10 кл. Урок№ терахь
Архаизмы историзмы
и неологизмы в чеченском языке
1алашонаш:
1аморан: 1. Архаизмех, историзмех, неологизмех юкъара кхетам балар .
2. Уьш кхидолчу дешнех къасто а хаар;
Кхиаран: 1.Дешархойн дагалацам а, ойла а кхиор;
2.Шайн маттахь долу керла а,ширделла адешнаш довза хьашт хилар ч1аг1дар;
Кхетошкхиоран: 1. нохчийн меттан хазалла, цуьнан марзо дешархошна
йовзийтар,берийн нохчийн матте безам кхиор;
2.Шен мехкан 1аламе безам кхиор.
Урокан тайпа - керла тема Iамор.
Урок д1аяхьар.
Ойла тIеерзор (мотивация)
Маьрша дог1ийла шу, хьоме бераш!
Тахана вай цхьаьна д1ахьур ю
Коьртаца ойла ян еза,
Дагалацам хила беза,
Дуьйцург дагахь латто деза,
Рог1ера беркате урок.
I. Ц1ахь бина болх таллар.
9-г1а шардар толлу
Карладаккхарна хаттарш:
1.Стенах олу лексика?
2.Омонимаш стенах олу?
3.Синонимийн,антонимийн башхалла йовзийта.
II. Керла коьчал йовзийтар
Хьехархочо довзуьйту, цхьа а мотт беккъа ц1ена шен дешнех лаьтташ цахилар. Зама хийцаяларца цхьадолу дешнаш юкъара д1адовлуш, керла дешнаш юкъадог1уш хилар.
Архаизмаш ширделлачу дешнех олу: отту(адъютант),хьукмат,талмаж,къепал,лахьоврч(ракушка),шатлакх , б1арза,ц1етуху,кост,чардакх,напг1а,хасп,лахьа…
Дахарера д1аевллачу х1уманийн ц1ераш билгалъечу дешнех историзмаш олу : пурстоп,геланча,х1оллам,к1арлаг1а,эла,сахь,мажар…
Неологизмаш керлачу дешнех олу: космос, космонавт, ракета, комьютер…
1амийнарг т1еч1аг1дар
Кхочушдо 10 шардар
12- г1а шардар йозан у т1ехь кхочушдо.
Рефлекси
1.Муха хийти шуна вайн урок?
2.Ца кхеташ дисина х1умма а дуй?
3.Буй вайн мотт уггаре а ширачу а,хьалдолчу а меттанех цхьаъ?
Синквейн- Дош
Керла,шира
1амаво, кхетаво, кхиаво
Меттан 1илманан дакъа ду
лексика
III. Ц1ахь бан болх—
- Кхочушде 13-г1а шардар,5-г1а бакъо 1амае
10 кл. Урок№ терахь
Тема: Нохчийн меттан а, т1еэцна дешнаш.
1алашонаш:
1аморан: 1.Нохчийн метан дешнийн хазна карлаяккхар.
2. Уьш вовшех къасто а хаар;
Кхиаран: 1.Дешархойн дагалацам а, ойла а кхиор;
2.Шайн маттахь долу керла а,ширделла адешнаш довза хьашт хилар ч1аг1дар;
Кхетошкхиоран: 1. нохчийн меттан хазалла, цуьнан марзо дешархошна
йовзийтар,берийн нохчийн матте безам кхиор;
2.Шен мехкан 1аламе безам кхиор.
Урокан тайпа - керла тема Iамор.
Урок д1аяхьар.
Ойла тIеерзор (мотивация)
Маьрша дог1ийла шу, хьоме бераш!
Тахана вай цхьаьна д1ахьур ю
Коьртаца ойла ян еза,
Дагалацам хила беза,
Дуьйцург дагахь латто деза,
Рог1ера беркате урок.
I. Ц1ахь бина болх таллар.
13-г1а шардар толлу
Карладаккхарна хаттарш:
1.Стенах олу лексика?
2.Омонимаш стенах олу?
3.Синонимийн,антонимийн башхалла йовзийта.
4.Неологизмаш стенах олу?
5.Х1ун башхо ю архаизмашний,историзмашний юкъахь?
II. Керла коьчал йовзийтар
Хьехархочо довзуьйту, цхьа а мотт беккъа ц1ена шен дешнех лаьтташ цахилар. Зама хийцаяларца цхьадолу дешнаш юкъара д1адовлуш, керла дешнаш юкъадог1уш хилар.Довзуьйту ,1илманчаша дуьненчохь 3000 сов мотт лоруш хилар,нохчийн мотт царна юкъахь уггаре а хазачу а, хьалдолчу а меттанех цхьаъ хилар. Масална Л.Н.Толстойн нохчийн маттах лаьцна дешнаш дало мегар ду.Кхечу меттанашкара цхьацца бахьанашца т1еэцна дешнаш хилар довзуьйту.
Ясакх(турк.)-нохч .маттахь ял.
Х1онс (х1ирийн)-нохч.м .даьхни
1аьрбийн матера т1еэцна:еса,жам1ат,салават,къор1а,хьаьрк…
1амийнарг т1еч1аг1дар
1.§ 6-г1а йоьшуьйту,цунах юкъара кхетам ло
2. .§ 6-г1а масалш йозан белхан тептарш т1е схьаяздо
Рефлекси
1.Муха хийти шуна вайн урок?
2.Ца кхеташ дисина х1умма а дуй?
3.Буй вайн мотт уггаре а ширачу а,хьалдолчу а меттанех цхьаъ?
Синквейн- мотт
хаза,исбаьхьа
1амаво, кхетаво, кхиаво
Адамийн дахарехь коьртаниг лору
хазна
III. Ц1ахь бан болх—§ 6. Ш. 4
10 кл. Урок№ терахь
Тема: Литературни меттан лексикан тайпанаш.
1алашонаш:
1аморан: 1. Литературни меттан лексикан тайпанех юкъара кхетам балар.
2. Уьш вовшех къасто а хаар;
Кхиаран: 1.Дешархойн дагалацам а, ойла а кхиор;
2.Шайн маттахь долу керла а, ширделла а дешнаш довза хьашт хилар ч1аг1дар;
Кхетошкхиоран: 1. нохчийн меттан хазалла, цуьнан марзо дешархошна
йовзийтар,берийн нохчийн матте безам кхиор;
2.Шен мехкан 1аламе безам кхиор.
Урокан тайпа - керла тема Iамор.
Урок д1аяхьар.
Ойла тIеерзор (мотивация)
Маьрша дог1ийла шу, хьоме бераш!
Тахана вай цхьаьна д1ахьур ю
Коьртаца ойла ян еза,
Дагалацам хила беза,
Дуьйцург дагахь латто деза,
Рог1ера беркате урок.
I. Ц1ахь бина болх таллар.
14-г1а шардар толлу
Карладаккхарна хаттарш:
1.Стенах олу лексика?
2.Муьлха тайпа дешнаш девзи вайна?
3.Масалш даладе нийса а,тардинчу а маь1нехь лелачу дешнийн.
II. Керла коьчал йовзийтар Хьехархочо довзуьйту литературни матто дахаран массо а декъехь г1уллакх деш хилар,цуьнга хьаьжжина шайн-шайн тайпанашка уьш декъадалар а,иштта довзуьйту, юкъараллин дахаран тайп-тайпанчу аг1онашкахь буьйцучу литературни меттан тайпанех литературни меттан стилаш олуш хилар а, ткъа уьш 1амочу 1илманан декъах стилистика олуш хилар а.
Литературни меттан къастош йолу коьрта стилаш ю барта къамелан а, книжни меттан а стилаш. Книжни меттан стилашна юкъайоьлху литературни меттан 1илманан а, г1уллакхан а, публицистически а стилаш.
Исбаьхьаллин стило шатайпа меттиг д1алоцу адамийн дахарехь. Иза синкхачаман стиль ю ала мегар ду, х1унда аьлча дешнаш нийса харжа хааре терра, дог-ойла а, синхаам а дика къасторе хьаьжжина, х1уманан сурт х1отторе а, къеггина, бакъ васт гайтаре а хьаьжжина, дешархочун даг т1е кхочуш хуьлу произведенин дешнаш.
1амийнарг т1еч1аг1дар
1.Слайдаш т1ехь болх
2.Кхочушдо 16-г1а шардар
Рефлекси
1.Муха хийти шуна вайн урок?
2.Ца кхеташ дисина х1умма а дуй?
3.Буй вайн мотт уггаре а ширачу а,хьалдолчу а меттанех цхьаъ?
Синквейн
— СТИЛЬ
— БАРТА КЪАМЕЛАН, КНИЖНИ МЕТТАН
— IАМАВО, КХИАВО, ПАЙДАОЬЦУ,
— ДАХАРЕХЬ УГГАРЕ МЕХАЛА ГIИРС
— МОТТ
III. Ц1ахь бан болх—
- Кхочушде 17-г1а шардар,7-г1а бакъо 1амае
§7. Ш. 17
Урок№ терахь
Хьехархочо довзуьйту, цхьа а мотт беккъа ц1ена шен дешнех лаьтташ цахилар
Тема : Нохчийн меттан а, т1еэцна дешнаш
Довзуьйту ,1илманчаша дуьненчохь 3000 сов мотт лоруш хилар,нохчийн мотт царна юкъахь уггаре а хазачу а, хьалдолчу а меттанех цхьаъ хилар
Литературни меттан лексикан тайпанех юкъара кхетам балар
Слайдаш т1ехь болх 2.Кхочушдо 16-г1а шардар
© ООО «Знанио»
С вами с 2009 года.
