TUWRI 'ZSI'ZI'QLI' TEN' WO'LSHEWLI QOZG'ALI'STI'N' TEZLIGI,QOZG'ALI'STI'N' GRAF
Оценка 5

TUWRI 'ZSI'ZI'QLI' TEN' WO'LSHEWLI QOZG'ALI'STI'N' TEZLIGI,QOZG'ALI'STI'N' GRAF

Оценка 5
doc
06.02.2020
TUWRI 'ZSI'ZI'QLI' TEN' WO'LSHEWLI QOZG'ALI'STI'N' TEZLIGI,QOZG'ALI'STI'N' GRAF
№5-TEMA TUWRI 'ZSI'ZI'QLI' TEN' WO'LSHEWLI QOZG'ALI'STI'N' TEZLIGI,QOZG'ALI'STI'N' GRAF.doc

 

 

 

 

 

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli

№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

 

Ag’i’lash   Saylauovti’n’

 

TUWRI' ZSI'ZI'QLI'  TEN'  WO'LSHEWLI QOZG'ALI'STI'N' TEZLIGI,QOZG'ALI'STI'N' GRAFIKALI'Q SUWRETLENIWI

 atli’ temasi’ boyi’nsha

sabaqli’q is jobasi’

 

 

 

2015-2016 ji’l

 

 

 

No’kis Rayoni’                                                                                 22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

 

№5-TEMA   TUWRI' ZSI'ZI'QLI'  TEN'  WO'LSHEWLI QOZG'ALI'STI'N' TEZLIGI,QOZG'ALI'STI'N' GRAFIKALI'Q SUWRETLENIWI

Sabaqti’n’ maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Woqi’wshi’larg’a Tuwri' si'zi'qli' ten'  wo'lshewli qozg'ali'sti'n' tezligi,qozg'ali'sti'n' grafikali'q suwretleniwi  haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.

b) Tarbiyali’q maqseti.

Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.

c)Rawajlandi’ri’w maqseti

Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’woqi’w ham jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w

Sabaqti’ qurallandi’ri’w

Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m ko’rgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Blits» interaktiv metodi’ «Skarabey» interaktiv metodi’

 

Sabaq jobasi’

 

1

Sholkemlestiriw bolimi

2-minut

2

Uyge tapsi’rmalardi soraw

10-minut

3

Taza temani’ tusindiriw

15-minut

4

Taza temani’ bekkemlew

16-minut

5

Uyge tapsi’rma beriw

2-minut

 

Sabaqti’n bari’si’

 

Sholkemlestiriw

Klassqa kirip woqi’wshi’lardi’n’tazali’g’i’na,klass tazali’g’ina itibar qarati’w.Woqi’wshi’lardi’n’ woqi’w qurallari’n ko’zden keshirip  na’wbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw

 

Uyge tapsi’rma soraw

 

Tuwri' si'zi'qli' ten'  wo'lshewli qozg'ali'st haqqi’nda tu’siniktemasi’n soraw

Tema

Tezlikti ani’qlaw:

Baqlawlari’mi’zdan bir dene yekinshi deneden tez yamasa a’ste qozg’ali’wi’n bilemiz.Ma’selen: velosiped adamnan tez,avtomobil adam ha’m vvelosipedten tez,poezdan a’ste ha’reket yetedi.Samalyotti’n’ qozg’ali’si’ bolsa poezdikinen de tezrek.Wolar ten’wo’lshewli qozg’ali’p ati’rg’an bolsi’n.1 saatta adam wortasha 4,5 km,velosiped 30 km,avtomobil 90 km,poezd 150 km,samalyot bolsa 900 km joldi’ basi’p wo’tiwi mu’mkin.(18-suwret)

 

 

 

 

 

 

 

 

18-suwret

 

Waqi’t birligi ishinde basi’p wo’tilgen jol tezlik dep ataladi’.

No’kis Rayoni’                                                                                  22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

 

 

No’kis Rayoni’                                                                                  22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

 

6-klass fizika kursi’nan denenin’ basi’p wo’tken joli’n s,usi’ joldi’ basi’p wo’tiwge ketken waqi’t t tezlikti v menen

belgileytug’I’ni’n bilesiz.Wol jag’dayda tezlik formulasi’ to’mendegishe an’lati’ladi’.

Denenin’ ten’ wo’lshewli qozg’ali’sindag’i’ tezligi dene basi’p wo’tken joldi’n’ usi’ joldi’ basi’p wo’tiwi ushi’n ketken waqi’tqa qatnasi’na ten’.

Joqari’dag’i’ mi’salda adam tezligi 4,5 km/saat,velosipedtin’ tezligi 30 km/saat,avtomobil tezligi 90 km/saat,poezdin’ tezligi 150 km/saat,samalyot tezligi bolsa 900 km/saat qa ten’.

Qozg’ali’s tuwri’ si’zi’qli’ bolg’anda san jag’i’nan wori’n awi’sti’ri’w basi’p wo’tilgen jolg’a  ten’ boladi’.Wol jag’dayda tezlik formul;asi’ni’n’ vector ko’rnisi to’mendegishe ani’qlanadi’.

Wori’n awi’sti’ri’w vektorli’q sham bolg’anli’g’i’ ushi’n tezlikte vektorli’q shama,yag’niy woni’n’ bag’i’ti’ qozg’ali’s bag’i’ti’nda boladi’.

Tezliktin’ birligi:

Xali’q arali’q birlikler sistemasi’nda uzi’nli’q jol birligi – metr (m),waqi’t birligi – sekund (s) yekenligin bilesiz.

Xali’q arali’q birlikles sistemasi’nda tezliktin’ birligi m/s boli’p,tezlik 1 m/s bolg’anda 1 s waqi’tta 1 m arali’q basi’p wo’tiledi.

Tezliktin’ tiykarg’i’ birliklerinen basqa 1 km/saat,1 km/min,1 km/s,1 sm/s siyaqli’ tuwi’ndi’ birlikleri de qollani’lai’.

Ma’seleler seshiwde,sonday-aq ku’ndelikli turmi’si’mi’zda tezliktin’ km/saat ta berilgen ma’nisin m/s ta yamasa m/s ta berilgen ma’nisin km/saat ta an’lati’w ko’p ushrasadi’.wolardi’ birinen yekinshisine aylandi’ri’w mu’mkin.

Mi’sal: 1.

2.

Tezlikti wo’lshew:

Qozg’ali’stag’i’ denelerdin’ tezligi arnawli’ a’sbaplar ja’rdemined wo’lshenedi.Ma’selen:avtomobil,keme,samalyotlar tezligi spidometr (inglizshe speed-tezlik,lati’nsha metreo-wo’lshew) ja’rdeminde wo’lshenedi.

 

 

 

Siz avtomobil aydawshi’si’ aldi’na wornati’lg’an spidometrdi ko’rgensiz.(19-suwret) Woni’n’ islew usi’li’ avtomobil do’ngeleklerinin’ waqi’t birligi ishinde aylani’s sani’n wo’lshewge tiykarlang’an.Ma’selen balonni’n’ si’rtqi’ betinin’ uzi’nli’g’i’ 2 m bolsa,do’ngelektin’ ha’r bir aylani’wi’nda avtomobil 2 m arali’qti’ basi’p wo’tedi.Yeger sekundi’na do’ngelek 10 ma’rte aylanatug’i’n bolsa,usi’ waqi’tta avtomobil 20 m arali’qti’ basi’p wo’tken boladi’.Sonda avtomobilfin’ spidometrinin’ ko’rsetetug’i’n tezligi 20 m/s ya’ki 72 km/saat.

 

19-suwret

Sonday a’sbaplar bar boli’p,jerde turi’p,aspanda ushi’p ketip barati’rg’an samalyotti’n’ tezligin,jol shetinde turi’p,jaqi’nlasi’p kiyati’rg’an avtomobildin’ tezligin ani’qlap beriwi mu’mkin.Jol patrol xi’zmeti xi’zmetkerleri sonday arnawli’ a’sbap ja’rdeminde jolda ketip barati’rg’an mashinani’n’ tezligin ani’qlaydi’.

Tezlik formulasi’nan jol ha’m waqi’tti’ tabi’w.

Denein’ qozg’ali’s tezligi belgili bolsa,tezlik formulasi’nan woni’n’ qalegen waqi’t ishinde basi’p wo’tken joli’m tabi’w mu’mkin.

Ten’ wo’lshewli qozg’ali’sta basi’p wo’tilgen joldi’ tabi’w ushi’n denenin’ tezligin woni’n’ qozg’ali’si’ ushi’n ketken waqi’tqa ko’beytiw kerek.

No’kis Rayoni’                                                                                  22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

 

 

No’kis Rayoni’                                                                                  22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

 

Ma’selen: dene v=8 m/s tezlik penen ten’ wo’lshewli qozg’ali’p ati’rg’an bolsa,wol t=10 s dawami’nda s=8 m/s 10s=80 m joldi’ basi’p wo’tedi.

Denein’ ten’wo’lshewli qozg’ali’si’ndag’i’ tezligi ha’m basi’p wo’tken joli’ belgili bolsa,tezlik formulasi’nan woni’n’ qozg’ali’s waqi’ti’n tabi’w mu’mkin.

Ten’ wo’lshewli qozg’ali’p barati’rg’an denenin’ qozg’ali’w waqi’ti’n tabi’w ushi’n usi’ waqi’t dawami’nda basi’p wo’tilgen jol tezlikke bo’linedi.

Ma’selen: dene 12 m/s tezlik penen ten’ wo’lshewli qozg’ali’p ati’rg’an bolsa,wol 60 m joldi’  ta basi’p wo’tedi.

Tezlik ha’m joldi’n’ grafigi:

Ten’ wo’lshewli qozg’ali’sta t waqi’t wo’tiwi menen dene tezligi wo’zgermey qala beredi.Ma’selen: Tuwri’ si’zi’qli’ ten’ wo’lshewli qozg’ali’s jasaytug’i’n denenin’ baslang’i’sh tezligi 10 m/s bolsa 5s,10s,15s,20s tan keyinde woni’n’ tezligi usi’ 10 m/s qa ten’ boli’p qala beredi.Bul jag’dayda tezlik grafigin 20 a-suwrette ko’rsetilgende suwretlew mu’mkin.

 

 

 

20-suwret Tezlik grafigi

 

Uli’wma jag’day ushi’n soni’ ayti’w mu’mkin,ten’ wo’lshewli qozg’ali’sta tezlik grafigi ta’repleri v ha’m t bolg’an tuwri’ to’rtmuyeshlikten ibarat boladi’.Usi’ to’rtmuyeshliktin’ maydani’ san jag’i’nan dene basi’p wo’tken jolg’a ten’.(20 b-suwret) Yendi jol grafigin ko’reyik.Dene v=5 m/s tezlik penen qozg’ali’p ati’rg’an bolsi’n.Jol formulasi’ s=vt dag’i’ t waqi’tqa san ma’nisin qoyi’p,wog’an sa’ykes kelgen s joli’ni’n’ tiyisli ma’nislerin tawi’p ha’m kestege jazami’z.

t,s

5

10

15

20

s,jol

25

50

75

100

 

Kestedegi t waqi’tti’n’ ha’r bir ma’nisine tuwri’ kelgen s joli’ni’n’ sa’ykes ma’nislerin koordinata ko’sherinde suwretlesek,jol grafigin payda yetemiz.(21 a-suwret)Jol grafiginin’ uli’wma jag’daydag’i’ ko’rnisi 21 b-suwrette suwretlengen.

 

 

 

21-suwret Jol grafigi

 

 

No’kis Rayoni’                                                                                  22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

 

 

 

No’kis Rayoni’                                                                                  22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

 

Ma’sele sheshiw u’lgisi:

Ten’ wo’lshewli qozg’ali’p barati’rg’an «Nekisya» 3 minutta 5 km arali’qti’ basi’p wo’tti.Woni’n’ tezligin km saat yesabi’nda tabi’n’.

Ber:

t=3 min=180 s

s=5 km=5000 m

v=?

 

 

 

Sabaqti’ bekkemlew

Bekkemlew ushi’n «Debat», «klaster» interaktiv metodi’ usi’ni’s yetiledi. Tema boyi’nsha woqi’wshi’larg’a  qayta sorawlar berip ha’m qosi’msha tapsi’rma tu’rinde ha’r toparg’a krosvordlar tarqati’ladi’.tapsi’rma wori’nlani’p bolg’annan son’ bosli’qlardi’ toli’qti’ri’w maqsetinde,bilimlerin bekkemlep bari’w ushi’n yadtan formulalar jazadi’.

1.Tezliktin’ formulasi’ qalay an’lati’ladi’?

2.Xali’q arali’q birliler sistemasi’nda tezliktin’ tiykarg’i’ birligi neden ibarat? Tezliktin’ basqa qanday birliklerin bilesiz?

3.Spidometrde avtomobil tezligin wo’lshew qanday princpke tiykarlanadi’?

4.Ten’ wo’lshewli qozg’ali’sta wo’tilgen joldi’ tabi’w formulasi’ qalay an’lati’ladi’?

5.Ten’ wo’lshewli qozg’ali’sti’n’ tezligi formulasi’nan qozg’ali’s waqi’ti’n tabi’n’

6.Tezlik grafigi qalay suwretlenedi?

7.Jol grafigi keste ja’rdeminde qalay si’zi’li’wi’n tu’sindirip berin’

8.U’yin’izden mektepke barg’ansha ten’ wo’lshewli qozg’ali’sta barasi’z dep qiyal yetin’.U’yin’izden mektepke bari’wdag’i’ jag’day ushi’n shama menen tezlik ha’m joldi’n’ grafigin si’zi’n’.

 

Uy tapsi’rma tapsi’ri’w

Tuwri'zsi'zi'qli' ten' wo'lshewli qozg'ali'sti'n' tezligi,qozg'ali'sti'n' grafikali'q suwretleniwi temasi’n woqi’p keliw. 

 

Sabaqti’ juwmaqlaw

Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wotip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshi’larg’a tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

No’kis Rayoni’                                                                                  22-mektep  Saylauov Ag’i’lash


No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli ’ № - 22 - sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli ’ № - 22 - sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

No’kis Rayoni’ 22-mektep

No’kis Rayoni’ 22-mektep

No’kis Rayoni’ 22-mektep

No’kis Rayoni’ 22-mektep

No’kis Rayoni’ 22-mektep

No’kis Rayoni’ 22-mektep

No’kis Rayoni’ 22-mektep

No’kis Rayoni’ 22-mektep
Материалы на данной страницы взяты из открытых истончиков либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.
06.02.2020