Ushbu maqola qurilish amaliyotida qo‘llaniladigan terak yog‘ochini oltingugurt eritmasi bilan modifikatsiyalash texnologiyasini takomillashtirish bo‘yicha ishlab chiqilgan amaliy tavsiyanomalar keltirilgan. Unda issiq-sovuq vanna usulida jarayonni tashkil etishning optimal rejimi parametrlari ishlab chiqilgan.

ISSN 2181-7200

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА

МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ

___________________________________________________

ФАРҒОНА ПОЛИТЕХНИКА ИНСТИТУТИ

И Л М И Й – Т Е Х Н И К А

ЖУРНАЛИ

НАУЧНО–ТЕХНИЧЕСКИЙ SCIENTIFIC –TECHNICAL

ЖУРНАЛ ФерПИ JOURNAL of FerPI

ФАРҒОНА – 2022

Scientific-technical journal (STJ FerPI, ФарПИ ИТЖ, НТЖ ФерПИ, 2022, T.26, спец. №1) 1 ФарПИ ИЛМИЙ-ТЕХНИКА ЖУРНАЛИ

1997 йилдан буён нашр этилади. ЎзР Олий аттестация комиссияси Йилига 4 марта чоп қилинади. Раёсатининг 2013 йил 30 декабрдаги №201/3 қарори билан журнал ОАК нинг илмий нашрлари рўйхатига киритилган

Бош муҳаррир Ў.Р. САЛОМОВ

Т а ҳ р и р ҳ а й ъ а т и:
Физика-математика фанлари:	Механика:
1. Мўминов Р.А., академик, ф.-м.ф.д., проф. – Ўз ФА ФТИ	1. Алиматов Б.А., т.ф.д., проф. – Белгород ДТУ, Россия
2. Нуритдинов И., ф.-м.ф.д., проф. – Ўз ФА ЯФИ	2. Бойбобоев Н., т.ф.д., проф. – Нам МҚИ
3. Расулов Р.Я., ф.-м.ф.д., проф. – Фар ДУ	3. Мамаджанов А.М., т.ф.д., проф. – Тош ДТУ
4. Сиддиқов Б.М., Prof. of Mathem. - Ferris State University, USA	4. Тожиев Р.Ж., т.ф.д., проф. – Фар ПИ
5. Ўринов А.Қ., ф.-м.ф.д., проф. – Фар ДУ	5. Тўхтақўзиев А., т.ф.д., проф. – Ўз ФА МЭИ
6. Юлдашев Н.Х., ф.-м.ф.д., проф. – Фар ПИ

Қурилиш:	Энергетика, электротехника, электрон
	қурилмалар ва ахборот технологиялар
1. Аббасов Ё.С., т.ф.д. – Фар ПИ	1. Арипов Н.М., т.ф.д. – Тош ТЙИ
2. Одилхажаев А.Э., т.ф.д., проф. – Тош ТЙМИ	2. Касымахунова А.М., т.ф.д., проф. – Фар ПИ
3. Акромов Х.А., т.ф.д., проф. – Тош АҚИ	3. Муҳитдинов Ж.Н., т.ф.д., проф. – Тош ДТУ
4. Асқаров Ш.Ж., арх.ф.д., проф. – Тош АҚИ	4. Расулов А.М., т.ф.д. – Фар ПИ
5. Раззаков С.Ж., т.ф.д., проф. – НамМҚИ	5. Рахимов Н.Р., т.ф.д. – Новосиб. ГУ., Россия
6. Сатторов З.М., т.ф.д., проф. – Тош АҚИ	6. Эргашев С.Ф., т.ф.д. – Фар ПИ
	7. Хайриддинов Б.Э., т.ф.д., проф. – Қарши ДУ

Кимёвий технология ва экология	Ижтимоий-иқтисодий фанлар
1. Абдурахимов С.А., т.ф.д., проф. – Тош ДТУ	1. Икромов М.А., и.ф.д., проф. – Тош ИУ
2. Ибрагимов А.А., к.ф.д., проф. – Фар ДУ	2. Искандарова Ш.М., фил.ф.д., проф. – Фар ДУ
3. Ибрагимов О.О., қ.х.ф.д. – Фар ПИ	3. Исманов И.Н., и.ф.д. – Фар ПИ
4. Ҳамдамова Ш.Ш., к.ф.д. – Фар ПИ	4. Кудбиев Д., и.ф.д., проф. – Фар ПИ

НАУЧНО-ТЕХНИЧЕСКИЙ ЖУРНАЛ ФерПИ Издаётся с 1997 года. Постановлением Президиума Высшей Выходит 4 раза в год. аттестационной комиссии РУз №201/3 от 30 декабря 2013 г. журнал включен в список научных изданий ВАК. Главный редактор У.Р. САЛОМОВ

Р е д а к ц и о н н а я к о л л е г и я:

Ё.С. Аббасов, С.А. Абдурахимов, Б.А. Алиматов, Х.А. Акромов, Н.М. Арипов, Ш.Ж. Асқаров, Н. Бойбобоев,

А.А. Ибрагимов, О.О. Ибрагимов, М.А. Икрамов, Ш.М. Искандарова, И.Н. Исманов, А.М. Касымахунова, Д. Кудбиев,

А.М. Мамаджанов, Ж. Муҳитдинов, Р.А. Муминов, И. Нуритдинов, А.Э. Одилхажаев, А.М. Расулов, Р.Я. Расулов,

Н.Р. Рахимов, С.Ж. Раззаков, Б. Сиддиқов, З.М. Сатторов, Р.Ж. Тожиев, А А. Тухтакузиев, А.К. Уринов,

Б.Э. Хайриддинов, Ш.Ш. Ҳамдамова, С.Ф. Эргашев,

Н.Х. Юлдашев (ответственный редактор)

SCIENTIFIC – TECHNICAL JOURNAL of FerPI

It has been published since 1997. The decision of Presidium of the Supreme

It is printed 4 times a year. Attestation Committee of the RUz №201/3

from December, 30th, 2013 Journal is included in the list of scientific editions of the SAC.

Editor-in-chief O‘.R. SALOMOV

E d i t o r i a l b o a r d m e m b e r s:

Yo.S. Аbbasov, S.А. Аbdurahimov, B.А. Alimatov, Х.A. Akromov, N.M. Aripov, Sh.J. Аskarov, N. Boyboboev, A.A. Ibragimov, О.О.

Ibragimov, M.A. Ikramov, Sh.M. Iskandarova, I.N. Ismanov, A.М. Kasimahunova, D. Кudbiev, A.M. Mamadjanov, J.N. Muhitdinov,

R.A. Muminov, I. Nuritdinov, A.O. Odilxajaev, A.M. Rasulov, R.Ya. Rasulov, N.R. Raximov, S.J. Razzakov, B. Siddikov, Z.M. Sattorov,

R.J. Tojiev, A.A. Tuxtakuziev, A.K. Urinov, B.E. Hayriddinov, SH.SH. Hamdamova, S.F. Ergashev,

N.Kh.Yuldashev (Executive Editor)

2 Scientific-technical journal (STJ FerPI, ФарПИ ИТЖ, НТЖ ФерПИ, 2022, T.26, спец. №1)

МУНДАРИЖА

МЕХАНИКА

Салимов О.А., Орипов Ж.И. Табиий толалар ва тўқимачилик матоларининг ёнғинга

чидамлилиги. 9

Каримов А.И.¹, Алиев Б.Т.¹, Махмудов А.А.¹, Сатторов Н.М., Орипов Ж.И.²Тўрли цилиндрсимон қурилма ёрдамида пахта хомашёси таркибидаги ифлослик заррачаларини

ажратишни назарий тадқиқоти 14

Саримсаков О.Ш., Исаев Ш.Ш., Мухсинов И.И., Орипов Н.М. Пахтани тозалаш жараёнини

толанинг табиий хусусиятларига таъсирини ўрганиш 18

Sarimsakov O.Sh., Isayev Sh.Sh., Muhsinov I.I., Oripov N.M. Kolosnikli panjara sirtida harakatlanayotgan paxta xomashyosidan yirik iflosliklarni ajratish jarayonining nazariy tadqiqi 24

Касимов Б.М., Якубов Н.Ж. Микрошарчалар орқали динамик мустаҳкамлашда деталнинг сирт

қатламининг кучланиш-деформация ҳолатини аналитик ўрганиш. 30

Qorabaev Sh.A.¹, Shoxobiddinova D.E.¹, Toshmatov B.B.¹, Xoshimov J.V.². Takomillashtirilgan buram intensifikatori konstruksiyasini ipning mexanik xossalariga ta’siri 35 т.ф.д.,проф. Жуманиязов Қ.Ж.¹, т.ф.д., проф. Муродов Р.М.², PhD доцент, Мирхожаев М.М.² Наманган вилоятида экилган порлоқ-4 навли пахта толасининг сифат кўрсаткичлари таҳлили 42 Жўраев Н.Н., Джураев А.Дж., Давронов Б. В. Винтсимон конвейерлар механизмларини ишлаш

муддатини оширишда подшипник корпусининг ўрни ва аҳамияти. 45

Каримов У.Қ., Турдиев Х². ЛКМ русумли пахтанинг ифлослигини аниқлаш қурилмасини

конструкциясини такомиллаштириш. 49

Ismanov M.A., Turg`unov D.U., Paxta buntidagi haroratlarni avtomatik o‘lchab, nazorat qilib

turuvchi scada-tizimida olingan tajriba natijalarini tahlili. 54

Джамолов Р.К.,¹Корабельникова Т.Н.,¹ Орипов Ж.И.² Қабул қилувчи қурилманинг янги конструкциясини ишлаб чиқиш билан пахта хомашёсини тартибсизликларда

механизациялашган ҳолда қабул қилишни ўрганиш. 58

ҚУРИЛИШ

Худайкулов С.И., Утбосаров Ш.Р. Turli xil zichlikdagi oqimlarga ega ikki qatlamli oqimlarning

modellari. 63

Худайкулов С.И. Муминов О.А., Хайруллаев Р.С. Муҳандислик гидроиншоотларининг

бурулишидаги тебраниш жараёнларини моделлаштириш 66

Худайкулов С.И. Муминов О.А. Тебранувчи сув чиқариш қувуридаги суюқликнинг

ҳаракатини моделлаштириш 72

Abdullayev U.M. Solijonov H. S. Nanotexnologiyalarni qurilish materiallari sanoati sharoitida

o‘rganish va joriy etish 77

Abdullayev U. M.,Solijonov H. S. Mahalliy xomashyolar asosida g‘ishtning tarkibini tadqiq qilish 80

Абобакирова З.А. Qurilish amaliyotida polimer reagentning o‘rni 85

Goncharova N.I.¹, Mukhamedzyanov A.R², G‘ovakli tuzilishdagi tuzilmalarni yopish uchun polimer

reagent. 90

Мирзабабаева С.М. 3х6м ўлчамли шитининг ҳисоби 95

Abobakirova Z.A., Mirzayeva Z.A. “Terak yog‘ochini oltingugurt eritmasi bilan modifikatsiyalash

texnologiyasini takomillashtirish”. 103

Umarov Sh.A. “Kompazit armaturali balkaning deformatsiya holatini o‘rganish”. 108

Mirzaaxmedova O‘.A. Temirbeton elementlaridagi betonni tashxis qilish 112

Худайкулов С.И. Муминов О.А., Усмонова Н.А. Шиддатли оқимнинг катта нишабликка эга

параллел деворли ўзанлардаги динамикасини моделлаштириш. 118

Арифжанов А.М., Жураев Ш.Ш., Акрамов А.А Ичимлик сувини тозалашда тиндиргичларнинг

фойдаланиш самарадорлиги. 122

Худайкулов С.И., Утбосаров Ш.Р. Ўзан бурилишларида шиддатли оқимнинг ҳарактерли

модели. 127

Tursunov Utkirjon Qudrat o‘g‘li. Farg‘ona situ loyihasining arxitekturaviy joylashuvi. 132

ЭНЕРГЕТИКА, ЭЛЕКТРОТЕХНИКА, ЭЛЕКТРОН ҚУРИЛМАЛАР ВА АХБОРОТ

ТЕХНОЛОГИЯЛАР

Эргашев С.Ф., Тожибоев Б.Т. Маҳаллий хомашёлар асосида яратилган иссиқлик ўтказувчанлиги паст бўлган қопламаларни иссиқлик ўтказувчанлик таҳлили 136 Мирзажонов М.А., Эргашев С.Ф., Кодиров Ў.А., Эркабоев Р.Х., Тоджибоев Б. Фаргона регионидаги маҳаллий хом ашё асосида юқори самарали энергиясақловчи иссиқлик

изоляцияловчи "IZOFULL" нано қопламасини ишлаб чиқариш. 138

Scientific-technical journal (STJ FerPI, ФарПИ ИТЖ, НТЖ ФерПИ, 2022, T.26, спец. №1) 3

[19]. 9. Goncharova N. I., Abobakirova Z. A., Mukhamedzanov A. R. Capillary permeability of concrete in salt media in dry hot climate //AIP Conference Proceedings. – AIP Publishing LLC, 2020. – Т. 2281. – №. 1. – С. 020028.

УДК: 691.54:620.193

TERAK YOG‘OCHINI OLTINGUGURT ERITMASI BILAN

MODIFIKATSIYALASH TEXNOLOGIYASINI TAKOMILLASHTIRISH.

Abobakirova Z.A.¹, Mirzayeva Z.A.²

Farg‘ona politexnika instituti

E-mail z.abobakirova@ferpi.uz, z.mirzayeva@ferpi.uz,

Annotatsiya: Ushbu maqola qurilish amaliyotida qo‘llaniladigan terak yog‘ochini oltingugurt eritmasi bilan modifikatsiyalash texnologiyasini takomillashtirish bo‘yicha ishlab chiqilgan amaliy tavsiyanomalar keltirilgan. Unda issiq-sovuq vanna usulida jarayonni tashkil etishning optimal rejimi parametrlari ishlab chiqilgan.

Tayanch so‘zlar: terak yog‘ochi, oltingugurt eritmasi, shimdirish darajasi, harorat-vaqt rejimi, namlik, energiya miqdori, g‘ovakdorlik, mustahkamlik.

Аннотация:В статье приведены практические рекомендации по совершенствованию технологии модификации древесины тополя серным раствором, применяемой в строительной практике. Разработаны параметры оптимального режима организации процесса в банном методе горячая-холодная.

Ключевые слова: древесина тополя, раствор серы, скорость пропитывания, температурно-временной режим, влажность, энергоемкость, пористость, прочность. The article provides practical recommendations for improving the technology of modifying poplar wood with sulfur solution used in construction practice. The parameters of the optimal mode of organizing the process in the hot-cold bathing method have been developed. Key words: poplar wood, sulfur solution, impregnation rate, temperature-time regime, humidity, energy intensity, porosity, strength.

KIRISH

O‘zbekiston Respublikasida qurilishda ishlatiladigan yog‘och xom ashyosi tanqis hisoblanadi. Ma’lumki ignabargli konstruksion yog‘ochlar (mustahkamligi yuqori), asosan, Rossiya hududidagi o‘rmonlarda yetishtirilsa, bizning respublikada o‘rmonzorlarni ozligi va mahalliy yog‘ochlardan faqat teraklarning (Mirzaterak, Kaliforniya teragi) o‘sishi, hamda qurilishda kam ishlatilishiga sabab, ularning mustahkamligining nisbatan pastligi hisoblanadi . Agar terakni tez o‘sishini hisobga olsak, bu turdagi yog‘ochlarni mustahkamligini oshirish va ularni infratuzilma obyektlarida keng qo‘llash imkoniyati mavjud bo‘ladi.

Qurilish me’yorlari va qoidalarida yog‘ochlarni himoya qilish nazarda tutilgan bo‘lsa ham ko‘pgina yog‘ochga ishlov beruvchi korxonalar yog‘ochni himoya qilmasdan (shimdirmasdan) yog‘och buyumlar va konstruksiyalar ishlab chiqarmoqdalar, natijada ular ko‘p ishlamasdan yaroqsizlanib qoladi. Bu esa yog‘ochlarni zudlik bilan himoya qilish texnologiyasini amalga oshirishni talab etadi, ya’ni ularni modifikatsiya qilish zaruratini keltirib chiqaradi.

Teraklarni oltingugurt eritmasi bilan shimdirish texnologiyasi, ya’ni shimdirish rejimini optimallashtirish va shimdirish bo‘yicha texnologik jarayonni takomillashtirish zarur.

Yog‘ochlarni oltingugurt eritmasida shimdirish rejimini optimallashtirishning usullari

Yog‘ochlarni (teraklarni) oltingugurt eritmasida shimdirish rejimini optimallashtirishning bir necha usullari mavjud. Birinchi usulda oltingugurtni eritmasini yog‘ochga shimilish darajasiga ta’sir etuvchi faktorlar sifatida yog‘ochning namligi, eritmani boshlang‘ich harorati va shimdirilish davomiyligi olinsa, ikkinchi usulda yog‘ochning g‘ovakdorligi, qaynoq eritmaning sovish tezligi va eritmani haroratining tushish miqdori olinadi.

Yog‘ochlarni ma’lum bo‘lgan shimdirish usullari texnologiyasini bir – biriga solishtirib, eng yaxshi usul sifatida “issiq - sovuq” vannada shimdirish usulini ko‘rsatish mumkin.

Oltingugurt eritmasini yog‘ochga shimilishiga ta’sir etuvchi asosiy faktorlar sifatida quyidagilar qabul qilindi:

- “issiq” vannada yog‘ochning isish davomiyligi - oltingugurt eritmasining sovish davomiyligi

- “sovuq” vannada yog‘ochning saqlab turish davomiyligi.

Tadqiqotlarda oltingugurt eritmasida yog‘ochni shimdirilish jarayonining parametrlarini optimallashtirish uchun matematik modellashtirish usuli va eksperimentlarni 2³ tipidagi ko‘pfaktorli optimallashtirish usullari qo‘llanildi. Bunday usulni qo‘llash barcha faktorlarni ta’sirini birgalikda hisobga olishni, hamda tajribalar sonini kamaytirishga va shimdirilish darajasini sifatli baholashga, shimdirish jarayonini optimal usulini aniqlashga imkoniyat beradi.

Shimdirish rejimini optimallashtirish uchun uchta faktorni variatsiyalandi; X₁ – yog‘ochni issiq vannada isishi davomiyligi, min; X₂ – sovuq vannada eritmani haroratini sovish davomiyligi, min; X₃ – sovuq vannada yog‘ochni shimdirish davomiyligi, min;

Faktorlarni variatsiyalash intervallari va sathi me’yorlarda keltirilgan ma’lumotlar asosida olib boriladi.

Tajribaning matematik rejalashtirishning faktorlarini sonli qiymatlari 1- jadvalda keltirilgan

1-jadval

№	Faktorlar		Faktorlarni belgisi
№	Faktorlar	X₁	X₂	X₃
1.	Variatsiyalash intervali	15	10	30
2.	Asosiy sath	45	30	50
3.	Yuqori sath	60	40	80
4.	Pastki sath	30	20	20

“Issiq” vannaning harorati 160⁰C qilib belgilandi, bu paytda oltingugurt zanjirli molekulalarida uzilish bo‘lib eritma eng past qovushqoqlikka ega bo‘ladi, hamda sudraluvchan zanjirlar hosil bo‘ladi. Bu esa yog‘ochni g‘ovaklaridan bug‘larning chiqib ketishini osonlashtiradi, oltingugurt eritmasini yog‘ochni fibrillar orasiga sizilishiga imkoniyat tug‘diradi. Sovuq vannaning harorat i 120⁰C qilib belgilanadi, bu esa issiq – sovuq vannalar temperaturalari farqidan yog‘ochni kapilyarlarini ko‘proq buzilishiga olib keladi, bu esa o‘z navbatida qabul qilingan shimdirish usulida asosiy rolni o‘ynaydi.

O‘tkazilgan tajribalar tahlili

Olingan natijalarning tahlili shuni ko‘rsatadiki, yog‘ochga oltingugurt eritmasining shimilish darajasiga, yog‘ochni sovuq vannada shimdirish davomiyligi eng ko‘p ta’sir etadi. Koeffitsientlar oldidagi minus (-) belgilar X₁ va X₂ faktorlar uchun oltingugurt shimilishi tezligi, yog‘ochni issiq vannada isish tezligiga va eritmani sovuq vanna haroratigacha sovush tezligiga to‘g‘ri proporsionaldir. Bu esa g‘ovak materiallarni eritmada shimdirish to‘g‘risidagi nazariy tadqiqotlarni tasdiqlaydi.

Olingan natijalarga ko‘ra oltingugurt eritmasida yog‘ochni issiq – sovuq vanna usulida shimdirish jarayonini optimal rejimi parametrlari quyidagicha bo‘ladi:

- issiq vannada yog‘ochni isish davomiyligi – 30 – 35 min;

- eritmaning sovish davomiyligi – 5- 10 min;

- sovuq vannada shimdirish davomiyligi – 80 – 90 min.

104 Scientific-technical journal (STJ FerPI, ФарПИ ИТЖ, НТЖ ФерПИ, 2022, T.26, спец. №1)

Terakni yog‘ochini shimdirishning optimal rejimini boshqa yaproqli daraxtlar bilan solishtirib ko‘ramiz. Buning uchun unga anatomik tarkibi, ya’ni mikro – va makrostrukturasi yaqin bo‘lgan tog‘terakni olamiz. Solishtirish uchun tog‘terakdan qilingan – shitlarni oltingugurt eritmasida shimdirish jarayonini qabul qilamiz.

Bunda ham bu jarayon issiq – sovuq vanna usulida olib boriladi, olingan natijalarni grafik usulda bajaramiz va 1- rasmda keltiramiz.

Solishtirayotgan variantlarni harorat vaqti shimdirish rejimi quyidagicha uchastkalardan iborat bo‘ladi. (rasm 1.). ab, a¹b¹– issiq vannani shimdiriluvchi yog‘ochlarni vannaga solish natijasidagi haroratini keskin tushib ketish uchastkasi; vs, s¹d¹ – yog‘ochni issiq vannada shimdirilish uchastkasi:

sd, d¹h¹ – oltingugurt eritmasining harorati farqi; dh, h¹e¹ – yog‘ochni sovuq vannada shimdirilish uchastkasi.

v¹s¹ – oltingugurt eritmasini issiq vannani boshlang‘ich haroratigacha isish

uchastkasi;

Rasm. 1. Oltingugurt eritmasida terak va tog‘terakni - shimdirishning harorat vaqt rejimi.

Solishtirish uchun asosiy ko‘rsatkich qilib yog‘ochni oltingugurt eritmasida 1% - ga shimdirishga, yoki yog‘ochning shimdirilish darajasini 1% ko‘tarishga sarflanadigan energiya miqdori olindi. Shartli energiya miqdori tog‘terak uchun xuddi “avsdhe” ko‘pburchagini yuzasi (F) bo‘lsa, terak uchun a¹v¹ s¹d¹ h¹e¹n¹ va (G‘¹) bo‘lib, ular siniq koordinata o‘qlari bilan chegaralanadi va shimdirish jarayonining siniq chiziqlarini ko‘rsatdi. Bu yuzalarning sonli miqdorlari quyidagicha bo‘ladi; Tog‘terak uchun

Terak uchun

Bunda: P_i – shimdirilish rejimi uchastkasi davomiyligi, min; t_i – eritmani shimdirilish rejimi uchastkasi harorati, ⁰C; agar bu yuzalarni sonli miqdorining shimdirilish darajasiga nasbatini olsak, unda shimdirilish jarayonini samaradorlik ko‘rsatkichi kelib chiqadi. Tog‘terak uchun

Terak uchun:

Bundan ko‘rinib turibdiki, terakni oltingugurt eritmasida shimdirishda energiya sarfi, bir xil sharoitda tog‘terakka nisbatan kam bo‘ladi, yoki oltingugurt eritmasi bilan 1 foiz shimdirish uchun shartli energiya miqdori terakda 1,6 marta oz bo‘lar ekan.

Bu esa terakni makro va mikrostrukturasida g‘ovaklarni ko‘pligi va suv o‘tkazuvchi naychalarini rivojlanganligini ko‘rsatadi. (terakni g‘ovakli tog‘terakga nisbatan) 10 – 20 % - ga ko‘proq, bundan ko‘rinadiki terakni oltingugurt eritmasida shimdirish tog‘terakga nisbatan, bir muncha samarali hisoblanadi, lekin shimdirishning samaradorligi nafaqat terakni g‘ovakligini ko‘pligiga (1,1 – 1,2 marta ), balki terakni oltingugurt bilan fizik – kimyoviy ta’siriga ham bog‘liqdir.

Bir necha yillik tajribalar asosida ko‘pchilik mualliflarning tadqiqotlarga asoslanib, yog‘ochlarni oltingugurt eritmasida shimdirish uchun texnologik jarayonning (uchastkani) sxemasi ishlab chiqilgan, bu shemalar to‘g‘risidagi qisqacha ma’lumotlarni keltiramiz. Uchastkani bosh rejasini 2- rasmda keltiramiz.

Shimdirishni texnologik jarayoni quyidagicha olib boriladi: oltingugurt eritmasi 4 vannaga, 7 betonlashtirilgan hovuzdan shimdiriluvchi yog‘ochlar hajmini hisobga olib (yog‘och tushirilgan vannadagi eritma tomib ketmasligi kerak) to‘ldiriladi. Keyin elektr istiluvchi qurilmalar ishga tushirilib eritma harorati zarur bo‘lgan darajagacha ko‘tariladi.

(155⁰ - 160⁰ “issiq” vanna uchun; 120⁰C – 130⁰C “sovuq” vanna uchun). Shundan keyin elektrisitish qurilmalari tokdan uziladi, va tayyorlangan 2 yog‘och paketlari bilan konteynerga mahkamlanib maxsus yuk bilan “issiq” vannaga tekshiriladi. Yog‘ochlarni issiq vannada 30 – 40 minut ushlab turilgandan keyin 7 nasos ishga tushib issiq oltingugurt eritmasi “sovuq” kameraga haydaladi, bunda “sovuq” eritma bilan aralashmaydi, chunki “issiq” oltingugurtning zichligi 1,77 – 1,78 t/m³ bo‘lsa, 120 - 130⁰C sovuq ertitmaning zichligi

1,8 – 1,81 t / m³ – ni tashkil etadi. Shunday qilib sovuq eritma yuzasida “issiq” eritma qavati hosil bo‘lib gidrostatik bosim hosil qiladi, hamda 10 – 15 minutdan keyin eritmalarning balandligi hisobiga gidrostatik bosimni farqi seziladi.

Rasm. 2. Oltingugurt eritmasida yog‘ochlarni shimdirish uchastkasining bosh rejasi; 1 – temirbeton idish.

2 – yog‘och detallarni saqlash maydoni; 3 – vanna usti ayvoni; 4 – telferli telejka uchun konsolli monorels; 5 – yong‘inga qarshi shit; 6 – asfalt yo‘l; 7 – oltingugurtni saqlash uchun betonli hovuz; 8,9 – yordamchi binolar.

106 Scientific-technical journal (STJ FerPI, ФарПИ ИТЖ, НТЖ ФерПИ, 2022, T.26, спец. №1)

Shundan keyin issiqlik izolatsiyasiga ega bo‘lgan pardadevorda joylashgan 6 shiberli kran ochiladi va harorati 120 – 130⁰C bo‘lgan oltingugurt eritmasi yog‘och buyumlar joylashgan kameraga oqib o‘tadi. Nasos 7 eritma kameraga o‘tguncha 50-60 minut ishlaydi, keyin shiberli kran berkitiladi. Dastlab “issiq” harorat da shimdirilgan yog‘och paketlar, endi harorat i 120 – 130⁰C/soat –ni tashkil etadi, bu tajriba yo‘li bilan aniqlangan [6] tavsiyalarga mos keladi.

Yog‘och buyumlarni sovuq kamerada shimdirilish muddati, yog‘ochni oltingugurt eritmasini shimdirish darajasiga qarab 0,5 – 1,5 soatni tashkil etadi.

Bu vaqtda issiq kamerada eritma harorat i 150 – 160⁰C – ni tashkil etadi, bu kameraga yangi yog‘och paketlarini joylashtirish mumkin. (sovuq kameradan yog‘och paketlarni olishdan 20 – 30 minutgacha oldin) [6-11].

Yog‘och paketlarni “issiq” va “sovuq” kameralarda saqlash muddatlari yog‘ochni turlariga va uning namligiga qarab bir oz o‘zgarishi mumkin. Agar tog‘terakni paketlarini shimdirishga umumiy holatda 145 minut vaqt sarflansa, terak uchun bu vaqt 120 minutni tashkil etadi, bunda ikkala yog‘och turi ham bir xil miqdorda oltingugurt eritmasini shimib oladi.

Massa jihatidan esa terak yog‘ochni shimdirish foizi, tog‘terakga nisbatan (196% - terak va 140% tog‘terak) ko‘proq bo‘ladi, chunki terakni strukturasi nisbatan g‘ovakroqdir.

Ikki kamerali vannadan samarali foydalansa, yangi paketni eng ko‘pi bilan 30 minutdan keyin yuklanganda, yog‘ochni shimdirish keyin yuklanganda, yog‘ochni shimdirish siklini davomiyligi 90 minutni tashkil etadi. Yog‘ochni shimdirish unumdorligi 3 martagacha ko‘p bo‘ladi, yog‘ochni shimdirish sifati ham yaxshilanadi.

Xulosa

Ushbu usulda terak yog‘ochini oltingugurt eritmasi bilan modifikatsiyalash konstruksiyabop terak yog‘ochining sifatini oshirishga, undan tayyorlanadigan yog‘och konstruksiyalarning ekspluatatsiya ko‘rsatkichlarini yaxshilashga va xizmat muddatini oshirishga imkon beradi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati

[1]. Xrulev V.M., Arislanov O.N. Технология склеивания модифицированной древесины. Обзор инфром. М. ВНИПИЭИлеспром, 1984. с.36.

[2]. Xrulev V.M., Gorbulev V.A., Kondrashov S.M., Bekbolotov J.B. Прочность и водостойкость древесины, пропитанной серой. Изв. Вузов, Строительство и архитектура, Новосибирск, 1985. №8. с. 72 – 76. [3]. Xrulev V.M., Kondrashov S.M., Bekboltov J.B. Склеивание древесины, пропитанной серой. Основание направления ускорения научно – технического прогресса в деревообрабатывающей промышленности. Тезисы докл. Республ. Научн. Конф. Киев, 1986. с. 135.

[4]. V.M. Xrulev, V.V. Goretiy, V.G. Gazamatov. – Алма – Ата: КазНИИНТИ, 1988 – с. 50Антикоррозионная защита серой строительных изделий из бетона и древесины /..

[5]. Goncharova N. I., Abоbakirova Z. A., Kimsanov Z. Technological Features of Magnetic Activation of Cement Paste" Advanced Research in Science //Engineering and Technology. – 2019. – Т. 6. – №. 5.

[6]. Goncharova N. I., Abobakirova Z. A. Reception mixed knitting with microadditive and gelpolimer the additive

//Scientific-technical journal. – 2021. – Т. 4. – №. 2. – С. 87-91

[7]. Goncharova N. I., Abobakirova Z. A., Mukhamedzanov A. R. Capillary permeability of concrete in salt media in dry hot climate //AIP Conference Proceedings. – AIP Publishing LLC, 2020. – Т. 2281. – №. 1. – С. 020028. [8]. Goncharova N. I., Abobakirova Z. A. Reception mixed knitting with microadditive and gelpolimer the additive

//Scientific-technical journal. – 2021. – Т. 4. – №. 2. – С. 87-91.

[9]. Asrorovna A. Z. Effects Of A Dry Hot Climate And Salt Aggression On The Permeability Of Concrete //The American Journal of Engineering and Technology. – 2021. – Т. 3. – №. 06. – С. 6-10.

[10]. Goncharova N. I., Abobakirova Z. A., Mukhamedzanov A. R. Capillary permeability of concrete in salt media in dry hot climate //AIP Conference Proceedings. – AIP Publishing LLC, 2020. – Т. 2281. – №. 1. – С. 020028. [11]. Abobakirova Z. A. Regulation Of The Resistance Of Cement Concrete With Polymer Additive And Activated Liquid Medium //The American Journal of Applied sciences. – 2021. – Т. 3. – №. 04. – С. 172-177.

[12]. Мирзаева, З. А. К., & Рахмонов, У. Ж. (2018). Пути развития инженерного образования в Узбекистане. Достижения науки и образования, 2(8 (30)), 18-19.

[13]. Кодиров, Г. М., Набиев, М. Н., & Умаров, Ш. А., Мирзаева З. А (2021). Микроклимат В Помещениях Общественных Зданиях. Таълим ва Ривожланиш Таҳлили онлайн илмий журнали, 1(6), 36-39.

ISSN 2181-7200 ЎЗБЕКИСТОН

ФАРҒОНА – 2022 Scientific-technical journal (STJ

It has been published since 1997

Abdullayev U.M. Solijonov H. S

Goncharova N. I., Abobakirova Z

Yog‘ochlarni (teraklarni) oltingugurt eritmasida shimdirish rejimini optimallashtirishning bir necha usullari mavjud

Bu esa g‘ovak materiallarni eritmada shimdirish to‘g‘risidagi nazariy tadqiqotlarni tasdiqlaydi

Terak uchun Bunda:

Rasm. 2. Oltingugurt eritmasida yog‘ochlarni shimdirish uchastkasining bosh rejasi; 1 – temirbeton idish

Xrulev V.M., Arislanov

Материалы на данной страницы взяты из открытых истончиков либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.

17.06.2022