No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’
№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'
Fizika pa'ni mug'allimi
Ag’i’lash Saylauovti’n’
TOLI’Q ISHKI SHAG’I’LI’SI’W
atli’ temasi’ boyi’nsha
sabaqli’q is jobasi’
|
2015-2016 ji’l
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
№ 24-TEMA TOLI’Q ISHKI SHAG’I’LI’SI’W
Sabaqti’n’ maqseti
a)Bilimlendiriw maqseti
Woqi’wshi’larg’a Toli’q ishki shag’i’li’si’w haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.
b) Tarbiyali’q maqseti.
Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.
c)Rawajlandi’ri’w maqseti’
Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’ woqi’w ha’m jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w
Sabaqti’ qurallandi’ri’w
Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m korgizbeli qurallar.
Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Modifikaciyalang’an bayanat» interaktiv metodi’ «Mashqalali’ jag’day» interaktiv metodi’
Sabaq jobasi
1 |
Sholkemlestiriw bolimi |
2-minut |
2 |
Uyge tapsi’rmalardi soraw |
10- minut |
3 |
Taza temani tusindiriw |
15-minut |
4 |
Taza temani bekkemlew |
16-minut |
5 |
Uyge tapsi’rma beriw |
2-minut |
Sabaqti’n’ bari’si’
Sholkemlestiriw
Woqi’wshilardi’n’ nawbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw
Uyge tapsi’rma soraw
Jaqti’li’qti’n’ shag’i’li’si’wi’ ha’m si’ni’w ni’zami’ temasi’n soraw
TEMA
Jaqti’li’q nuri’
si’ndi’ri’w ko’rsetkishi u’lken bolg’an wortali’qtan nur si’ndi’ri’w
ko’rsetkishi kishi bolg’an wortali’qqa tu’skende qi’zi’q qubi’li’sti’ baqlaw
mu’mkin. Mi’sali’: jaqti’li’q nuri’ da’stesin suw arqali’ hawag’a alatug’i’n
yetip mu’yeshi asti’nda bag’darlayi’q.
Nurdi’n’ bir bo’legi wortali’qlardi’n’ shegarasi’nan shag’i’li’sadi’ qalg’an
bo’legi
mu’yeshi asti’nda yekinshi
wortali’q – hawag’a wo’tedi (51-a suwret).
Suwdi’n’ nur
si’ndi’ri’w ko’rsetkishi (n1=1,5) hawanikinen (n2=1)
u’lken bolg’ani’ ushi’n nurdi’n’ si’ni’w mu’yeshi tu’siw
mu’yeshi
dan u’lken boladi’.
|
|
|
51- suwret |
Nurdi’n’ tu’siw mu’yeshi u’lkeytirilip bari’lsa, si’ni’w mu’yeshi 90o qa jaqi’nlasi’p baradi’. Si’ni’w mu’yeshin to’mendegi ko’rsetpe arqali’ ani’qlaw mu’mkin.
Mi’sali’ ta
(51-a
suwret).
ta bolsa
(51-b suwret) boladi’. Nurdi’n’ tu’siw mu’yeshin joqari’lata berip,
belgili
shegarali’q ma’niske jetkende si’ni’w mu’yeshi
boli’p
qaladi’ (51-d suwret).
Tu’siw
mu’yeshinin’ shegarali’q ma’nisi to’mendegishe
ko’rsetiledi.
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
Nurdi’n’ shiysheden hawag’a tu’siwdegi shegarali’q mu’yeshin ani’qlayi’q.
bunnan
Tu’siw mu’yeshi den ha’r qanday u’lken birliklerge
ten’ bolg’an halatlarda si’ng’an nur yeki wortali’q shegarasi’na sol
wortali’qti’n’ ishine toli’q shag’i’li’sadi’ yag’niy toli’q ishki
shag’i’li’si’w qubi’li’si’ ju’z beredi. Shag’i’li’sqan nurlar bolsa
jaqti’li’qti’n’ shag’i’li’si’w ni’zami’na boysi’nadi’.
Nur si’ndi’ri’w ko’rsetkishi u’lken bolg’an wortali’qtan nur si’ndi’ri’w ko’rsetkishi kishi bolg’an wortali’qqa jaqti’li’q bag’darlang’anda tu’siw mu’yeshi belgili mu’yeshten u’lken bolg’anda nur yeki wortali’q shegarasi’nan toli’q shag’i’li’sadi’.
|
Toli’q ishki shag’i’li’si’w qubi’li’si’ axborot texnologiyalar tarawi’da ken’ qollani’ladi’. Bul qubi’li’s «nur talshi’qlar optikasi’» dep atali’wshi’ optikani’n’ wo’z aldi’na taraw qanigeleri ta’repinen ken’ u’yreniledi. Bunda optikali’q suwretleniw belgili bir ta’rtip penen jaylasti’ri’lg’an nur talshi’qlar kabelleri arqali’ jetkerilip beriledi.
|
52-suwret |
Ha’r bir talshi’qtan nurdi’n’ wo’tiwin 52-suwrtte suwretlengendey ko’z aldi’mi’zg’a keltiriw mu’mkin. Toli’q si’ndi’ri’w ko’rsetkishleri bir-birinen pari’qli’ cilindr formasi’ndag’i’ shiyshe yamasa plastikali’q wo’zek ha’mde worap turi’wshi’ qabi’qtan du’zilgen.Wo’zektin’ si’ndi’ri’w ko’rsetkishi qabi’qtikinen u’lken boladi’. Sol sebepli wo’zek ha’m qabi’q shegarasi’nda jaqti’li’qti’n’ toli’q ishki shag’i’li’si’w qubi’li’si’ ju’z beredi. Wo’zek ishindegi bag’darlang’an nur si’rtqia shi’g’i’p ketpesten talshi’qti’n’ yekinshi ushi’nan shi’g’adi’.
Toli’q wo’zeginin’ diametric birneshe mikronnan ju’zlep mikrong’a shekem, qabi’qti’n’ qali’n’li’g’i’ wonlag’an mikronnan ju’zlegen mikrong’a shekem boladi’. Sonday mi’n’lap, milionlap talshi’qlardan tayarlang’an kabeldin’ bir ushi’nan ko’rinis jiberilse, woni’n’ yekinshi ushi’nan usi’ signaldi’n’ wo’zin qabi’l yetip ali’w mu’mkin. Nur talshi’qli’ kabeller arqali’ jiberilgen signal ju’da ha’m az jog’alti’w ha’m joqari’ sipat penen uzaq arali’qlarg’a jiberiledi.
|
Nur talshi’qli’ baylani’s kabelleri Ti’ni’sh ha’m Atlantika okeanlari’ni’n’ suw asti’nan wo’tkizilgen. Ha’zirgi bul kabeller Aziya ha’m Evropani’ Afrika materigi menen, Evropani’ O’zbekistan arqali’ Qi’tay menen baylani’sti’ri’p turadi’. Nur talshi’qlari’ optikasi’ medicinada da ken’ qollani’ladi’. Nur talshi’qli’ kabel ja’rdeminde adamni’n’ ishki ag’zalari’n ko’riw, suwretke ali’w mu’mkin. 53-suwrette jaqti’li’q nurlari’ni’n’ shiyshe prizmasi’ ishinde si’ng’an nurdi’n’ joli’ suwretlengen. Bunday qubi’li’s optikali’q a’sbaplarda ken’ qollani’ladi’.
|
53-suwret |
Sabaqti’ bekkemlew
«Ha’r kim ha’r kimge u’yretedi» interaktiv metodi’ bunda woqi’wshi’lar u’yretiwshige aylani’wi’,ma’lim bilimlerdi wo’zlestirip boli’p doslari’ menen bo’lisiw imkani’n beriwshi woqi’ti’w usi’li’ yesaplanadi’.Bunda woqi’wshi’lardi’ 3 toparg’a boli’p wolarg’a tema boyi’nsha qayta sorawlar berip,qosi’msha tapsi’rma tu’rinde yesaplar beriledi 10 minut ishinde berilgen tapsi’rmalar boyi’nsha topardan bir woqi’wshi’ juwap beredi ha’m wog’an qasi’ndag’i’ toparlaslari’ ja’rdem berip turadi’.Yen’ ko’p duri’s juwap bergen topar jen’ilpaz boladi’
1.Toli’q ishki shag’i’li’s’iw qubi’li’si’ qalay ju’z beredi?
2.Nur arqali’ kabellerde ko’rnisler qalay jetkeriledi?
3.Toli’q shag’i’li’si’wdi’n’ qollani’li’wi’ haqqi’nda nelerdi bilesiz?
4. 53-suwrette suwrtlengen nurdi’n’ joli’n analiz yetin’.
Uy tapsi’rma tapsi’ri’w
Toli’q ishki shag’i’li’si’w temasi’n woqi’p keliw
Sabaqti’ juwmaqlaw
Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wo’tip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshilarga tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
Материалы на данной страницы взяты из открытых источников либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.