dars mashg`ulotlari bo`lajak pedagog yoshlarda o`z faniga hamda kasbiga bo`lgan qiziqishni uyg`otadi va dars mashg`ulotlariga bo`lgan faol tushunchalar, tajribalar hamda salohiyatni kuchaytiradi. Bu esa ular kelajagiga qo`yilgan ilk qadamlari bo`ladi desak mubolag`a bo`lmas edi. O`sib kelayotgan yosh avlodga bugungi kunda qanchalik e`tibor va ahamiyat qaratadigan bo`lsak mamlakatimizda shu darajada ilmiy yuksalish kuzatiladiki, biz buni hozirgi rivojlanib borayotgan fan-texnika jarayonlarida va barcha sohalarda yaqqol namoyon bo`lganligini ko`ra olamiz desak, fikrimizning yorqin dalili bo`lar edi.  

Xulosa qilib aytadigan bo`lsak, yanada ilg`or va manan barqaror yosh avlodimiz ertangi kuni yuksak ma`naviyatini salmoqli darajada boyituvchi pedagog-o`qituvchilarning bilim, ko`nikma va salohiyatlari yanada zamonga xos va mos holda ijtimoiy-gumanitar fanlar uyg`unligida olib bormog`I maqsadga muvofiqdir. Shuningdek, bu borada birgalikdagi harakat yoshlarimizning barkamol inson bo`lib voyaga yetishi uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Mustaqil davlatda ta`lim tizimini shakllantirish va rivojlantirish, millatning taqdiri va istiqbolini ta`minlash kabi jiddiy muammolarni hal qilishning ilmiy asoslari va amaliy yo`llarini yaratishda buyuk ajdodlarimizning ibratli ishlari, ta`limotlarini hayotimizga tadbiq etish taqozo etiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 

1.“Fidoyingiz bo`lgaymiz seni, O`zbekiston” Respublika ilmiy-nazariy konferensiya materiallari, - 2018.

TA'LIMDAGI ZAMONAVIY INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR

Mallaboyev Nosirjon Murodullayevich, katta o’qituvchi

Madrahimova  Muyassar, o’qituvchi

Namangan muhandislik - qurilish instituti

Annotаtsiyа: Maqaloda innovatsion ta′lim ttexnologiyalar muhitini samarali shakilllantirish omillari keltirib o’tilgan. O'quv jarayoni va maktab o'quvchilarining sifatini boshqarishning axborot-tahliliy ta'minoti. Ta'lim sifatini boshqarishning axborot-tahliliy metodologiyasi kabi innovatsion texnologiyalardan foydalanish har bir bolaning individual ravishda, sinfda, parallel ravishda, umuman maktabda rivojlanishini batafsil yoritilgan.

Kаlit so'zlаr: innovatsion ta'lim, AKT, intellektual rivojlanish, didaktik texnologiya, faol pozitsiya, qaror daraxti, aqliy hujum , psixologik stress, axborot-tahliliy metodologiya.

Innovatsiya so’zi yangilik lotin tilida XVII asr o'rtalarida paydo bo'ldi va ma'lum bir sohaga yangi sohaning kirib borishi va unga ushbu sohada bir qator o'zgarishlarning paydo bo'lishi demakdir. Shuni anglatadiki, innovatsiya, bir tomondan, innovatsiyani amalga oshirish jarayoni emas, balki innovatsiyani muayyan ijtimoiy amaliyotga aylantirish faoliyatidir. Innovatsion faoliyat o'zining to'liq rivojlanishida o'zaro bog'liq bo'lgan ish turlarini o'z ichiga oladi, ularning umumiyligi real innovatsiyalarning paydo bo'lishini ta'minlaydi. 

Bugungi kunda "innovatsion ta'lim" bu o'z-o'zini rivojlantirishga qodir bo'lgan va uning barcha ishtirokchilarining har tomonlama rivojlanishi uchun sharoit yaratadigan ta'lim va innovatsion ta'lim-bu rivojlanayotgan ta'limdir. Talabalarga yetkaziladigan zamonaviy tarkib zamonaviy bilim amaliyotiga mos keladigan kompetentsiyalarni rivojlantirish kabi fan bilimlarini rivojlantirishni o'z ichiga olmaydi. Ushbu tarkib yaxshi tuzilgan va zamonaviy aloqa vositalari yordamida uzatiladigan multimedia o'quv materiallari shaklida taqdim etilishi kerak. O'qitishning zamonaviy usullari bu nafaqat materialni passiv idrok etish asosida, balki o'quvchilarning o'zaro munosabatlari va ularning o'quv jarayoniga jalb qilinishiga asoslangan vakolatlarni shakllantirishning faol usullari.

Masofaviy ta'limning afzalliklaridan samarali foydalanishga imkon beruvchi axborot, texnologik, tashkiliy va aloqa komponentlarini o'z ichiga olgan zamonaviy o'quv infratuzilmasi. Hozirgi kunda maktab ta'limi tizimida turli xil pedagogik yangiliklardan foydalanilmoqda. Shunga qaramay, quyidagi eng xarakterli innovatsion texnologiyalarni ajratib ko'rsatish mumkin.

1. O'qitish jarayonida axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) O'quv jarayoni tarkibiga AKTni joriy etish turli fan sohalarini o'quvchilar ongini kompyuterlashtirishga va zamonaviy jamiyatdagi kompyuterlashtirish jarayonlarini tushunishga olib keladigan informatika bilan birlashishni anglatadi. Maktabni axborotlashtirish jarayonida paydo bo'lgan tendentsiyadan xabardor bo'lish juda muhimdir: o'quvchilar tomonidan informatika haqidagi boshlang'ich ma'lumotni ishlab chiqishdan umumiy fanlarni o'rganishda kompyuter dasturidan foydalanishgacha, so'ngra ta'limning tarkibi va mazmunini informatika elementlari bilan to'yintirish, ma'lumotlardan foydalanishga asoslangan butun o'quv jarayonini tubdan qayta qurish. texnologiya. Natijada maktabning metodik tizimida yangi axborot texnologiyalari paydo bo'ladi va maktab bitiruvchilari kelgusi ishlarida yangi axborot texnologiyalarini o'zlashtirishga tayyorlanadilar. Ushbu yo'nalish informatika va AKTni o'rganishga yo'naltirilgan yangi fanlarni o'quv dasturiga kiritish orqali amalga oshiriladi. Qo'llash tajribasi shuni ko'rsatdiki: 

a)   ochiq maktabda ma'lumot muhiti, shu jumladan masofaviy ta'limning turli shakllari o'quvchilarning

fan fanlarini o'qishga, ayniqsa loyiha uslubidan foydalanishga bo'lgan qiziqishini sezilarli darajada oshiradi; 

b)   ta'limni axborotlashtirish o'quvchini o'ziga jalb qiladi, bunda maktab munosabatlaridagi psixologik

stress subyektiv o'qituvchi-talaba munosabatlaridan eng ob'ektiv talaba-kompyuter-o'qituvchi munosabatlariga o'tish yo'li bilan olib tashlanadi, talaba ishining samaradorligi oshadi, ijodiy ishlarning ulushi ortadi, imkoniyat kengayadi. maktab devorlaridagi ushbu fan bo'yicha qo'shimcha ma'lumot olishda, 

v) o'qitishni axborotlashtirish o'qituvchini o'ziga jalb qiladi, chunki bu uning ish unumdorligini

oshirishga imkon beradi, o'qituvchining umumiy axborot madaniyatini oshiradi.

Birinchidan, bu ma'lum bir yosh oralig'ida rivojlanayotgan o'quv jarayonining psixologik-pedagogik dizayni, shaxsning o'z hayoti va faoliyatining haqiqiy sub'ekti bo'lishiga sharoit yaratishi: 

xususan, o'rganish-faoliyatning umumiy usullarini mohirligi sifatida; shakllantirish-madaniyatning

mukammal shakllarini rivojlantirish sifatida; 

•  ta'lim-bu turli xil odamlar jamoalarida turar joy standartlarini ishlab chiqish sifatida. Keyinchalik-bu ta'lim muassasalarining ijtimoiy-pedagogik dizayni va o'quv jarayonining ayrim turlariga mos keladigan rivojlanayotgan o'quv muhiti; 

•  eng muhimi-O’zbekistonning muayyan mintaqasining an'analari, tuzilishi va rivojlanish istiqbollariga mos kelishi. 

An'anaviy ta'limdan inson taraqqiyotining umumiy printsipini amalga oshiradigan innovatsion ta'limga o'tishni ta'minlash uchun bu erda dizayn va tadqiqotning alohida vazifasi paydo bo'ladi. Shunday qilib, rivojlanish psixologiyasida yosh me'yorlarini va ontogenezning turli bosqichlarida rivojlanish mezonlarini maxsus loyihalash zarur. Rivojlanish pedagogikasida bu yosh standartlariga mos keladigan, ta'lim texnologiyalari tiliga tarjima qilingan, ya'ni WHAT (NIMA) orqali amalga oshiriladigan o'quv dasturlarini ishlab chiqishdan iborat. Ta'lim amaliyotida bu bolalar va kattalar jamoalarining madaniy va faoliyatiy ishonchliligi nuqtai nazaridan, ya'ni rivojlanish mumkin bo'lgan shunday ta'lim makonini loyihalashtirishdir. Boshqacha qilib aytganda, ta'limni rivojlantirish va rivojlantirish tizimini loyihalash, agar u bir vaqtning o'zida amalga oshirilsa: shaxs rivojlanishining yoshga oid normativ modellarini psixologik o'rganish, ushbu modellarni amalga oshirish uchun o'quv dasturlari va texnologiyalarini pedagogik dizayni, o'quv jarayonining barcha ishtirokchilarini birlashtirish, yangi ta'lim maqsadlari va muammolarini hal qilish vositalarini loyihalashdir. Zamonaviy ta'limida olib borilayotgan dizaynerlik ishlarining yuzlab misollari mavjud. Biz bunday ishlarning bir necha turlarini sanab o'tamiz:

● individual o'qituvchi darajasida-bu o'quv dasturlarining, shu jumladan o'quv, o'quv, pedagogik dasturlarning dizayni;