Технологическая карта урока по родному языку . Тема: Тыл састааба (состав слова)

Уруок хаамыыта

Үлэ кøрүҥэ

1.     Тэрээhин чааhа

приветствие

2.мотивация (көҕүлээһин)

 бэсиэдэ күһүн туһунан. Күһүҥҥү сэбирдэх айана

Оонньуу Телеграфист

Бэсиэдэ Ийэ күнүн туһунан

2.     Урут барбыты чуолкайдааһын

викторина

Оонньуу Аукцион

сынньалаҥ

Айар үлэ

Сыаналаныы рефлексия

№

уруок этаптара

учуутал дьарыга

оҕо дьарыга

туттуллар ньыма

1

тэрээһин чааһа

(эмоциональнай настрой)

үтүө күнүнэн күндү оҕолор. Эйэлээх эҕэрдэ, дорҕоонноох дорообо!

Билигин бэйэ бэйэбитигэр уонна ыалдьыттарбытыгар бүгүҥҥү күҥҥэ мичээрбитинэн ситиһиини баҕарыаҕыҥ.

билсиһии

Бэсиэдэ күһүн.

Алтынньы барахсан, айхаллан, аҕаллыҥ ахтыбыт кыһыммын. Тыалырдааҕын аайы сэбирдэх тэлээрэн сиргэ түһэр. Аҕыйах хонукка көмнөҕө суйдаммыт ойуурунан, саҥа кыраһа хаарынан хаамар ама туохха тэҥнээх буолуой.

 Онтон биир хатыҥ сэбирдэҕэ лыах курдук биһиги түннүкпүтүгэр сыһынна. Уруокпут сүрүн геройа буолуоҕа. “Күһүҥҥү сэбирдэх айана» диэн айан-уруокпутун саҕалыах. Биир хатыҥ сэбирдэх дьылҕатыгар көхтөөх кыттыыны ылыаҕыҥ.

Көмнөх- күһүҥҥү саһарбыт мутукча, сэбирдэх сиргэ түһэн мунньуллубута.

Түннүккэ сэбирдэх

Хартыына күһүн

слайд. “Күһүҥҥү сэбирдэх айана»

2

мотивация

(көҕүлээһин)

билигин тэтэрээппитин арыйдыбыт уонна чыыһылабытын суруйабыт. Бүгүн алтынньы 16 күнэ. Буочары тупсарар үлэ ыыта таарыччы “Телеграфист” диэн оонньууну оонньуохпут. Ким билэрий? Телеграфист диэн кими ааттыыбытый? Телеграмманы тутар, ыытар сибээс үлэһитэ.

Мин тыллары ааттаталыам, онтон эһиги кыраһыабайдык  суруйуҥ: Тэллэй, ылҕаа, лабах, сибэкки, айылҕа, сэбирдэх, тобурах, ардах, алгыс, бадараан, ахтылҕан

Тугу суруйдубут?

Аны билигин тыллар маҥнайгы буукубаларын аннынан тардыҥ уонна холбоон ааҕыҥ, ханнык тыл таҕыста? Ким билбит илиигитин ууна охсуҥ. Саамай сөп.

Тыл састааба.

Кулун тутар 16 күнэ.

Телеграфист- телеграмманы тутар, ыытар сибээс үлэһитэ

Тэллэй

Ылҕаа-туохтан эмэ биир-биир ылыталаан бырах, ураастаа эбэтэр оннук гынан хомуй. (оҕуруот буоруттан сыыс отун ылҕаа

Лабах- туох эмэ дьүһүнэ көстүбэт буола киртийбитэ, кир олорбута (лабах курдук кирдээх)

 Сибэкки

Айылҕа-дойду, үүнээйитэ, хамсыыра-харамайа бүтүннүүтэ

Сэбирдэх

Тобурах

Ардах

Алгыс – кимиэхэ, туохха эмэ үтүөнү, ситиһиини баҕарыы

Бадараан

Ахтылҕан – тугу эмэ суохтааһын, ол туһунан кэпсэтии

- туох диэн ыйытыыга эппиэттиир тыллар.

 Тыл састааба.

Оонньуу Телеграфист

Тэт үлэ

Тылдь үлэ

Сэбирдэхтэр

Бэсиэдэ Ийэ күнэ. Президент Михаил Ефимович Николаев уурааҕынан 1993 с Саха сиригэр ийэ күнэ бэлиэтэнэр.

Ийэ баар буолан олох салҕанар, оҕо баар буолан ийэ дьоллонор.

Сэбирдэхпит үөрүүтүттэн өрө көтөн таҕыста, уонна оҕо саннытыгар баран оргууй олордо.

Фото президента

Оонньуу Аукцион

Сыһыарыы эбэн уһун тылы таһаарыы.

Ийэ (ийэм, ийэбит...) тыллары ситимнээн этиитэ толкуйдааҥ

Суруйан иһэллэр

3

урут барбыты чуолкайдааһын

Викторина

1.      Тыл уларыйбат өлүүскэтэ (олоҕо)

2.      Тыл уларыйар өлүүскэтэ (сыһыарыы)

3.      Элбэх ахсаан сыһыарыыта (-лар)

4.      Идэни көдөрөр сыһыарыы (-һыт)

5.      Туохтааҕы көрдөрөр сыһыарыы (-лаах)

( бэрэбиэркэ)

слайд

4

үөрэнэр соругу туруоруу, быһаарыы

Чиҥэтиигэ сорудахтар

1.      Тыл уларыйбат өлүүскэтэ

а) сыһыарыыта          б) олоҕо

2.      Тыл уларыйар өлүүскэтэ

а) сыһыарыыта          б) олоҕо

3.      Элбэх ахсаан сыһыарыыта

а) –лар б) –лаах   в) - һыт

4.      Биир олохтоох тылы бул

Үлэ, үлэлээх, үгэһит, үлэттэн, үлэһит

5.      Тыл олоҕун уонна сыһыарыытын бул

Отонньуттар, сүбэһит, ырыалаах, ийэм

6.      – һыт сыһыарыы тугу көрдөрөрүй?

а) идэни,  б) элбэх ахсааны  в) туохтааҕы

7.      Балык, хаҥкы, хайыһар, уруһуй, хоһоон диэн тылларга

-лар, -һыт, лаах сыһыарыылары эбэн тыллары суруйуҥ.

1.         Тыл уларыйбат өлүүскэтэ

а) сыһыарыыта          б) олоҕо

2.         Тыл уларыйар өлүүскэтэ

а) сыһыарыыта          б) олоҕо

3.         Элбэх ахсаан сыһыарыыта

а) –лар б) –лаах   в) - һыт

4.         Биир олохтоох тылы бул

Үлэ, үлэлээх, үгэһит, үлэттэн, үлэһит

5.         Тыл олоҕун уонна сыһыарыытын бул

Отонньуттар, сүбэһит, ырыалаах, ийэм

6.         – һыт сыһыарыы тугу көрдөрөрүй?

а) идэни,  б) элбэх ахсааны  в) туохтааҕы

7.         Балык, хаҥкы, хайыһар, уруһуй, хоһоон диэн тылларга

-лар, -һыт, лаах сыһыарыылары эбэн тыллары суруйуҥ.

Тургутук

5

Сынньалаҥ

Үрүҥ көмүс оһуор тыа симэхтэрэ илирдиир

Кылбачыйар кыым кырыа күн уотугар дьиримниир.

Тула өттүм тула хаар, чуучугуруур тунал хаар.

Хотоол хонуу сирдэрбэр хомурахтар хоммуттар

Ыарҕа талах лабаалар ыллыктара оспуттар.

Тула өттүм тула хаар, чуучугуруур тунал хаар.

(Петр Тобуруокап)

6

Айар үлэ

Сотору Ийэ күнэ үүнүөҕэ (алтынньы 19 күнүгэр)

Биһиги ийэҕэ бэлэхпит-биһиги үчүгэй үөрэхпит, бастыҥ майгыбыт буолар.

Ийэҕэ баҕа санаа (алгыс)

 Көмнөх- күһүҥҥү саһарбыт мутукча, сэбирдэх сиргэ түһэн мунньуллубута. Ону биһи хомуйан ылан биир сиргэ мунньуохпут, ийэлэрбитигэр бэлэх уунуохпут.

Сэбирдэхтэрбитин хомуйан үлэбит түмүгүн көрөбүт.

Манна мустубут тапталлаах ийэлэрбитин, эбэлэрбитин кэлэн иһэр Ийэ күнүнэн итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибит

Көмнөх- күһүҥҥү саһарбыт мутукча, сэбирдэх сиргэ түһэн мунньуллубута.

Тылдь үлэ

Ватмаҥҥа сыһыараллар

7

сыаналаныы

рефлексия

бу уруоктан туох саҥаны биллиҥ?

тугу биһирээтиҥ?

слайд

8

Уруок түмүгэ

9

Сыана туруоруута

10

 дьиэҕэ үлэ

Быраабыла 51 с, 104 эрч 51 с